Tíminn - 10.03.1956, Blaðsíða 7

Tíminn - 10.03.1956, Blaðsíða 7
T í MIN N, laugardaginn 10. marz 1956. armaður sjúkrahúss þess, sem á meðal með möguleikum til olíu- Frakkar starfræktu í Eyjum um flutninga í botntönkum, en þá kom árabil. Mikil og snemma fengin j árið 1930. lífsreynsla og meðfæddur sam- starfshugur blés Gísla J. Johnsen ; HEIMSKREPPAN mikla, sem hófst í Bandaríkjunum á árinu 1929, skall á íslendingum með Þanrtig litu Vestmannaeyjar út fyrir fáum dögum. Gísli J. Johnsen er heiðursborgari kaupstaðarins. „...Strákurinn úr kotinu, sera hlaut kónásríkið að lannum...“ því í brjóst að láta samborgarana verða sem mest þátttakendur í vel- gengni sinni, og starfrækti hann fullum þunga á árinu 1930 og lagð- ist með meiri og lamandi þunga yíir íslenzkt athafnalíf vegna þess, að útflutningsframleiðslan hafði ekki borið sitt barr eftir gengis- breytinguna, sem fyrr greinir. Ráðningarkjörum sjómanna var þann veg háttað á þessum tíma, að sjómcnn fengu fast kaup og hækk- andi aflaverðlaun miðað við veitt fiskatal. Vetrarvertíðin varð feng- sæl, en fiskurinn miklu smærri en áður hafði þekkzt og útgerðinni mjög í óhag. Svo kom hið sólar- litla sumar -1930, þegar segja mátti, að sól skini ekki yfir suðurlandi og ógerlega reyndist að þurrka fisk með venjulegum hætti, við þetta bættist svo verðfall og markaðs- tregða. Gísli J. Johnsen var um Nafn hans verður ætíð tengt fram- förunum á hiimi íslenzku vci Gísli J. Johnsen, heiðnrshorgari = Vesimannaeyja, er 75 ára í dag i ísiandi hyggðir í Vest- maiinaeyjnm. 1927 voru loftskeytatæki fyrst > fiskibát í Veíímaima- eyjum. verzlun sína líkt og gott kaupfélag l er starfrækt nú á dögum, sem ■ þjónustufyrirtæki við samborgar- ana og í því sambandi til þess að i greiða fyrir viðskiptamönnum sínum, sem bjuggu í Landeyjum, en sóttu verzlun til Vestmanna- eyja, þá keypti Gísli J. Johnsen verzlunarleyfi hjá Einari Bene- diktssyni þáverandi sýslumanni í Rangárvallasýslu, en hvarf frá því áformi, þcgar kaupfélag reis þar upp og tók að sér hina viðskiptalegu þjónustu við fólkið, en alla tíð átti Gísli J. Johnsen mikil og góð viðskipti við nágranna kaupfélög og hafði t.d. á hendi vélaútvegun í fyrsta vélafrystihús- ið, sem reist var norðanlands á vegum kaupfólaganna. MEÐ HÆKKUNINNI, sem Sjálf- stæðisflokkurinn framkvæmdi 1924 —1925 var fjárhagsgrundvellinum kippt undan íslenzkum sjávarút- vegi, og má rekja þau vandræði. sem við er glimt enn þann dag í dag, til þeirra aðgerða. Á þessum tímamótum var vertíðaraflinn keyptur á grundvelli ca. 20—30% hærra verðs erlends gjaldeyris, heldur en raunin varð á vegna gengisbreytinganna, þegar hinn erlendi gjaldeyrir fyrir afurðirn- ar kom til umreiknings í íslenzkar krónur. Talið er, að þetta hafi mun að útveginn 6 milljónum til verð- lækkunar ,en þessir fjármunir má Samtímis framkvæmdum þeim, sera ao framan greir.ir, þá hafði Gísli J. Johnsen sumparí forgöngu eða tók virkan þátt í margvísleg- tan framkvæmdum og félagastofn- segja að hafi með gengisbreytinga- unum, sem til framfara og umbóta ráðstöfununum verið gefnir inn- Hinn 9. marz 1951 hófst í Vestmannaeyjum bæjarstjórnar- horfðu. jflytjendum og þá ekki sízt vefnað- fundur, Funaur þessi varð langur og stóð liimuiaust í tólf • J arvöruinnflytjendum, sem skuld- klukkustundir. Ný bæjarstjórn hafði tekið við bæjarvöldum PEGAR Vr.siMANNAE'kiNGAR uðu erlendis. Góðærið 1924 og hm 1 Eyjum ano aður, Og hafði menihlutinn seL sei þao marK Eyja a vegum landsímans, þá gerði villti hinum langskólagengnu fræð- að breyta Vestmannaeyjakaupstað í nútíma bæ með tilheyr- gísíí J. Johnsen sér hægt um hönd, ingum, sem stjórnuðu og báru andi félagsmálastofnunum og höfn, sem væri skipgeng öll-j um skipum íslenzka flotans. Þetta kostaði að sjálfsögðu átök og fjárhagslegar fórnir og sætti andstöðu kyrrstöðu-J aflanna. Þess vegna voru bæjarstjórnarfundir bæði langir, og úmræður harðar á þeim árum. KLUKKAN TVÖ aðfaranótt 10. marz, er hlé varð á umræðum, eft- ir að afgreiðslu helztu mála var lokið, þá kvaddi forseti bæjar- stjórnar sér hljóðs ög gat þess, að bæjarstjórnarfundur þessi hefði hafizt 9. marz s.l., en nú væri kom- inn 10. marz, og eitt af því merki- legu, sem þessi nýbyrjaði dagur hefði til að berá væri það, að at- hafnafrömuðurinn og Vestmanna- eyingurinn Gísli J. Johnsen ætti Sjötugsafmæli þánn dag, að þessu kaupmanna. Það var karlmannleg glíma fyrir ungan og félausan ís- lending að heyja viðskiptalega glímu við rótgróna erlenda verzl- un, sem hafði yfir miklu fjármagni að ráða og ganga með sigur af liólmi, en svo ungur hóf Gísli J. Johnsen atvinnurekstur sinn, að hann þurfti konunglegt aldursleyfi til st.ofnunar atvinnufyrirtækis síns. SVO KOMU VÉLBÁTARNIR til tilefni lægi fyrir fundinum þessi! sögunnar, og varð Gísli J. Johnsen tillaga: „í tilefni af sjötugsafmæli Gísla J. Johnsen, stórkanpmanns, cg í þakklætis- og virðingarskyni fyrir marghúítaða forgöngu lians i atvinnumálum Eyjanna á fyrstu þremur áratugum tuttug- ustu aldarinnar og þann höfð- ingsskap, er hann og kona hans frú Ásdís sýudu með því að gefa bæjarfélaginu sjúkrahús, sam- þykkir bæjarstjórn Vestmanna- eyja að kjósa hann fyrir heið- ursborgara Eyjanna og felur bæj- arstjó.ra að láta gera viðeigandi heiðurskjal, sem bæjarfulltrú- árnir undirrita og síðan verður afhent honum“. Tillagan var samþykkt umræðu- laust með 8 atkvæðum, einn bæj- arfulltrúinn, Ársæll Sveinsson, sat hjá við atkvæðagreiðsluna, en undirritaði síðan að eigin ósk hcið- ursskjalið ásamt hinum fulltrúun- um ,sem fundinn sátu. GÍSLI J. JOHNSEN er sá af ís- lendingum tuttugustu aldarinnar, sem á lengstan starfsdag að baki af jafnöldrum sínum, og það, sem merkilegast er, er cnnþá í fullu fjöri, hugmyndaríkur og fullur á- huga fyrir s framgangi hagsbóta- mála lands og þjóðar. Gísli J. Johnsen cr strákurinn úr íslenzka kotinu, sem sótti gulleggið í hend- ur skessunum og hlaut kóngsdótt- urina og kóngsríkið að launum. I VESTMANNAEYJUM vann Gísli J. JOIINSEN það hlutverk, sem kaupfélögin unnu Norðanlands, sem sé að endurheimta vcrzlunina úr höndum hinna dönsku selstöðu- fyrsti maður til þess að hagnýla vélbáta og þá orku, sem vélaöldin flutti til landsins. Fyrstu þrír ára- tugir aldarinnar urðu samfeild sigurganga: 1897 liófust síldveiðar sunnan- lands í Vestmannaeyjum. 1904 var fyrst seítur mótor í fiski- bát í Vestmannaeyjum, en 1908 var fyrsta vélfrystihúsið byggt í Vestmannaeyjum. 1913 var fyrsta innlenda fiski- Gísli J. Johnsen og siofr.aði til félagsskapar, sem lagði sæsíma til Eyja, sem Lands- síminn keypti síðar, og er þeíta eitt af mörgum dæmum um stór- huga úrræðasemi. mjölsvérksmi'ojan Vestmannaeyjum. 1921 voru fyrstu olíugeymar SEM UNGUR MAÐUR hafði Gísli J. Johnsen tekið þátt í hjúkrun sjúkra á heimili foreldra sinna og í frámhaidi af því orðið nokkurs- byggð í konar fastur aðstoðarmaður Þor- I steins heitins Jónssonar héraðs- læknis í Eyjum og síðar umsjón- a- byrgð á gengislækkuninn, sýn, en meðan verið var að hækka gengi krónunnar, þá drógu innflytjend- ur að innleysa hinar erlendu kröf- ur á sig, og skapaðist þannig vill- andi ástand í gjaldeyrismálunum, sem gerði hinn ímyndaða gjaldeyr isforða að engu, þegar krónuhækk- unin hafði verið framkvæmd og hinar áður ógreiddu erlendu kröf- ur komu til innlausnar. Þessar ráð- stafanir, sem að framan er lýst, komu fjárhagslega hart niður á Gísla J. Johnsen. ÁFALLIÐ, sem gengisbreytingin sú, cr að framan er frá greint olli, hugðist Gísli J. Johnsen bæta sér með aukinni og bættri tækni í af- urðavinnslu og framleiðsluháttum, og lét hann í því sambandi byggja nokkra stærri og betur útbúna fiskibáta, heldur en þá þekktust hérlendis eða annars staðar, sam- tímis keypti hann hugvitssamlega uppfundnar vélar til þess að hausa og fletja fisk, og er nú 30 árum síðar aftur farið að gera hérlendis tilraunir með hliðstæða véltækni. Kom hann sér upp útgerðarað- aðstöðu á Suðurnesjum til þess að lengja athafnatímabil báta sinna og kom sér upp söltunarstöð fyrir síid og frystihúsi til beitufrysting- ar á Siglufirði. Hafði auk þess fyr- irhugað byggingu á skipi til flutn- inga á milli landa til aðdrátta, þar Björgunarskútan, sem Gísli J. Johnsen gefur Slysavarnafélagi (slands. — Slík stórgjöf er einsdæmi. § Mynd þessi var tekin er frú | Anna Ó. Johnsen kona Gísla 1 I J. Johnsen gaf björgunarbátn- | I um nafn, en hann heitir eftir 1 i gefandanum. Ilafði frúin með i I sér vatn úr Gvendarbrunnum | jj til vígslunnar og braut flösku | 1 með því vígða vatni á bátnum | 1 er honum var gefið nafn. | | Framkvæmdi frúin vígsluna = | virðulega og af smekkvísi og = i sagði um leið og hún gaf bátn = | um nafn. „F.g bið þér blessun- i | ar guðs. Ileill og hamingja | = fylgi þér í hinu mikilvæga | 1 og kærleiksríka starfi, sem þín | = biður í þágu íslenzkra slysa f i varna. Ég skíri þig Gísla J. | | Johnscn úr vatni, sem Guð = i mundur góði vígði til guðs = | blessunar fyrir sjö hundruð 1 | árum.“ iiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiinimiimiiu haustið 1930 búinn að koma sér upp þurrkhúsi til þess að þurrka fisk sinn, og reyndi þá sem fyrr á úrræðasemi og framkvæmdahug, en þá kippti viðskiptabanki hans að sér hendinni, og varð Gísli þá að fella seglin og hætta atvinnu- rekstri sínum í bili. Þá var ekki til staðar sá samábyrgðarskilning- ur, sem nú er orðinn ríkjandi inn- an þjóðféiagsins og kemur meðal annars fram í samhjálp á milli byggðarlaga og atvinnugreina. MÖRGUM FIMMTUGUM manni hefði í Gísla sporum orðið það til ráðs að ráða skipi sínu til hlunns, þegar hér var komið og takast á hendur einhverja umsvifalitla brauðfæðandi atvinnu. En slíkt var ekki að skapi Gísla J. Johnsen. Þótt fjármunirnir þrytu j um sinn, þá var kjarkurinn óbrjót- j andi. Gísli hóf þá umboðssölu og i vélaverzlun að fyrstu í smáum stíl, j en nú hafði hann orðið lífsreynsl- unni ríkari, frá því hann hóf í ; upphafi starísemi sína með aldurs- i leyfi og bæði án lífsreynslu og fjár- j muna. 'Á ÓVENJU LÖNGUM starfsdegi, þar sem só! er ennþá í miðaftans- stað, hefir svo sem að líkum lætur 1 samfylgdin verið bæði fjölþætt, fjölmenn og margbreytileg. Þau eru óteljandi heimilin, bæði í Eyj- um og utan Eyja, sein hafa fengið stofnfé sitt með afrakstri af at- (Framhald á 8. síðu.;

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.