Tíminn - 13.04.1957, Qupperneq 6

6
TÍMINN, laugardaginn 13. apríl 1957.
ímh
Útgefandl: Framsóknarflokkurlna
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
1 Aukið lánsíé til íbúðabygginga
MEÐ HINU nýja frum-
varpi ríkisstjórnarinnar um
húsnæðismálin er haldið á-
fram því starfi, sem lagð
ur var grundvöllur að á ár-
unum 1950—56, þegar Stein
grímur Steinþórsson fór með
stjórn húsnæðismálanna.
Þegar Steingrímur tók við
stjórn húsnæðismálanna,
var mjög lítið gert af opin
berri hálfu til að útvega
fé til íbúðabygginga í kaup
stöðum og kauptúnum. „Ný
sköpunarstjórnin", sem fór
með völd á árunum 1944—
46, hafði ráðstafað öllum
stríðsgróðanum, án þess að
verja nokkru teljandi fé til
að koma upp hentugu hús-
næði I bæjUnum. Hallir
hinna nýríku og herskálarn-
ir, sem þá voru gerðar að
vistarverum hinna efna-
minnstu, eru helztu minnis
merkin í húsnæðismálunum
frá þeim tíma. Svipað sleif-
arlag hélt áfram á árun-
um 1947—49.
Fyrir atbeina Steingríms
Steinþórssonar og flokks
hans urðu mikil umskipti í
þessum efnum. Steingrím-
ur beitti sér fyrir stofnun
lánadeildar smáíbúða, er
veitti á árunum 1952—54
samtals 1600 lán, alls 41
millj. kr. Siðar kom Stein-
grimur upp veðlánakerfi,
en samkvæmt því hafa ver-
ið veitt- um 1400 lán á ár-
unum 1955—57, samtals um
100 millj. kr. Á þessum ár-
um voru framlög til verka-
mannabústaða einnig auk-
in. Undir forustu Steingríms
var hér unnið hið merkasta
starf, sem stakk alveg í stúf
við aðgerðarleysi fyrri
stjórna.
ÞAÐ KOM hinsvegar í
ljós, að þörf var fyrir meiri
aðstoð en veðlánakerfið gat
látið í té. Þetta sézt m. a. á
því, að nú liggja fyrir hjá
Húsnæðismálastiórn 2000
umsóknir, sem ekkert hefur
verið hæp-t að sinna, og
1000 umsóknir, sem aðeins
hefnr verið lítillega sinnt
með lágum byrjunarlánum.
Margir þessara umsækj-
enda eru komnir allvel á veg
með að koma sér upp íbúð,
en hafa stöðvast vegna fjár-
skorts. Aðrir, sem þarfnast
húsnæðis, treysta sér ekki
til að byrja, nema þeir hafi
tryggða einhverja aðstoð.
Ríkisstjórnin hefur eðli-
lega talið þetta meðal þeirra
mála, sem væri mest aðkall
andi að leysa. í samræmi
það, hefur hún lagt fram
nýtt frumvarp um húsnæðis
málin. Með því er tryggt
verulega aukið fjármagn
til þessara framkvæmda.
Með frumvarpinu og óðrum
ráðstöfunum stjórnarinnar
í þessu sambandi, ætti að
vera hægt að veita um 33
millj. kr. meira til slíkra
lánveitinga á þessu ári en
1956. Með því veröur vitan-
lega ekki bætt úr þörfum
miklu meiri úrbætur en ella.
í sambandi við þetta nýja
frumvarp, er gert ráð fyr-
ir þremur nýjum tekjuöfl-
unarliðum. Það er lagt til
að leggja á stóreignaskatt,
er renni að % hlutum til hins
nýja byggingarsjóðs ríkisins.
Það er lagt til að ákveða
skyldusparnað ungs fólks og
renni það fé til íbúðalána eða
bústofnunarlána í sveitum.
Loks er gert ráð fyrir 1%
álagi á tolla og skatta.
Það verður ekki annað
sagt en að hér sé um eðlilegar
tekjuöflunarleiðir að ræða.
Eðlilegast er að þeir, sem
breiðust hafa bökin og mest
hafa hagnast á verðbólgu
seinustu ára, leggi sinn skerf
fram. Þá er og eðlilegt, að
ungt fólk leggi á sig nokkurn
sparnað til þess að skapa sér
betri aðstöðu, er til þess kem
ur að það myndar eigin
heimili.
ÞAÐ væri eftir öðru, að
Sjálfstæðismenn notuðu sér
þetta mál til áróðurs í sveit-
um þess efnis, að hér sé ver
ið að verja ofmiklu fé til
bæjanna, þótt þar haldi
þeir þveröfugu fram. í því
sambandi ber þess vel að
gæta, að húsnæðismálin í
bæjunum eru þjóðmál, því
að húsnæðisskortur hefur átt
meiri þátt í dýrtíðinni en
nokkuð annað. Dýrtíðin verð
ur ekki sigruð, nema hægt
sé að fá húsnæði fyrir rétt
verð. Hið nýja frv. er ekki
sízt merkilegt fyrir þá sök,
að það tryggir hóflegum í-
búðum forgangsrétt og styð-
ur þannig þá stefnu, sem
miðar að hraðari fjölgun í-
búða en ella og að lækkun
byggingarkoStnaðar.
A
„Úttektin“ á sjávarútveginum
MORGUNBLAÐIÐ er
öðru hvoru að auglýsa eftir
úttekt á þjóðarbúinu, þegar
núv. ríkisstjórn kom til
valda.
Þessum óskum Mbl. er nú
að því leyti fullnægt, a,'ð
þegar er fyrir hendi allglögg
úttekt á sjávarútveginum,
þegar Ólafur Thors skilaði
stjórn hans af sér eftir að
hafa farið með hana sam-
fleitt í sjö ár. Sú úttekt lítur
m. a. þannig út:
Sjávarútvegurinn þarf ár
lega 500 millj. kr. eða hálf-
an milljarð króna til út-
flutningsuppbóta og niður-
borgana, ef rekstur hans á
ekki að stöðvast.
Um 1000 Fœreyinga þarf
á fiskiskipin, ef þau eiga að
verða gerð út.
Ekkert hefur verið gert
til að endurnýja eða auka
togaraflotann siðustu 7 ár
in. Bygging frystihúsa og
ýmissa fiskvinnsluhúsa ann
TÝNDI SONURINN
og samvinnuverzlun í Reykjavík
Það fylgir blessunarlega
því skoðana- og athafnafrelsi,
sem ríkir hér á landi, að
menn hafa rétt til að boða
hugsjónir sínar, berjast fyrir
þeim og framkvæma þær.
Þegar félagsmálastefnur
safna undir merki sín tug-
þúsundum liðsmanna, hlýtur
einnig svo að fara, að ein-
hverjir verði fyrir vonbrigð-
um eða gangi af trúnni af
öðrum orsökum, og er ekkert
við því að segja. Það er
þeirra réttur.
Síðastliðinn miðvikudag kom
það í ljós í Morgunblaðinu, að í
Reykjavík hefir samvinnustefn-
unni glatazt ein sál fyrir nokkrum
árum. Þorkell nokkur Ingibergsson
skrifar þar allmikla grein til höf-
uðs samvinnuverzlun, og sannar
mjög áþreifanlega, hversu stutt er
engan arð útborgaðan, en á „nokk-1 félaga, því ekki skilur hann ein-
ur hundruð“ krónur í stofnsjóð fé-1 földústu höfuðatriði varðandi eðli
lagsins. Fyrir þetta gekk hann af samvinnufélaga. Kemur þetta bezt
trúnni, en hann gleymir gersam- j í ljós í tali hans um skattamál, þnr
Iega þeirri staðreynd, að á því ára- j sem hann bergmálar ómengaðan
bili, sem liðið er síðan hann var í j hinn gamla heildsalaróg Morgun-
KRON, hafa fyrrverandi samherjar
hans í kaupfélögunum fengið 45
milljónir króna endurgreiddar frá
félögum sínum víðs vegar um land.
Kaupfélögin hafa sennilega um
þriðjung af smásöluverzlun lands-
manna, og skiluðu á stuttu árabili
þessu mikla fé i tekjuafgang. Á
þessu árabili voru samvinnufélögin
og eru enn langstærstu skattgreið-
endur landsins, en skiluðu þessu
samt. Hvernig var með hina tvo
þriðju hluta smásöluverzlunarinn-
ar, sem kaupmenn höfðu og hafa
í sínum höndum? Var enginn ágóði
af þeirri verzlun? Hvar er sá
ágóði? Það þýðir ekki að tárfella
yfir því, að vesalings kaupmenn-
irnir hafi orðið að greiða það allt
í skatta. Þá Morgunblaðsfirru er
blaðsins.
Þegar kaupfclag hefir tekjuaf-
gang af viðskiptum sínum við fé-
lagsfólk, er þeim afgangi skilað
aftur til félagsfólksins, sem að
sjálfsögðu á hann. Þetta fé telst
fólkinu til tekna og er skattlagt
sem slikt. Fær því hið opinbera
fullan skatt samkvæmt lögum af
þessu fé og verður ekkert undan
dregið.
Það er hin vegar krafa peninga
manna, að fyrst sé tekjuafgangur-
inn skattlagður í kaupfélaginu
(sem ekki á þetta fé) og síðan
aftur sem tekjur einstaklinganna.
Þannig krefjast peningamenn og
hinn nýi liðsmaður þeirra þess,
að samvinnumenn taki á sig al-
gera tvísköttun, sem er auðvitað
megnasta óréttlæti.
Þetta er svo augljóst mál, að
enginn íhaldsmaður hefir áratug-
um saman látið sér detta í hug að
margbúið að hrekja. En hvað varð
öfganna á milli, því hann hefir af gróða kaupmanna? Það
ekki aðeins gleypt Morgunblaðs-! skyldi ekki vera, að hann hefði
túlkun samvinnumála með húð og hlaðizt upp í byggingum, nýjum
hári, heldur borizt lengra aftur í fyrirtækjum og öðrum eignum pen- leggja til á Alþingi, að þessu verði
tímann. Er hann sýnilega af því ingamanna í landinu? Það skyldi breytt, og það var meira að segja
andlega sauðahúsi, að hann hefði. ekki vera, að þarna sé ein höfuð
fyrir hundrað árum verið einn ! orsök þess, að hinir ríku eru —
þeirra eftirlætiskúnna selstöðu-' þrátt fyrir allt
kaupmanna, sem boðið var inn fyr-, ríkari?
ir disk og nutu þar „beztu kjara“.
Þorkell skrifar í tilefni þess, að
TÍMINN hefir tvívegis í seinni tíð
bent á, að „milljónir fljóti úr hendi
borgarbúa“ sökum þess, að öflugt
kaupfélag er ekki til í Reykjavík.
Þetta leitast Þorkell við að afsanna
með því að rekja ítarlega viðskipti
sín við KRON og sýna fram á, að
þau hafi verið síður en svo hag-
kvæm. Þarna misskilur Þorkell
gersamlega kjarna málsins. TÍM-
INN var að sjálfsögðu að harma
það, að ekki skuli vera öflugra eða
betur rekið kaupfélag í Reykjavík
en raun ber vitni. Það þarf engin
blaðaskrif til að sýna ritstjórum
Vildarvinur kaupmanna
Fróðlegt er að sjá, hvernig kaup
menn Reykjavíkur hafa tekið þess-
íhaldsstjórn við völd, þegar þetta
skattalögmál var lögfest! Hins veg-
alltaf að verða ar er þetta talið vel boðlega í al-
mennum áróðri til að sannfæra
sakleysingja eins og Þorkel Ingi-
bergsson um, að samvinnufélögin
séu fjárhagslegur baggi á þjóðinni.
Gera má ráð fyrir, að svo verzl-
um nýja liðsmanni sínum. Honum unarvitur maður sem Þorkell hafi
heyrt getio um soluskattinn. Þvi er
einstaklingsverzlun með rett að 'sP>’r-Ía hann: Trúir hann,
að hvert emasta emkafyrirtæki
hefir reynzt „auðvelt að fá hjá sér-
hverri
staðgreiðslu" hvorki meira né , _____
minna en 7% afslátt af viðskiptum Sefl nakvæmlega 100% veltu upp
sínum! Þetta eru allmikil tíðindi soluskatts og greiði raunveru-
fyrir Reykvíkinga. Væri fróðlegt le8a rlklnu allan 1)ann skatt, sem
að vita, hversu mörg hinna 15—20
þau innheimta af landsfólkinu?
þús. heimila í höfuðstaðnum fá G*tl ekkl venð’ að innheimta
7% afslátt af viðskiptum sínum við sllkra skatta> sem eru miklu meirl
kaupmenn, þegar staðgreitt er. Er uPPhæðir en tekjuskattur fyrir-
vonandi, að menn kunni að meta tæk^a’ værl verulega oruggari hja
þessi tíðindi, og allur almenningur felogum, sem eru almenningseign
TÍMANS fram á, að KRON hefir j krcfjist nú ’7% afsiáttar af st°að- með opinbera reikninga? Er þá
..'V I. : 1 —- ' _ — " _ n Alrhnrt 111-1 nrf n n n A nnminnrm
ekki náð sambærilegum árangri
við mörg önnur kaupfélög í land-
inu og ekki skilað cins miklum
arði og þau. Það var einmitt þetta,
sem TÍMINN var að harma.
Kaupfélög eru að sjálfsögðu vel
og illa rekin. Þetta er gangur lífs-
ins og getur enginn sanngjarn mað-
ur fellt lokadóm yfir samvinnu-
verzlun með því að draga aðeins
fram eitt versta dæmið. Ekki dett-
ur samvinnumönnum í hug að nafn
greina þá kaupmenn, sem orðið
hafa gjaldþrota, lánardrottnum sín-
um til stórtjóns, og telja það eitt
sönnun þess, að kaupmannaverzlun
sé skaðleg þjóðinni. Hér þurfa að
koma önnur og betri rök til sög-
unnar.
greiddum viðskiptum sínum hjá nokkuð líkleSra en að samvinnu-
reykvískum kaupmönnum. Verði íelögin seu alls ekki fjarhagslegur
einhver tregða á að fá afsláttinn, haggi, heldur veruleg hjalparhella
er rétt að hafa samband við Þorkel Vlð mnheimtu þeirra g.ialda, sem
Ingibergsson. Honum hefir veitzt tekin eru af almenningseign i alln
þetta „auðvelt“.
vörusölu? Þetta er viðkvæmt mál,
Þessi aðstaða hans minnir óþægi sem sjálfsagt verður aldrei hægt
lega á hina gömlu verzlunarhætti að rannsaka til hlítar. En almenn-
kaupmanna, sem buðu hinum „út- ingur vlrðlst hafa sinar skoðanir a
völdu“ á bak við diskinn, buðu Því enSu að slður’ °§ síaldan Jygur
þeim vindil og jafnvel brennivín og almannarómur.
beztu kjör. Öllum almenningi, sem
varð að standa utan við diskinn,
reyndist þó öllu erfiðara að fá
„beztu kjör“ — eða sín 7%.
Nokkur orð um Akureyri
Þessar sömu röksemdir um
skattamálin gilda að sjálfsögðu um
Kaupfélag Eyfirðinga á Akureyri
ekki síður en önnur slík félög. En
Hver borgar fyrir hvern? |
Sjá má — því miður — að sam- þáttur Þorkels um það félag er
... ..V 1 vinnustefnan hefir aldrei rist djúpt sérlega rætinn, svo að ástæða er
.rnSaha1'rs.^I,og'”S'S ,h« >“"™ KR™- 'r'““d * 8'
hvorki lýst hér nánar né þeir afsak-
aðir. Hitt er aðalefni þessa máls,
að TIMINN dregur af þessu eina
dæmi þá ályktun, að í höfuðstaðn-
um þurfi að rísa öflugt og vel rek-
ið kaupfélag, eins og til eru um
Söfnun til Alberts Schweitzers
Söfnun til skreiðarkaupa handa
land allt. Hins vegar dregur týndi siúkrahúsi Alberts Schweitzers er
sonurinn í Morgunblaðinu af þessu ^ AUs haía safnazt Ur. 21.228>
þveröfuga ályktun: að allur kaup-
félagsskapur sé skaðlegur þjóðinni
og ómagi á landsfólkinu. Skal nú
27 — tuttugu og eitt þúsund tvö
hundruð tuttugu og átta krónur
VÁ Ti v . t‘ tuttugu og sjö aurar — í pening
vikið nokkru nanar að þessu atriði & , •« i „1 u
„ , ,, . ,,, . um og hefir feð venð lagt hvað
og íhugað, hvor domurinn rettari ...
7 eftir ínn a sparisjoðsbok nr. 26442
se.
Setbergi hér í bæ og auglýsist hún
hér með.
Fyrir hönd forgöngumanna þess-
arar söfnunar færi ég öllum þeim
mörgu, sem látið hafa gjafir af
hendi rakna, alúðarþakkir. Árang-
ur hefir orðið sá, að unnt er að
senda þrjár smálestir skreiðar til
jí Iðnaðarbanka íslands. Auk þessa j sjúkrahúss Schweitzers. Schweitz-
D jhefir skreið verið gefin í söfnun- j er hefir í bréfi beðið mig að ílytja
Kaupfelogin endurgreiddu ina. Samlag skreiðarframleiðenda, hjartanlegar þakkir sínar fyrir
45 milljonir ;hefir gefið hálfa smálest skreiðar, þessa hugulsemi og vinsemd ís-
Þorkell Ingibergsson var í nokk- G. Helgason og Melsted h.f. hálfa i lendinga og segir hann í bréfinu,
ur ár félagsmaður KRON og fékk smálest, og Leó Sigurðsson út-1 ag þag muni verða glatt á hjalla
gerðarmaður, Akureyri, cinn a Spitaia hans, Þegar farið verði
pakka. En stærst einstök gjöf ut- ag bera íslenzku skreiðina þar á
an af landi var framlag Súgfirð- borð.
inga, sem prestur þeirra, séra Jó-j Skreiðin verður send smátt og
hannes Pálmason, sendi, rúmar ! Smátt og hefir verið haft samráð
sextán hundruð krónur. Allar við Schweitzer um alla tilhögun.
arra eru víða stöðvuð
vegna skorts á lánsfé.
Sú úttekt, sem hér blasir
við, er vissulega svo glögg,
að engum ætti að dyljast
það, hvernig sjávarútvegs-
málastjórn Ólafs hefur ver-
ið og hve lítið æskilegt það
muni vera fyrir sjávarútveg
inn að fá aftur hlutdeild
Sjálfstæðisflokksins í stjórn
ríkisins.
gjafir hafa verið auglýstar í blöð-
um, flestar í Morgunblaðinu, eftir
því sem þær hafa borizt og hefir
móttaka þeirra þannig verið við-
urkennd opinberlega. Einnar gjaf-
ar hefir þó ekki verið getið enn,
kr. 1500,00 — eitt þúsund og fimm
hundruð kr. — frá Bókaútgáfunni
Samlag skreiðarframleiðenda sér
um sendingu, nema G. Helgason og
Melsted h.f. mun annast fyrir-
greiðslu um sína gjöf. Ég þakka á-
gæta hjálp þessara aðila, blöðun-
um fyrir aðstoð og Eimskipafélagi
íslands h.f. fyrir lipurð.
Reykjavík, 10. apríl 1957.
Sigurbjöra Einarsson