Tíminn - 17.06.1953, Síða 11

AUKABLAÐ
11
stakur arfur. Þeir væru samt
ríkir erfingjar góöra feðra, sem
höföu skiliö og rækt köllun sína.
En þar sem hver stritar og
þrælar einungis fyrir „sig og
sína“, en hirðir ekkert um heild-
ina, þar er i rauninni ekkert
mannfélag, þar sveltur hinn fá-
tæki og auðmaðurinn liður
skort; þar er auðurinn ekki þess
verður að afla hans, þar traökar,
saurgar og glatar skipulagsleys-
ið hverju fögru, góðu og siðferð-
islegu, sem einstaklingarnir orka
að framleiða, og allt lífið verður
fúlt og kalt.
Það er köld og kærleikslaus
kenning, að með því einungis að
bjástra að sínu og sinna vinni
maðurinn mest gagn. Sú lcenn-
ing er ekkert annað en dular-
klædd sjálfselska, blind eigin-
girni, sem fiestir játa aö sé nið-
urdrep framfara og hinn versti
óvinur kristilegs bróðuranda. —
Það er þessi kenning, sem sundr-
ar öllu skipulagi og aftrar mönn-
um frá að nálgast hver annan
með velvild, hluttekningu og til-
trú, en það er aöalskilyrðiö fyrir
siðferðislega fögru félagslífi.
Höfundurinn, sem ég nefndi í
byrjuninni, segir, aö vald sitt og
auð sinn eigi Englendingar því
að þakka, að skipulag þeirra sé
betra en flestra annara þjóða, að
þeir ræki vel félagsskyldur sinar,
og að þeir séu mjög hneigöir til
að umbæta og styrkja skipulag
sitt. Það er lika almennt viöur-
kennt, að Englendingar séu allra
þjóða skylduræknastir. í ensk-
um og ameríkönskum blöðum og
bókum kemur oft fyrir eitt orð,
er mjög einkennir enska þjóð-
flokkinn, enda munu aðrar þjóð-
ir ekki eiga alveg tilsvarandi orö.
Það er orðið „public spirit“ (fé-
lagsandi). Það þykir Englend-
ingum hið mesta lof, er nokkrum
geti hlotnast, ef um hann veröi
sagt með sanni, að hann sé
„public spirited“ (sé félagslynd-
ur). Það merkir, að sá maður lifi
ekki einungis fyrir sjálfan sig,
heldur og þjóðfélag sitt; að hug-
ur hans og tilfinningar rúmi
TÍM1NN
meira en persónulegan stundar-
hag; að hagur og velfarnan allra
manna séu honum jafn dýrmæt
sem hanpjeigiii kjör. Þaið merkir,
að hariíi sé ætíð reiðubúinn að
taka öflugan þátt í hverju al-
mennu fyrirtæki, ekki til að afla
sjálfum sér embættis, auðs eða
lofstýrs, heldur vegna þess, aö
hann telur það skyldu sína og
köllun og að þaö er honum sjálf-
um hin varanlegasta lífsnautn.
Það merkir, aö þeim manni megi
treysta, aö hann láti eigi sinn
eigin hagnað sitja í íyrirrúmi
fyrir almenningsheill, að pyngja
hans sé eigi lokuð, þegar fé vant-
ar til almenns, félagslegs fyrir-
tækis. Það merkir, aö hann hafi
brotið af sér hýði sjálfselskunn-
ar og gerst lifandi grein á stofni
mannlífsins. Iíann vinnur ekki
heldur fyrir gíg. Andi hans þrosk
ast og vex, og þótt hár hans
gráni, er hann ungur í anda, þvi
hann lifir ekki sjálfum sér, held-
ur manndóminum, sem aldrei
eldist. Hann veit, að þótt ein-
staklingsævin sé stutt, og hann
sjálfur örlítið ar í takmarka-
lausri tilveru, þá hefir þó hans
tilvera, hans líf og verk enda-
lausar afleiðingar fyrir mahnlíf-
ið. Hann veit, að þótt verka-
hringur hans nái skammt, svo
skammt, að hann aðeins fær lagt
örfáa smásteina i hina miklu
mannlifsbyggingu, þá þorna þó
nokkur tár og tendrast nokkur
bros við hvern stein, sem lagður
er, og mannlífið verður þeim
mun fullkomnara, fegra og
betra. Hann veit, að þótt hann
ekki sjálfur njóti þess, er hann
byggir, þá munu börn hans og
niöjar um ókomnar aldir njóta
þess, njóta þess betur en nokk-
urra aura í handraðanum. Hann
veit, að almenningsheill veldur
miklu meiri heill fyrir hinn ein-
staka en einstaklingsheill fær
valdið almenningsheill.
Það er þessi andi, sem hrindir
þjóðunum áfram til menningar
og siðferðislegs þroska. Það er
þessi andi, sem birtist í þeirri
ættjarðarást, sem allt leggur í
sölurnar fyrir þjóð sína. Það er
þessi andi, sem gert hefir þjóð-
hetjurnar frægar, og gefið hefir
þeim krafta til að leggja jafnvel
lífið í sölurnar fyrir hugsjónir
sínar. í stuttu máli, það er andi
Krists. Og nema þessi andi gagn-
taki þegnana, kemst engin þjóð
til vegs og gengis, eða á hátt
menningarstig.
★
Hvernig er nú ástandið í þess-.
um efnum hér á landi? Gerir
þessi andi nokkuð vart við sig á
meöal vor? Því miöur er langt á
milli bæjanna hjá oss; vér bú-
um afskeklttir og hver fyrir sig.
Samgöngurnar eru strjálar og
erfiðar, og allir aðdrættir, líkam
logir og andlegir, eru þess vegna
vandkvæðum bundnir. En hitt er
þó enn meira mein, hve frábitnir
vér erum skipulegri samvinnu.
Vér búum i hinum strjálu og
skuggalegu kotum, eins og nokk-
urskonar haugbúar, og skotrum
hornauga hver til annars álengd
ar. En i fjarlægðinni sést ekkert
glöggt, og sé loftið óhreint, þá
sýnist allt í fjærðinni öðruvísi,
og oft ljótara en það er i raun
og veru. Vér sjáum hver annan í
þoku. Það fer fyrir oss eins og
piltinum, sem sá einhverja ó-
freskju í þokunni; en þegar þessi
ófreskja nálgaðist, þá sá hann,
að það var hann bróðir hans.
Vér göngum sjaldan svo nærri
hver öðrum, að vér sjáum, að vér
erum bræður. Reglubundin sam-
tök og samvinnu þekkjum vér
varla. Margir af oss hafa jafn-
vel óbeit og ímugust á öllu skipu-
lagi, því þeim sýnist, að þaö hefti
og takmarki am of einstaklings-
frelsið. Og svo förum vér hver
sína götu og segjum með karlin-
um: „Sjálfum mér trúi ég bezt,
maður“. Hæfileika höfum vér
mikla og góða, máske eins og þær
þjóðir, er hafa þá bezta, en þeir
liggja dreifðir og koma ekki að
notum. Þó einn og einn geri
heljarátök til að velta einhverju
bjarginu úr götunni, þá orkar
hann því ekki einn, og enginn
vill taka á meö honum, verða