Tíminn - 11.04.1954, Blaðsíða 7

85. blaS.
TÍMINN sunnudaginn 11. apríl 1954.
7
Sunnud. 11. apríl
Lán til smá-
íbúða
Fréttabréf frá Alþingi
Núna í vikunni lagði ríkis .
stjórnin fvrir Alþingi frum- ^pulegn hatt en aSur
varp um heimild til að taka dæmi td á öðrum svlðum ' „
20 milljónir króna að láni Það he£ir eerfc meira en að'akveða
handa Lánadeild smáíbúða á hefcfca> heidur Þegar tryggt fjár-
10.4 1954
Þingið, sem senn líkur störfum,
mætti vel kallast raforkumálaþing
ið, því að raforkumálin munu í
framtíðinni setja mestan svip á
störf þess og skipa því á bekk merk
ustu þinga, er haldin hafa verið.
Það hefir ákveðið að hafizt skuli
handa á þeim vettvangi á stærri
eru
og
þessu ári. I þingræðu skýrði
Eysteinn Jónsson fjármála-
ráðherra frá því, að stjórnin
væri byrjuð að vinna að út-
vegun þessa fjár og myndi ó-
hætt að gera ráð fyrir, að
það fengist. Munu mörgum
þykja þetta góð tíðindi.
magn til framkvæmdanna og vit-
anlega er það mest um vert. Það
er nefnilega ekki nóg að setja lög
um hinar og þessar framkvæmdir,
en sjá svo ekki fyrir neinum fjár-
munum til þeirra, líkt og átti sér
stað á nýsköpunarárunum.
i í vikunni hafa verið afgreidd
voru húsnæðismálin upp úr
því mjög til athugunar bæðl
á þingi cg í ríkisstjórn það
sem eftir var þingsins. Varð j
það og úr, að Byggingar-
sjóði verkamanna var feng
þrjú lög um rafmagnsmál frá Al-
Lánadeild smáíbúða var þingi. Fyrst er að nefna frum-1
stofnuð með lögum frá AI- varp ríkisstjórnarinnar um 250
þingi í ársbyrjun 1952. millj. kr. framlag næstu 10 árin til j
Rannveig Þorsteinsdóttir rafvæðingar dreifbýlisins. Það er (
hafði þá á öndverðu þingi nú orðið að lögum. Þá er að nefna ^
lagt til, að 10 milljónum frumvörp Austfjarða- og Vest- j
króna af væntanlegum tekju fjarðaþingmanna um virkjun
afgangi ríkisins yrði varið Dynjandisár og Lagarfoss. Þau eru
til verkamannabústaða og einnig orðin að lögum. Inn í ann-
að þeirra var bætt ákvæði um
virkjun Haukadalsár vegna fimm
syðstu hreppa Dalasýslu.
Með þessum lögum öllum eru á-
kveðnar stórfelldar framkvæmdir
í raforkumálum þeirra byggðar-'
ið nokkurt fé til umráða af laga, sem borið hafa skarðan hlut
tekjuafganginum til viðbót frá borði hingað til. Þessar fyrir- j
ar því, sem hann liafði áður, ætlanir, sem nú verða gerðar að
en jafnframt var veitt veruleika, munu skapa nýja trú á
sérstök upphæð til smáí- framtíð þessara héraða og leggja1
Jörundur Brynjólfsson,
formaður milliþinganefndar-
innar í raforkumálum 1942
— 1944. . I
gjöldum við framkvæmdir í þessu
efni, er hefjist svo fljótt, sem
unnt er að fá innflutt efni til
þeirra. Nefndin leggi tillögur sín
ar um þetta efni fyrir næsta
reglulegt Alþingi. I
Jafnframt ályktar Alþingi að
fela ríkisstjórninni að láta fara
fram, ur.lir umsjón rafmagns-
eftirlits ríkisins, rannsókn á skil-'
yrðum til vatnsaflsvirkjunar í
fallvötnum landsins og því, hvcrn
ig auðveldast sé að fullnægja
þess að í lok þess timabils geti
sem flcstir íbúar hverrar sýslu
og hvers kauptúns fengið keypta
raforku innan sýslunnar eða
kauptúnsins, er fullnægi áætl-
aðri orkuþörf þeirra fyrst um
:inn.“
Tilgangur Frámsóknarflokksins
með þessari tillögu, var m. a. að
stríðsgróðanum yrði varið til um- j
ræddra framkvæmda. Þetta var
fellt af flokkum nýsköpunarstjórn-
arinnar. Frumvarpið var hinsvegar
samþykkt, en nýsköpnnarstjórnin
hófst hinsvegar ekki handa um
neinar teljandi framkvæmdir á
grundvelli þess. Hún eyddi öllum
stríðsgróðanum, án þess að honum
væri varið til meiriháttar raforku
framkvæmda.
Þrátt fyrir það, bauð Tryggvi Þór
hallsson Sjálfstæðismönnum sam-
vinnu um framgang málsins, ef
þeir vildu vinna að sérstakri fjár-
öflun í þessu skyni. Þessu tilboði
svaraði Sjálfstæðisflokkurinn þann
ig, að fulltrúar hans í fjárhags-
nefnd neðri deildar, — en annar
þeirra var Ólafur Thors — skiluðu
ekki áliti um málið og var það þvi
aldrei tekið til 2. umræðu, því að
henni er oftast frestað, unz nefnd
arálit hafa verið lögð fram. Með
þessu sýndu Sjálfstæðismenn bezt,
hvílíkt sýndarmál þetta frv. var í
þeirra augum, enda fluttu þeir
Iþað ekki á þingi framar. Eftir 1930
geta þeir svo engan staf fundið fyr
ir „forgöngu" sinni í raforkumál-
um dreifbýlisins.
En samt reyna þeir að eigna sér
allt, sem gert hefir verið á því
sviði!
Samningar um raforku-
málin á síðastl. hausti.
Þannig stóðu málin í ársbyrjun
1947, þegar Framsóknarflokkurinn
tók sæti í ríkisstjórn að nýju og
fékk forustu rafmagnsmálanna í
sinar hendur. Vegna einbeittrar af
stöðu hans, var verulegum hluta
Marshallhjálparinnar varið til að
koma upp orkuverunum nýju við
Sogið og Laxá. J
Næsta verkefnið var svo það að i
koma raforkunni frá þessum nýju I
orkuveruin út um byggðirnar og
hefjast handa um byggingu orku- |
Skattalækkunin orðin
að lögum.
Frumvarpið um skattalækkun
ina er orðið að lögum. Við sein-
ustu umræðurnar í þinginu,
reyndu stjórnarandstæðingar eink
um að gera það tortryggilegt
vegna þess, að félög fengu of
mikla skattalækkun, en hún nem-
ur hjá þeim 20%. Hjá þessum
framteljendum nemur hún hinsveg
ar 29% til jafnaðar og raunar
miklu meira hjá fjölskyldumönnum
og sjómönnum.
Skattalækkunin á félögunum er
eðlileg, þegar þess er gætt, að þau
hafa ekki notið hins svokallaða um
reiknings og voru skattar á þeim
búðalána, eða 4 millj. kr. | grundvöll að betri og bjartari fram
Sumarið áður hafði Stein tíð fólksins, sem þar býr.
grímur Steinþórsson, þáv. |
forsætis- og félajgsmálaráð T • ,, . ,
herra verið á ferð I Finn- t l>ln£sályktunar "
landi, og kynntl hann sér þá íra 1942.
nokkuð það fyrirkomulag er
Finnar háfá upp tekið við
veitingu lána til íbúða. M.
a. töldu menn það þar í
landi hafa borið góðan ár-
angur, að gefa mönnum
kost á annars veðréttar lán
um til ibúða. Gætu menn
oft sjálfir útvegað sér eitt-
Með framgangi raforkulaganna,
sem Alþingi hefir nú sett, er lokið
12 ára langri baráttu Framsóknar
raforkuþörf landsmanna hvar- vera 1 helm landslllufcum’ er hing | þvi 0rðnir miklu hærri en löggjaf
vetna á landinu, sérstaklega að fcl1 ha a orðlð ufcundan £ Þessum ^ tilætiast. í
efnum. Við samninga um myndun \ .. , ' „
„ .. . ... 'morgum tilfellum var hann orðin
nuverandi nkisstjornar gerðii * _ . ,
Framsóknarflokkurinn þetta márf° har' að hann Sleypti allan
að aðalmáli sínu. Sjálfstæðismenn fcekjUafgangmn melra fcíl' heS
hvort hagkvæmara sé á hverjum
stað að vfcina orkuna í smáu
orkuveri í námunda við notkun-
arstaðinn eða taka hana úr sam
eiginlegri orkuveitu, sem lögð
yrði frá stærra orkuveri um ein
stakar sveitir eða kauptún eða
heilla landshluta. Rannsóknirn-
ar skal hefja nú þegar og hraða
þeim svo sem mögulegt er“.
I Þessi tillaga var samþykkt og
vildu fallast á nokkur framlög til
þessara mála, en þó mun minni en
ar veltutúsvar bætist aftur við.
Þess ber líka vel að gæta, að
samið var um. Éinnig urðu Fram skattalækkun félaga er almenningi
sóknarmenn að taka það upp og !slður en svo tapaður peningur. Hún
knýja það fram, aö lántaka vegna !á að 2era atvinnufyrirtækjum fært
raforkuframkvæmdanna sæti fyrir að auha starfsemi síná og treysta
öðrum lántökum, að sementsláninu Þannig atvinnuna. Hún á að geta
undanskildu. Var þetta raunveru-1orðið samvinnufélögunum til veru
flokksins fyrir rafvæðingu dreif- miuiþinganefndin skipuð sam! lega þýðingarmesta atriðið. Nokk- lees sfcyrktar-en þau hafa ekki sízt
' fyrsfcu áratugunum: kvæmt henni. Formaður hennar uð treelega gekk á þinginu, að fá orðið hart úti vegna hinna úreltu
býlisins.
sem
hægt
ákvæða skattalaganna.
flokkurinn starfaði var ekki var Jörundur Brynjólfsson. Hún Þetta meginatriði tryggt, eins og.
að beita sér að raði fynr lét gera miklar athuganir og samdi fram kom 1 Þeirri frásögn for- Enn einu sinni skal svo minnt á
framgangi þessa máls, þvi að fjár- síðan frumvarp þar sem mörkuð sætisráðherra í Morgunblaðinu, að ÞaÖ, að án traustrar "
_______ _ __ .......... fjármála-
skortur stóð í vegi þess, að hægt yar gú nýja stefna> að r-kið tœki' hann gæti vel hugsað sér, að það stjórnar hefði skattalækkunin ekki
hvert fé ut á fyrsta veðrétt, værl að vlnna að flelri verkefnum að séra aðalforustu um þessi mál yrði dreeið fil næsta
ef hann væri óbundin. Ráð- en heim' sem þá var unnið að, Þetta fry var tilbúlð frá henái tryggja þetta atriði.
herrann ákvað þá að beita enda skol'fci jafnframt rann^knir nefndarinnar haustið 1944
Sér fynr opinberri lánsstarf °s tæknilegan undirbúning, er slík
semi af þessu tagi hér á ar framkvæmdir verða að byggj-1 .,
landi ogr á þinginu flutti asfc á‘ viðllorfin breyttust mikið í yskopunarstjórnin felldi
ríkisstjórnin svo um vetur- Þessum éfnum, þegar stríðsgróð- 10 ára áætlunina.
inn frumvarpið um Lána- inn kom fcil s°eunnar 1 séinni Nýsköpunarstjórnin var ný komin
deild smáíbúða. i styrjöldinni. Þá skapaðist fjárhags til valda, þegar frv. milliþinganefnd
leg velmegun til þess að koma arinnar var tilbúið. Hún byrjaði á
þings að verið framkvæmanleg. Hún er ár-
angur af traustri fjármálastjórn
Raforkulögin nýju eru þannig ár . Eysteins Jónssonar fyrst og
angur af 12 ára langri baráttu fremsf-
Framsóknarflokksins fyrir rafvæð
ingu dreifbýlisins. Ef hann hefði' Brennivín Og
hvikað frá settu mai'ki, væru þau
ekki komin í höfn.
Samkvæmt áðurnefndu voru fram meiriháttar raforkufram;-
svo smáíbúðadeildinni þá af, kvæmdum. Því lögðu níu þing-
hentar 4 millj. kr. af tekjuaf rnenn Framsóknarflokksins fram
gangi ríkissjóðs 1951, fyrst' .... ............
sem lán en síðar sem óaftur- unar a sumarþinginu 1942:
kræft stofnfé. Veita skyldi
lán ut á annan veðrétt alit að
30 þús. kr. á hverja íbúð, og
mættu hvíla allt að 60 þús
kr. á fyrsta veörétti.
Smáíbúðadeildin hefir nú
starfað í tvö ár. Árið 1952
hafði hún til umráða 4 millj.
kr. eins og fyrr var sagt en
árið 1953 tók ríkissjóður að
lani handa henni 16 millj. kr.
Arið 1952 voru veitt 176 láii
þar af 84 í Reykjavík og 92
til annara kaupstaða og kaup
túna. Arið 1953 urðu lánin
miklu fleiri eða samtals 688
þar af 292 í Reykjavík og 396
til annara staða. En í heild
hefir skiftingin orðið sú, að
rúmlega helmingur fjárins
hefir verið lánaður í Reykja-
vík en tæpur helmingur til
annara kaupstaða og kaup-
túna. Lánin eru fleiri utan
Reykjavikur en yfirleitt
lægri.
Sámtals hafa þá á þessum
tveim árum um 850 manns
í Reykjavík cg öðrum kaup
stöðum og kauptúnum
Sýndarfrumvarp
fyrir 25 árum.
Sjálfstæðismenn halda nú uppi
svohljóöandi tillögu til þingsálykt aði í frv. ákvæði um skjótar fram broslegri viðleitni til að reyna að
lögðu Framsóknar- eigna sér raforkulögin nýju. Helst
því að liggja á frv. í eitt ár. í árs
lok 1945 lagði hún það fyrir þing-
ið, mjög .úr lagi fært. M. a. vant- ]
„Alþingi ályktar að kjösa fimm
manna nefnd, er geri tillögur um
fjáröflun til þess að byggja raf-
vcitur, í því skyni aö koma nægi
Icgri raforku til ljósa, suöu, hit-
unar og iðnrekstrar í allar byggð
ir landsins á sem skemmstum
tíma, enda verði raforkan ekki
scld hærra verði í dreifbýli en
stærstu kaupstöðunum á hverj-
um tíma. Nefndin skal gera til-
lögur um aukin stríðsgróðaskatt
til að mæta ólijákvæmilegum út-
kvæmdir. Því
menn til, að bætt yrði inn í frv.
svohljóðandi ákvæði:
„Svo fljótt, sem verða má eftir
gildistöku laga þessara, skal lok-
ið rannsóknum á því, hvernig
bezt verði fullnægt raforkuþörf
landsmanna hvarvetna á landinu
og skal raíorkumálastjóri gera á
ætlanir um framkvæmdir. Skulu
áætlanir þessar miðaðar við það,
að rafveitur ríkisins komi upp
orkuverum og háspennulínum á
árunum 1946—1955, er nægl til
landsins (sem eru 66 tals-
Í7is),fengiff aniian veffréttar
lán i Smáfbúðadeildinni.
Þessi lán eru að vísu lág, en
þau hafa þó áreiðanleg orff
iff mörgum manni að góðu
liði, og oft ráðiff úrslitum
um þaff, hvort fjölskylda
gæti flutt í íbúff sína á þess
um tíma eða- ekki.
Plestir, sem þessi lán hafa
fengiö, koma íbúðunum upp
að verulegu leyti með því að
vinna að þeim sjálfir og oft
eru þær íbúðir, sem flutt er
í, hvergi nærri fullgerðar, en
munu verða það smátt og
smátt eftir því, sem ástæður
leyfa.
Ríkisstjórnin hefir nú,
eins og áður segir, farið fram
á heimild Alþingis til þess að
mega taka 20 millj. kr. lán
handa Lánadeild smáíbúða á
þessu ári. Vafalaust mun sú
heimild verða veitt og þann-
ig skapast aðstaða til þess að
halda þessari merku og gagn
legu lánastarfsemi áfram.
byggja þeir þessa viðleitni á því,
að Jón Þorláksson hafi flutt frv.
um rafveitur utan kaupstaða árið
1929 og Jón Sigurðsson sama frv.
árið 1930. Eftir 1930 geta þeir hins
vegar ekki fundið neinn staf fyrir
forustu Sjálfstæðisflokksins í þess!
um málum og er það eitt nægileg i
sönnun þess, hve vonlaus þessi við
leitni er.
Það rétta í þessu máli er:
Frv. Jóns Þorlákssonar vantaði
bæði tæknilegan undirbúning og
fjárhagslegan grundvöll. Það var
óvönduð káksmíð, flutt til þess að
sýnast. Samt tóku Framsóknar-
menn flestir því vel vegna mál-
efnis þess, er það fjallaði um. Á
þinginu 1929 var þvl visað til ríkis
stjórnarinnar og skipaði Tryggvi
Þórhallsson þá nefnd þriggja sér-
fræðinga til að athuga þessi mál.
í nefndinni voru þeir Geir Zöega
vegamálastjóri, Steingrímur Jóns-
son rafmagnsstjóri og Jakob Gísla
son. Þegar Jón Sigurðsson flutti
frv. svo aftur á þinginu 1930, réði
þess nefnd frá lagasetningu um
málið vegna þess, hve rannsókn
þess væri skammt á veg komið.
brunamál.
Mörg mál hafa verið afgreidd
frá Alþingi undafarna daga og verð
ur þeirra nánara getið síðar. Tvö
mál, sem einna mesta athygli hafa
vakið, hafa þó enn ekki verið af-
greidd. Annað þeirr er áfengislaga
framvarpið, sem er nú aftur komið
til neðri deildar eftir að hafa verið
tvívegis í efri deild. Líkur
eru til, að það verði afgreitt ó-
i breytt í þvi formi, sem það er nú.
! Hitt málið er brunatryggingamált
ið, en tvö frv um það liggja nú
! orðið fyrir þinginu. Frumvarpið,
sem fjallar um brunatryggingar í
Reykjavík, á eftir eina umræðix
í neðri deildi, en forseti hennar
hefir hvað eftir annað tekið þaS
út af dagskrá. Virtust ýmsar við-
sjár standa yfir innan Sjálfstæðia
flokksins út af þessu máli. Sumir
segja, að þær séu sprottnar af þvi,
hvort það eigi heldur að vera
Gunnarsmaður eða Bjarnamaður,
sem stjóma á hinni nýju kosn-
ingaskrifstofu, sem koma á upp
í sambandi við hina nýju trygg-
ingastofnun bæjarins. Gunnaí
mun hafa hug á Stefáni A. Páls-
syni sem forstjóra, en hann vaí
kosningastjóri Ásgeirs Ásgeirsson-
ar í forsetakosningunum og hefiíl
síðan verið hálfgert utangarðs.
Annars visast til þess, sem áðuí
hefir verið sagt hér í blaðinu un|
brunatryggingamálin.
!