Tíminn - 15.02.1952, Blaðsíða 5

Tíminn - 15.02.1952, Blaðsíða 5
37. blað. TÍMINN, íöstudaginn 15. febrúar 1952.', íIieíisii Föstud. 15. febr. Landhelgismálin Eins og kunnugt er, hefir landhelgi íslands á undan- förnum áratugum markast af samninginum, sem Danir gerðu við Breta á sínum tíma, að íslendingum for- spurðum. Með samningi þess um var landhelgi íslands stór kostlega skert frá því, sem áður var. Landhelgissamningurinn við Breta féll úr gildi á sið- astl. hausti eftir að íslend- ingar höfðu sagt honum upp. Rúmu ári áður hafði það gerzt, að ísienzka ríkisstjórn- in hafði auglýst sérstakt frið að svæði fyrir Norðurlandi og var það að mestu leyti mark- að samkvæmt þeim reglum, er Norðmenn töldu gilda um landhelgi sína. Þetta var fyrsta sporið, ásamt uppsögn brezka samningsins, er ís- ERLENT YFIRLIT: Glíman í New Hampshire Fyrsta prófkjörið, þar sem valið verðnr milli Tafts og' Eisenliowers Dagsins 11. marz næstkom- andi er nú beðið með óþreyju í Bandaríkjunum, a. m. k. af öllum þeim, sem fylgjast með stjórnmálum. Þá fer fram fyrstá prófkjörið, sem gefur bendingu um styrkleika eða fylgi forseta- efna þeirra, sem glíma um það að vera í kjöri fyrir. aðalflokk- ana í forsetakosningunum á næsta hausti. Að vanda fer þetta prófkjör fram í New Hamp shire, sem er eitt af minnstu fylkjum Bandaríkjanna. Þann 11. marz verða þar kjörnir full trúar á flokksþingin, sem eiga að ákveða hver frambjóðandinn verður. Fulltrúar þeir, sem kjörn ir eru á flokksþingin, verða að lýsa því yfir fyrirfram, hvaða forsetaefni þeir styðja og eru forsetakjör. Samtökin, sem til greina hjá republikönum en Taft og Eisenhower. Warren rík isstjóri og Stassen háskóla- rektor, sem einnig hafa gefið kost á sér, hafa langtum minna fylgi. Warren er þó talinn hafa möguleika til að vera valinn til framboðs fyrir flokkinn, ef jafn tefli verður milli þeirra Tafts og Eisenhowers. Eins og nú standa sakir, virð- ! ist hlutur Tafts standa furðu1 vel. Hann hefir flokkssamtökin j yfirleitt að baki sér. Áróðurinn! fyrir hann hefir verið miklu J betur skipulagður. Samtökin, er vinna að framboði hans, eru crðin gömul og gróin, þar sem hann hefir tvívegis áður stefnt að því að vera í framboði við þeir síðan valdir eftir því. Að þessu sinni beinist athygl- in að fulltrúakjörinu í New Hampshire nær eingöngu að styðja Eisenhower, eru hins veg ar ný af nálinni og víða laus í' reipunum. Lýðhylli hans er hins vegar miklu meiri, en hins veg fulltrúakjörinu hjá republikön- j ar er ekki víst, að hún komi að um. New Hampshire velur 14 j fullum notum, nema mikil þátt fulltrúa á flokksþing republi- lendingar gerðu til þess að ^ana af rúmlega 1200 alls. Þeir færa út landhelgina. I ráða því ekki miklu um úrslitin . I þar. Val þeirra getur hms vegar Þegar brezki samningurinn yerið veruleg vísbending um rann út á síðastl. hausti, var það, hvernig fylgi forsetaefn- málflutningurinn í landhelg- J anna sé háttað. isþrætu Norðmanna og Breta, I er skotið hafði verið til Haag- Fyrsta prófkjörið. dómstólsins, í þann veginn að Afstöðu republikana í New hefjast. Utanríkisráðherra hamPshire hefir verið þannig taldi rétt að fylgjast með mál h(atxtað- að “ur þeirra, sem J styður Eisenhower, a auðveld- flutningnum og úrskurði dómsins áður en nýjar ákvarð anir væru teknar varðandi landhelgina. Samráðherrar hans féllust á þetta sjónar- mið hans. Samkvæmt því var tilkynnt, að engar breyting- ar yrðu ákveðnar að sinni, en það jafnframt tekið skýrt fram, að með því væru ís- lendingar ekki að afsala sér neinum rétti, heldur að fá ráðrúm til þess að undirbúa næstu aðgerðir sínar sem vandlegast. Úrskurður Haagdómstóls- ins féll Norðmönnum í vil, eins og kunnugt er. Skal hér ekki rætt um forsendur dóms ins almennt, en hiklaust má Segja, að þær styðja yfirleitt rétt íslendinga til að stór- auka landhelgi íslands. Þaö var t. d. ein af rök taka verði í prófkjörunum. Ýms blöð tel$á, að vafasamt sé að Eisenhower beri sigua úr býtum og taki sjálfur persónu- lega þátt í þessari baráttu. Því hefir Eisenhower hins vegar neit að. Hann segist ekki geta yfir- gefið starf sitt í Evrópu og ætli sér heldur ekki að skipta sér af stjórnmálum, nema hann verði kosinn frambjóðandi. Andstæð- ingar hans hafa það einkum á móti honum, að stefna hans í innanlandsmálum sé óljós. lega að geta ráðið vali fulltrú- anna. Það hefir því verið talið | víst, að fulltrúarnir myndu allir Frá fundinum í verða á bandi hans. Lengi vel San Francisco. var talið, að fylgismenn Tafts | Þegar er komin mikil harka inyndu því láta fulltrúakjörið af í þessa baráttu milli Tafts og skiptalaust, þar sem það væri Eisenhowers. Það kom meðal vonlaust aö fá fylgjendur hans annars fram á landsfundi repu- kjörna. Það hefir samt gerzt, að blikana, er nýlega var haldinn Taft hefir látið skrá sig sem í San Francisco. Aðalleiðtogi forsetaefni við prófkjörið. Þetta Taftista, Dove Ingalls, lét svo mun þó ekki gert í þeirri von,1 ummælt, að enginn þyrfti að að stuðningsmenn Tafts verði kaupa köttinn í sekknum, ef kjörnir, heldur til þess að leiða hann kysi Taft, því að skoðanir í ljós, hvert fylgi hans sé. j hans væru kunnar. Hann sagði Það er almennt talið, að þetta ennfremur, að ef republikanar sé nokkuð kænlegt af Tafts- 1 hugsuðu um það eitt að finna mönnum. Þeir hafi hér engu að' frambjóðanda, er hefði um sig tapa, en allt að vinna. Engum einhverja helgigloríu, án þess kæmi á óvart, þótt fylgi þeirra að vita nokkuð um skoðanir EISENHOYVER gæti haft í för með sér breyt- ingar á utanríkismálastefnu Bandaríkjanna, ef Taft yrði kjör inn forseti. Truman bíður enn. Truman forseti hefir enn ekki gert það opinskátt, hvort hann muni gefa kost á sér til fram- boðs fyrir demokrata. Fullvíst þykir hins vegar, að hann muni verða valinn forsetaefni flokks ins, ef hann æskir þess, og sennilegt þykir líka, að hann geti ráðið því, hver verður fram bjóðandi, ef hann dregur sig sjálfur í hlé. Ýmsir telja, að Truman vilji sjá nokkuð, hvernig glíman milli Tafts og Eisenhowers muni ráð- ast, áður en hann gefur kost á sér að nýju. Hann muni jafnvel draga sig í hlé, ef Eisenhower verður fyrir valinu. Hins vegar muni hann telja sér skylt að hindra það, að Taft verði kjör- inn forseti. Aðeins einn af foringjum demokrata hefir gefið kost á sér sem forsetaefni við próf- kjör þau, sem standa fyrir dyr- um. Það er Kefauer öldunga- (Frainhald á 6. síðu) Raddir nábáanna hans, þá væru þeir búnir að vera sem flokkur, er berðist fyrir reynist lítið í New Hampshire. Fari hins vegar svo, að þeir hljóti verulegt fylgi, verði það | ákveðinni stefnu og sjónarmið- til að styrkja fylgi Taft annars 1 Um. Forvígismaður þeirra, sem staöar, þar sem það myndi talið, vinna að framboði Eisenhowers, merki þess, að hann hafi meiri. Cabot Lodge öldungadeildarþing semdum Norðmanna að íbii- almenningshylii en af sé látið. maður, svaraði með því að lýsa ’ 1 Meðal stuðningsmanna Eisen kostum Eisenhowers og bætti howers hefir þetta framboð J síðan við: Það er talið, að repu- Tafts vakið nokkurn óhug og' blikönum fylgi raunverulega hafa þeir, síðan kunnugt varð ekki nema 30% kjósenda. Til um það, hert áróður sinn í New 1 þess að vinna forsetakjörið, þarf Hampshire af miklu kappi. Þeir því að fá mikið fylgi utanflokks telja mikilsvert, að yfirgnæf- 1 manna til viðbótar. Þessu fylgi andi fylgi Eisenhowers komi þar getur enginn náð, nema Eisen- í ljós. Hitt munu þeir telja ills þower. vita, ef munurinn á fylgi hans, Til beinna átaka milli forseta og Tafts verður lítill. Karl Finnbogason (Framhald af 3. síðu.) Karl lengst af búskap meðal annars bjó hann 9 ár á Klipp stað í Loðmundarfirði. Dvöldu þau hjónin þar á sumrin með fj ölskyldu sína, en höfðu þar ráðsmann og ráðskonu á vetr um. — Er mér minnistætt frá nágrenni mínu við Karl öll þessi ár, með hvilíkum áhuga hann vann að búi sínu. Það var ekki einungis að hann væri manna beztur verkmað- ur að hverri vinríu, sem hann gekk, heldur var og áhuginn og starfsgleðin í öllu. Karl var sonur hinna ís- lenzku sveita og fjalla og hann unni þeim af heilum og sönnum huga. Hann elskaði hina mildu og frjósömu mold og fann unað í að vera þar að verki, sem hún skyti fram i ljós og yls og sólar lífsöngum gróðursins. Og hann heillaðist af blæ- brigðum, kyrrð og töfrafegurð dala og fjalla og drakk, í ang anblæ þeirra, friðar og sælu- veig sinni listríku sál. Það var fagurt að heyra Karl tala um og lýsa náttúru fegurð á einhverjum stað. — Hin næma hrifning og aðdá- un ómaði þar í hverju orði og gerði mynd þess umhverfis sem hann lýsti svo skýra fyrir augum áheyrendans, að það var sem maður sæi þetta allt fyrir augliti sínu. Síðasta vorið, sem við Karl Finnbogason vorum saman á Seyðisfirði, vorið 1946 stóðum við einn dag á tröppum barna skólans. Það var í byrjun mai og hlýir geislar vorsólarinnar stöfuðu geislum yfir láð og lög. Sunnanþeyr lék í lofti og náttúran öll var byrjuð að íklæðast lífi og ljóma. Karl sagði þá við mig þessi orð: „Alltaf þegar fer að vora lang ar mig að þjóta með fénu og fuglunum inn um Mývatns- öræfi eða Klippsstaðadál, því þar í öræfadýrðinni og fjalla faðminum finnst mér náttúr an á vorin, verða að tæru kliðmjúku ljóði“. Þessi orð voru töluð af I forustugrein Mbl. í gær segir á þessa leið: „Fyrir skömmu lýsti fulltrúi Rússa í félags- og menntamála nefnd allsherjarþings Samein uðu þjóðanna því yfir, aö^dýpsta grunni hjartans. Karl stjórn hans liti á alla frétta- Finnbogason var barn vors- menn, sem öfluðu fregna um ^ ins, barn hinnar viðkvæmu stjórnmál, efnahagsmál og hrifningar, barn náttúrunnar ar Norður-Noregs ættu af- komu sína fyrst og fremst undir fiskveiðum og á þeirri lífsnauðsyn þeirra, að þessi atvinnugrein væri ekki eyði- lögö, væri tilkallið til land- helginnar ekki sízt byggt. Það væri sama og að svipta þetta fólk lífsafkomunni að taka af því réttinn til landhelg- innar. Dómstóllinn féllst al- veg á þetta sjónarmið. Þetta viðhorf á ekki síður við um íslendinga. íbúar stórra Iandshluta eiga af- komu sína alveg undir því, hvernig bátaútveginum vegnar, og óbeint snertir það svo afkomu allrar þjóðar- innar. Fiskveiðarnar eru miklu þýðingarmeiri at- vinnugrein fyrir íslendinga en Norðmenn. landvarnamál landanna aust- an járntjaldsins sem njósnara. Þeir teldu sig því hafa rétt til að dæma slíka menn i fang- elsi og jafnvel til lífláts. Tvísýn barátta. Eins og nú standa sakir, virð ast ekki önnur forsetaefni koma efnanna kom ekki á fundinum. í Vestur-Evrópu virðist nú ríkja nokkur uggur vegna fregna frá Bandaríkjunum um furðulega mikið íylgi Tafts, þar sem það þetta áreiðanlega aðeins byrjun að öðru verra, ef ekki tekst að vernda fiski- miðin fyrir áframhaldandi rányrkju. Af hálfu ríkisstjórnarinn- ar hefir undanfarið verið unnið að því að ganga frá á- Islendingar byggja því rétt kvörðunum um útfærslu land sinn til stóraukinnar land- helginnar. Þess má vænta, að helgi á fyllstu nauðsyn. —'slíkra ákvarðana verði ekki líka1 langt að bíða. Þær ákvarðan- Reynslan sannar það glöggt, að þeir hafa ekki ráðist í stækkun hennar að ófyrirsynju. Rányrkjan á bátamiöunum hefir víða valdið stórfelldu aflaleysi. Atvinnuleysi og örbirgð hafa af þessum ástæðum heim- sótt mörg sjávarþorp. Þó er ir munu vafalaust eiga vísan fullan stuðning þjóðarinnar. íslendingar vænta þess, að þessar ákvarðanir muni líka hljóta fullan skilning og vel- vilja þeirra þjóða, sem hér eiga einkum hlut að máli. Þeir gera sér ekki sízt von um fullan skilning Breta, sem flestum stórþjóðum fremur hafa sýnt máli smáþjóða góð- vild og stutt rétt þeirra. Bretar eiga nú sjálfir við efna hagserfiðleika að stríða og munu því vafalaust gera sér enn betur grein fyrir því en ella, ef erlendir aðilar tækju aö ásælast kolanámur þeirra og spilla vinnslunni þar. — Fiskimiðin eru íslendingum það, sem kolanámurnar eru Bretum. En hvaö, sem gerast kann í þessum málum, mun þjóðin fylgja fram rétti sínum til aukinnar landhelgi til hins ítrasta. Það er henni lífsnauð- syn. — og kliðþýðra ljóða. Og í vorljósum faðmi fjall- anna og draumfögrum bláma öræfanna fann hans óðræni Þessi yfirlýsing gefur mjög andi þann fögnuð er honum góða hugmynd um afstöðu; varð að lj óði lifsins í hend- kommúnista til fréttafrelsis og : ingum og starfi. í raun og veru til skoðana- I • gn, „dagar koma, ár og ald frelsis yfirleitt. í löndum þeimL,'ir liða<., Nú hefir Karl Finn- sem þeir fara með vold í, er það : glæpur að afla frétta um á-1 bogason kvatt fjöllin sín, ör standið í efnahags- og stjórn ‘ æfin> ástvini sína og það allt málalífi. Hinn frjálsi heimur er hann unni hér á jörð. má ekki vita, hvað þar er að gerast. Ef íslenzk blöð vildu t. d. senda fréttaritara sína til Tékkóslóvakíu eða Póllands til þess að veita íslenzkum lesend Og við þökkum honum starf hans og líf svo langan tíma. Þjóðin þakkar góðan son, kennarastéttin þakkar hon- um langt og farsælt samstarf, um sinum tækifæn til þess að bærinn þar sem hann dvaldi kynnast nanar astandmu þari. , „ r... _ , . . eystra, þá yrði á það litið sem l.len8'st’ Seyðisfjorður, þakkar glæpastarfsemi, sem hegna|honum menningarlega for mætti með fangelsunum eöa dauðarefsingum. Milli hugmynda kommúnista og lýðræðissinnaðra manna um fréttafrelsi og skoðana- frelsi yfirlettt er mikið djúp staðfest. Það sést bezt á yfir- lýsingu Sovét-fulltrúans í fé- lags- og menntamálanefnd- inni. Kjarni málsins er sá, að hún er í raun og veru stríðs- yfirlýsing gegn frjálsrjj frétta- starfsemi. Um það getur eng- um heilvita manni blandazt' hugur“. Það væri fróölegt að heyra álit Þjóöviljans á þessari yf- irlýsingu rússnesku fulltrú- anna í félagsmálanefndinni á þingi S. Þ. ystu um langt skeið, og við nemendur hans þökkum hon um fræðslu og hugljúfa hand leiðslu á óráðnum tímum bernsku og æsku. Og auk þess þakka ég per- sónulega honum og konu hans, eftirlifandi, alla vin- áttu, frá því er ég barn, fyrst dvaldi einn vetur á heimili þeirra og til þessa dags. Og min síðustu kveðjuorð til Karls vildi ég hafa hin sömu og áður umhöfð við einn af höfðingjum fyrri alda: „Svo láti honum Guð, alla raun lofi betri“. Knútur Þorsteinsson frá Úlfsstöðum g

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.