Tíminn - 06.03.1957, Blaðsíða 6

6
TÍMINN, miðvikudaginn 6. marz 1957,
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h. f.
i----------------------------------------------------——
Eðlileg sambúð
UM LANGAN ALDUR
hefir verið náin pólitísk sam
vinna með jafnaðarmönn-
um og samvinnumönnum á
Bretlandi. Sambúðin hefur
ekki verið árekstralaus. Sam
Starfið er byggt á þeirri skoð
un, að þessir aðilar geti með
sameiginlegu átaki komið
mörgum málum í höfn og
gert þjóðfélaginu mikið
gagn En samstarfssviðið er
nokkuð takmarkað. Þegar
annar hvor aðilinn ætlar að
knýja fram vilja sinn, utan
hins markaða ramma, hefur
komið til árekstra. Þegar
dregur nær því takmarki,
sem flokkarnir settu sér í
upphafi samstarfs, og tæki-
íæri bjóðast til að fram-
kvæma grundvallarstefnur
á einhverjum vettvangi, kem
ur áþreifanlega í ljós, að sam
samvinnumenn eru ekki
sósíalistar heldur stefna að
frjálsu samvinnuþjóðfélagi,
án óeðlilegrar íhlutunar rik
isvalds. Þeir telja að ýmis
íramkvæmdamál í verzlun,
iðnaði og dreifingu verði
íoezt og haganlegast leyst af
samvinnufélögum almenn-
ings og míklu betur en af em
bættismönnum ríkisvalds-
inn til þess fyrir nokkrum ár
am þegar félagar þeirra
i jafnaðarmannaflokknum
tefla fram áætlunum sín-
um um þjóðnýtingu í ýmsum
greinum. Það var andspyrna
samvinnumanna sem neyddi
ibrezka jafnaðarmannaflokk
inn til þess fyrir nokrum ár-
um að leggja á hilluna áætl-
un um að þjóðnýta vátrygg-
ingastarfsemina í Bretlandi.
En á því sviði hafa sam-
vinnufélögin verið athafna-
Söm og hinar brezku sam-
vinnutryggingar hafa stór-
íbætt tryggingakjör almenn-
ings og hrundið fram marg-
víslegum endurbótum. Þar
standa samvinnumenn dygg
an vörð um hagsmuni al-
mennings. Og fleiri slík dæmi
.mætti nefna.
NÚ HEFUR enn komið
til átaka í milli samvinnu-
imanna og jafnaðarmanna
og hafa orðið samvinnuslit í
milli flokkanna á þingi. Sam
vinnumenn eiga 23 menn á
jþingi, og sá þingstyrkur, sem
,'jafnaðarmenn geta eftirleið
ist teflt fram í móti stjórn-
xnni, er þeim mun minni en
áður var. Ágreiningurinn að
Tpessu sinni er um atriði,
sem auðveldara ætti að vera
að semja um en hin mis-
munandi viðhorf til þjóð-
nýtingarinnar, og er sú saga
rakin annars staðar í þessu
blaði. En um leið og samið
verður um þau deilumál
dagsins munu enn koma upp
á yfirborðið umræður um
grundvallarmálin og undan
því verður ekki flúið, að
flokkarnir marki samstarf-
inu ákveðinn ramma og haldi
starfsemi sinni innan hans
meðan það varir. Það er sú
stefna, sem mörkuð var af
alþjóðasambandi samvinnu-
manna fyrir allmörgum ár-
um. Þar var hvatt til sam-
starfs þeirra, sem aðhyllast
sósíalískar kennisetningar
og samvinnumanna, en
minnt á, aö það hlýtur að
beinast að ákveðnum verk-
efnum og grundvallarsjónar
miðum verði ekki fórnað fyr
ir neina stundarhagsmuni.
í þessum efnum dugar
ekki að halda uppi neinni
smámunasemi og vissulega
verður samstarfið að vera
sveigjanlegt, eins og ætíð,
er ólíkir flokkar taka hönd-
um saman. Ætti það og að
vera auðvelt þegar saman
vinna þeir aðilar, sem hafa
á stefnuskrá sinni aukið
réttlæti í efnahagslegum
samskiptum.
ÞESSIR atburðir í Bret
landi minna á, að samstarf
samvinnumanna og þeirra,
er fylgja sósíalisma, er alls
staðar slíkum annmörkum
háð. Hér á landi er það líka
byggt á þeim sjónarmiðum,
sem alþjóðasamb. samvinnu
manna markaði. Flokkar
tako. höndum saman til að
hrinda fram ákveðnum þýð-
ingarmiklum málum, ryðja
braut raunverulegri vinstri
stefnu í landinu. Sveigja við-
horf í einstökum málum að
sameiginlegu marki, en falla
í engu frá grundvallarskoð-
unum. Heilbrigt samstarf
stendur þá á afmörkuðum
ramma og á skilningi á því,
að enginn má seilast lengra
með sín mál en sanngjarnt
er. Því er það hér eins og í
Bretlandi, að samvinnumenn
telja, að afskiptum rikisvalds
ins verði að marka eðlilegan
bás og frjáls samvinnurekst-
ur verði að fá að njóta sín.
Sagan sýnir og sannar, að rík
isvaldið á að sýna samvinnu-
félagsskapnum mikla tiltrú.
Þannig er hagsmuna al-
mennings vel gætt.
listkyiming í skólum
I GÆR hófst merkileg
ístarfsemi þar sem er listsýn-
:ing sú í skólum ,sem mennta
málaráðherra hefur beitt
ísér fyrir. Einni kennslustund
var varið til þess að kynna
ilistamann og listaverk. Einn
:fremsti listamaður þjóðar-
innar stóð frammi fyrir nokk
pr hundruö ungum nemend-
um, las úr verkum sínum og
hlaut frábærlega góðar mót
tökur. Mun þessi kennslu-
stund, og aörar slíkar, sem
á eftir fara, lengi geymast
í minningu nemenda.
Og hver er tilgangurinn?
í ávarpsorðum sagði mennta
málaráðherra m. a. þetta:
„Markmið þessarar listkynn
Brezkir samvinnumenn og jafnaðar-
menn slíta pólitísku samstarfi
Samvinnumenn hafa unniS síðustu aukakosn-
ingar í nafni handalagsins og eiga nú 23 menn
á þingi — ágreiningur um grundvallarsjónar-
miíi hefir ætíí veriti fyrir hendi
Brezki verkamannaflokkurinn hefir ákveðið að slíta bands
lagi bví, sem verið hefir í milli hans og Samvinnuflokksins
brezka. Hefir þessi ágreiningur risið út af framboðum að
þessu sinni, en á ýmsum tímum hafa verið úfar með flokk-
unum út af grundvallarstefnumálum, einkum í sambandi við
þjóðnýtingaráætlanir jafnaðarmanna. Hin formlegu slit
merkja það þegar í stað, að í aukakosningum, sem hér eftir
kunna að verða háðar, fá samvinnumenn ekki að keppa við
jafnaðarmenn um framboðið eins og verið hefir, heldur býð-
ur verkamannaflokkurinn fram sjálfur sinn mann, en óljöst
er, hvað Samvinnuflokkurinn tekur til bragðs.
Frá þessum viðskiptum er sagt
í Manchester Guardian nú fyrir
fáum dögum, en í Manchester eru
höfuðstöðvar samvinnufélaganna
brezku og flokks þeirra, sem nú
hefir 23 menn á þingi.
í frásögn blaðsins af aðdrag-
anda slitanna kemur m.a. þetta
fram. Fyrstu áhrifin verða þau,
að 23 menn á þingi hætta að teljast
til þingfiokks verkamannaílokks-
ins og greiða atkvæði eins og
meirihluti hans ákveður hverju
sinni (20 í neðri málstofunni, 3
lávarðar). Styrkleiki jafnaðar-
manna á þingi minnkar því raun-
verulega um þessi 23 sæti. Ákvörð-
unin um samvinnuslitin var tek-
in sameiginlega af foringjum jafn
aðarmanna og hinna stóru verka-
lýssambanda, 'og blaðið telur, að
hana megi rekja til óánægju
margra verkalýðsfélaga út af á-
kvörðunum um framboð þar sein
aukakosningar hafa farið fram.
Samvinnumenn í auka-
kosningum
Verkalýðsfélögin, sem standa
fjárhagslega undir Verkamanna-
flokknum, hafa nýlega lýst óá-
nægju sinni út af 3 framboðum í
aukakosningum, þar sem Verka-
mannaflokkurinn hafði að vísu
frægan sigur, en það voru sam-
vinnumenn, sem voru kjörnir en
ekki meðlimir Verkamannaflokks
ins. Sá háttur hefur verið á hafður
ac( bæði Verkamannaflokkurinn
og Samvinnuflokkurinn hafa teflt
fram mönnum til að keppa um
framboðin í þessum kjördæmum,
og í 3 síðustu tilfellunum urðu
frambjóðendur jafnaðarmanna
undir, frambjóðendur samvinnu-
manna hrepptu hið sameiginlega
framboð, og þeir sigruðu svo mót
frambjóðendur sína úr íhalds-
flokknum og fóru á þing.
Þá hefur verið ágreiningur út j
af fjárhagsmálum. Samvinnuflokk |
urinn greiðir ekki í sjóði Verka-
mannaflokksins, en styður aðeins
fjárhagslega hið pólitíska banda-
lag, þar sem samvinnumenn eru
kjörnir þingfulltrúar. Þótti full-
trúum verkalýðsfélaganna þetta
ójöfn skipti, og samvinnumenn fá
meira út úr bandalaginu en eðli-
legt er.
Manchester Guardian telur ó-
-séð enn, hvort þessi slit verffi
til frambúffar, effa hvort hér sé
aðeins uin ágreining að ræffa,
ingar er að byggja brú milli
þess tvenns, sem þjóðin á
verðmætast: æskunnar og
listarinnar. Æskumaðurinn
verður ekki eins farsæli á
fullorðnisárum og hann gæti
orðið, ef hann kynntist ekki
list þjóðar sinnar og lærir
að meta hana og elska. Og
listin nær ekki þeim þroska,
sem hún getur náð ,ef hún
býr ekki við áhuga æskunn-
ar, ef hún nýtur ekki skiln-
ings hennar, þeirra, sem eru
unglingar í dag, er verða
kjarni þjóðarinnar á morg-
un . . . .“
sem verffi jafnaður. Eins og horf
ir geti alger affskilna'ður flokk-
anna verið alvariegasti atburffur
í sögu jafnaffannannaflokksins
síffan Ramsay MacDonald klauf
flokkinn.
Og Manchester Guardian minn
ir á, að þótt vel hafi gengið sam
staríið, meðan ekki voru líkur til
að hvort. aðili um sig gæti fram-
fýlgt stefnu sinni í landsmálum
að neinu ráði, hafi skorizt í odda
eftir að valdaaðstöðunni var náð
og jafnaðarmenn fóru að fram-
fylgja þjóðnýtingaráformum sín-
um. BlaðiÖ segir:
Ágreiningur um
grundvaiiarsjónarmið
„ . . . Það hefur vissulega aidrei
verið öruggt mál, að samvinnu-
menn fylgdu jafnaðarmönnum
ætíð að málum. Þvert á móti hafa
þegar gerzt atburðir, sem sýna,
að ágreiningur hefur verið undir
niðri. Samvinnumenn settu fótinn
fyrir áætlanir jafnaðarmanna um
að þjóðnýta vátryggingarstarfsem
ina í landinu og gerðu hana að
engu i bráð, og samvinnufélög,
sem hafa með höndum mikla verzl
un í kolum, hafa ekki litið hýru
auga áætlanir jafnaðarmanna um
að þjóðnýta smásöludreifinguna á
þessari vörutegund. Þar að auki
er ætíð sá kjarni samvinnumanna,
sem vill stefna að framleiðslusam-
vinnu, en það er stefna, sem er
fjarlæg þjóðnýtingarstefnu jafn-
aðarmanna. Það er ætíð mögulegt
að samvinnumenn rísi upp gegn
stefnu jafnaðarmanna í einhverju
stórmáli, og jafnaðarmenn hafa
StirSleg afgreiðsla.
„GLADIATOR" skrifar: — „Opin-
ber þjónusta hér á landi hefir
löngum verið okkur til skammar
og því er viðbrugðið hve af-
greiðslufólk er stirt í vöfum. Ein-
kennilegt er, þegar menn, sem
eru aðeins stigi hærri en skrif-
stofumaskínurnar, sem þeir
vinna við, taka sjálfsögðum erind
um aðkomanda eins og hann sé
að slíta úr þeim lijartað, en opin-
ber þjónusta er gerð hér að um-
talsefni vegna atviks, sem kom
fyrir í Útvegsbankanum nýlega.
Ávísun til sölu.
MAÐUR KOM inn í bankann rétt
fyrir lokun og þurfti að selja á-
vísun sem hljóðaði upp á tvö eða
þrjú hundruð krónur. Taldi hann
sig ekki hafa tíma til að komast
í eigin viðskiptabanka. Þegar
hann vildi selja ávísunina neitaði
gjaldkeri að kaupa hana og bar
ekki fram neina frambærilega á-
stæðu. Maðurinn fór svo í aðra
peningastofnun skammt frá og
seldi ávísun sína án þess að nokk
ur orð væru um það höfð af
kaupanda.
Ávísanir og ávisanir.
NÚ GETA ÁVÍSANIR verið vara-
samar undir einstaka tilfellum,
þegar um ótýnda glæpamenn er
að ræða og skal ekki um það fást,
þótt bankagjaldkerar séu á hött-
Samvinnusambandið brezka (CU), er
fæst við skipulags- og menningarmál,
var stofnað 1911, og hefir aðsetur f
Holyoake House í Manchester. ÞessS
tafla er á framhlið hússins. Annaff
samvinnusamband, CWS, annast
heildsölu og önnur viðskipti. Það er
einnig í Manchester. Samvinnuflokk->
urinn og Coop. Union eru í nánunrt
tengslum.
ætíð vel vitað, að samvinnufélög-
in eru, 'ef þeim er beitt, mjög
áhrifamikil aðili meðal kjósenda.
Hinsvegar er óvíst að samvinnu-
flokknum takist að verða
áhrifamikill í stjórnmálum fram-
vegis ef hann stendur á eigin fót-
um algerlega og sambandið við
jafnaðarmenn gæti verið honum
mikil nauðsyn. Og sambandið er
líka mjög þýðingarmikið fyrir
jafnaðarmenn.
Gagnlegt uppgjör
Ætla má því, að reynt verði að
jafna þennan ágreining og breiða
feldinn yfir á ný, og láta líta út
eins og allt sé eins og áður var.
Ef allt þetta verður til þess að
menn kanna betur en áður ýmsar
grundvallarspurningar í stjórnmál
um samtímans, þá verða þessir
atburðir til góðs“, segir ManchesÞ
er Guardian að lokum.
unum eftir slíkum fuglum innan
um fólk, sem er að reka sín dag-
legu erindi. Aftur á móti er ófært
að byrja á glæpamannaviðhorf-
inu og láta kannske tilleiðast síð-
ar, eftir að annað hefir verið
sannað, að taka upp kurteisleg
viðskipti. Má vera að Útvegs-
bankinn sé sérlega varkár hvað
ávisanir almennra borgara snert-
ir, þar sem hann hefir einkum
viðskipti sín við útgerðarmenn
og verður nær sleitulaust að
kaupa ávísanir frá slíkum lands-
stólpum án þess nokkur innstæða
fyrirfinnist, en þeim viðskiptum
er svo aftur varpað á herðar
bankastjóranna til að ráða fram
úr.
Þægilegt form ef ...
ÞAÐ ERU MIKIL þægindi að fi-
vísunum fyrir einstaklinga, og
ég býst við að bankar hafi ekki
á móti forminu því annars myndi
það ekki líðast. Hins vegar
mundu ávísanir koma að litlu
gagni ef bankar hættu almennt
að kaupa þær nema þær væru út.
gefnar af útgerðarmönnum, þar
sem allir geta ekki stundað þá
arðbæru og traustvekjandi at-
vinnu. — Gladiator". Þetta er
allhressilegt bréf, eins og líka.
vænta mátti frá manni, sem tek-
ur sér slíkt nafn. Er baðstofu-
spjalli lokið í dag.
MÐSTOFAN