Tíminn - 05.06.1955, Blaðsíða 7

Tíminn - 05.06.1955, Blaðsíða 7
124. blað. TÍMINN, sunnudaginn 5. júní 1955. 7. Sunnutl. 5. júní Er kalda stríðinu að linna? í erlendum blöðum má nú oft lesa greinar, þar sem sú skoðun kemur fram, að kalda stríðinu kunni að vera í þann veginn að iinna. Enginn ábyrg ur blaðamaður virðist þó enn vilja fullyrða þetta. Hins veg ar telja ýmsir sig sjá þau teikn á lofti, að slíkt kunni að vera ekki mjög langt undan. Fléstum þeirra, sem um þessi mái rita, kemur jafnfrámt saman um það, að meginorsök þeirra breytinga, sem kunni að vera í vændum, sé að finna í auknum styrk og samheldni lýðræðisþjóðanna. Meðan þær voru ósamtaka og óviðbúnar, horfði illa um friðinn í heim inum. Þetta heÞr hins vegar mjög breytzt síðan Atlants- hafsbandalagð var stofnað og því óx fiskur um hrygg. Tví- mælalaust er því, að Atlants- hafsbandalagið hefir eflt og styrkt friðinn meira en nokk uð annaö. Af þeim breytingum, sem nú kunna að yera í vændum í alþjóðamálum, draga menn því líka síður en svo þær álykt anir, að enn sé kominn tími til að draga úr varúð og vörn- um. Ef slíkt væri gert að svo stöddu, benda allar líkur til, að sá árangur, sem hefir náðst, verði til einskis, og kalda stríðið og ófriðarhætt- an komist í algleyming aftur. Meðan ekki nást samningar milli stórveldanna um alhliða afvopnun, er engin trygging fyrir öruggum friðarhorfum. Að því takmarki er nú hins vegar stefnt og þær vonir, sem menn ala nú í brjósti, eru fyrst og fremst bundnar við það, að slíkt samkomulag muni nást. Hins vegar verða menn að geta sýnt nokkra þolinmæði í þeim efnum, því að hér verður um svo örðuga og flókna samninga að ræða, að óhjákvæmilega hljóta þeir að taka nokkurn tíma. Ef þeir tækjust, myndu þeir verða al- gert nýmæli í sögunni, og því ekkert undarlegt, þótt þeir kunni að hafa alllangan aö- draganda. Það sést bezt á afstöðu hinna svonefndu óháðu þjóða, aö þær teija ástandið í alþjóða málum þannig, þrátt fyrir ýms batamerki, að ekki sé ráðlegt að veikja varnirnar neitt að. sinni, Bæði Svíar og Svlsslendmgar halda áfram að treysta varnir sínar. Sama gildir um Júgóslava. Æðstu menn Rússa fóru að því levti algera érindisleysu til Belgrad, að þeir fengu Tító ekki til að fallast á að gera Júgóslavíu að hlutlausu og varnarlausu landi. Austurríkismenn vildu ekki heldur kaupa friðarsamn ingana því verði, að hömlur yrðu settar á landvarnir þeirra. Ástandið í heiminum er því miður enn þannig í dag, að engin þjóð vill vera Varnar- laus. Annað hvort treystir hún varnirnar af eigin ramrn- leik eða í félagi við aðra. Reynslan hefir ekki sízt kennt smáþjóðunum það, að ekki dugir lengur að treysta á varn arleysið. Það, sem smáþjóðirnar setja nú vonir sínar á, er ekki lengur hlutleysi, heldur sam- ÁDLÁI STEVENSON: Skyldur Bandaríkj amanna Dcilwáliu vei'ða aðeins leyst á fríðsamtegan hátt ineð giví að g'an^'a meðalvesíliiBa Hin fjölmörgu vandamál, sem Bandaríkin standa nú augUtis við, veröa ekki leyst meö einum penna- drœtti. Sum þeirra verða ef til vill aldrei leyst, enda þótt við Ameríku menn liöfum alltaf gert ráð fyrir, að þrotlaus vinna og góður vilji geti íleytt okkur yfir alla örðugleika. Okkur er það eðlilegt að hugsa þannig. Ef litið er á okkur sem þjóð, hefir aldrei neinn Þrándur orðið í Götu okkar, sem við ekki höfum yfirunnið. Við höfum aldrei lifað þá kreppu, sem við ekki höf- um leyst, eða strxð, sem við ekki gátum unnið. Þegar við þess vegna rekum okkur á vandamál í milliríkjastjórnmál- um, finnst okkur eðlilegt, að þau verði leyst á svipstundu, ef við að- eins komurn nálægt þeim. „Við leys- um það erfiða á augabragði, og það, sem ómögulegt er, tekur dálítið lengri t:ma“. Páið okkur einungis í liendur næga starfskrafta, peninga og graf tól, þá veröum við ekki lengi að leysa málið. Svo lengi sem við Ameríkumenn lítum þessum augum á vandamál okkar, þá sjáum við þau aldrei í raunsæu ljósi. Skoðun mín er sú, að við verðum fyrst og fremst að viðurkenna takmarkanir okkar og viöurkenna þá nöktu staðreynd, að við erum hvorki nógu forsjálir eða dugmiklir. Til eru þau milliríkjavandamál, sem aldrei vei'ða leyst. Sú deila, sem stóð í þrjú hundruð ár milli múham eðskra og kristinna manna, varð aldrei jöfnuð. Múhameðstrúarmönn- um og kristnum mönnum lærðist að búa hlið við hlið, og það vanda- mál hvarf í skuggann fyrir þeim, sem upp komu með renaissance- tímanum, og þeim miklu uppgötv- unum, sem síðar voi-u gerðar, og með iðnaðarbyltingunni. Þannig var það einnig í þrjátíuárastríðinu, sem hófst á sama hátt með deilu milli kaþólskra manna og mótmælenda. Þau atriði, sem lágu til grundvallar deilunni, hurfu ekki, en menn hættu að skipta sér af þeim, er þjóðernis- stefnur risu upp og höfðu í för með sér miklu meiri vandamál. A sama hátt verðum við að gera okkur þess ljósa grein, að við mun- um aldrei finna lausn á þeim möx-gu, erfiðu vandamálum, sem heimurinn á við að stríða nú, við vérðum að lifa með þessum vanda málum, ef til viil svo að öldum skiptir. Þetta verða allir að gera sér ljóst. Meðan við erum ung, höldum við, að allir hlutir verði leystir, en er við cldumst, komum við auga á, að við munum aldrei ná því ijóm- andi marki, er við í upphafi settum okkur. Og venjulega verður endir- inn sá, að við reynum að sætta okk ur eins vel og við getum við maga- sárið eða gigtina og okkar brostnu vonir, jafnvel við stjórnmálamenn- ina okkar. Ef til vill erum við Banda ríkjamenn nú á því ólgusama ald- urskeiði, er menn uppgötva, að all- eiginlegt, öflugt öryggiskerfi, eins og Sameinuðu þjóðunum var upphaflega ætlað að vera. Ef samkomulag næst um alls- herjarafvopnun, mun það verða byggt á því, að slíku öryggiskerfi verði komið á fót. í slíku sameiginlegu öryggis- kerfi eru hinar svonefndu óháðu þjóðir sízt ófúsari að taka þátt en aðrar. Meðan sú hugsjón hins vegar rætist ekki verða þjóðirnar annað hvort STEVENSON ar þeirra óskir muni ekki ná fram að ganga, en hafa ekki enn sætt sig við vonbrigðin, né þann ömur- lega sannleika, að á þeim hviiir ábyrgð. Okkur er einnig nauðsynlegt að gera okkur lióst, að í milliríkjaviö- skiptum verður eklþ notaður neinn einhlítur siðgæðismælikvarði. Það er hvorki siðleysi eða sviksemi að ganga meöalveginn. Þvert á móti er það takmarkið, sem allir stefna að, og með því einu verða deilu- atiúðin leyst á friðsaman hátt. Við getum ekki fengið vilja okk- ar framgengt í öllum málum. Við verðum að viðurkenna, að nauösyn legt er að ná samkomulagi, ekki aðeins við bandamenn okkar, held- ur einnig andstæðinga okkar, og við erum tilneyddir að viðurkenna, að þeir hafi einnig að baki sér vald. Við Ameríkumenn erum tilneydd- ir að hafa vald á óþolinmæði okk- ar og biða þess þolinmóöir, að Evr- ópuþjóðirnar sameinist hægt og hægt. Árangursríkri samstöðu ná- um við aðeins við bandamenn okk- ar með því að á milli okkar ríki gagnkvæmur skilningur. Samband okkar vcrður að markast af sam- vilja, en ekki valdboði. Við verðum að hlusta, en ekki eingön^x tala, við verðum að læra, en kenna ekki eingöngu. (Ég hef það stundum á tilfinningunni, að það, sem okkur Bandaríkjamenn skorti mest, só gott hcyrnai’tæki). Með þvi einu, að við séum fúsir til að viðurkcnna skoðanir annarra, getum við vænx.t þess, að þeir fallizt á okkar sjónar- mið. Mér virðist sú skoðun heilbrigð, að vilja vera óháður („jafnvel manns beztu vinum", eins og Chur- chill orðaði það), en þeirri stefnu- vex nú óðum fiskur um hrygg í Evrópu. Enda þótt slíkt hafi í för með sér aukna erfiðleika fyrir þann, sem fyrirliðinn er, minnir það okk ur sífellt á, að samband okkar er félagsskapur, en ekki gæzla. Okkur að treysta á eigin varnir eða sameiginlegar varnir minni bandalaga. Með því skapast það jafnvægi, sem er líklegt tU að geta orðið grundvöllur allsherjarsamninga. Bjartsýn in, sem nú er ríkjandi í þess- um efnum, stafar einmitt af því, að slíkt jafnvægi virðist nú vera fyrir hendi, og vonin um öryggisbandalag allra þjóða virðist þvi nær þvi að rætast en nokkru sinni fyrr. ber að gleðjast yfir því, að vinir okkar í Evrópu skuli ekki lengur stefna að því einu að vera okkur óháðir, heldur kjósa að hafa meiri áhrif á þá stefnu, sem mörkuð er í sameigiiilegum málefnum okkar. Lausnina á vandamálum okkar berum við að miklu leyti með okkur sjálfum. Án sjálfsstjórnar getúm við ekki vænzt þess að hafa stjórn á gangi sögunnar. Það vald, sem vís- indin hafa fengið okkur í hendur, hefir ekki fært okkur frið, heldur óró og aukna ástæðu til ótta. Þekkingin ein nægir ekki. Hún verður að markast af víðsýni og hug dirfð, áður en hún getur kallazt vísindi, eins og Edmund Burke, hinn frægi enski stjói’nmálamaður, sagði eitt sinn. Saga Ameríku einkennist af geypi- legum vexti. Nú erum við komir. á fulloi’ðinsaldur og verðum að standa undir ábyrgð stærðarinnar, því að til hinztu stundar verður árangurinn af baráttu okkar fyrir menningunni og lýðræðishugsjón- inni undir því komin hvers Ameríku menn eru megnugir. Mikilleiki manna og þjóða verður ekki dæmd- ur eftir ytra glysi þeirra eða prjáli, heldur vilja þeirra til að taka á sig auknar skyldur og hæfileikum þeirra til að uppfylla þær með heiðri. Skrifað og skrafað (Framhald af 6. síðu.) starfsfólk við innflutninginn og kaupfélögin. Það er vissulega éitt af okk ar allra stærstu málum að gera milliliðastarfsemina ó- dýrari og stórfækka starfs- fólki við hana. Við bað vinnst það tvennt, að dýrtíðin getur lækkað og hægt er að tryggja framleiðslunni og uppbygging unni meira vinnuafl. Þessu takmarki verður áreiðanlega bezt náð með úrræðum sam- vinnunnar. Efllng' atvinnuveganna. Nefnd hefir nú verið sett til að undirbúa lögin um atvinnu leysistryggingarnar. Önnur nefnd, sem ástæða er til að binda enn meiri vonir við, er jafnframt að taka til starfa. Henni er ætlað að athuga möguleika til að hagnýta sem bezt gæði landsins bæði með tilliti til þess að koma upp nýjum atvinnuvegum og efla þá, sem fyrir eru. Framsókn- armenn áttu frumkvæði að þessari nefndarskipan. Það er vitanlega takmarkið, sem ber að stefna að, að hér verði aldrei atvinnuleysi, heldur alltaf nóg að gera. Næg eru líka verkefnin, ef þjóðina brestur ekki dugnað og á- ræði til að fást við þau eða lætur ekki einhverja hleypi- dóma, t. d. i sambandi við er- lent fjármagn, aftra sér frá að leysa þau. En jafnframt þarf hún líka að hafa í huga, að efl- ing atvinnuveganna er ekki einhlít. Engu ónauðsynlegra er að tryggja réttláta arð- skiptingu, svo að stéttirnar eyði ekki feröftum sínum í verkföll og átök og í sam- bandi við það þrífist hvers konar úlfúð og fjandskapur í þjóðfélaginu. Til þess að leysa það mikla vandamál, henta engin úrræði betur en úrræði samvinnunnar í hin- um ýmsu formum hennar. Áttræbur í dag: Jón Árnason Jón Árnason, prentari, Lind argötu 15, hér í bæ, er átt- ræður i dag. Hann er einn sérstæðasti og merkilegast1 maður smnar samtíðar og fer vel á, að hans sé minnst að nokkru í íslendingaþáttum þessa blaðs. Ekki verður þó ýtarleg ævisaga sögð. Til þess er ekki tími nú, né nægilegt rúm í þáttum þessum. Þessar línur ber því áð skoða sem persónulega kveðju og þakkir fyrir margra ára félagsskap, fræðslu og vináttu. Jón hefir alla tíð staðið í fremstu röð bindindismanna á landi hér og er einn beirra fáu, sem hikiaust heldur því fram að hvers konar eitur- nautnir standi í vegi andlegs þroska einstaklinga og fé- lagsheilda. Þess vegna beri að afneita öllum eiturnautnum, en iðka í þess stað ó'úgingirni drengskap og fórnfýsi í þágu manna og málefna. Jón hef- ir líka verið ötull liðsmaður þeirra félagsheilda, er á einn eða annan hátt berjast fyrir áhugamálum hans og skulu þess nefnd nokkur dæmi. Góðtemplari'hefir hann ver ið frá fermingaraldri og hef- ir gegnt þar mörgum embætt- um, m. a. verið lengi í fram- kvæmdanefnd Stórstúku ís- lands Nú er hann umboðsmað ur Hátemplars í þeirri stúku. Ritstjóri Templars var hann fyrr á árum og þótti andstæð ingum hann harðsnúinn mót stöðumaður. Fyrir störf sín í þágu Góðtempjarareglunnar hefir hann verið sæmdur æðsta heiðursmerki hennar. Jón hefir starfað lengi í Guðspekifélagi íslands og ver ið formaður þar nokkur ár. Þá var hann og einn af stofn- endum Co-Frímúrarareglunn ar hér á landi og aðalstofn- andi' Reglu Musteuisriddara, nú fyrir nokkrum árum- Þá var hann og stofnandi Hins ísl. prentarafélags og kjörinn heiðursfélagi þess 1937. — Hann hefir ritað allmikið um guðspeki, stjörnuspeki og ýms þjóðmál. Hann er manna bezt að sér í táknfræði og stjörnu- speki, enda ritað árum sam- an stjörnuspádóma í Fálkann. Hafa þeir vakið allmikla eft- irtekt. — í viðurkenningar- skyni fyrir störf sín í þágu alþjóðar, hefir Jón hlotið heiðursmefki isl Fálkaorð- unnar. Jón lærði prentiðn hér í Reykjavík og hefir lengst æv- innar verið prentari í Guten- berg — enda einn af með- stofnendum hennar — utan fá ár, sem hann var við prent iðn í Noregi. Hann er ókvænt ur maður. Hefir aldrei mátt vera að gefa sér tíma til þess! (Framh. & 6. síðu.)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.