Tíminn - 14.12.1954, Blaðsíða 5

283. blað.
TIMINN, þriðjudaginn 14. desember 1954.
5.
Nýjar bækur á bókamarkaðinum
Jónas Þorbergsson:
Útgáfubækur Norðra 1954
Kristján Sigurðsson frá
Brúsastöðum: Þegar
veðri slotar.
Bókagerð íslendinga hefir
að þessu sinni tekið verulegan
fjörkipp. Nýjar bækur í stríð
um straumum koma nú fram
í dagsljósið. — Meðal þeirra
er stór fylking bóka, sem
„Útgáfufélagið Norðri“ gefur
út. Eru þær allar harla vand
aðar að frágangi og hinar
læsilegustu. — Verður hér get
Ið nokkurra þessara bóka:
Guðm. G. Hagalín:
Blendnir menn óg
kjarnakonur.
Guðm. G. Hagalín er um
þessar mundir afkastamestur
rithöfundur okkar. Frá hans
hendi koma þrjár bækur núna
fyrir jólin. Tvær þeirra koma
á vegum Norðra. Svo gífurleg
afköst mættu vekja grun-
semd um það, að eigi væri til
vandað svo sem bezt má verða
um efnismeðferð og ritlist
Við athugun verður þó annað
uppi á tengini. Guðmundur
Hagalín er vandvirkari nú en
hann virtist vera um skeið;
stílbrögöum meira í hóf stillt
og um leið styrkari og áhrifa
meiri frásagnarháttur. Guð-
mundur er fundvís á söguefni
og persónur, sém hvorttveggja
ber af hinu hversdagslega og
gerir af sterkar rismyndir.
Persónugerðir hans eru betur
mótaðar en þær hafa stund-
um verið; sjálfstæðari, fjær
honum sjálfum, geðblæ hans
oé orðgnótt. Þykir mér
áþægjulegt að geta hér látið
uppi þá skoðun mína, að Guð
mundur Hagalín er enn vax-
andi rithöfundur.
Bók Hagalíns „Blendnir
menn og kjarnakonur“ er sög
ut' og þættir, sextán talsins.
Kénnir þar margra grasa.
Ei*u þættir þessir svo vel gerð
ir: bæði um efni og frásögn,
að þeir verða minnisstæðir. í
sögum þessum njóta sín eink
ar~ vél mikilsverð auðkenni
Hagalíns sém rithöfundar:
Söguefnið drukknar hvergi í
málalengingum. Atburðarásin
er hæfilega hröð, persónurnar
eru alltáf' að, lífið er að gerast.
Lesandinn kaffærist ekki í ein
tali sálnanna. Persónurnar
tjá sig í afmörkuðum tilsvör
um og tiltektum. Eins og nafn
bókarinnar bendir til eru í
þáttum þessum mótaðar per
sónur, ekki sízt konur, sem
bera af um skaphöfn og at-
orku og verða minnisstæðar.
Nöfn þáttanna eru þessi: Máf
urinn, Draumur og vaka, Vor
menn íslands, Húsfreyjan í
Sæluvík, Maðurinn með hund
inn, í lífsins lander, Valds-
maður og vandræðahrútur,
Jólagjöfin hennar mömmu,
Ragnhildur á Hraunhamri,
Elliglöp, Konan að austan,
Verkin hans Jóns, Feðginin á
Skálará, Hallveig Eyrarsól og
Gömul harmsaga, samtals
294 blaðsíður.
Bókin er prentuð í prent-
ver-ki Odds Björnssonar h.f.
Akúreyri, og er frágangur
ágætur.
Guðm. G. Hagalín:
Konan í dalnum og dæt
urnar sjö.
Hér er bók’af annarri gerð
en hin fyrrnefnda. Þetta er
saga húsfreyju í sveit á ís-
landi, Moníku Helgadóttur á
Merkigili í Austurdal í Skaga
firði. Sagan fellur í þrjá meg
inkafla: Á faraldsfæti, Hús-
freyja á Merkigili, Bóndi og
liúsfreyja. — Hagalín hefir
mikla þjálfun í ævisöguritun
og mun þessi bók ekki síðri
öðrum ævisögum hans um
fjörlega frásögn og litríka. —
Hefir Moníka verið ekkja um
það bil 10 ár og búið með dætr
um sinum á erfiðri j örð í af
dal. Hafa þær orðið að vinna
öll karlmannsverk og hefir
Monika Helgadóttir
búnaður þeirra verið með slík
um myndarbrag og afrekum
að einsdæmi má kallast. Er
þetta vel gerð bók um merki
legt efni, 336 blaðsíður að
stærð, prentuð í Prentverki
Odds Björnssonar h.f. og hin
vandaðasta.
Næst koma þrjár bækur af
þeirri gerð, sem að jafnaði
nj óta vinsælda íslenzkra bóka
manna, en það eru minningar
og sjálfsævisögur.
Þórarinn Grímsson Vik
ingur: Komið víða við.
Endurminningar og
sagnaþættir.
Þórarinn Grímsson Víking-
ur er Keldhverfingur að ætt
og uppruna og kennir sig viö
Víkingavatn, þar sem faðir
hans og forfeður bjuggu. Eru
þeir albræður séra Sveinn Vík
ingur biskupsritari og hann.
— Kvæntur er Þórarinn
Ástríði Eggertsdóttur
Jochumssonar frá Skógum í
Þorskafirði. — Þórarinn segir
í formála, að hann fyrir áeggj
an margra vina sinna hafi
ráðizt í það á gamals aldri,
að rita þessar minningar sín
ar og megi vera, að elliglöp
valdi áræðinu og svo gerð
bókarinnar. — En ég tel af-
sökun Þórarins óþarfa. — Höf
undur þessarar bókar er prýði
lega gefinn og honum er ís-
lenzk tunga tiltæk eins og
bezt gerist um alþýðumenn.
En hjá greiiidum alþýðumönn
um er íslenzk tunga að jafn
aði bezt geymd og hefir verið
það alla stund. Málsmekkur
og stílbrögð verður hvorugt
lært svo til hlítar lærist.
Hvorttveggja er móðurarfur
og föðurleifð.
Þórarinn hefir frá mörgu
að segja frábrugðnu því, sem
almennt gerist í lífi manna.
Hann hefir ratað í ævintýri
og sum nokkuð tvísýn. Frá-
sögnin er öll hin ljósasta,
hispurslaus og kímileg, eink-
um þar sem hann á sjálfur í
hlut. Bókin er einkar skemmti
leg til lestui-s. Hún er 252 blað
síður að stærð, prentuð ' í
prentsmiðjunni Eddu h.f. Frá
gangur bókarinnar er ágætur.
Kristján Sigurðsson kenn-
ari frá Brúsastöðum í Vatns-
dal i Húnavatnssýslu er Þing-
eyingur í báðar ættir, fæddur
í Pálsgeröi í Dalsmynni árið
1883. Foreldrar hans voru
mjög fátæk eins og títt var
um þær mundir og hröktust
milli örreitiskota. Fór því svo,
að barnahópurinn tvístraðist
snemma og fóru börnin í dvöl
til skyldmenna eða á vistir
jafnhraðan og þau komust til
nokkurs þroska. Fór Kristján
að heiman 13 ára gamall og
réðst smali að Störuvöllum í
Bárðardal til Karls Friðriks-
sonar, er þar bjó. Mun Krist-
ján hafa talið sér það verið
hafa lán í óláni, að hann
komst í slíka vist, þvi Stóru
vallaheimili var þá, fyrir
margra hluta sakir, eitt mesta
og merkasta heimili í Þiiigeyj
arsýslu, en Kristján greindur
og eftirtektarsamur. Getur
Kristján þess í bók sinni, að
lengi hafi það fyrir sér vakað,
að rita um Stóruvelli í Bárðar
dal og varð það úr, er hann
loks í það réðist, að hann rit
aði ævisögu sína alla. Ekki er
Kristján Sigwrffsson
saga Kristjáns langdregin í
meðferð hans, en einkar skil
merkileg og fróðleg, rituð á
kjarngóðu og áferðarfögru al-
þýðumáli. Mun mörgum, eink
um þeim er til þekkja, verða
bók þessi góður fengur. —
Kristján er skáldmæltur og er
síðasti hluti bókarinnar ljóð-
mæli hans, er hann nefnir:
Ljóð úr dalnum.
Bók Kristjáns er 187 bls. að
stærð, prentuð í Prentsmiðj-
unni Eddu h. f. Útgáfan er
vönduð.
Þorbjörn Björnsson, Geita-
skarði: Skyggnst um af
heimahlaði.
"Þorbjörn Björnsson bóndi á
Geitaskarði í Langadal í Húna
vatnssýslu er einn hinna nafn
kunnu Veðramótssystkina,
sonur Björns á Veðramóti
Jónssonar og konu hans Þor-
bjargar Stefánsdóttur frá
Heiöi í Gönguskörðum, systur
Stefáns skólameistara. — Þor
björn kvongaðist Sigríði dótt
ur Árna Þorkelssonar á Geita
skarði og hóf búskap á Heiði.
Fluttist hann síðan að Geita
skarði og tók þar við búi.
Þorbjörn hefir verið mikill
búhöldur, atorkusamur og á-
hugamaður ekki einvörðungu
um landbúnað heldur og um
þjóðmál yfirleitt og mannfé-
lagsmál. Bók hans, Skyggnst
um af heimahlaði, er stutt
ágrip af æviminningum hans
og i öðru lagi safn stuttra rit
gerða, er sumar hafa áður
birzt í blöðum á víð og dreif.
Votta ritgerðir þessar um á-
huga bóndans, sem lætur sér
vera fátt mannlegt óviðkom-
andi.
Helgi Valtýsson: Þegar
kóngsbænadagurinn týnd-
ist og affrar sögur.
Helga Valtýsson þarf ekki
að kynna. Hann hefir verið
yrkjandi og ritandi í næstum
hálfa öld. Þessi síðasta bók
Helga er um flest lík hinum
fyrri, er komið hafa frá hendi
hans. Helgi er snillingur með
pennan og bregður upp skýr-
um myndum úr lífinu i smá
söguformi margbreytilegum
að efni og blæbrigðum. Hjarta
Helga sjálfs sterkt og heitt og
tiifinningasamt slær þungum
slögum gegnum allar frásagn
ir. Hann er ekki einungis
mannvinur; hann er vinur
alls, sem berst til lífs og
þroska í áttina til ljóssins og
heiðríkjunnar, enda var
Helgi ungur smali í Aust-
fjarðaþokunni. — Enda þótt
Helgi sé nú nokkuð við aldur
verða ekki ellimörk séð né aft
urför á stíl hans, frásagnar
hætti né efnisvali: — Sama
fjöriff og margbreytnin sem
jafnan áður á smásagnabók-
um hans.
Einni aðfinnslu verð ég að
koma hér að. Helgi Valtýsson
og Þórarinn Grímsson Víking
ur nota þágufall hvorugkyns
fornafnsins „annaðhvort“,
þar sem á að rita tíðaratviks
orðið „öðruhverju“. Þeir rita
alltaf öffruhvoru í stað öffrú-
hverju. Öðruhvoru er í réttu
máli notað um annað af
tvennu í rúminu. Öðruhverju
um það, sem endurtekur sig
i tímanum. — Hér er að vísu
um að ræða algenga málvillu
í mæltu máli og rituðu en hún
vekur sterkari eftlirtekt og
særir, ef um vandað ritmál
er að ræða, eins og á bókum
þeirra Þórarins og Helga.
Gunnar Dal: Þe*r
spáffu í stjörnurnar.
Gunnar Dal er ungur rit-
höfundur og Ijóðskáld, sem I
leggur stund a heimspeki.
Hann hefir gefið út tvær
ljóðabækur: Vera 1949 og
Sfinxinn og hamingjan 1953
og sem kemur í annari út-
gáfu nú í ár. Rit um ind-
verska dulspeki kom út í
fyrra og nefndist: Rödd Ind-
lands. Þessi síðasta bók fjall
ar um tólf spekinga Vestur-
landa og eru þeir þessir:
Heilagur Augustinus, Pierre
Abelard, Tomas Aquinas, Gi-
ordano Bruno, René Descar-
tes, Benedikt Spinoza, Wil-
helm Leibnig, John Loeke,
George Berkeley, David Hu-
me, Immánuel Kant og Ge-
orge Hegel. — Um hvern
þessara tólf spekinga er ævi-
söguágrip þeirra og yfirlits-
grein um heimspekikerfi það
er hver og einn aðhylltist.
Gunnar Dal er prýðilega
ritfær og sýnt um að rita al-
þýðlega um hin þyngstu
efni. — Bókin er fræöirit,
ætlað þeim er kynnast vilja
hærri speki og stærstu hugs-
uðum mannanna, án þess að
höfundur geri sér far um að
þvinga neinu kerfi eða kenni
setningum upp á lesandann.
— Djúphyggja og speki
stærstu mannsanda er sam-
eíginlegur arfur mannanna,
enda er viðsýni og umburð-
arlyndi gagnvart annarra
manna skoðunum aðalsmark
hins frjálsa og geiglausa
anda.
Jón Björnsson:
Dauðsmannskleif.
í þessari bók eru sjö sagna
þættir, sem höfundurinn seg
Jón Björnsson
ir sjálfur, að séu reistir &
munnmælum og frásögnum
annála. Allir gerast þeir á
þeim öldum, er þjóðin átti
örðugast uppdráttar vegna.
stórra áfalla af völdum nátt-
úruhamfara og erlendrar kúg^
unarstjórnar. Þættirnir heita
Dauðsmannskleif, Hefndin,
Hervæðing, Uni danski, Gísli
boli, Nágrannar og Andi
fljótsins. Þætti’- þessir eru
upphaflega ritaðir á dönsku
og birtir í erlendum blöðum.
Jón Björnsson:
Bergljót, skáldsaga.
Höfundur þessarar skáld-
sögu vekur sér sögusvið úr
fyrri öldum og gerist sagan
bæði á íslandi og í Kaup-
mannahöfn á tímum Bessa-
(Framhald á 6. síðu)
Saga af drengjum
og týndri flugvél
Ármann Kr. Einarsson:
Týnda flugvélin. Bóka-
forlag Oþds Björnsson-
ar. Akureyri 1954.
í fyrra gaf Bókaforlag Odds
Björnssonar út unglingabók:
eftir Ármann Kr. Einarsson,
er nefndist „Falinn fjársjóð-
ur“, og segja útgefendur, að
hún hafi selzt mjög vel. Nú
kemur á markaðinn önnur
unglingabók eftir sama höí-
und og er sú bók nokkurs kon
ar framhald af bók hans í
fyrra. Aðalpersónurnar eru
hinar sömu í báðum bókunum
en í seinni bókinni koma nýir
menn til sögunnar. Einna
skemmtilegastur þeirra þykir
mér Simbi gamli. Höfundin-
um tekst vel að gera hann
lesendum minnisstæðan.
Sannast að segja er hann svo
bráðlifandi, að ég þykist kann
ast við hann frá vegavinnu-
árum mínum. — Ármann hef
ir gaman að segja frá. Frá-
sagnargleði er einn kostur
(Framhald á 6. siðu).