Tíminn - 07.03.1957, Blaðsíða 6

6
ERLENT YFIRLIT:
Pietro Nenni
Mussolim kenndi honum sósíalismann og síftan hefir
hann verií helzti leiíStogi italskra jafnatiarmanna
TÍMINN, fimmtudaginn 7. marz 1957.
wm
L
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h. f.
Frelsisgríman dettur aí íhaldinu
FRÓÐLEGAR umræður
íara fram á Alþingi þessa
dagana um frv. ríkisstjórn-
arinnar um nýja yfirstjórn
íisksölunnar. Þetta frum-
varp gengur þó ekki lengra
en það, að fela þriggja
ænanna nefnd það vald til
afskipta af fisksölunni, sem
sj ávarútvegsmálaráðherra
iheíur nú. Við framsögu máls
Jns hefur hinsvegar verið gef
Sð til kynna, að þessu valdi
myndi sennilega verða beitt
meira eftirleiðis en að und
anförnu, til að auka eftirlit
með fisksölunni og til að
íoeina henni í heilbrigðari
íarveg en hún hefir verið
S um skeið. Ekki sízt kynni
þessu valdi að verða beitt
'ífcil að leyfa meira frjálsræði
á þessu sviði en viðgengizt
Jbefur undanfarið.
ÞESS HEFÐI átt að
mega vænta, að umræddum
íooðskap yrði ekki sízt tekið
irel af málsvörum þess flokks
sem öðrum fremur þykist
andvígur einokun og höftum
og læzt vilja vinna að sem
mestu frjálsræði á öllum
sviðum. Samkvæmt mál-
ílutningi Sjálfstæðisflokks-
ins fyrr og siðar, hefðu for-
íkólfar hans nú átt að rísa
•app og segja: Þótt við séum
•um flest ósammála núver-
andi ríkisstjórn, fögnum við
samt þessu frumvarpi, ef
það er ætlunin með því að
stefna meira í frelsisátt.
Frv. hefur hinsvegar síður
en svo átt þessum móttökum
að fagna af hendi Sjálfstæð-
isflokksins. Einn af öðrum
hafa þingmenn hans risið
’upp og lýst algerri andstöðu
sSnni gegn frumvarpihu
'vegna þess að gefið hafi ver-
:ið til kynna, að með því væri
stefnt í átt til meira frelsis!
HVERNIG í ósköpunum
getur annað eins og þetta
gerzt? Hvernig getur flokk-
ur, sem þykist unna frelsi,
risið gegn umræddu frum-
varpi á þeim grundvelli, að
því sé ætlað að auka frjáls-
jræði á verzlunarsviðinu.
Svarið er ákaflega einfalt.
Sjálfstæðisfl. er ekki sá, sem
hann þykist vera. Forkólfar
hans hafa ekki snefil af á-
huga fyrir frjálsræði í verzl
un og viðskiptum. Öll hróp-
^rði þeirra um það, eru ein-
'ungis látalæti til að veiða
auðtrúa smákaupmenn og
annað saklaust fólk. Tak-
mark forkólfanna er fyrst
og fremst að koma upp ein-
okunarfyrirtækjum og inn-
leiða önnur sérréttindi fyrir
gæðinga þeirra. Þjóðmála-
stefnu hefur hann því enga,
þótt hann sé að burðast við
að láta þannig. Hans einasta
sjónarmið er að þjóna klík-
unni, sem ræður yfir hon-
um.
Þessari klíku hefur heppn
azt í skjóli meiri og minni
einokunaraðstöðu, að ná
valdi yfir fiskverzluninni.
Alveg sérstaklega gildir þetta
þó á sviði saltfiskverzl-
unarinnar. Þar hefur fyrir-
tæki, sem þannig er upp-
byggt, að sjö menn geta ráð
ið á aðalfundum, fengið ein-
okunarvald í skjóli póli-
tískra áhrifa Sjálfstæðisfl.
Nú óttast klíkan að þetta
vald kunni að verða eitthvað
skert. Þessvegna er það, sem
frelsisgríman dettur nú af
þingmönnum Sjálfstæðisfl.
á Alþingi og þeir ganga fram
fyrir skjöldu, einn af öðrum,
til að verja helzta einokunar
fyrirtæki landisns.
ÞAÐ MÁ furðulegt vera
ef þeir mörgu menn, sem
hafa lagt einhvern trúnað á
frelsisskraf leiðtoga Sjálf-
stæðisflokksins, láta sér ekki
þetta að kenningu verða.
Það má t.d. furðulegt heita,
ef smákaupmenn halda að
sá flokkur, sem berst jafn
harðlega fyrir einokun, sé
hinn rétti aðili til að halda
á málum þeirra. Sjá þeir
ekki, að slíkir menn geta
ekki háð nema sýndarbar-
áttu fyrir verzlunarfrelsi?
Halda þeir, að frelsistal
þeirra, sem verja einokun
S.Í.F., sé eitthvað sérlega
þungt á metunum?
Reynslan sýnir líka merk-
in frá stjórnartíð Sjálfstæð-
isflokksins. Meðan hann átti
sæti í stjóni á árunum 1939
—1956, ukust hvers konar
viðskiptahömlur og höft
stórlega. Þá staðreynd ættu
menn að hafa meira til
marks um raunverulega af-
stöðu hans en frelsisglam-
ur hans síðan hann komst
í stjórnarandstöðu. Enn dett
ur líka frelsisgríman af hon
um í hvert sinn, þegar til
alvörunnar kemur, eirts og
best sézt nú á Alþingi í um-
ræðunum um fisksölumálin.
þessu, að Nenni tók upp samvinnu
við kommúnista eftir heimkomuna
til Ítalíu. Milli jafnaðarmanna-
flokksins og kommúnistaflokksins
var komið á mjög nánu samstarfi,
m. a. kosningabandalagi. Hægri
mönnum jafnaðarmannaflokksins
þótti þetta samstarf ganga of langt
og leiddi það til þess, að flokkur-
inn klofnaði. Árið 1947 gengu
Saragat og ýmsir fleiri úr flokkn-
um og stofnuðu nýjan jafnaðar-
mannaflokk. Síðan hafa verið
tveir jafnaðarmannaflokkar á
Ítalíu. Jafnaðarmannaflokkur Sara-
gats hefir oft tekið þátt í ríkis-
stjórn með kristilega flokknum,1
m. a. um þessar mundir.
í seinni tíð hefir ýmislegt bent!
til þess, að Nenni væri búinn að t
missa trúna á samstarfið við j
kommúnista. Þetta kom þó ekki j
fyllilega í ljós fyrr en eftir að.
Krúsjeff hafði flutt ræðuna um J
Stalín á flokksþingi rússneskra |
kommúnista í fyrra. Þá greip,
Nenni tækifærið og notaði ræðu
Krusjeffs til ádeilu á stjórnarkerfi
kommúnismans, þar sem afglöp
Stalíns væru ekki aðeins óvöxtur
skapbresta hans, heldur einnig
hinna ólýðræðislegu stjórnarhátta.
Síðan hélt Nenni þessum ádeilum
áfram og breikkaði þannig smátt
og smátt gjána á milli flokks síns
og kommúnistaflokksins. Hann
mun hafa talið rétt að fara að
þessu öllu með gát, þar sem lang-
varandi samstarf við kommúnista
hafði haft það í för með sér, að
ýmsir menn, sem voru mjög
hlynntir þeim, höfðu hafist til
mikilla áhrifa í flokki Nennis.
Jafnframt þessu byrjaði Nenni
að ræða um möguleika á því að
sameina jafnaðarmannaflokkana.
Fyrir atbeina aðalritara franska
jafnaðarmannaflokksins, Pierre
Commin, hittust þeir Nenni og
Sarragat á síðastl. sumri og hófu
undirbúningsviðræður um þessi
mál. Saragat setti það sem skil-
yrði, að slitið yrði allri samvinnu
við kommúnista, en Nenni setti
það skilyrði, að flokkur Saragats
færi úr núv. ríkisstjórn. Nenni
kvaðst geta fallist á, að Ítalía yrði
áfram í Atlantshafsbandalaginu, en
hann hafði áður gert það að skil-
yrði, að Ítalía segði sig úr því.
ÞESSI VIÐTÖL Nennis og Sara-
gats fengu misjafnar viðtökur í
flokki Nennis og varð því hlé á
PIETRO NENNI
þeim í bili. Ungverjalandsmálið
saf Nenni hins vegar nýtt tæki-
færi til að # taka málið upp að
nvju. Hann notaði það, sem tilefni
til aukmna árása á kommúnism-
ann. Á flokksþingi, sem flokkur
hans hélt í seinasta mánuði, fékk
hann svó samþykkt næstum sam-
hljóða að slíta samvinnunni við
kommúnista og að leita samein-
ingar við flokk Saragats. Hins veg-
ar beið hann ósigur við kjör flokks
stjórnarinnar. Hann fékk aðeins
kjörna í flokksstjórnina. sem skip-
uð er 81 manni, 27 af á-
kveðnum fylgismönnum sínum.
Þeir, sem vildu samvinnu við kom
múnista, fengu hins vegar ekki
nema 9 menn kjörna í flokksstjórn
ina. Mest fylgi fékk listi, sem bor
inn var fram af Morandi, eða 31
mann. Hann var studdur af mörg-
um erindrekum og starfsmönnum
flokksins, er óttast atvinnumissi,
ef úr sameiningunni verður. Mor-
andi hallast sjálfur helzt að því,
að flokkurinn semji hvorki við
kommúnista eða Saragat, heldur
starfi alveg sjálfstætt. Svipuð virð
ist aðstaða Basso, en listi hans
fékk 14 menn kjörna í flokks-
stjórnina.
EFTIR ÞETTA áfall, hugðist
Nenni fyrst að leggja niður flokks-
forustuna, nema miðstjórnin lýsti
sig fylgjandi sameiningartilraun
hans. Ilún beygði sig fyrir þeim
skilyrðum hans, en staða hans
er sajnt ekki talin eins sterk og áð-
ur. Á þingi, sem flokkur Saragats
hélt nokkru síðar, var því sam-
þykkt, að afstaða flokks Nennis
væri svo óviss, að skilyrði fyrir
sameiningu flokkanna væri enn
ekki fyrir hendi.
Þrátt fyrir þetta mun verða unn
ið áfram að sameiningu flokkanna.
(Framhald á 8. síðu)
‘BAÐSrOFAA/
Bezta verzlunin
MORGUNBLAÐIÐ er að
Iialda því fram í gær, að Tím-
ínn sé fallinn frá þeirri skoð-
iin, að kaupfélögin tryggi
anönnum sannvirði vörunnar
og samkeppni þeirra við kaup
menn á jafnréttisgrundvelli
fcryggi því bezta verzlun.
Þetta er alger misskilning-
ur. Þessar skoðanir Tímans
eru óbreyttar enn. Hitt er svo
Cinnað mál, að undir vissum
kringumstæðum getur opin-
bert verðlagseftirlit komið að
talsverðu gagni, þótt oft
verði líka hagnaðurinn af
því meiri á pappírnum en í
reynd.
Mbl. vitnar í þessu sam-
bandi til þéss, að samvinnu-
verzlun í Reykjavík hafi ekki
gefið eins góða raun og
skyldi að undanförnu. Þetta
er á vissan hátt rétt, en hún
SEINUSTU mánuðina hefir þa'ð
verið mjög á dagskrá á Ítalíu að
sameina hina tvo jafnaðarmanna-
flokka landsins, vinstri jafnaðar-
mannaflokkinn undir forustu Nen-
nis og hægri jafnaðarmannaflokk-
inn undir forustu Saragats. Um
skeið virtist þetta ætla að heppn-
asl, en nokkur snurða hefir nú
hlaupið aftur á þráðinn, svo að
augljóst er, að ekki verður úr
sameiningu flokkanna fyrst um
sinn. Margt bendir þó til þess, að
sameining flokkanna takist innan
ekki langs tíma. Svo sterk öfl inn-
an beggja flokkanna eru samein-
ingunni fylgjandi. .
Ef þessi sameining tekst, getur
hún valdið þáttaskilum í stjórn-
málum Ítalíu. Þess vegna hefir
þessu sameiningarmáli verið veitt
eins mikil athygli og raun ber
vitni um.
FORSAGA þessara mála verður
bezt rakin með því að rekja ævi-
feril þess manns, er hefir borið
hæst ítalskra jafnaðarmanna sein-
asta aldarfjórðunginn, en það er
Pietro Nenni.
Pietro Nenni er 66 ára gamall,
bóndasonur, alinn upp sem töku-
barn. Hann var kornungur, þegar
hann byrjaði að skipta sér af
stjórnmálum sem fylgismaður þá-
verandi iýðveldisflokks. Það var
byltingarflokkur þeirra tíma, and-
vígur konungi, kirkju og aðli. Árið
1912 var Nenni handtekinn í fy.rsta
sinn fyrir þátttöku í óeirðum, er
beindust gegn liðsflutningum til
Líberíu, er ítalir voru þá að her-
taka.
Um líkt leyti kynntist Nenni
manni, er síðar átti eftir að koma
mjög við sögu Ítalíu, Benito Mus-
solini. Fyrstu kynnum þeirra bar
saman í fangelsi, en síðar urðu
þau allnáin. Mussolini var þá eld-
heitur sósíalisti og átti hann mik-
inn þátt í að snúa Nenni til fylgis
við sósíalismann. Á fyrri heims-
styrjaldarárunum skildu hins veg-
ar leiðir þeirra. Nenni snerist til
algers fylgis við sósíalismann, en
Mussolini sneri við honum bakí og
gerðist öfgafullur þjóðernissinni.
Fljótlega eftir styrjöldina gekk
Nenni endanlega í jafnaðarmanna-
flokkinn og varð bráðlega ritstjóri
að aðalblaði hans, Avanti. Því
starfi hélt hann til 1926, er hann
varð að flýja land vegna vaxandi
yfirgangs fasistanna, er þoldu ekki
lengur neina andstöðu.
NENNI settist að í Frakklandi og
dvaldi þar lengstum þangað til
hann fór aftur heim til Ítalíu í lok
síðari heimsstyrjaldarinnar. Úr
útlegðinni stjórnaði hann jafnaðar-
mannaflokki Ítalíu, er varð að
starfa sem leynihreyfing. Jafn-
framt kom hann á fót bandalagi
allra andstæðinga fasista annarra
en kommúnista. Þegar kommúnist-
ar hófust handa um samfylkingar-
„línuna" eftir 1933, gerðist Nenni
hins vegar fylgjandi henni. Hann
taldi rétt, að hinir sósíalistisku
flokkar stæðu saman í svonefndum
alþýðufylkingum. Útlegðin hafði
haft þau áhrif á Nenni, að hann
gerðist róttækari með aldrinum.
ítalski jafnaðarmannaflokkurinn
fór því öfuga leið við flesta aðra
jafnaðarmannaflokka, er gerðust
meira hægfara, þegar á leið.
ÞAÐ VAR í beinu framhaldi af
hefir ekki heldur notið fullr-
ar jafnréttisaðstöðu við kaup
menn, m. a. vegna skorts á
veltufé. Tíminn er þeirrar
skoðunar, að það myndi
verða Reykvíkingum meira
til raunverulegra hagsbóta
að skapa samvinnuverzlun
hér jafnréttisaðstöðu við
kaupmenn en að treysta um
of á verðlagseftirlit, þótt það
geti gert gagn innan sinna
takmarka.
Vígsla HeiIsuverndarstöSvarinnar.
K. E. SKRIFAR: „Síðastliðinn
laugardag fór fram vígsla á
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur.
Sá, er þetta ritar, taldi nú samt
að bygging þessi væri fyrir
nokkru búin, en svo mun þó ekki
hafa veriö, að sögn form. bygg-
ingarnefndar. Útvarpið flutti í
fréttaauka um kvöldið parta úr
ræðum þeirra ,er töluðu við þetta
tækifæri. Voru þeir ræðupartar
um of klipptir við nögl, t. d.
ræða félagsmálaráðherrans, sem
voru aðeins örfá orð. Þá hefði og
átt vel við, að einhver af okkar
góðu prestum þessa bæjar hefði
verið fenginn til að flytja stofn-
un sem þessari, ámaðaróskir frá
sjónarhóli kristinnar trúar."
TildurshætUr í bygglngastíl.
ENN SEGIR K. E.: „Heilsuvernd-
arstöð þessi er mikil bygging,
enda hefir byggingarkostnaður
hennar orðið æði hár, eða um
18 millj. króna. Byggingin öll er
talin vera um 16 þús. rúmmetrar
að stærð, og getur þá hver sem
vill reiknað út kostnað á hvern
rúmmetra, en hann er allhár. —
Hefði vissulega mátt fá mun
meira rúmmál út úr byggingu
þessari fyrir sömu fjárupphæð
og áður er á minnst, ef meiri
hagsýni hefði verið viðhöfð með
ytra form byggingarinnar. Má og
bæta því við, að útlit Heilsu-
verndarstoðvar Reykjavíkur er
nokkuð táknræn mynd af tildurs-
hætti okkar í byggingarstíl líð-
andi stundar“.
Lengra morgunútvarp.
„HÚSMÓÐIR" sendir þetta bréf-
korn: „Ég sakna þess, að morg-
unútvarpi skuli ljúka með veður-
fregnunum kl. 9,10. Að þeim lokn
um finnst mér ætti að koma
„þátturinn við vinnuna", og vera
á hverjum degi, t. d. klst. í senn,
alls konar hljómlist af grammó-
fón eða bandi, helzt efnisval til
skiptis, t. d. píanómúsík einn dag
inn, fiðla annan daginn, dans-
músík þriðja daginn o. s. frv. Ein-
hver skemmtilegur náungi gæti
rabbað um músíkina og listamenn
ina um leið og hann væri að
skipta um lag. Eins og sakir
standa hlustar fjöldi fólks á
Kefiavíkurstöðina, en heppilegra
væri, að búa að eigin afla, einnig
á þessu sviði. Á þessum tíma
morgunsins, meðan húsverkin
standa yfir, er gott að eiga völ á
hljómlist til dægrastyttingar
heima fyrir.“ — Þetta virðist
vera skynsamleg og sanngjörn
tillaga og framkvæmd hennar
mundi óefað verða vinsæl. Út-
varpsráð getur ekki kvartað yfir
því, að það fái ekki alls konar
hugmyndir frá hlustendum og má
vera þakklátt.
g. „ ., — Flnnur,