Tíminn - 25.04.1954, Side 5

12. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 25. aprfl 1954.
5
Páll Zöphaniasscn:
Erindi flutí á Búnaðarþingi 1954
K K
Ollum mun vera ljóst hve
mikla þýðingu það hefir fyr-
ir búskap bóndans, að túnið i; sú, er hér fylgir, verið
á jörðirini h'aris sé slétt og í reiknuð út:
góðri rækt.
Búnaðarfrömuðum fyrri 1 JarSir í
tíma var þetta ljóst. Það sjá-
um við bæði af því sem þeir
þegar við lítum á
Hvað Síðisr stækkyn túnanna ?
eftir stærö nýræktar.
því, að safna saman upplýs-
ingum um jarðirnar í land-
inu og færa þær á spjöld,
þar sem hver jörð hefir sitt
spjald, sem á eru færðar uno
lýsingar um býggingar á jörð
inni. heyskap, túnstærð, bú-
stærð o. fl. Trúnaðarmenn
Búnaðarfélags íslands, sem
árlega koma á allar jarðir,
hafa flestir hjálnað til við
þetfa. en hð hefir svo ekki
ísafiarðarsvslu. Á einstaka
stað öðrum vantar iörð og
jörð. en sa.mtals hefi ég upp-
lýsingar um 5113 jarðir, og
eru þá jarðirnar teknar, en
ekki bænriurnir (2 bændur
ha ha ha ha ha
0-2 2-5 i 5-9 9 -13 yf.13
Borgaríj.s. 12.3 32.6 32.6 13.8 8.7
Mýrasýsla 33.1 44.0 16.2 5.2 1.5
Snœfellsn.s. 52.1 38.3 9.6 0.0 0.0
Dalas. sla 64.5 28.0 6.5 1.0 0.0
Barðastr.s. 75.9 20.4 2.1 1.6 0.0
V.-ísafj.s. 69.8 26.6 1.8 r.8 0.0
N.-ísafj.s. 61 .1 24 ,3 10. .1 2.1 2.1
Strandas. 62.8 31.7 5.5 0.0 0.0
V.-Húnav.s. 39.5 48.1 10.8 1.6 0.0
A.-Húnav.s. 17.0 50.6 20 2 8.5 3.7
Skagafj^. 26.1 36.9 24.2 6.4 6.4
Evjafjarðars. 17.3 30.6 30.0 14.1 8.0
S.-Þing.s. 27.8 46.9 19.0 4.8 1.5
N.-Þing.s. 24.9 46.7 24.8 3.0 0.6
N.-Múlas. 49.6 41.1 8.4 0.9 0.0
S.-Mú’asýsla 60.2 29.2 7.5 1.7 1.4
A.-Skaftaf.s. 38.8 44.5 14.2 2.5 0.0
V.-Skaftaf.s. 38 .6 39 .7 15 .9 3.7 2.1
Rangárv.s. 18.1 29.7 32.2 11.8 8.2
Árnessýsla 15.8 24.4 30.9 15.9 13.0
Allt land 35.2 34.9 19.1 6.6 4.2
meira en helmingur jarð-
anna, þar sem ábúendurnir
bændur i Þykkvabæ t. d„ hafa ekki stækkað tún sín
sem búa að engjum Safa- um 3 ha. þessi nærri 30 ár,
mýrar, eru búnir að sjá þörf- sem jarðræktarlögin hafa
ina á góðum túnum, og byrj- giih Hins vegar má sjá, að
aðir að þurrka upp og rækta htíir bændur eru fæstir í Ar-
tún, og fara nú myndarlega nessýslu, A.-Húnavatnssýslu
af stáð. Þess var líka af þeim °= Eyjafjarðarsýslu, sem ekki
aö vænta þegar þeir byrjuðu. hafa stækkað túnin meira en
(Sbr. Djúpárfyrirhleðslan o.
2 ha.
Páll Zóphóníasson.
fl.). Loks eru svo ýmsir bænd öðru leyti skal nú ekki
ur, sem hafa átt illt með að rakið nánar, hvar þær jarðir
ná til sín jarðræktarverkfær ern, sem minnst hafa verið
um vegna vöntunar á vega- bættar. Það má sjá af skýrsl-
sambandi, og má segja að unni. En áður en horfið er
þetta hafi sums staðar gilt há nýræktinni, skulum við
um heilar sveitir. Þessar afsak iifa a hvar þeir eru, sem mest
anir eru nokkrar, en þó varla hafa að henni gert. Þar sker
að fullu frambærilegar, og Árnessýslan sig úr, 13% af
þær minnka nú með hverju bændunum þar, hafa stækk-
árinu sem líður. að túnin yfir 13 ha„ og nærri
! Loks vUégsvo benda á 29% ffir » ha- í Borgarfjarð
þaV, að inní tölu bændanna, arsyslu’ Eyjafjarðarsyslu og
sitja
jarðirnar, falla
skraut- prestarnir, því þeir teljast
andvirði hka bændur, eiga bæði að
2—5 ha.
síðan jarðræktarlögin voru
sett, vil ésr minna bændur á
það. að fyrir árlega rekstr-
arafkomu búanna, skiptir
hitt meira máli. að túnin séu
í eróðri rækt. Bóndanum er
betra veana rekstrarafkom-
unnar að eiea 5 ha. tún. sem
gefur a.f sér 300 hesta, en 10
ha. tún. sem hann fær jafn-
mikla töðu af. En þótt svo . ... „ »
sé, bá má b-lriur ekki glevma llðleJa Þnði.a. hver forð’ eða
35,2% af jorðunum, og er
jörðinni með io ha. túninu,
er ekki' gefur af sér nema
Rangárvallasýslu hafa yfir
8% af bændunum stækkað
tún sín um meira en 13 ha.
En í Snæfellsnessýslu, Dala-
þeirra. Fæstir þeirra hafa iæ“a maxuisa.ur og moour Barðastrandarsvslu
. . .. * skepnur, og yflrleitt ekki j°rö- Og þótt égí viti, að við y _h’a Qarsýslu stranda-
I skyrslunni er jorðunum iand til að rækta á tún. eiSum að hera hvers annars sýslu> v.-Húnavatnssýsiu, N,-
skipt í fimm flokka, eftir þvi Þessa bændur tel ég löglega byrðar með kærleika, þa vil Mújasýsju og. A.-Skaftafells-
hve mikil nýrækt hefir verið afsakaða þó þeir hafi ekki e» na ekki iáta hina eigin- SýSj hefir enginn bóndi gert
gert nýrækt. Gróðurhúsa- legu bændur taka a sig þær ^ mikla nýr°ækt. að *Ár_
eru fáir. Þeir eru byrðar, sem prestarnir skapa, nes .sIan „ f. forustuna um
mest í Árnes- oo- BorCTarfiarð með Þvi’ hvernig þeir sitja 1 " - , . . . ,
mest í Arnes og Bor0arijarð * & nf. , J að stækka tunin, fylgja þar
arsýslu, og þegar þeir eru tald JarSir smar- E| hefl . Þess fast á eftir Borgarfjarðar-
£r hafa löglegar afsakaríir, vegna rannsakað hvernig ny , , ^
er þvi nær enginn bóndi i ræktnnin a n*lægt 50 sveita- s£la’ ~ “ifmeira en um
þessum tvelm sýslum, sem P^estsetrum er vanð, — Fviafiarðarsýsla
enaa nvrækt hefir aert rannsakað hvernig þeim hef “ ha’ “Eyjatjarðarsysia,
enga nyræKt nenr geri. ° þar sem 22.1% hafa mem
5—9 ha. Þá vil ée telia bændur, lr a6 ræH»jotOwa, nýrækt en g ha Qg Rangár_
sem búa á jörðum, er liggja
9—13 ha 1 hrauni> eins °g sumar jarð
á tvíbýlisjörð taldir saman).
Þótt ég nú tali um tún- gerS a Þeihi og er skiptingin bændurnir
aukann, og reyni að gera þannig:
mönnum lióst hvað unnizt
hefir á um stækkun túnanna,1- Jarðir> Þar sem engm
nýr. er eða innan vlð
2. Jarðir, þar sem ný-
ræktin er milli
3. Jarðir, þar sem ný-
ræktin er milli
4. Jarðir, þar sem ný-
| ræktin er milli
5. Jarðir, þar sem ný-
ræktin er meiri en
2 ha.
hjálpa Guði til að skapa.
Inn i tölu þeirra 244 jarða,
vallasýsla, þar
bændanna hafa
sem 22%
svo mikla
13 ha.
ir í Mývatnssveit, Urðarteig- sem ekkert hefir verið gert - kf Hiá l ess hænd-
„« flf nvrækt, á. falla 15 nrest- nýræKt- Hja pessum Dæna
ur við Berufjörð, Harðbakur af riýrækt á, falla 12 prest-
á Sléttu o. fl„ sem segja má setur- Nærr» 20- hver iörð’
um eru nýræktarstörfin orð-
inn fastur liður í störfum
er það misjafnt hvað jörð-
Af skýrslunni kemur ann-
300 hest.a. á veniulega mikið unuui 1 Þessum flokkl h f vatni og ekki geta ræktað tún semi j meira lagi, að sætta ars gloggt fram, í hvaða sysl-
léttara með a« bæta rækt venð g,ert tl! góða' ^ sVnYVn ne.ma eiga víst að ár flæði siS við Það. En nægjusemin um þátttaka bændanna í ný-
þeSs. ocr köma töðufaUinu unn hafa tuni.n ekkl verið stækk yfir það oft á ári hverju, o^ er llka dyggð. Á 13 prestsetr- ræktarstQrímmm hefir verið
I 600 hest.a. en hinn. sem fær uð um emn íermetra Pa7í7i „P—i— —5_„ —._ ’i_“
Taflan sýnir, a= . t. fl. « ££?« “Ín^ 7
hinn. að Mnflnn. mm Wr 4 N“ M haV'SgS SnSnS! ’áíl 'tota verif sfeehkuS “nna;a°e t>annls >)art »etta
inrðirmi me« m hr, t,',nir,n Þae ohugnanlega ha taia. Nu Enn eru bændur> sem búa um 0.020 ha. til 0.918 ha. og ve
á jörðum sem eru umflotnar verður að telja það nægju-
vatni og ekki geta ræktað tún semi j meira lagi, að sætta
ne.ma eiga víst að ár flæði sie við Það- En nægjusemin um patttaKa
yfir það oft á ári hverju og er Uka fggð’^ minnst, og eins í hvaða sýsl-
30n hestaná af 5 hft. túninii. fb"JS”h “>essa? £ u? um 1.0-2.0 ha^afem «m b-durnir hafa verid
Þótt, ée hvt tali um túnstækk U!f’ eí} á T°Ö*Um Þ° um allt íáar> en þær eru til> eins og því 41 prestur, eða nálægt stórtækastir.
unina síðan 192't. og tún- að 2 ha' Það er ÞV1 ,astæða Arnarbælishverfið, Húsa- 7ð% af Þeim, er fellur í þann Vonánch fer þatttakan vax
stæ”ðina eins hún er nú. tU að aðgæta nánar hvernig þakkajarðirnar í Skagafirði hóP iarða> sem gerð hefir and ' enda þarf svo að vera,
þá bið é«- alla b^nriu’- v*>l að larðirnar, 1 ?essuni flokli(o. fl. og ég tel bændurna á verið mmni nýrækt á en 2 Þy minna en 10 ha. tun í
minna^t b^ss. að rækt t.ún-,sklptast 1 undirflokka- jþeim hafa afsakanir fyrir ha- Prestsetrin, sem nokkuð fóðri; rækt; ættl ekkl að vera
anria barf að ve»-a góð og| Jarðir, þar sem engin ný- aðgerðaleysi sínu í nýrækt- hefir verið gert á, hvað ný- a nemm jorð, þar sem bond-
UNDIB, 45 1«o KO. á rækt hefir verið §erð’ eru inrii. Þá má telja eyjabænd- ræktina snertir eru: Saur- mn þarf að hafa aðaitekjur
ENGINN BÓNDI A® SÆTTA 244’ a 794 hefir verið ?erð ur- Ég er lítið kunnugur þar, hær a Hvalfjarðarströnd, smar aI 0ute-
„Ir virs_ Ý nýrækt, sem er innan við 1 en sumir segja, að þeir séu Vatnsfjörður og Staður í
SIG VIÐ AÐ FA AF HA. I ha> að stærð> og a 763 er Iöglega afsakaðir, bæði Grunnavík, en þar er nýrækt TUNSTÆRÐIN.
TUNI SINU. — Fai hann stærgin miih i 0g 2 ha. Það vegna landþrengsla á stund- in milli 3—4 ha- á bvoru. Á Árin kringum 1920 voru öll
minna, verður hann að leita er því 1801 jörð, þar sem um 0tr þess, að varplöndin Fellsmúla á Landi og Skarði tún mæld og kortlögð. Stærð
að orsökunum, finna þær og bændurnir hafa gert minna jafnist fullkomlega á við 1 Árnessýslu er hún milli 5— þeirra þá varð því kunn. Tún
upphefja. en 2 ha. nýrækt. Nú er á-jt.únln A þessar afsakanir vil 6 ha- a Bergþórshvoli milli var þá mjög misstórt á með-
stæða til að athuga vel, ág ekki leggja neinn dóm. Þá ^—7 ha„ á Mælifelli milli 8— aljörð í sýslunum, og stóð
hvaða orsakir geti legið til koma bændur, sem búa á ^ ha. og á Breiðabólsstað í *Dalasýsla mjög framarlega.
Nýræktin hefir átt styrks
a? njóta úr ríkissjóði, sér-
stáklega síðan jarðræktarlög
in' komu til framkvæmda ár-
Fljótshlið er nýræktin 31. ha. Síðan hefir túnastækkunin
eða. meira en hektar á ári að verið gerð eins og talað er
meðaltali. Þetta vil ég biðja um hér að framan, og þegar
þess, að 1801 bóndi hefir um miklum og góðum engjajörð-
30 ára skeið sama og ekkert urn> eins 0g Þykkvibærinn í
ið 1924. Trúnaðarmenn Bún- gert að því að stækka túnið Rangárvallasýslu, margir
aðarfélags fsjands hafa því á jörðinni sinni. Ástæðurnar bændur í Árnessýslu, Sands- menn að muna, þegar þeir henni er bætt við túnstærð-
mælt nýræktina eins og aðr- .geta að sjálfsögðu verið marg bæirnir í Axarfirði, bæir á öæma þá 1801 bónda, sem ina um 1920 fæst stærð tún-
ar jarðabætur og hjá Bún- víslegar og misveigamiklar. Eylandi Skagafjarðar o. fl. Á stækkað hafa tún sín minna anna nú. Þó liðu nokkur ár
aðarfélaginu hefir árlega Sumar eru þess eðlis, að ég mörgum þessum jörðum má en tvo ha. í þeim eru 41 frá því túnin voru mæld og
vérið fært.á ipjald viðkom-.tel þær fullgildar sem afsök- hafa stór bú, þótt aðeins séu menntamaður, prestar, -sem þar til jarðræktarlögin komu
andi jarðar Kve mikil ný- un fyrir litlu nýræktinni, en litii tuni og á sumum þeirra fen§ið hafa sumar beztu jarð til framkvæmda og nýrækt,
rækt hefir veíjið gerð á jörð- á öðrum stöðum finn ég enga er erfitt ag' rækta tún, nema ir sveitanna og setið þær sem sem þá kann að hafa verið .
ir|íá. Það liggur því fyrir hve afsökun fyrir þá bændur, meg raikilli uppþurrkun, sem sýnt er> hvað stækkun tún- gerð, kemur hvergi fram. En
iriíkið túnið á hverri jörð sem þær hafa setið. jVíða er mjög erfið og sums anna snertir. hún mun hafa verið lítil, og -
h^ir verið... -stækkað þaul Ég vil nú benda á það, sem staðar varla framkvæman-1 Með því að athuga fremsta getur því ekki haft .-veruleg t
tæþú 30 ár, sem jarðræktar- ég tel helzt .til afsökunar. Er leg. Á þessum bæjum öllum dálkinn á skýrslu I. sést, að áhrif á tölurnar er sýna
lögín hafa staðið. 1 þá fyrst as benda á gróður- vil ég ekki taka afsakanir til á % hlutum jarðanna í Barða túnstærðina nú. Sums staðar .
‘Þegar þetta er athugað, húsabændurna. Þeir hafa erelna, almennt talið, enda strandarsýslu er nýræktin hefir jörðum verið skipt. Ligg. ;
kémur í ljós, að það er ákaf- víða ekkert jarðnæði sem tal þótt ég viðurkenni, að þörfin ekki oröin tveir hektarar en ur ekki alls staðar fyrir hvern
le|ja misjafrit. Til þess að izt getur. Jörðin er ...oft. ekki fyrir þá að stækka túnin, sé þar er hún minnst. Og þar ig túnin skiptust milli jarð-y
míánnum verði það sem ljós- nema 1 há„ ;Og stunduin ; áðír'minni en hjá ýmsum öðrum’sézt að á Snæfellshesi, Dala- arhlutanna, og getur af þessu-•
así, og geti borið saman ný- .eins lóð undir gróðurhúsi. En bændum. Þó er það nú að sýslu, V.-ísafjarðarsýslu, N,- ^eítt nokkra skekkju á nokkr.
ræktarframkvæmdirnar í ein þeir hafa alls staðar rétt til verða mönnum ljóst, að . ísafjarðarsýslu, Stranda- um stöðum, en mikiö er þaö .
stokum^ s^slum, hefir skýrsla ag nota heitt vatn, og meö þþrfin er nokkuð. brýn, og Uýslu. og S.-Múlasýslu er enn
(Framhald á 8. síðuá