Tíminn - 05.06.1955, Blaðsíða 3

Tíminn - 05.06.1955, Blaðsíða 3
TÍMINN, sunnudaginn 5, júní 1955, S4 124. blað. Ma,rg_t, _gr iiú. mik'ð breytt fra 'því sem var á fyrri tím- um hér .á lándi, en á fáu mun þó hafá' orfúð jafnmíkil breyt ing og á ferðalögum. yyrir 40 árum mátti heita að ein- göngu væri ferðast á hestwm um lengri leiöir á landi, þang aö til bílarnfr komu til sög- unnar og síðar flugvélarnar, sem gera vegalengdúnar að hér um bU engu. Ferðalög fólksins. hafa aukizt að sama skapi sem vegir og farartæki urðu betri og fullkomnari og íslendingar ferðast mikið í eigin landi og er þaö vel far- ið, því nauðsynlegt og ókemmtilegt er að kynnast landi sínu og sinni þjóð. ■ Þeir sem þekkja sögu lands ins og eru sæmilega að sér í náttúrufræði geta haft stór mikiö: gagn og yndi af ferða- lögunum ef þe?r hafa huga óg augu opin gagnvart því sem íyrir ber og eru því slík ípröalög bæði tU skemmtun- ái’ og menntunar fyrir fólk, sem tekur s*g upp að heim- án í því skyni að fara um fjarlæg héruð. Enda hafa menn fundið þetta glöggt því mikið er nú um hópferðir á sumrin hér, fjölda manns tíl gagns og gleði. Skólabörn fara í slíkar ferðir að loknu námi vetrarins. Unglínga-, gagnfræða- og menntaskólar hafa sama sið og félög og stéttir efna Þl hópferða og er allt gott um það að segja, ef feröast er meö þeirri prúö- mennsku, sem vera ber en ekki látið lenda i drykkju og tilheyrandi slarki, en þess eru því miður einnig dæmi og ber vott um mikið menning- arleysi. Hefir það emkum átt sér stað þar sem skólaaeska hefir verið á ferð undú- P'tlu eftirlifi eða engu og hefi ég oröiö víthi aö slíku, þó ekki íari ég lengra út í þá sálma hér. Ég hefi tekið þátt í mörg- um hópferðum bænda, sem farnar hafa verið á vegum Búnaöarfélags íslands. Er mér vel kunnugt hve núkla ánægju margir þátttakendur fjeirra ferða hafa haft af þeim, enda þótt enn séu svo aö segja hvergi nógu góö skU yröi tú að taka á móti mjög fjölmennum gestahópum, þá hefir þaö oftast farið vel þeg ar veðurheppni hefir veríö góö. Fyrst og fremst eru slíkar hópferó'ir th skemmtunar og kynningar, en hygginn og eítirtektarsamur bóndi getur lika lært ýmislegt af ýmsu því sem ber fyrir augu og má því einnig segja að slíkar ferð ir séu einnig tU gagns. Mest spyr ferðafólkið um landslag og bæi og. er því nauðsynlegt áö hafa sæmúega fróöan leiö sögumann, sem gelur leyst Úr sem fiestum sp-.uningum. Oft hafa bændur þeirra sveita, sem um er farið, kom . ið t;] móts við férðafólkiö úr fjarlægum héruðum og er það ánægjuleg hugulsemi og leiöir til aukinnar kynningar, t-1 gleöi fyur báða parta. Áö- ur var bændastéttm hér mjög staðbundin, þegar frá eru dregnar kaupstaðaferðirnar 1 verzlunarerindum, en nú hefir tækni nútímans breytt þessu og gjört bændum kleift áð taka sig upp í stórum hóp- um og ferðast tU fjarlægra héraða og er það vei farið. ‘ Oft hefir þaö fallið mér í hlut að vera leiðsögumaöur Slíkra hópa og ekki sízt um Suðurland.- Ég er sunnlending úr i húð ög 'hár og er ekki laus víö að verg dálítiö mont ihn af þyí. Ég er upp með fnér af öllum þeim framför- um sem orðið hafa á síöasta RagrLar Ásgeirsson: Austai mannsaldri á Súðuriandi og í ööru lagi þykir mér alltaf gaman að sýna ókunnugu ferðafólki náttúrufegurð Suðurlands, sem er fjölbreytt og á varla sinn líka. Ég mun ekki ræða hér um Árnessýslu sem á frægustu staði lands- ips innan sinna takmarka eöa vesturhluta Rangárvalla sýslu, sem hefir upp á Heklu og Fijótshlíðina að bjóða, en ræða nokkuð meira ,iim land ið fvi'ir austan Markarfljót, því mér finnst oft ems og feröafólk hafi eklú að fullu uppgötvað .sveitirnar þar fyr >r austan, og hafa þær þó upp á rnargt að bjóða. Vafalitið er Eyjaíjallasveit einhver fegursta sveít lands- ins og sú sveitin sem grænk- ar fyrst á vorin, brekkurnar undir hömrunum, sem vita móti suði’i og sól. Hvert bæj- arstæði er þar öðru fegur-ra og yndisleiki náttúrunnar er óvíða meiri undú fjöliunum, eins og sveifin er nefnd í dag legu tali. Ég sé hvergi fegurri fos.sa en undir Eyjafjöllum, enda þótt aðrar sýslur bjóði þá stærri og hrikalegri. Og þar eru eftirtektarverð verk manna og náttúrunnar, ég meina h'na mörgu hella, sem ýmist eru verk náttúrunnar eða gerðir af manna hönd- um, eða þá hvort tveggja. Seljalands_foss er landskunn- ur og einstakur í fossa röð. Austan við hann er boga- rnyndað v^k inn í fjallið, í landi Seljalands, og er þessi landspilda nefnd Kverk í dag legu tali. Þar er Kverkhellir, langur og mjór gerður af manna höndum. Er hann m.‘ a. merkúegur vegna þess að þar héldu Vestur-Eyfellingar þing sveitarinnar, en ekki veú ég hvenær eða hve lengi. Eklii verður helÞr þessi tai- inn fallegur. en margt manna kemst þar fyrir inni. Grasi grónar brekkur eru upp und- ir hamra, en slétt fyrir neð- an þær út að þjóðveginum. Ég minnist hér á Kverkma vegna þess að frú Arnlaug Samúelsdóttir á Seljalandi hefir nú gefið Vestur-Eyja- fjallasveitinni hana til minn- 'ngar um mann smn Kristján Ólafsson, sem látmn er fyrir nckkrum árum. Kristján á Seljalandi var dugnaðar- og heiðursmaður, sem sannar- lega á slíka minningargjöf sk'lið — og má sveitin vera þakklát fyrir gjöfina. En hve mikils virði hún verður Vest- ur-Eyjafjallasveitinni er auð- vúaö undir því komið hve vel beir kunna með hana aö fara. í brekkunum virðist framúrskarandi aðstaða til skógræktar, svo að þarna gæti sveitin fljótlega eignast sameiginlegan skógarlund. Á Seljalandi er nýbyggður heimavistarbarnaskóli. Mætti glæða áhuga barnanna þar fyrir ræktun og fegrun með því að láta þau aðstoða við ræktun í Kverkmni, en á sléttunni neöan við brekk- urpar mætti skapa aðstöðu Ml ýmis konar garðyrkju ti* gagns og skrauts. Qg Kverk- hehirinn getur komið aö góðu gagni cf Tc-ita þárf skjóls fyr- ir regni eþa v.ondu veði’i. Auð- v>tað má meö ýmsu.móti gera hellirinn vistlegri én hann ep nú. Vildi ég óska þess að V*“ Ejfellingum yrði sem mest úr þessari góöu gjöf frú-Am- laugar á Seljáiandi. Iljá Seljalandi er fleira merkilegt en fossmn og Kverkin. Heima v>ð bæ>nn er manngerður heliir, sem ég gæti trúað að ætti eftú að vekja eftirtekt. Þess heÞr ver ið getið til, og er það mjög sennilegt, að sumir hellar á Suðurlandsundii'lend>nu séu gerði'r aí manna liöndum fyr ir landnámstíð, séu eftú þá írsku menn, sem hér voru fyrir þegar ísland tók að byggjast, voru kristnir og létu cft'r sig b.iöilur og bagla og bækur írskar. segir Ari hjnn iióð'i. Þessi forsaga landsins, fyrir S'74, er að mestu órann- sökuð enn. en örnefni sanna frásagnir Ara. Undú Eyja- fjöllum er íraá og sumir hell- armr kunna a'ð vera frá dög- um Papanna. jafnvel gerðir af þe>m. Frá bví sjónarmið'i finnst mér hellirinn á Selja- landi stórmerkilegur. í hvelf 'ngu hans eru innhöggvm stcr krossmörk, af mestu ná- 'kvæmni og auðsjáanlega gerð af mifcilli alvöru. Bryn- jólfur he'tinn Þ'á Minna- Núpi hefir ritað um hella í Árnes- og Rangárvallasýslu í Árbók hms ísl. Fornleifafé- lags, og m. a. um þennan hell'. cn minn'st ekki á kross mörk besci. hefir ef tú vill ekki séð þau, því oft hefir helljr þcssi verið notaður tú geymslu f.yrir alls konar skran. Sé svo að þessi kross- mörk séu handaverk pap- anna má v'ssulega telja þau meðal okkar merkustu forn- minja. Annars eru móbergs- heU'ar bessir víða útkrotaðir á veggjum. en langmest af því er auðsjáanlega frá sið ari tímum og víst fátt af þvi 'merkiíegt. Annar hellir er og nálægt Seljalandi, dálíti'ð fyrir aust- an. Nefndur er hann Pai’a- dísarhellir og ei* hann fræg- ur úr sögu frú Önnu á Stóru- Borg untí'r Eyjafjöllum. Ferðafólk spyr m'kið um bennan helli. vegna ástarsög imnar um Önnu ot Hjalta. En helUsopið er nokkuð uppi í hömrunum og svo litið að' 'llt er að koma auaa á haö frá þjóðvcginum. Tú be.ss að kcmast að Paradísarhelli barf nú að klöngrast yfir marafalda gaddavírsgirðingu. Væri það hugulsemi eða gest rúni gavnvart ferðafólki sem kemur að heimsækia Vestur- Eviaf.iöll. að gera gtigatröppu vf>r girð>nguna. svo að heir, sem skoða vilja hellirinn, hurfi hvorki að rífa klæði sín eða spilla girðingunni með bví að khfra vf>r hana. En ekki er bað fyrú aðra en þá, sem cni létiör á sér ot lausir vig lofthræðsJu, að klifra upp i hellirinn. Enda er hann siálfur heldur óáUtleg og kuldalcT naradís, en fagurt cr að s'á til Evia út um hell- >son>ð í góðu skyggni. Und>r Austur-Eyjafjöllum, fyrir vestan bæinn í Steinum, er stór og fallegur hellir, Steinahellír er nafn hans. Hann er víöur fremst en mjcjkkar þegar innar dregur. Hann þykir mér fallegastur af hellunum undir fjöllun- tim. Vafalaust í fyrstu frá náttúrunnar hendi, en hefir síðar verið' víkkaður og lengd ur >nn í sandsteinshólinn. Um eút skeið var hann þing- hellir Austur-Eyfellinga, en er nú notaður sem heyhlaða og fjárhúS á vetnim. Ekkert rfljóts hefi ég við það að athuga og rs ekkert því t>I fyrirstöðu að svo megi vera framvegis. En yfir sumartímann, með- au hei'irinn er tómur og ó- þrúkaöur, þarf ha'nn að vera þurr og þrifalegur, því marga ferðalanga innlenda og út- lenda, sem um veg>nn fara, langaf áð sjá Steinahelli. Það er alltaf eitthvað heill- andi og ævmtýralegt við hglla Þióðsagnir hafa myndast um ma'rga þeirra ems og vonlegt er. Steinahellir er víður og bjartur fremra og loft og veggir eru þar alþaktú' burknagróðri — tófugras'. — Er það fallegt að sjá út úr hellinum yf>r hipn víðáttu- mikla Holtsós, sem nær rétt upp að hellinum, og út á sjó. F>nnst mér þá stundum .sem ég sé liorfinn langt aftur í alöir og sjái papana grei'ða silfraða sjóþirtinga úr netum sínurn. Ég hefi helzt aldrei farið framhjá Stemahelli án þess að skoða hann, bæði sumar og vetur. En oft hefi ég þurft að klifra yfir gadda- vírsflækjur og vaða aur og sauðatað í mjóalegg til að komast í hellirinn. Þannig þarf þaö ekki aö vera og væri létt verk að þrífa svo tU, að auðvelt væri að ganga þurr- um fótum í Stemahelli og njóta feguröar hans fyrú þá, sem heimsækja Austur-Eyja- íjöll t>i að sjá það, sem þar er fallegt og mei'kilegt. Veit ég að Steinabændur munu skúja þetta sjónarm'Ö, og næst á ég von á að koma und ir Eyjafjöllin snemma í júní, með stóran hóp bænda af Vocfurlandi. RútshelUr hjá Hrútafelli er líka merkilegur og þyrfti, að minum dómi, að vera að- gengilegri en hann er og op- inn fyrir ferðafólki meðan hann ev tómur. Frá Ilrútafelli er skammt að Drangshlíð og þar fer ég helzt aldrei fram hjá án þess áð staldra v>ð! Er það fyrst og frernst af því að þar hefi ég alltaf átt góðu aö mæta, encla bótt ég hafi jafnan gert þar nokkurn átroðning í bók- .stáfJeg'ri merkingu. Þar næst af því að sjálft bæjarstæð'ið er eitt hi"ð fegursta undir F.jöllunum, miki'ð' blómaskrúð' í brekkunum og kvakandi fýl í höroi'unum fyrir ofan. En í miðju túni kippkorn fyrir neðan bæinn, er ein mesta furðusmí'ð sunnlenzkrar nátt- úru, drangur míkill og sæbar inn, í daglegu tali nefndur Drangshlíðardrangur. Hann sést vel frá þjóðveginum, en ekki fá menn þó rétta hug- mynd um hann nema gengið sé að honum og í kringum hann. Hann er geysistór og allhár og >nn í hann að sunn anverðu eru mörg byrgi smá og stór og geta menn, sem ekk> eru lofthræddir, gengið um rnörg þeirra. Neðst hall- ar þerg'nu inn á yið og hafa þar frá gamalli tíð ver>ð fjós og fjárhús frá Drangshlíðar- bæjunum, flest hlaðm úr steinum. Eyjólfur Guðmunds son, sá merki fræð’imaður, hefir sagt gjörla frá drangi þessum í bók sinni „Afi og amma,“ og ýmsum þeim sögn um, sem um hann eru. Þótti þar krökt af huldufólki áður fyrr — en ekki mun sú kyn- slóð, sem nú lifir þar, hafa eéð neitt af því. En þar fyrh’ eru gömln sagnirnar um drangínn jafn skemmtilegar. Nú er víst að mestu hætt að notast v>o gömlu peningshús- in und>r hömrunum. Þau eru að verða minjar frá fyrri tím- um — og bæri, aö því er mér finnst, að friða dranginn me2 öllu saman sem þjóðminjar Vildi ég þá leggja til, að reynt yrði að koma upp trjágróðrt í hlíðurn hans. Þegar ég hef> verið le>ðsögumaður ferða- mannahópa, hefi ég helzt. aldre> farið fram hjá drang- inum án þess að gefa íólkinu kpst á að skcö'a hann vel og vandlega og hefi jafnan ver- i'ð ábúendum Drangshlíð'ai' þakklátur fyrir að mega þaö.. Hefir og flestum þótt mikið til drangsms jcoma. Frá Drangshlið er stutt aö Skógafossi. F>nnst mér hann. jafnan prúðastur þehra fossa, sem ég hefi séð á íslandi. í þessari grein hleyp ég yf- ir Mýrdal'nn án þess aff standa við. Mig furðar oft á að ferðamannastraumur skuli ekki vera meir> þangaff en er. M>kil og stórfengleg' náttúrufegurð er á þeim slóð' um, ipilll Sólheimasands og Mýrdalssands og væri það ær iö nóg efni í sérstaka grein. Ekki kem ég heldur við í Álfta ver1 eða í Skaftártungu, en. enda þennan langhund aust ur á 3íðu. Flest>r munu hafa heyrt. nefndan bæmn Foss á Aust- uv-Síðu. Þar er náttúrufeg- urð m>kil og landslagið hrika legt. Hefir mörgum ferða- manni o>"ðið starsýnt að Foss' og er gaman að ganga þang- að upp fyrir bæinn að hömr- unum, þar sem fosinn fellur niður á mosagróna stema. Eru nú í.jórir eða fimm bú- .endur á Fossi og bendir það tú þess, að fólk uni sér vel á þeim bæ. í landareign þeirra Foss- bænúa, spölkorn fyrir austan. bæina, er e>n mesta gersemf sunnler.zkrar náttúru: Dverg hamrar á Síðu. Eru þeir víða frægir og myndir af þe>m í mörgum landfræðiritum og ferðabókum. Stuðlaberg Dverghamra er mjög stórgert og stuðlarnir mjög þver- sprungnir, en mikil og hag- leg dvergasmíð er á hömrum þessum, og það hafa þem menn fundið, sem fyrstlr gáfu beim nafnið. Nú hefi ég nýlega frétt að þeir Foss- bændur hafi ákveðið að láta Dverghamra og nokkuð land í kringum þá af hendi, í því skyni, að þeir verði friðaðir og landið g>rt og sé hugmynd in að græða þar upp skóg. Eiga þeir miklar þakkir skil- ið f.yrir, og víst er það/ að eí vel tækist með þessa fyrir- ætlun, þá e>ga aðr>r íslend- insar ekki fesurri og sér- kennilegri stað fyrir útisam- komur sínar. Hver veit nema við eigum eftir að sjá vaxa upp skóg í kringum Dverg- hamra, en aæta verður þess þó, að sjálfir hamrarnir haldi sínum sv>p eftir sem áður. Mill' hamranna sjálfra ætt> ekki að setja trjágróður, en fegra mætti þar með alls konar innlendum jurtagróðr' öðvum. Allir, sem ferðast um þessar slóðir, koma að Dverg- hömrum og enn fegurr- verða þeir þegar þeir nú. losna úr be>rri niðurlæg>ngu sem þe>r hafa lengi verið í, ógíftir og opnir fyrir ágang' búfjárins. Skaftfell>ngai hafa oft gert stórfelld átök sameiginlega í málum, sem t>l íramfara horfa og vildi ég svo að endingu óska þess að sá stórhugur mætti einnig korna fram við friðun og með ferð Dverghamra á Síðu £ nánustu framtíö.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.