Tíminn - 19.07.1957, Qupperneq 5

T í M IN N, föstudaginn 19. júlí 1957.
5
Eftir hvirfilbylinn mikla í Louisiana
Hvirfilbylurinn mikli í Louisiana í suðurhluta Bandaríkjanna er mönnum enn i fersku minni. Verst úti varð
bærinn Cameron við strönd Mexikó-flóans, þar sem hundruð manna biðu bana. Fiskibátar þeyttust á land
upp og bílar tókust á loft upp og á sjó út. Fárviðrið olli tjóni, sem nemur milljónum dolara. Myndin er tekin
l' Cameron er hvirfilbylurinn hafði gengið yfir.
Orðið er frjáíst
Aron Guðbrandsson:
99
Svo skal böl bæfa”
í dálkunum, sem nefndir eru í
blaði yðar, „Orðið er frjálst“, ritar
Guðmundur P. Ásmundsson, grein
þann 24. maí s.l., sem hann nefnir
innan gæsalappa: Svo skal böl
bæta, að bíði ei annað mcira.
Það er ekki efni þessarar grein-
ar, sem ég ætla að gera hér að um-
talsefni, heldur fyrirsögn hennar.
Það kemur stundum fyrir, að rit
stjórar og blaðamenn, sem fá að-
sent efni til birtingar, skrifa grein
arnar urn, þannig, að lítið er eftir
af hinni upphaflegu grein, nema
efnið, og það stundum bjagað og
skemmt. Samt virðist það nú vera
sjáifsagður hlutur, að breytingar á
rituðu máli séu ekki gerðar að
höfundi forspurðum, ef til hans
næst. Það er engin sönnun fyrir
því, að blaðamaður sé betur rit-
fær heldur en annar maður, sem
ekki hefir ritstörf að lifibrauði.
Sumir menn hafa séreinkenni í
stíl og framsetningu, sem þeir
ikæra sig ekki um að láta hróíla
við, og þegar nöfn manna eru svo
sett undir ritgerðir eða greinar,
sem aðrir hafa breytt og bjagað, þá
■er hér vitanlega um skjalafölsun
að ræða.
Eitt sinn kom það fyrir mig, að
ég notaði í lítilli ritgerð setning-
una, „Svo skal böl bæta, að biða
annað meira.“ Þessu breytti rit-
Stjórinn og orðaði hana svona:
„Svo skal böi bæta, að bíða ei ann-
að meira,“ eða eins og G. P. Á. ger
ir í fyrirsögn greinar sinnar. Eg
brást reiður við, hringdi í ritstjór-
ann og fleygði í hann nokkrum fúk
yrðum. Hann taldi setninguna vit-
leysu og án meiningar eins og ég
hefði ritað hana, og vildi þess
vegna bjarga heiðri mínum. Eg
taldi aftur á móti, að hann hefði
gert mig að minni manni í augum
þeirra, sem vit höfðu á.
Það er talið, að við íslendingar
eigum í fornbókmenntum okkar
mikinn menningarauð, og í þeim
er f jöldi leiftrandi til'svara og setn-
inga, sem eru svo hárfínar og meitl
aðar að eitt orð, of eða van, væri
útskit eða eyðilegging á setning-
unni. Orðsnilit þessara orðhögu
manna glitra eins og gimsteinar í
kórónu íslenzkrar tungu.
Grettis saga er sennilega auðug-
ust af öllum okkar fornsögum af
meitluðum tilsvörum og setningum
sem síðari tímar hafa lagt á tungu
almcnnings og orðið að málshátt-
um. Mér þykir líklegt, að elztu
heimi'ldir fyrir setningunni: „Svo
skal böl bæta, að bíða annað
meira“ megi finna í Grettis sögu.
Þegar Grettir kom heim úr utan-
för sinni, frétti hann það allt jafn
snemma, að faðir hans var látinn,
bróðir hans veginn og sjálfur var
hann sekur ger í landinu og rétt
dræpur.
Orðrétt siegir svo í Grettis sögu,
j bls. 142 í útg. Sig. Kristjánssonar,
1921.
.„Reið Grettir nú norðr Tvídœgru
ok svá til Bjargs ok kom þar á
náttarþeli, var fólk alt í svefni, ut-
an móðir hans. Hann gekk á bak
húsum ok þær dyrr, er þar váru,
því at honum váru þar kunnig,
göng, ok svá fil skála ok at rekkju 1
móður sinnar ok þreifaðist fyrst;
fyrir. Hon spurði hverr þar væri. j
Grettir sagði til sín. Hon settist þá 1
upp ök hvarf til hans ök blés viðj
mæðilega ok mælti, „Ver velkom-
inn frændi,“ sagði hon, „en svipul'
verðr mér sonaeignin, er sá nú
drepin, er mér var þarfastur, en
þú útlægr gerr ok óbótamaör, en I
i þriði er svá ungr, at ekki má at
j hafast." „Þat er fornt máí“, segir
, Grettir, „at svá skal böl bæta, at
! bíða annat meira, en fleira er
mönnum ti'l huggunar, en fébæfr
einar, ok er þat líkast, at hefnt
verði Atla, en þat er til min kemr,
þá munu þar ýmisir sínum hlut
fegnir, er vér eigumst Við.“
Með orðum Grettis virðist vera
átt við það, að minna böl manna
batni við það, að þeir verði fyrir
öðru meira böli, þannig að hugur-
inn hverfi frá því minna til þess
er meira er. Þetta er karlmanna-
lega talað og gefur setningunni ó-
venjulega merkingu og sérstakt
gildi.
Það virðist því svo, að setningin
þannig rituð og töluð, „Svo skal
böl bæta, að bíði ei annað meira"
sé röng. Þetta eina „ei“ breytir
meiningunni í setningunni og svift
ir hana þeirri karlmennsku og
ljóma, s'em í henni býr.
Þegar stuttar og fagrar setning-
ar úr fornsögum okkar korna fram
á síðum blaða og bóka, afbakaðar
og prentaðar með stóru letri, er
sú hætta fyrir hendi, að afbökun-
in komist í munn manna, en hið
rétta gleymist. Þá hverfur ijóminn
af hinu lifandi orði.
Ung Reykjavíkurstíiíka iýkur prófi
í ballett-dansi eftir 5 ára nám
Ung Reykjavíkurstúlka, Snjólaug Eiríksdóttir, hefir ný-
lega lokið prófi við Det Danske Balletakademi, eftir fimm
ára nám. Próf þetta veitir alþjóðleg réttindi til að kenna
ballettdans, semja og sviðsetja balletta, jafnframt því að
Snjólaug hefir fengið fuligilda þjálfun sem ballettdansmey,
samkvæmt hinum klassíska, rússneska skóla.
Geta má þess, að skóli þessi er
stofnaður og starfræktur af frú
Edite Feifere Frandsen, sem kom
landflótta til Danmerkur frá Eist-
landi, en þar var hún aðaldans-
mey við ballettinn í Ríga. Hún
nýtur mikils álits sem kennari og
sótti Snjólaug um inngöngu í skóla
hennar eftir tilvísun kennara við
ballett Konunglega leikhússins í
Kaupmannahöfn. Konunglega leik-
húsið hefir sótzt eftir að fá frú
Frandsen til sín sem kennara, en
hún kýs fremur að reka einkaskóla
sinn og kennir aðeins öðru hvoru
við leikhúsið.
Jafnhliða náminu hefir Snjólaug
unnið fyrir sér tvö sumur, með
j því að dansa erlendis. Sumarið
j 1953 dansaði hún í óperettunni
!Kátu ekkjunni á mörgum leikhús
um í Svíþjóð og sumarið 1954 dans
aði hún á sumarleikhúsi hjá Viggo
Braihagen í Nykjöbing á Falster.
Auk þess hefir hún dansað á nem-
endasýningum skólans.
í vetur hefir Snjólaug kennt und
ir stjórn frú Frandsen og í haust
hefir hún hug á að stofna sjálf
ballettskóla í Reykjavík.
Snjólaug hefir stundað nám sitt
af miklu kappi, enda náð glæsi-
Snjólaug Eiriksdóttir
I legum árangri og hlotið hina beztu
umsögn kennara sins. Mun óhætt
að fullyrða, að hún hafi ágætan
ur.dirbúning til að kenna og er
| óskandi að henni bjóðist næg verk
efni hér heima, svo að hún þurfi
lekki að leita sér atvinnu erlendis.

Hver á fegorsta gimsteinadjásn
heimsins?
Skartgripir úr dýrum málmum
og gimsteinum hafa lengi þótt eft-
irsóknarverðir og þykir manni nóg
oim þær fúlgur, sem nefnd-
ar eru sem verð slíkra gripa —
svo ekki sé fastar að orði kveðið.
Talið er, að brezka konungsfjöl-
skyldan, eða kvenleggur hennar,
muni nú eiga einhverja fegurstu
skartgripi, sem til eru og hefir
þeim verið safnað kynslóð eftir
kynslóð. Enginn veit verðmæti
gripanna, því aldrei hefir neinn
komizt yfir skrá yfir þá alla. Einn
gimsteinasali kvað hafa gizkað á,
að þeir gripir, sem ekki eru ríkis-
eign, heldur einkaeign þeirra
systra, Elísabetar drottningar og
Margrétar prinsessu, og móður
þeirra, séu um það bil 150 milljón
dollara virði.
Þar að auki eru svo krýningar-
gripirnir og það annað skart, sem
er eign krúnunnar, en þar í eru
margir frægir gimsteinar, sem eiga
scr langa sögu. í kórónu heims-
veldisins eru tvær perlur, sem
sagðar eru hafa verið eyrnalokkar
Elísabetar I. drottningar. Viktoría
drottning fékk hinn fræga Koh-i-
r.oor demant að gjöf árið 1850 og
bar hann lengi í nælu, en lét síð-
ar fella hann í drottningarkórónu
sína, því þau álög eru talin fylgja
honum, að hver sá karlmaður, sem
eignast hann, verði ólánsmaður.
Stærsti demant, sem nokkurn
tíma hefir fundizt, er Cullinan-
demantinn, sem stjórnin í Trans-
vaal gaf Játvarði VII. í afmælis-
gjöf árið 1907. Demantinn var á
stærð við strútsegg og lét konung-
ur kljúfa hann og setja stærsta
hluta hans í veldissprotann.
Á myndum, sem nýlega hafa
verið birtar af Bretadrottningu
ber hún ennisdjásn og hálsfesti,
sem skeytt er stórum emeröldum,
en þeir komust þannig í eigu kon-
ungsifjö'lskyldunnar, að langa-Iang-
amma hennar vann þá í happ-
drætti í Þýzkalandi á fyrri hluta
19. aldar. Sá 'happdrættisvinning-
ur var 24 gallalausir emeraldar,
svo efalaust hefir miðinn ekki ver
ið gefins. Hver þeirra er á stærð
við ferskjustein. Ennisdjásnið sem
þessir steinar nú skreyta, keypti
María, amma Elisabetar, af rússn-
eskri stórhertogafrú. Þá voru í
því fimmtón drjúpandi perlur, en
María lót ganga svo frá því, að
hægt er að hafa emeraldana og
perlurnar í því á víxl. Hinir emerr
aldarnir voru felldir í hálsfesti,
sem Elísabet hefir látið stytta og
skreyta i hluta af Cullinandemant-
inum.
Við hátíðleg tækifæri er það
svo að segja föst venja, að konun
uim í þessari fjölskyldu sóu gefnir
skartgripir, svo að alltaf eykst
eign þeirra. Þegar Elísabet giftist
Pilip, gaf einn indverskur fursti
henni t. d. hálsfesti úr demöntum
og ennisspöng, sem í voru Jagðir
demantar í rósamun'síur, frá
Burma fékk hún 98 blóðrauða rú-
bína í guilumgerð og 22 aldagamla
hálsfesti úr gulli frá Farúk
Egyptalandskonungi. Frá Maríu
ömimu sinni hefir Elisabet þegi'ð
að gjöf og í arf ógrynni skartgripa
því að gamla konan bar gott skin
á þá og bar þá með reisn, sem fá-
um er léð. Nú sj'áist þessar konur
ekki lengur með slíkt safn dýr-
gripa í einu, sem María oft bar.
Á þessari mynd er hún með ennis
djásnið með emeröldunum, en auk
festarinnar, sem á þar við, er hún
með sex aðrar gim'steinhálsfestar
og a. m. k. þrjár nælur. Nú þykir
slíkt ekki viðeigandi, en oft bera
þessar konur aHmörg jarðarverð í
einum, litlum hring, nælu eða
halsfesti.
Athugasemd írá
íþróttafulítrúa
í tilkynningu þeirri frá Mennta
málaráðuneytinu, sem lesin var í
ríkisútvarpinu þann 12 þ. m. og
birt var í dagblöðum í Reykjavík
daginn eftir, er þess getið, að
Gís'la Halldórssyni húsameistara
hafi verið greiddar úr íþróttasjóði
kr. 150.000,oo fyrir teikningar og
eftirlitsstörf vægna byggingar leik-
vangsins í Laugardal.
Eg hefi orðið þess var, að þessi
frásögn hcfir valdið misskilningi
og tel því rétt að veita eftirfar-
andi upplýsingar, þar sem ég á
hér nokkurn hlut að máli.
Umrætt fé er greitt fyrir verk,
sem unnið var samkvæmt beiðni
íþróttanefndar ríkisins á tímabil-
inu frá í ökt 1945 og þar til nú
eða á ellefu og hálfu ári.
Fyrsta greiðsla fór fram á ár-
inu 1947 og nam kr. 56.000.oo.
Var þetta greiðsla á heildarteikn-
ingum svæðisins, sem Gísli Hall-
dórsson vann að ásamt þeim húsa-
meisturunum Sigvalda Thordar
son og Kjartani Sigurðssyni, en
þeir þrír ráku í félagi teiknistcfu
í Reykjavík um nokkurt skeið.
Mun þessi greiðsla því eigi hafa
runnið öll til Gísla Halldórssonar.
Þá vildi ég einnig vekja athygli
á því, að greiðslurnar geta eigi tal
izt háar, þegar árafjöldinn er
kunnur, sem þær dreifast á og þeg
ar þær eru bornar saman við hið
margþætta og rómaða mannvirki,
leikvanginn í Laugardal - stærsta
samkomustað, sem gerður er af
mannavöldum á Islandi — og sem
kostar nú rúmlega 12 milljónir
króna.
Vegna viðurkenningarorða
þeirra sem Jóhann Hafstein hafði
um störf Gísla Halldórssonar í
ræðu þeirri, sem hann flutti við
opnun leikvangsins í Laugardal og
fyrrumræddrar heildarþóknunar,
sem upplýst var í tilkynningu
ráðuneytisins, að hann hefði feng-
ið úr íþróttasjóði, sá eitt dagblað-
anna ástæðu til þess að láta í það
skína, að vart væri hægt að tala
um fórnfýsi af há'lfu húsameistar-
ans, þegar hann hefði veitt mót-
töku svo hárri þóknun.
Þar sem ég frá upphafi fram-
kvæmda í Laugardal hefi fylgst
náið með störfum Gísla Halldórs-
sonar að því að teikna leikvang-
inn, líta eftir framkvæmdum cg
oft annazt forystu um þær, leyfi
ég mér að meta störf hans hærra
verði en honum hefir verið greitt
samkvæmt reikningi hans sjálfs.
Mismun þann á krónutölu þókn-
unar og framtaki Gísla Halldórs-
sonar tel ég eigi of liátt metinn.
með því að segja hann hafa sýrt
verkinu fórnfýsi. Þessa fórnfýsi
hefir hann fyrst og fremst fært
vegna á'huga á bættum aðbúnaði
íslenzkra íþrótta.
Reykjaví'k, 14. júlí 1957
Þorsteinn Einarsson.