Tíminn - 10.05.1957, Blaðsíða 6

B
T f M13SI.N, löstudaginn 10. maí 1957.
LWgefandi: Framsóknarflokkurlu
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsso* (áfc).
Skrifstofur í Edduhúsinu viö Lindargötu
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
Ólíkir stjórnarandstæðingar
EISENHOWER forseti á
nú í örðugri deilu við þingið
en nokkru sinni áður í for-
setatíð sinni. Hann hefur
lagt fram hærra fjárlaga-
frumvarp en nokkru sinni áð
ur hefur verið lagt fyrir þing
íð. Hann telur útgjöld þau,
sem frumvarpið gerir ráð
fyrir, nauðsynleg til þess að
hægt sé að halda uppi þýð-
ingarmiklum framkvæmd-
um og framförum innan-
lands og standa við skuld-
bindingar Bandaríkjanna
út á við. Afturhaldsamir
menn í flokki hans telja
þessi útgjöld hinsvegar of-
há og eru með miklar ráða-
gerðir um að lækka þau.
Stjórnarandstæðingar á
þingi telja sér óhægt undir
þeim kringumstæðum að
standa með forsetanum og
ráðgera sumir hverjir að
ganga lengra en hinir íhalds
sömu stjórnarsinnar í því
bera fram lækkunartillögu.
Fjárlagafrumvarp Eisenhow
ers er því talið í mikilli hættu
vegna þessarar væntanlegu
samkeppni þingflokkanna.
ÞAÐ gerðist svo í þessu
jnáli um seinustu helgi, að
ýmsir helztu menn demó-
krata komu saman til ráð-
stefnu í Washington. Við það
tækifæri héldu þeir Steven-
son og Truman báðir ræður.
Þeir gagnrýndu stjórn Eisen
howers fyrir margt og þó
einkum fyrir hvarflandahátt
1 utanríkismálum. Hinsveg-
ar vöruðu báðir við að hrófl
að yrði að ráði við fjárlaga-
frumvarpi Eisenhowers. Tru
man sagðist álíta, að Banda-
ríkjamenn hefðu fulla fjár-
hagslega getu til að rísa und
ir frumvarpinu. Stevenson
sagðist að vísu ekki hafa
kynnt sér frumvarpið, en
hann áliti að það þyrfti að
vera eitthvað svipað því,
sem það væri frá hendi for-
setans, ef Bandar. ættu að
fullnægja skyldum sínum
við sig sjálf og hinn frjálsa
heim.
HJÁ ÞVÍ getur ekki far-
ið, að menn virði þann dreng
skap, sem hér kemur fram
hjá þeim Truman og Stev-
enson. Ef þeir beittu áhrifum
sínum á þann veg, gætu þeir
vafalaust látið Eisenhower
bíða mikinn ósigur í þessu
máli. En þeir gera sér jafn
framt ljóst, að slíkur ósig-
ur yrði einnig ósigur Banda
ríkjanna. Þessvegna skipa
þeir sér við hlið hans í þessu
máli, þrátt fyrir það sem á
milli ber um önnur mál og
þrátfc^fyrir persónulega ó-
vild, sem er á milli hans ög
þeirra.
Þannig er það, sem
drenglyndir og þjóðhollir
stjórnarandstæðingar eiga
að haga sér. Þeir eiga vissu-
lega að gagnrýna það, sem
þeir álíta miður fara. En
þeir verða jafnframt að gera
sér þess grein að ganga ekki
svo langt í gagnrýninni og
andófinu, að það skaði þjóð-
ina og hagsmuni hennar.
ÞEGAR hérlendir menn
virða fyrir sér umrædda
framkomu þeirra Trumans
og Stevensons, hlýtur þeim
að blöskra það enn meira en
ella, hvernig forkólfar Sjálf-
stæðisflokksins haga sér um
þessar mundir.
Þeim er það mæta vel
ljóst, að það er rétt stefna
hjá stjórninni — hvað, sem
þeim finnst um hana að
öðru leyti, — að reyna að
stöðva verðbólguna, og að
það er sömuleiðis rétt stefna
hjá forustumönnum verka-
lýðshreyfingarinnar undir
þeim kringumstæðum, sem
nú eru, að vara við uppsögn
kaupsamninga og kaupkröf-
um. Ef Ólafur Thors, Bjarni
Benediktsson og Gunnar
Thoroddsen höguðu sér likt
og Truman og Stevenson,
ættu þeir að segja: Við mæl
um með þessari stefnu stjórn
arinnar og verkalýðshreyf-
inginnar, þótt við séum þeim
ósammála um margt annað.
Við vörum eindregið við upp
sögn kaupsamninga og kaup
hækkunum, eins og nú er á
statt, því að við vitum, að
það gerir aðeins illt verra.
En Ólafur, Bjarni og Gunn
ar fara ekki þannig að, held-
ur þveröfugt. Þeir láta mál-
gögn sín og áróðursmenn
vinna að uppsögn kaupsamn
inga og kaupkröfum allsstað
ar, þar sem þeir geta. Mbl.
segir frá hverri samningsupp
sögn eða kaupkröfu eins og
um gleðitíðindi væri að ræða.
Viðleitnin til að torvelda
starf ríkisstjórnarinnar má
sín miklu meira en tillits-
semin við þjóðarhagsmuni.
Þjóðin mun gera sér ljóst,
að slík stjórnarandstaða er
á algerum refilstigum. Svar
hennar verður að fylkja bet
ur liði um ríkisstjórnina og
stefnu hennar og halda þeim
mönnum sem þannig
haga sér, sem lengst frá öll-
um áhrifum á stjórn lands-
ins.
Játningar Morgunblaðsins
í FORUSTUGREIN Mbl.
í gær, er það játað, að upp-
sagnir kaupsamninga og
verkföll muni spilla „starfs-
friði“ stjórnarinnar. Á þriðju
daginn var játað á sama
Stað, að kauphækkanir nú,
myndu ekki leiða til kjara-
bóta. Þannig liggur fyrir
játning á því í forustugrein
sjálfs Mbl., að barátta Sjálf
stæðisflokksins fyrir verk-
föllum og kauphækkunum sé
ekki sprottin af umhyggju
fyrir launþegum, heldur sé
einungis viðleitni til að
spilla „starfsfriði“ stjórn-
arinnar.
ERLENT YFIRLIT:
Bráðabirgðaiausn Súezdeilunnar
Hún getur þó reynzt varanleg, ef Egyptar haga framkvæmdinni skynsamlega
SIGLINGAR um Súezskurð-
inn eru nú að komast í sitt fyrra
horf, en vafasamt er þó, að deil
unni um hann sé að öllu lokið.
Það fer mest eftir því, hvernig
Egyptar haga framkvæmd þeirrar
skipunar, sem nú er á. Af hálfu
flestra þeirra ríkja, sem eiga flest t
skip, er fara um skurðinn, er því
yfirleitt lýst yfir, að þau viður-
kenni hina nýju skipan aðeins til!
bráðabirgða.
Þessi skipan, sem þannig ríkir í
til bráðabirgða, byggist á yfirlýs- j
ingu, sem stjórn Egyptalands ]
sendi Öryggisráði S. þ. fyrir
skömmu. Sum atriði yfirlýsingar-
innar eru óljós og virðist mega
túlka þau á tvo vegu. Það fer vafa
laust mest eftir því, hvernig Egypt
ar túlka yfirlýsinguna í fram-
kvæmd, hvort friður helzt um
þessa nýju skipun eða ekki.
TI ÞESS að gera sér fulla
grein fyrir, hvernig þessi nýja skip
un er, er gott að rifja upp áður
forsögu málsins í stórum dráttum:
Bandaríkjastjórn hafði lofað
stjórn Egyptalands ákveðnu byrj-:
unarframlagi til að hefjast handa 1
um Aswanstífluna. Egypzka stjórn
in dró að svara þessu tilboði, held
ur tók að leita eftir betra tilboði
frá Rússum. Þegar Rússar svöruðu
neitandi, snéri stjórn Egyptalands
sér fyrst til stjórnar Bandaríkj-.
anna og tók tilboði hennar. Stjórn !
Bandaríkjanna svaraði þá óvænt,'
að tilboð hennar stæði ekki leng j
ur, og bar við, að Egyptar væru i
ekki fjárhagslega færir um að
koma stíflunni upp. Enn er ekki
upplýst, hvað réði mestu um þessa
óvæntu afturköllun. Sumir telja,
að hún hafi einkum stafað af
því, að stjórn Egyptalands hafði
rétt áður viðurkennt kommúnista-
stjórnina í Kína og eftir það, hafi
Dulles ekki talið gerlegt að fá
lánið til Aswanstíflunnar sam-
þykkt í öldungadeildinni, a. m. k.
ekki strax á eftir.
VIÐBRÖGÐ Nasser við þess-
ari afturköllun Bandaríkjastjórn-
ar urðu þau að þjóðnýta Súez
skurðinn. Vel má vera, að hann
hafi ætlað sér að gera það hvort
eð er, en gripið þetta tækifæri,
þar sem hann stóð höllum fæti
heima fyrir eftir að bæði Rússar
og Bandaríkjamenn höfðu neitað
um lán til stíflunnar. Mönnum
var líka ljóst, að til þess hlyti
fyrr en síðar að koma, að Egyptar
tækju við rekstri skurðarins, þar
sem ekki voru eftir nema 12 ár
af leyfistíma Súezfélagsins. Vel
má því ætla, að Nasser hefði getað
fengið skurðinn yfirtekinn fyrir
þann tíma, ef hann hefði undir-
búið það mál eftir diplomatiskum
leiðum. Sú aðferð hans að yfir-
taka skurðinn með fyrirvaralausu
valdboði, olli hins vegar mik-
illi gremju og ótta þeirra ríkja,
sem mest notuðu skurðinn, þar
sem Nasser lét því líka fylgja, að
hann myndi nota tekjur af skurð-
inum til Aswanstíflunnar. Af því
mátti m. a. ráða, að hann ætlaði
að hækka skipagjöldin og fá þann
ig auknar tekjur af honum. Að
vísu lýsti Nasser því strax yfir, j
að hann myndi halda ákvæði i
Konstantínópels-samningsins frá
1888, sem gerður var milli Egypta
og nokkurra notendaríkja um sigl
ingar um skurðinn. Þar lofa Egypt
ar að forðast sérhverja misbeit-
ingu á aðstöðu sinni.
AF FYRSTU viðbrögðum
Breta og Frakka mátti ráða, að
þeir hefðu í huga að svara Nasser
með því að hertaka skurðinn. Af
því varð þó aldrei vegna mótstöðu
Bandaríkjastjórnar, sem tók verkn
aði Nassers furðu hóflega. Niður-
staðan varð sú, að haldin var ráð-
stefna ríkja, sem mest notuðu
skurðinn, og ákváðu þau að stofna
sérstök notendasamtök. Þessi not-
endasamtök kröfðust þess, að
skurðurinn yrði settur undir al-
þjóðlega stjórn og fengju þau
hlutdeild í henni. Þau töldu þetta
skipulag einu tryggingu fyrir því
að ekki kæmi til misbeitingar af
hálfu Egypta. Þetta vildi Nasser
ekki faliast á og áttu smáríkin í
notendasamtökunum, einkum þó
Norðurlönd, þá mestan þátt í því,
að málinu var skotið til öryggis-
ráðs S.þ. Þar kom Hammarskjöld,
framkvæmdarstjóri S.þ. því til
leiðar, að utanríkisráðherra Breta
Frakka og Egypta ræddust við
leynilega og náðu þeir samkomu-
lagi um sex meginatriði, sem lögð
skyldu til grundvallar við stjórn
skurðarins í framtíðinni. Þessi at-
riði voru:
Skurðurinn skal vera opin öll-
um til umferðar.
Yfirráð Egypta skulu virt og
viðurkennd.
Stjórn skurðarins má ekki háð
neinum pólitískum sjónarmið-
um.
Ákvörðun um skipagjöld skulu j
ákveðin af Egyptum og not- j
endum skurðarins.
Hæfilega mikið af tekjum
skurðarins skal leggja fyrir til
endurnýjunar og stækkunar. |
Fyrri eigendum skurðarins
skulu greiddar skaðabætur eft t
ir mati.
Þótt þetta samkomulag næði
yfir helztu deiluatriðin, var eftir.
að semja um framkvæmdina og þá j
m.a. hvort yfirstjórnin yrði í hönd
í um Egypta einna eða yrði aiþjóð-
( leg með einhverjum hætti.
»
I TIL ÞESS kom ekki að frekar
yrði samið um þetta, því að inn-
rás Breta og Frakka kom til sög-
unnar í millitíðinni. Vegna íhlut-
í unar Sameinuðu þjóðanna og á-
I hrifa Bandaríkjanna, hættu þó
Bretar og Frakkar við hana og
drógu heri sína til baka. Á meðan
neitaði Nasser að semja nokkuð
um framtíðarstjórn skurðarins. —
Samningaumleitanir hófust að
nýju, þegar innrásarsveit-
irnar höfðu verið fluttar burtu,
og önnuðust S.þ. alla milligöngu.
Niðurstaðan varð sú, að ráði
Krishna Menon hins indverska, að
ekki var ráðist í það að gera nýjan
samning um skurðinn, sem kæmi k
í stað Konstantínópels-samnings-
ins frá 1888, heldur gæfu Egyptar
út yfirlýsingu, er þeir sendu Ör-
yggisráðinu, um það, hvernig
stjórn sjóðsins skyldi háttar. Þessa
yfirlýsingu sendu Egyptar Öryggis
ráðinu rétt fyrir síðustu mánaða-
mót. Aðalefni hennar eru þessi:
Lofað er að leyfa frjálsar sigl-
ingar um skurðinn í samræmi við
ákv. Konstantínópel-samn. Því er
heitið, að rísi ágreiningur um þetta
atriði, muni Egyptar sætta sig
við málskot til alþjóðadómstóls-
ins í Haag. Þetta er þó þannig orð-
að, að tvísýnt er, hvort ísrael hef-
ur slíkan málskotsrétt. Egyptar
haf nefnilega haldið því fram, að
samkvæmt Konstantínópel-samn-
ingnum megi þeir hindra siglingar
Israelsskipa um skurðinn, þar
sem ófriðarástand sé milli ísraels
og Egyptalands.
. Öll stjórn skurðarins er í hönd-
um Egyptalands.
Allur ágreiningur, sem rís út
af stjórn Egypta á skurðinum, skal
leystur af gerðardómi, ef þess er
óskað.
Lofað er að hækka ekki skipa-
gjöld frá því, sem nú er, um meira
en 1%, nema með samningum.
Lofað er að leggja 25% af tekj-
um skurðarins fyrir, til endur-
nýjunar og stækkunar á honum.
Lofað er að greiða skaðabætur
til fyrri eigenda skurðarins eftir
mati.
ÞAÐ ER við þessa yfirlýsingu
Egypta, sem notendaríkin hafa
ákveðið að sætta sig að sinni. Það
fer að sjálfsögðu eftir framkvæmd
Egypta, hvort deilur rísa út af
þessari skipun eða ekki. Segja má,
að með þessari skipan tapi báðir
nokkru. Egyptar fá alveg stjórn-
ina og notendurnir verða að sætta
sig við að eiga enga hlutdeild í
henni. Hinsvegar verður skurður-
inn ekki slík tekjulind fyrir Asw-
anstífluna og Nasser mun hafa
gert sér vonir um í upphafi. Óvíst
er því að hann græði mikið á
þjóðnýtingunni pólitískt, þegar
frá líður.
Það mun veita Nasser ekki lítið
aðhald, að haldið er stöðugt áfram
undirbúningi til að gera notenda-
samtökin óháð skurðinum, m. a.
með smíði stórra olíuskipa og nýj-
um olíuleiðslum. Nasser verður að
haga sér gætilega, ef hann vill
(Framhald á 8. síðu.)
Íslandsglíman er í kvöld
f kvöld kl. 8,30 fer 47. Islands-
glíman fram í íþróttahúsi ÍBR við
Hálogaland. Keppendur eru 16 frá
Glímufélaginu Ármann og Ung-
mennafélagi Reykjavíkur. Meðal
keppenda eru Ármann J. Lárusson,
núverandi beltishafi frá UMFR og
Trausti Ólafsson (Á), sem vann
Ármann J. Lárusson á Skjaldar-
glímu Ármanns nú í vetur og er
búist við spennandi keppni. Enn-
fremur eru margir ,,gamlir“ þekkt-
ir glímumenn og einnig nokkrir
ungir, sem ekki hafa áður keppt
í Íslandsglímunni. Keppendur eru:
Ármann J. Lárusson UMFR
Benedikt Benediktsson Á
Erlendur Björnsson UMFR
Gunnar Ólafsson —
Hafsteinn Steindórsson —
Hannes Þorkelsson —
Hilmar Bjarnason —
Hreinn Bjamason —
Ólafur Eyjólfsson —
Karl Stefánsson
Kristján H. Lárusson
Kristján Andrésson
Kristján Tryggvason
Reynir Bjarnason
Trausti Ólafsson
Þórður Kristjánsson
UMFR
Á
UMFR
Glímustjóri er Guðmundur Á-
gústsson og yfirdómari íngimund-
ur Guðmundsson, aðrir dómarar
eru Gunnlaugur J. 'Briem og Á-
gúst Kristjánsson. Grettisbeltið
var gefið 1906 af Glímufélaginú
Gretti, Akureyri, og má fullyrða
að það sé eftirsóknarverðasti verð
launagripur í ísl. íþróttum. Ferðir'
að Hálogalandi verða með strætis-'
vögnum Reykjavíkur og er fólk
áminnt um að koma tímanlega til
að forðast þrengsli. Aðgöngumið-
ar eru seldir við innganginn.
Glímufélagið Ármann sér um glím
una.