Tíminn - 31.12.1952, Blaðsíða 4

4.
TIMINN, miðvikudagiiin 31. desember 1952.
296. blafc.
áramótin
(Framhald af 3. síðu.)
ar eða koma upp í hendur okk
ar á næstu árum.
Hel in «*• tveir.
En þótt okkur takist að eign
ast fjölbreytta og fullkomna
framleiðslu er fjarri því að
vandinn sé leystur. Hin tíðu
og hörðu átök um skiptingu
arðsins er eitt mesta vanda-
málið í þessu landi tortryggn-
innar, og velmegandi verður
þjóðin ekki fyrr en vinnandi
fólk gengur nægilega almennt
með ánægju og áhuga að
verki. —
í síðustu áramótagrein
benti ég þjóðinni á, hvernig
íslenzkir bændur með hjálp
samvinnunnar hafa leyst fé-
lagsmál sín. Ég rakti það,
hvernig þeir hafa með marg-
háttuðum félagsskap tryggt
sér sannvirði þess, sem þeir
kaupa og selja. Þessi sam-
vinnufélagsskapur er auðvit-
að misjafnlega fullkominn. -
Efnahagsafkoma er misjöfn
eftir því hvar það er á land-
inu. Þroski meðlimanna er
misjafn. Stundum veldur mis-
skilið sinnuleysi eða meinleysi
því að félagsmennirnir nota
ekki rétt sinn, sem er meiri í
samvinnufélögum en nokkr-
um öðrum félagsskap, til þess
aö taka í taumana og láta leið
rétta það, sem aflaga kann að
fara. — En aldrei hefir þessi
félagsmálastefna hopað, þar
sem hún hefir hafið för sína.
Alls staðar, hér og erlendis,
sækir samvinnustefnan fram
;jafnt og þétt í samræmi við
aukinn félagsþroska mann-
anna. — í þessum félagsmála-
heimi, sem bændur hafa byggt
upp, er vinnufriður, þar sem
oft er unnið myrkranna milli,
af áhuga, sem stendur í nánu
sambandi við það, að erfiðis-
maðurinn veit, að hann fær
sannvirði fyrir vinnu sína. —
í atvinnulífi kaupstaðanna
finnum við víðast hina miklu
andstæðu. —
Frá því að byrjaö er að
kaupa hinn smæsta hlut, er
til framleiðslu þarf og þar til
síðasti eyrir af andvirði henn-
ar kemur til skila, er allt hul-
ið þeim, er við framleiðsluna
vinna, hvað hver tekur í sinn
vasa á hverjum stað. Þetta
kerfi allt er eins og lagað til
þess að vekja upp Glám tor-
tryggninnar með öllu, sem
honum fylgir, svo sem við dag
lega sjáum og heyrum, enda
reið hann húsum hér í höfuð-
staðnum og víðar eftirminni-
lega nú fyrir jólin.
Vinnandi fólk í kaupstöðum
verður sjálft að taka þátt í
framleiðslunni þannig að það
tryggi sér réttmætan arð
hennar líkt og bændur hafa
gert í sveitum. —
Orsakir mein-
setndarhinar.
Þegar við skyggnumst um
eftir orsökum þess að þróunin
hefir orðið svo andstæð í sveit
og kaupstað er orsakanna
skammt að leita.
í mörgum lýðræðislöndum,
sem hafa fullkomnasta stjórn
arhætti, hafa lýðræðislegir
verkamannaflokkar (svipaðir
jafnaðarmönnum hér) verið
og eru mjög öflugir. Þessir
flokkar hafa litið á það, sem
eitt af sinum stærstu hlutverk
um, að fræða þjóðirnar og efla
með þeim félagshyggju og fé-
lagsþroska. Meðal annars
hafa jafnaðarmenn erlendis
stutt samvinnuhreyfinguna
og víða borið hana uppi. Hér
hefir þessu ekki verið að
heilsa oftast nær. Þegar jafn-
aðarmennskan nam hér land,
voru íslenzkir verkamenn
imjög illa launaðir. Það er því
imáske bæði skiljanlegt og af-
sakanlegt, að lögð var meiri
áherzla á verkföll og kaup-
hækkun, en fræðslu og félags-
málaþroska, enda var það svo,
.og hefir verkalýðshreyfingin
i síðan haft þann keim, sem í
j kerið komst. —
í ræðu, sem Þorsteinn Er-
llingsson skáld flutti í verka-
mannafélaginu Dagsbrún
j 1912, segir hann meðal ann-
iars:
| „í stjórnmálum og lands-
málum hefir alþýðu-, verka-
manna,- iðnaðar- og sjó-
manna — lítiö gætt og jafn-
vel í bæjarmálum líka.“ —
Síðar leitar hann að orsök-
um þessa og kemst að þeirri
niðurstöðu,að þær séu hvorki
viljaleysi, heimska, ófélags-
lyndi né fátækt.
Segir hann síðan orðrétt:
„En fyrst það er hvorki
skortur á félagslypdi,heimska
né féleysi, sem hrindir okk-
ur niður í vesaldóminn frem-
ur en hinum — hvað í ósköp-
unum er það þá?
! Ég fullyrði ekki að ég hitti
á rétta svarið. En ég skal
segja ykkur það samt. Fyrir
mér er það ekkert vafamál
j:— það er skortur á menntun,
sem mest ber á milli — bein-
línis skortur á þekkingu.
| Talið þið við verkamenn og
iðnaðarmenn í Danmörku
eða á Englandi. Það þarf
ekki langt að leita til þess að
finna þá menn þar, sem eru
betur að sér í félagsfræði og
skilja atvinnu- og viðskipta-
lífið stórum betur, en þeir
menn flestir hér á landi, sem
lærðir eru kallaðir. (Einn ó-
iærðan mann gæti ég undan-
,Skilið, Benedikt frá Auðnum
í Þingeyjarsýslu, og fleiri sam
herja hans í því héraði)“.
! Ekki leikur það á tveim
jtungum á hvaða leiðir Þor-
Jsteinn Erlingsson bendir ís-
lenzkum verkamönnum, sjó-
mönnum og iönaðarmönnum.
;Hann bendir á fordæmin í
Danmörku og á Englandi.
jllann telur að vinnandi fólk
þurfi að fá fullkomna fræðslu
og þekkingu í „félagsfræði
og skilja atvinnu- og við-
skiptalífið." Hann minnir
verkalýðinn á starfsaðferðir
Benedikts frá Auðnum, er
hæst- bar merki félagsmála-
þroska og félagsmálafræðslu
samvinnunnar. Því miður var
ekki lögð megináherzlan á
þessar leiðir. — En 39 árum
síðar — og það geröist margt
á þeim tíma — ritaði Finnur
Jónsson alþingismaður, þá
helsjúkur, tvær eftirtektar-
verðar greinar i Alþýðublað-
ið um það, sem hann taldi
meira aðkallandi en allt
annað — fræffslustarfsemi i
j verkalýðshreyfingunni. Menn
sjá oft skýrast er þeir líta
yfir farinn veg. — Hinn 21.
sept. 1951 birtist fyrri grein
Finns Jónssonar — en þar
segir svo:
„Það er því augljóst, að til
þess að forðast það, að fé-
lagsleg hnignun eigi sér siað
í verkalýðsfélögunum, þarf
að taka upp nýja fræðsluað-
jferð. Félagslega óþroskaður
verkalýður getur verið hættu
legur fyrir yerkalýffsfélögjn
sjálf og þjóðfélagið í heild.
Hann getur hæglega orðið
handbendi ósvífinna einræð-
isseggja, sem nota vilja verka
lýðssamtökin gegn hagsmun-
um og velferð yerkalýðsins
sjálfs. Konnnúnistar þrífast
bezt í slíkum jarðvegi.
Til þess að koma í veg fyr-
ir þetta þarf aukna fræðslu."
En einmitt vegna þess, aö
þetta hafði ekki verið gert í
nægilega rikum mæli hafði
verkalýðshreyfingin og Al-
þýðuflokkurinn reynst veik- j
ari fyrir, er áföllin riðu yfir.1
Mikilhæfur forvígismaður
klauf Alþýðuflokkinn og fór
með stóran hluta hans yfir í
raðir kommúnista. Stjórn-|
málaflokkur sá sér og þann
leik á borði til að efla eigin'
áhrif um skeið, að efla komm
únista en veikja Alþýöuflokk
inn. — Fleira mætti rekja en
verður hér látið ógert. — En
hér er að finna og í þessari
þróun allri ástæður þess, aö,
lýðræðisöflin í verkalýðshreyf
ingunni hafa veikzt og verka
lýðurinn hefir á annan ára-
; tug i raun og veru engan
jákvæðan þátt átt í íslenzk-
um stjórnmálum. Ýtt hefir
veriö undir verkfallsáhlaup
í tíma og ótíma fyrir verka-
lýðinn. Opinber keppni hef-
. ir verið milli hinna stríðandi
fylkinga verkalýðsins um það,
hvor væri duglegri í þessuin
herferðum. En eftir friðar-
samninga hafa þessar fylk-
ingar háð kappræður um
það, hvor hafi reynst meiri
jsvikari ’Viö verkalýðinn, eins
og sést í blöðum þeirra nú síð
ustu daga eftir verkfallið.
| Það mun reynast erfitt að
jstjórna því þjóðfélagi og auka
1 velmegun þess, þar sem svona
'er ástatt. Það sýndi sig, að
í þegar Alþýðuflokkurinn
] veitti rikisstjórn forustu fyr-
ir skemmstu, tókst kommún-
istum, móti vilja Alþýðu-
i
i
flokksmanna, aö stofna til
verkfalla, er riðu þeirri rík-
isstjórn að fullu og stöðvuðu
framleiðsluna svo sem flest-
um er í fersku minni. — Er
nú ekki nóg komið af þessu
kapphlaupi við kommúnista,
[til þess að lýðræðissinnaður
verkalýður geri sér ljóst
hvert stefnir: Er nú ekki kom
inn tími til þess að forvígis-
' menn lýðræðissinnaðs verka
'lýðs og hann sjálfur geri sér
það ljóst, að lýðræðið og
jfrelsiö eru áúnnin gæði. Hvor
ugt verður varðveitt nema
með heilbrigöu, jákvæðu
starfi — og naumast án þess,
að mikill hluti verkafólks
taki þátt í því. En til þess að
lýðræðissinnaö vinnandi
fólk fáist til að taka jákvæð-
an þátt í framleiöslunni,með
þeirri tiltrú og ánægju, sem
nauðsynleg er, þarf það að
„skilja atvinnu- og viðskipta-
Iífið“ og sannfærast um að
það sé heilbrigt. Þetta verð-
ur að gerast þannig, að verka
menn, sjómenn og iðnaðar-
menn verða að eiga þá full-
trúa, er þeir treysta, i stjórn-
um stofnana og fyrirtækja,
er þarf til þess að þeir telji
sig fullvissa um, að heiðar-
lega sé farið með þau verð-
mæti, er afiað er, og þeim
rétt skipt.
Ef af þrótti cg skilningi
væri unnið í þessa átt mundi
brátt skapazt annað viðhorf
hjá vinnandi fólki, — þó að
ég hafi auðvitað engan rétt
til að staðhæfa, að ég sjái það
(Framhald á 6. síffu.)
GLEÐILEGT NÝÁR!
Sölufélag garðyrkjumanna.
GLEÐILEGT NÝÁR!
Klœðagerðin Vltíma.
“* —k i \
1 cj
| GLEÐILEGT NÝÁR!
i
í
í
| GLEÐILEGT NÝÁR!
i
i
i
Kjötbúðin Borg.
Bifreiðastöðin Hreyfill.
GLEÐILEGT NÝÁR!
Síld & Fiskur
GLEÐILEGT NÝÁR!
Samband ísl. samvinnufélaga.
! GLEÐILEGT NÝÁR!
Vinnnuheimilið Reykjalundi.
| GLEÐILEGT NÝÁR!
Almennar tryggingar h.f.
] GLEÐILEGT NÝÁR!
Bílasmiðjan h.f., Skúlatúni 4.
GLEÐILEGT NÝÁR!
Sundhöllin, Sundlaugarnar.