Tíminn - 10.05.1957, Blaðsíða 5

T í MIN N, föstudaginn 10. mttí 1957.
5
MINNINGARORÐ:
Jón Jóhannesson, prófessor
Hinn 4. þ. m. andaðist í Land-
spítalanum prófessor Jón Jóhann-
esson. Verður hann til moldar bor-
ini^í dag.
Jón Jóhannesson var fæddur að
Hrísakoti á Vatnsnesi í Húnavatns-
sýslu hinn 6. júní 1909. Voru for-
eldrar hans Jóhannes Jónsson
bóndi í Hrísakoti og kona hans,
Guðríður Gísladóttir. Eigi er mér
kunnugt um heimilshagi foreldra
Jóns í uppvexti hans, en það er
ætlun mín áf líkum dregin, að eigi
hafi þar önnur meiri auðlegð ríkt
en sú, er fólgin er í mannkostum
góðra foreldra og gáfum mannvæn
legra barna. Bróðir Jóhannesar í
Hrísakoti var Stefán læknir, sem
um hríð var dósent við læknadeild
háskólans, en fluttist síðar til Dan
merkur og ílentist þar, hinn merk-
asti fræðimaður og góður kennari.
Jón Jóhannesson mun snemma
hafa þótt vænlegur til lærdóms-
starfa, en fleira studdi til þess, að
hann hvarf. að þvílíkum viðfangs-
efnum, að dæmi Stefáns frænda
síns, enda var hann frá æsku van-
heill nokkuð og því síður fallinn
til líkamlegrar áreynslu. I
Jón lauk stúdentsprófi við
Menntaskólann á Akureyri vorið
1932. Hann var skráður í stúdenta-
ifcölu í Háskóla íslands haustið
1933 og lauk þar kennaraprófi i ís-
lenzkum fræðum snemma árs 1937.
Á námsárum sínum í háskólanum
lagði hann einkum stund á sögu
íslands, og gerðist þar snemma
hinn fróðasti maður, eigi sízt um
ættfræði, þótt síðar hneigðist hug-1. , , ,
ur hans meir að öðrum efnum í mllt um hana handa studentum og
sögulegum rannsóknum. Árið 1941 °ðrum, sem ahufa hafa a sliku.
hlaut hann doktorsnafnbót fyrir rit Eom ;fyrsta bindl ,'s oni!in®asofu
sitt Gerðir Landnámabókar, en þar hans ut 1 f-';rra' en sl®ara attl
var föstum tökum tékið á flóknu I aS koma ut 1 jiaust oða næsta vet'
og vandmeðförnu efni. Veturinn ur' Er v°oandi að fragangi hand-
1950-51 dvaldist Jón í Oxford á rltsms hafl verlð sv0 komið’
vegum British Council við fram- aður en hofundurmn fell fra, að
haldsnám í sagnfræði. Mun sú unnt verðl að lmka verkmu an
námsdvöl í hinum fornfræga enska verue^ra ta a’ , , ,
háskólabæ hafa orðið honum nota-| E§ hefl minnzt a nam ,dr; •Tons
drjúg á margan hátt í starfi hans' °8 kennslustorf hans, en þvi næst
[ vil eg geta ntstarfa hans. Aour
* Að loknu kandídatsprófi stund- minntistT 1 dofctoraritgerð hans
Jörð til kaups og ábúðar
aði Jón kennslu í íslenzku og sögu
Gerðir Landnámabókar, frá 1941,
Jón Jóhannessort, prófessor
við Verzlunarskóla íslands, Mennta og rlthans um.s°gu Islendmga fra
skólann í Reykjavík og Mennta- uPPhafi fram til siðaskipta. Eru þa
skólann á Akureyri á árunum 1938 talin stærstu rltverkin', *er ber
-1943. Haustið 1943 var hann sett- næst að nefna utgafuverk hanS Is
ur prófessor í sögu íslands við há- lenjka annala fra uPPhafl hmd
skólann og gegndi því starfi vetur- IS 1941’ Stjrljnjasogu I-H, ™
inn 1943-44. Árið 1945 varð hann er hann ** ut 1946, asamt Knst-
dósent í sögu við háskólann og lani Eldiarn Þioðminjaverði og
skipaður prófessor frá 1. jan. 1951. A a.f jsl Fmnbogasyni mennta-
Hann kvæntist árið 1949 Guðrúnu skolakjnnara og Austfirðmgasog-
P. Helgadóttur, ágætri konu. Eiga f lslenzk fornrit- XI- bf.19f;
þau einn son, Helga (f. 1952). | 011 þessi utgafuverk eru mikilshatt
ar og bera vott um vandvirkm og
Svo sem fyrr var greint, varð giöggskyggni. Ég nefni ekki fleiri
kennsla meginstarf dr. Jons alla
tíð frá því hann lauk kandídats-j
prófi sínu, eða um nær 20 ára
skeið. Víst er og um það, að hann
var vel til kennslunnar íallinn. ’
Hann var manna jafnlyndastur, *
viömótsþýður og látlaus i fram- nú hneigir þú krónurnar mannlega
komu, en samt ærið fastur fyrir, ef mörk,
á reyndi. Það er alkunnugt, að við minninga-bikarsins veig.
hann var manna bezt aó sér í liöf- Því hér hefir eldingin brotið þá
uðviðfangsefni sínu, sögu íslands. | björk,
Gæddur var hann sterkri minnis-1 Sem beinust frá duftinu steig.
gáfu. Hann var skýr í hugsun. j
Framsetning hans í ræðu og riti Harðgerðum stofnum hún alin
var ljós og skilmerkileg. Eins var| var af,
hann í þeirra hópi, sem meta meira hjá íslenzkum svalveðrum lærð,
trausta heimild, þótt fátækleg sé, sem norræna kynfylgjan kraft til
heldur en glæsilega úrlausn studda j þess gaf,
líkum og íorðaðist slíkt. Mun þetta j að komast í þjóðfræga stærð.
m. a. haía valdið því, að hann livarf
frá því að fást við íslenzka ætt- j Til ununar var hún í uppeldisstöð
fræði fyrir 1500, er hann hafði þó með afburða merkin svo glögg.
kynnt sér allrækilega um eitt; Við ljósgeisla hverjum ’ún breiddi
skeið. Mun honum við nánari at-| sín blöð
hugun hafa þótt í meira lagi laust og baðaði í morgunsins dögg.
undir fæti viðast hvar í þeim fræð |
um og ekki þótzt hafa tíma né aðra Hlynurinn prúði frá húnvetnzkri
hentugleika til að leggja framl láð,
vinnu, sem þurfti til aö grand-1 sem hátt yfir þúsundir bar,
skoða þetta yfirgripsmikla og viö-, hjá ungviðum landsins, nem
sjála efni sem þyríti til þess að úr1 útvörður stóð,
yrði skorið, hvaö hér væri sæmi- þeim öruggur skjólgarður var.
útgáfuverk rúmsins vegna. Af ein-
stökum ritgerðum eftir dr. Jón
skal ég aðeins nefna Hirð Hákon-
ar gamla á íslandi (Samtíð og saga
ÍV. bd.), Tímatal Gerlands í ís-
lenzkum ritum frá þjóðveldisöld
(Skírnir 1952), Aldur Grænlend-
ingasögu (Nordæla 1956), Ólafur
konungur Goðröðarson (Skírnir
1956), og Réttindabarátta íslend-
inga í upphafi 14. aldar (Safn til
Sögu fslands 1956). Að öllu sam-
antöldu liggur mikið eftir dr. Jón
í ritverkum og í rauninni má kalla
furðu gegna, hverju hann kom í
verk jafnhliða embættisstarfi sínu
ekki sízt þegar þess er gætt, að
hann var tæplega 48 ára, er hann
andaðist.
Mér er bæði Ijúft og skylt að
minnast langrar og góðrar sam-
vinnu við dr. Jón Jóhannesson og
vinfengis, frá þid er ég kynntist
honum fyrst. Hér tjáir ekki að
rekja harmatölur yfir fráfalli hans.
Miklu fremur ber við leiðarlokin
að þakka góðum dreng og trygg-
um vini, ágætum kennara og fræði
manni. Vegna Háskóla íslands vil
ég þakka ágætt starf, unnið af trú-
mennsku og sannleiksást vísinda-
mannsins.
Þorkeli Jóhannesson.
SENNILEGA HEFIR ALDREI
verið auglýst til kaups og ábúð-
ar jafn mikið af jörðum hér
vestra og nú á þessu ári. í haust
var byrjað að auglýsa og síðan
hefir verið hert á auglýsingun-
um. Allt til þessa hafa nýjar
jarðir verið að bætast viö þær,
sem falar eru og virðist þó svo
áliðið, að fullseint sé orðið að
fara að ákveða jarðakaup og
flutninga. Lögmálið virðist vera
það, að eftirspurn sé minnst,
þegar framboð er mest og það er
ósköp eðlilegt. Því færri, sem
vilja jörð, því fleiri eru þær ó-
seljanlegar og óbyggjanlegar.
Það eru því allar horfur á því,
að vestfirzkum eyðibýium fjölgi
að mun á þessu ári.
Þetta mun flestum þykja öf-
ug þróun, því að enda þótt menn
hafi sjálfir enga löngun til að
búa i sveit, vilja þó flestir heldur
vita sveitir okkar byggðar en
ekki.
En hvað veldur því, að straum
urinn er á þessa leið? Hvers
vegna eyðast sveitirnar?
Afkoma manna í sveitum hér
er yfirleitt ekki svo vond, að
þess vegna þurfi að flýja þær.
Þó að búskapurinn sé enginn
gróðavegur, eins og það orð er
oftast notað, er afkoma bænda
í hinum betri sveitum hér sízt
lakari en gengur og gerist í þorp
um. Hjón með hálfstálpuð börn
hafa yfirleitt betri afkomu en
verkamenn, enda vinna börn
þeirra dýrmæt störf við búskap-
inn. Og afkoma sveitamannsins
er jafntryggari og árvissari en
malarbúans þrátt fyrir allt.
Hitt er satt, að bóndinn og
fjölskylda hans á eflaust miklu
fleiri vinnustundir við búskap-
inn en tiðkast hjá þeim, sem í
þorpunum búa.
um og er þar komið að þýðing-
armiklu atriði, sem sveitafólkið
verður að sigrast á með breytt-
um og bættum skipulagsháttum,
meiri félagslund og aukinni
samvinnu.
Það er eðlilegt að skipti um
búendur á jörðum. Viö því er
ekkert að segja. Hitt er raunar
slæmt, hvað títt það er aö börn
vilja ekki taka við búi eftir for-
eldra sína, en þó má kalla það
eðlilegt, ef foreldrunum þykir
annað hlutskipti betra og ákjós-
anlegra fyrir þau. En hvers
vegna tekur ekki ungt fólk við
þeim jörðum, sem lausar eru?
ALGENG ÁSTÆÐA mun það
vera, að unga fólkið heíir ekki
fjárráð til að byrja búskap ; í
sveit. Það þarf ekki mikið til að
stofna heimili í kaupstað. En, í
sveit þarf jarðnæði, bústofn og
verkfæri, sem kosta marga tugi
þúsunda, en lánsfé takmarkað í
boði. Það er sízt of snemma, sem
gerð er tilraun með skylduspam
að til að greiða fyrir myndun
nýrra heimila. Sú tilraun er svo
merkileg, að hún ein og út af
fyrir sig er núverandi ríkisstjórn
til óvenjulegs sóma.
Þegar jafnframt er svo unnið
að því með öðrum ráðum að
létta frumbýlingum byrjunina,
er ekki hægt annað en að viður-
kenna að mönnum sé ljóst, hverj
ir erfiðleikar eru hér i vegi. En
seint mun verða sigrast á þeim
svo að vel sé, nema ungu fólkl
sé svo mikil alvara að búa í sveit,
að það vilji verja nokkrum ár-
um til að safna sér í bú áður en
búskapurinn hefst, svo sem jafn-
an hefir tiðkast hér á landi og
annarsstaðar.
EÐLILEGT VÆRI ÞAÐ, að
unglingar væru meira heima í
ENGINN DÓMUR verður lagð-! föðurgarði en víða er. ÁstæðUF
ur á það, hvers líf sé skemmti- ! til þess, hve mjög unglingar fara
Pomii særðist af
hiiifsstimgu í
handlegg
Akranesi, 6. maí. — Það slys
vildi til á Netaverkstæði Akraness
síðastliðinn föstudag, að Halldór
Sigurbjörnsson, sem þekktur er úr
knattspyrnukappleikjum undir
nafninu Donni, stakk sig á hníf í fram, að það verður naumast
að heiman, eru margar. Ymsum
hættir til að ofmeta fjáröfluií-
armöguleika annars staðar og
sést þá gjarnan yfir, hver kosth-
aður löngum fylgir því að
dvelja fjarri heimili sínu. Marg-
ir leggja óþarflega mikið upp úr
því að dvelja við nám í skólum.
Það er hægt að læra margt og
menntast vel heima hjá sér af
góðum bókum, útvarpi og ná.mi
i bréfaskóla, einkum ef félagslífi
og menningu er þannig háttað,
að tækifæri bjóðast til að tdla
um bókmenntir og fræðigrein-
ar. Þeir, sem ekki geta notað sér
þessi menntunarskilyrði, kunna
sannarlega ekki að íylgjast með
tímanum.
STÚLKA SÚ, sem á síðasta ári
varð Danmerkurmeistari í vél-
mjöltun, var spurð að því, hvórt
henni fyndist ekki sveitalífið
legast. Lengi má ræða saman-
burð á kjörum sveitafólks og
annarra hvað það snertir. Það
skulum við geyma okkur, en þó
held ég, að við sveitamenn ætt-
um að minna á yndisstundir
sveitalífsins oftar og rækilegar
en við gerum yfirleitt. Menn
vilja hvort eð er eiga skemmti-
lega daga.
Hvers vegna flytja menn úr
sveit?
Til þess liggja vitanlega marg-
ar og ýmislegar ástæður. Algeng
ast mun það vera, að roskin hjón
bregði búi, þegar það er komið
i ljós, aö engin börn þeirra muni
taka við búi af þeim. Algengast
er það, að bændasynirnir fari í
iðnnám og iðnaðarmaðurinn er
yfirleitt of dýr til að táka við
búi í sveit. Mun og mörgum bónd
anum finnast hlutskipti iðnaðar
mannsins ólíkt arðvænlegra en,
búskapurinn. Þó mun sizt þurfa j bindandi um of og helzt til fá
meiri sérþekkingu til að vera J tækifæri til skemmtana. Hún
algengur iðnaðarmaður, svo sem. svaraði því neitandi. Ráðið til
múrari, húsamálari, rafvirki eða, að veita unga fólkinu lífsgleði
smiður, heldur en bóndi. En þeg-
ar börnin eru öll farin að heim-
an og engar líkur til, að neitt
þeirra taki við búi eftir foreldra
sína, þá er þaö orðið svo tilgangs
laust að halda búskapnum á-
legum heimildum skorðað og hvað
tilgátur síöari manna. 1 iiáskólan-
um kenndi hann sögu íslands fram
til siðaskipta. Vann hann þar mik-
íð og gott verk í rannsókn á ein-
Stökum atriðum þessarar sögu og
svo með því að gera handhægt yf-
Kjörviður þjóðar, sem Eddurnar á
og íslenzkan málsnilldar brag.
Ég ber hér fram þakklæti
fjöldanum írá,
sem fylgir þér hljóður í dag.
V. B.
vinstri handlegg með þeim afleið-
ingum, að aðalslagæðin í hand-
leggnum innanverðum skarst sund
ur. Netagerðarmenn hafa jafnan
opinn hníf í vinstri brjóstvasa á
vinnusloppi sínum, því oft þarf að
taka til þess verkfæris við starfið.
Halldór var strax fluttur í sjúkra-
húsið, þar sem Páll Gíslason yfir-
læknir hóf aðgerðir við sárið, sem
var mjög djúpt. Svo vel vildi til,
að læknirinn var nýbúinn að fá
gert nema með hálfum hug. Og
þá er raunar ekki eftir neinu
að bíða að fara að leita sér ann-
arrar staðfestu og búa um sig
þar sem bezt væri að eyða ell-
inni.
í ÖÐRU LAGI neyðast ýmsir
til að hætta búskap vegna þess,
að heilsan bilar. Hjónin þurfa
helzt bæði að hafa mjög góða
heilsu til þess að geta búið við
tæki, sem sérstaklega henta til að J ei.nyrkjabúskap, sérstaklega þar;
gera við svona sár, en án þeirra sem einhver dálítil vegalengd er
hefði það verið mjög örðugt. Að-
gerðin tókst vel, þótt erfið væri,
og líður Halldóri nú vel eftir at-
vikum.
G. B.
milli bæja. Það hefir margan
lamað að búa svo, að engin tök
voru á frídögum til hvildar eða
hressingar, hvað sem við lá. Slíkt
er enn algengt hlutskipti í sveit-
og ánægju væri ekki aö geía því
óþrotlegar tómstundir, heldur
að láta það hafa skyldur og á-
byrgð.
1 þessu mun liggja rneiri skyn-
semi og vit á uppeldismálurn og
sálarlífi en ýmsir kannast víð
í fljótu bragði- Ánægja manna
og lífsgleöi stendur í órofa-
tengslum við áhuga þeirra. Á-
hugaleysið veldur leiðindum og
tómleika. Ábyrgð og skyídur
kalla kraftana til staría, vekja
áhuga og skapa 'lífsgleði. Eldri
kynslóðin þarf aö treysta ungl-
ingunum, sýna þeim trúnað og
traust og leggja ábyrgð á þeirra
herðar, ef hún kærir sig um að
þeir erfi landið og uni glaðjr
heima á föðurleifð sinni þar til
hina eldri þrýtur. í því sam-
bandi hafa allir margt að hug-
leiða, þó að hér sé fátt eitt um
það rætt.
(Framhald á 8. síðu). j