Tíminn - 31.12.1955, Blaðsíða 3

298. blaff.
TIMINN, laugardagmn 31. desember 1955.
3,
Vid
otin
Ríkisstjórn sú, sem nú fer
með völd, hefir unnið að ýms-
um mikilsverðum þjóðþrifa-
málum. Hún hefir frá byrjun
beitt sér af dugnaði fyrir raf-
væðingu sveita og kauptúna.
Hún hefir haldið áfram að
útvega lánsfé til þeirra miklu
framfara, er hófust í sveitum
landsins með tilkomu Fram-
sóknarmanna í ríkisstjórn
1947.
Tekizt hefir með harðfylgi
Framsóknarmanna í ríkis-
stjórn að gera myndarlegt á-
tak til þess að endurnýja
bátaflota landsmanna. Ailar
þessar ráðstafanir eru mikils
verðar til þess að gera jafn-
vægi í byggð landsins meira
en orðin ein.
En því miður er framhald
þessara framfará sett í hættu
vegna mistaka í framkvæmd
stjórnarstefnunnar á sumum
sviðum. Til þess að tryggja
framhald þessara framfara og
annarra er aðeins ein leið:
að breyta um stjórnarstefnu
að þessu leyti.
Aukið frelsi í vorzl-
iin og' frainkvæmd.
í síðustu kosningum var
mikið rætt um, að auka frelsi
í verzlun og framkvæmdum.—
Landsmönnum var hátíðlega
lofað því, af frambjóðendum
Sjálfstæðisflokksins, að ef
flokkurinn ynni á í kosning-
unum, mættu þeir eiga víst,
að þeir fengju að njóta fulls
frelsis á þessum sviðum. —
Mörgum orðum var um það
farið, hvílíkur aflgjafi hin
nýja frelsisstefna yrði íslend-
ingum í framkvæmd. Ný og
voldug öfl mundu leysast úr
læðingi. „Hinir hlýju vindar
frelsisins“ mundu vekja úr
dvala gróður, sem haldið hefði
verið niðri í nepju hafta og
ófrelsis. — Þessi voru nú lof-
orðin sett fram með ýmsum
fjálglegum hætti. — Auðvitað
eru allir sammála um það,
að æskilegt er að við getum
búið við eins mikið frelsi í
- verzlun og framkvæmdum og
unnt er. En til þess að njóta
þess, þarf hófsemd og gætni,
því að hófleysið, brot á grund-
vallarreglum í notkun frelsis,
leiðir í fallgryfju ófrelsis og
hafta í margs konar myndum.
Það, sem sérfróðir menn í
fjármálum benda á með réttu,
er það, að til þess að frelsið
sé varanlegt, en ekki stundar-
fyrirbæri, þarf að fylgja viss-
um ófrávíkjanlegum reglum
í fjármálum. Peningar eru
ekki í sjálfu sér verömæti,
heldur ávísanir á verðmæti.
Ef peningar eru settir í um-
ferð í hófleysi og menn eru
hræddir um verðgildi þeirra,
leiðir af sjálfu sér, ef fjár-
festingin er frjáls, æðisgeng-
ið kapphlaup við að koma
peningunum í fjárfestingu.
í kjölfarið siglir ofþénsla,
skortur verður á vinnuafli,
kauptaxtar yfirboðnir. Allt
verðlag hækkar innanlands,
kaupgjald hækkar. Frainleið-
endur, sem auðvitað ráða engu
um markaðsverð á útflutn-
ingsvörum sínum erlendis,
standast ekki hækkanirnar,
er verða á kaupgjaldi og öðr-
um framleiðslukpstnaði, lenda
þegar í taprekstri, framleiðsí-
an stöðvast. Rétt á eftir stöðv-
ast svo framkvæmdir, nema
framleiðslunni sé á ný. komið
af stað með álögum á lands-
menn.
Eftir Hermann Jónasson
í gjaldeyrismálum verða á-
hrif þess, að setja of mikið af
peningum í umferð innan-
lands þau, að þessir peningar
eru auðvitað notaðir til þess
að kaupa vörur, aðallega er-
lendar, til fjárfestingar og
margs annars. Gjaldeyris-
eign okkar erlendis takmark- j
ast hins vegar árlega af því,
hvað við getum flutt út og
selt þar fyrir erlendan gjald-
eyri — og um skeið það, sem
við fáum í erlendum gjald-
eyri fyrir vinnu á Keflavíkur-
flugvelli. En eftirspurnin eft-
ir vörum, sem borga verður
með hinum takmarkaða er-
lenda gjaldeyri, verður brátt
svo mikil, að hann gengur i
giörsamlega til þurrðar — og
afleiðingin er gjaldeyrishöft,
af allra verstu tegund.
Nánar tiltekið telja sérfræð-
ingar í fjármálum, að hóflaus
peningavelta í þjóðfélögum
skapist af tveimur leiðum:
1. Ef tekjuhalli er í f.iár-
lögum, verður ríkissjóður að
taka peninga aö láni til þess
að geta innt af hendi greiðsl-
ur sínar. Við það koma „falsk-
ir“ peningar — í óeiginlegri
merkingu þess orðs — í um-
ferð og hafa þau áhrif, sem
að framan er lýst. —- Þess
vegna má ekki vera halli í
fjárlögum.
2. Ef útlán bankanna eru
ógætileg, þ. e., ef lánað er út
meir en samsvarar sparifjár-
söfnun á hverjiun tíma, koma
þar sams konar,,falskir“ pen-
ingar í umferð með sömu af-
leiðingum. — Sumir halda því
fram, að ef þessara tveggja
atriða sé gætt, sé hægt að
búa við frelsi í verzlun og
framkvæmdum, — ef kaup-
gjald helzt og nokkurn veg-
inn stöðugt. Það leiði af sjálfu
sér, að ef peningaveltan sé
eðlileg — og það sé hún, ef
margnefndra tveggja atriða
sé gætt — þá verði fjárfest-
ingin við hæfi og eftirspurn
eftir erlendum gjaldeyri
einnig.
En endurtekin og dýr
reynsla hefir hvað eftir annað
sannað, að hér á landi fær
þessi kenning ekki staðizt.
Þótt ríkissjóður sé rekinn án
halla og útlán bankanna hóf-
leg, virðist heilbrigt og ör-
uggt eftirlit með fjárfesting-
unni einnig nauösyn til þess
að við getum forðast ofþenslu
og búið við frjálsa verzlun.
Þetta stafar af eftirtöldum
ástæðum:
1. Það er á vitorði manna,
að í landinu er mjög mikið
af földum peningum. Ef hætta
er á gengisfalli, leita þessir
peningar óðar í fjárfesting-
una.
2. Mikill dulinn gróði verður
til í landinu árlega og fer fram
hjá skattyfirvöldunum, allt
þetta fjármagn leitar sömu
leið.
3. Ef fjárfesting er frjáls,
leita menn uppi vini, kunn-
ingja, frændur og aðra, sem
þeir vita að eiga sparifé, fá þá
til að taka það út og lána sér
í fjárfestingu.
4. Þunginn á bönkunum
vegna stöðugra beiðna um
lánsfé er svo mikill, að hætt-
an á því, að undan sé látið um
of, er alltaf tii staðar, ef fjár-
festing er frjáls.
AUir þessir peningar eru þvi
í umferð, þótt hinna atrið-
anna sé gætt, og auðvitað með
öllum sömu afleiðingum og áð
ur segir — ofþenslu, mikilli
eftirspurn eftir erlendum vör-
um, þurrð á gjaldeyri og inn-
flutningshöftum. — Til þess
að ná aftur því mikilsverða
hnossi að búa við frjálsari
verzlun veröum við einnig að
hafa skynsamlegt eftirlit með
fjárfestingunni.
Þetta mun ykkur nú þykja
leiðinlegur lestur, lesendur
góðir ,en það er alveg nauðsyn
legt, að við skiljum þessi grund
vallaratriði, ef við eigum að
gera okkur von um að skilja,
hve hörmulega er komið fjár-
málalífi þjóðarinnar og af
hvaða ástæðum það er.
Stjórnar-
sainmiigamir
Þegar samningar hófust um
stjórnarsamvinnu Framsókn-
ar- og Sjálfstæöisflokksins
nokkru eftir kosningarnar ár-
ið 1953, kom fljótt í ljós veru
legur ágreiningur milli flokk-
anna. Við Framsóknarmenn
lögðum þegar í upphafi mikla
áherzlu á, að hraða rafvæð-
ingu í sveitum og kauptúnum.
Til þessarar fjárfestingar I
þurfti auðvitað stórkostlégt |
fjármagn, erlendan gjaldeyri
og allmikið vinnuafl. Við töld
um rafvæðinguna réttlætis-
mál, vegna þess hve byggðin
úti um landið hefir orðið af-
skipt í þessu efni. — í öðru
lagi töldum viö, að þessi stefna
væri þjóðinni allri nauðsyn til
þess að koma í veg fyrir ennþá
meira jafnvægisleysi í byggð
landsins, og stöðva strauminn
að þægindimum og atvinn-
unni hér á suðvesturhluta
landsins.
Að okkar áU4i er það ajveg
eðlilegt, að þeaabr fólkaflwtn-
ingar verði ekki stöðvaðir
nema fólkið úti um landið búi
viö sömu kjör og þægindi og
aðrir.
Við Framsóknarmenn sett-
um það og að óhjákvæmilegu
skilyrði fyrir stjórnarsam-
vinnunni, að haldið yrði áfram
hinum miklu framförum í
landbúnaðinum og lofað væri
að útvega lánsfé til þessarar
fjárfestingar. — Hér hlaut
því að bindast allmikið láns-
fé, erlendur gjaldeyrir — og
nokkurt vinnuafl. Sem betur
fer, hlutu að koma til margar
fleiri framkvæmdir úti um
land. En þessar framkvæmdir
töldum við ekki aðeins rétt-
lætanlegar, heldur sjálfsagð-
ar af ástæðum, sem áður grein
ir.
Hér á suðvesturhluta lands-
ins var fyrirsjáanlegt, að mik-
il eftirspurn yrði eftir vinnu-
afli. í fyrsta lagi lá það fyrir,
að mikil vinna yrði á Kefla-
víkurflugvelli, þótt ásetning-
ur okkar Framsóknarmanna
væri að draga verulega úr
henni, eins og utanríkisráð-
herra hefir einnig tekizt.
í annan stað var auðsætt,
að togararnir mundu ekki
selja fisk óunninn til Eng-
lands, en við það skapazt gíf-
urleg eftirspurn eftir vinnu
við fiskiðnaðinn.
í þriðja lagi er atvinna stöð
ugt að aukazt vegna stækk-
andi siglingaflota.
Allir voru auðvitað sammála
um að hafa hér svo mikla fjár
festingu, að allir hefðu næga
vinnu. En hættan, sem yfir
vofði var sú að ef fjárfesting
in væri gefin frjáls, yrði hún
svo hóflaus, að afleiðingin
yrði ofþerfsla, hækkun kaup-
gj alds, útflutningsframleiðsl-
an gæti ekki staðizt, yrði rek-
in. meö auknu tapi og stöövað
iat.
Við Framsóknarmenn töld-
um, að eftirlit með fjárfest-
ingu ætti að halda áfram, en
gefa mönnum frjálst að
byggja íbúðir handa sjálfum
sér innan hæfilegra stærðar
takmarkana, hjálpa þeim til
þess með lánum og hafa eftir-
lit með því, að ekki yrði af-
hent annað byggingarefni, en
til þessara smærri íbúða, sem
gefnar yrðu frjálsar, og þeirra
annarra framkvæmda, sem
leyfi yrði veitt fyrir. Með
þessu móti mátti hafa fullt
vald á fjárfestingunni og
koma í veg fyrir ofþenslu.
En viöskiptamálaráöherra
er að sjálfsögðu einnig ráð-
herra fjárfestingarmálanna
og eðlilegt að aðstaöa hans og
flokks hans sé þar miklu ráð-
andi. — Sjálfstæðismenn
kröfðust þess, að íbúðirnar,
sem frjálst yrði að byggja,
yrðu stærri, að mönnum yrði
veitt frelsi til að byggja og
selja öðrum, að frjálst yrði að
byggja og leigja öörum, að eft
irlit meö sölu byggingarefnis
yrði afnumið, að eina eftirlit-
ið með því, að þessum reglum
yrði fylgt, yröi í höndum
byggingarnlefnda á hverjum
stað.
Hér kemur í ljós eitt af að-
aleinkennum samstjórnar með
Sjálfstæðisflokknum. Til þess
að koma fram aðkallandi og
réttlátum stórmálum fyrir
þjóðina (rafvæðing, landbún-
aðarmálin o. fl.), verður jafn-
an að kaupa það því verði að
þola, að aðrar framkvæmdir
sem þeir hafa vald yfir, séu
gerðar þannig, að miðað er við
hagsmuni fárra manna, þótt
f j árhagskerfi landsins og hags
munum heildarinnar stafi
hætta af.
’ 1 IJ
Aðvaranir
að eng'u liafðar
í Framsóknarflokknum eru
flest meiri háttar mál rædd
í þingflokki og miðstjórn og
fært er til bókar það álit, sem
þingmenn, miðstjórnarmenn
eða menn, sem kvaddir hafa
verið til samráðs, hafa látið í
ljós um málefnið. — Efni þess
ara bókana verður ekki rakið
hér um f j árf estingarmálin
frekar en ég hefi nú óbeint
gert. — Líka eru til staöar önn
ur gögn, er sýna, að Sjálf-
stæðismenn fengu aövaranir í
þessum málum og þær, er
hefðu átt að nægja. — í árs-
lok 1953, þegar ríkisstjórnin
hafði starfað aðeins stuttan
tíma, varaði ég einmitt við
þessu atriði i áramótagrein
minni. í kafla með fyrirsögn-
inni „Frelsi í verzlun og fram-
kvæmdum“ varaði ég alvar-
lega við ofþenslunni, er hefði
valdið stórslysunum á tímabili
nýsköpunarstjórnarinnar 1944
—1946. — Ég sýndi fram á, að
sú ríkisstjórn hefði haft milli
handa hinn dýrmæta gjald-
eyrissjóð þjóöarinnar, um 1
milljarð og 200 millj. króna, og
háar tekjur í erlendum gjald-
eyri árlega, en þó endað sitt
skeið þrotin aö erlendum
gjaldeyri með alla framleiðslu
stöðvaða, hefði gerzt bón-
bjargamaður (Marshallféð) og
leitt yfir þjóðina ófrelsishöft
í verzlun og framkvæmdum.
Svo gálauslega hefði frelsið þá
verið notað. Ég minnti á, að
við ættum nú enga sjóði og
hefðum veikari aðstöðu nú en
þú.
(Framh. á 8. síðu)