Tíminn - 21.09.1957, Blaðsíða 5

TÍMINN, laugardaginn 21. september 1957,

Greinaflokkor Páls Zópkéníassoiiar:
Búskapurinn fyrr og nú
Er fietta lýírætJisstjórn, sem Reykvíkingar æskja?
iir
1
Ves
Byggðu jarðirnar voru 189 í sýsl i-
unni en eru nú aðeins 103 og hafa (|
því fækkað um 86. Meðaltúnið var
3,2 ha. en hafir stækkað bæði
raunverulega vegna túnauka en
líka af þvi að minnstu túnin voru
á jörðunum, sem komnar eru í
eyði og gerðu meðaltúnið minna
1920, en það hefði verið væri það
reiknað af sömu jörðum og nú eru
í byggð. Meðalheyskapur á jörð í
sýslunni var 127 hestar en er nú
367 eða nálægt % meiri. Meðalbú
á byggðri jörð 1920 var 2,7 naut-
gripir, 50 fjár og 2,1 hross. Nú er
iþað 5,7 nautgripir, 103 fjár og 1,5
hi’oss og má því segja að það hafi
sem næst tvöfaldast og því tæp-
lega fylgt heyaukanum, enda nú
gefið meira, til þess að fá meiri
arð af búfénu en áður. Hér hefir
því orðið heilbrigð þróun, þó fram
farirnar hafi ekki orðið örar, og
umbæturnar á jörðunum ekki kom
ið svo fljótt, að þær gætu varnað
því að ýmsar jarðir serai minnst
höfðu heyskaparskilyrðin, legðust
í eyði eða væru lagðar undir aðrar
jarðir, eða nýttar frá þeim.
Auftkúluhreppur
Þar hafir byggðu jörðunum
fækkað um meira en helming.
Um hreppinn hefir ekki verið
komizt með stærri jarðyrkju-
tæki en þó hefir meðaltún
byggðu jarðanna stækkað um
helming og heyskapur aukizt úr
85+62=147 hestum í 357+21
=378 hesta. Jafnframt þessu
hefir fólkinu fækkað um meira
en %, og hafa því afköstin við
heyskapinn stóraukizt enda út-
heyskapur horfinn að kalla, og
sjósóknin sem áður var stund-
uð jafnhliða landbúskapnum,
og líka kostaði vinnu, hætt.
Meðalbúið hefir þá líka
stækkað, en ekki örara en hey-
skapurinn hefir aukizt, og er
það eins og vera ber. Túnstæði
eru misjöfn, sum mjög grýtt og
þó stundum jafnframt bláut,
meðan önnur eru sæmileg. Sauð
. land er gott og surns staðar á-
gætt og vaxtarmoguleiki í sauð-
búunum, meðan markaður er
enginn fyrir mjólk, og því ekki
um stækkun kúabúanna að
ræða. Á öllum byggðum jörðum
. hefir túnið stækkað, en á engri
þeirra nær það enn 10 ha.
Stærst íjárbú er á Hrafnabjörg-
um, en þar er 300 fjár.
Páll Zóphóníasson.
Þingeyrarhreppur
Þar var 41 sérmetin byggð
jörð 1920, en nú eru þær að-
eins 25. Meðaltún byggðu jarð-
anna þá var 3,1 ha. og af því
fangust 77 hestar. Nú er það
vel helmingi stærra og gefur
af sér 329 hesta en hvorki túna-
stærðin né heymagnið gefur
rétta hugmynd um nýræktina á
jörð, eða uppskera af hektara
og hefir áður verið getið or-
saka þass, t. d. þegar rætt var
um sama efni í nokkrum hrepp-
um Snæfellssýslu.
Heymagnið á meðaljörð
byggðri var 77+59=136 hestar
en er nú 329+15=344 eða rösk
um 200 hestum meira.
Meðalbúið hefir stækkað, það
voru 2,8 nautgripir, 54 kindur
og 2 hross, en er nú 3,2 nautgr.,
102 kindur og 0,8 hross.
Þótt imeðalbúið hafi stækkað,
hefir heymagnið á meðalbýli
vaxið meira og er það vel. Sex
jarðir í hreppnum hafa enn
undir 5 ha. tún. Ein jörð í
hreppnum hefir yfir 10 ha. tún.
. Er það Kirkjuból, sem hefir
15,4 ha. tún, 4 kýr, 154 fjár og
1 hross. Frá sárafáum
jörðum er seld mjólk
til Þingeyrar, en Þingeyr-
ingar sjálfir hafa ræktun og
eiga skepnur, en með vaxandi
atvinnulífi þar, sná búast við
því, að kúm í þorpinu fækki og
•eítirspurn eftir mjólk úr sveit-
inni aukizt. Sveitin er vel fall-
in bæði til sauðfjárbúskapar og
nautgriparæktar, en ræktunin
þarf að aukast samhliða fjölg-
un búfjárins, eins og hún hefir
gert til þessa. Og þótt út-
græðslumöguleikar séu mis-
jafnir, nná alls stáðar auka tún-
in, og þar með skapa mögu-
leika fyrir stækkun búanna og
auk þess má víða bæta rækt
þeirra og fá meiri tööu af hverj
. um ha.
Mýralireppur
Byggðar jarðir voru þar 53
en eru nú 30. Hefir þeim fækk-
að, jörðunum, sem í byggð eru
af sc'mu ástæðu og nefndar eru
í hinum hreppunum tveimur,
því að ábúendur þeirra lögðu
niður sjósókn, og þá reyndist
landbúskapurinn ekki geta veitt
þeim þær tekjur, er fjölskyld-
an þurfti, þar sem ekki var þeg-
ar hafizt handa um að skapa
möguleika til meiri heyöflunar
með stækkun túnanna. Meðal-
túnið var 3 ha., en er nú 6,9.
Allur heyskapur á meðaljörð-
inni var 80+61=141 hestar, en
er nú 319+21=340. Búið hefir
lí'ka stækkað, það voru 2,3 naut
gripir, 41 kind og 2 hross á með
aljörðinni um 1920, en eru nú
3,4 nautgripir, 109 kindur og 1,9
hross. Hér hefir haldizt í hend
ur fjölgun kvikfjárins og aukn-
ing heyjanna. Átta jarðir eru
enn með minni tún en 5 ha.
Sveitin er klofin með fjallgarði
í tvo hluta, þann s'em liggur
norðan með Dýrafirði endilöng-
um og Ingjaldssand, sem ligg-
ur við austanverðan Önundar-
fjörð, en er aðskilinn frá byggð
inni þar með strandbergi er
gengur í sjó fram. Bændur á
Ingjaldssandi hafa verzlað á
Flateyri og dregið allt að sér
sjóveg. Nú er kominn vegur á
Ingjaldssand frá Dýrafirði, sem
tengir þá við sinn hrepp, og er
farið að fara hann með bíla. Við
það breytist aðstaða til þess að
vinna með öðrum lireppsbúum
að framfaramálum og eins að
verzla á Þingeyri í stað Flateyr-
ar. Möguleikar til túnauka eru
misjafnir á ’jörðum Mýrahrepps,
en alls staðar eru þeir til stað-
ar, svo tún geta stækkað. Og
alls staðar er nóg beitiland, svo
búin geta stækkað með aukinni
ræktun.
í Mýrahrepp er gert tiltölu-
lega mest vothey á landinu og
fer það þó nokkuð eftir tíðar-
farinu, en kemst í óþurrkasumr-
um upp í 86% af öllum hey-
skapnum, og meira hjá ein-
staka bændum, sem verka svo
til allt sitt hey sem vothey.
Stærst bú er í Innri-Lambadal I
en bóndi þar notar líka Innri-
Lambadal II, þar er tún 10 ha.
að stærð, nautgripir 6, sauðfé
204 og hross 1.
Mosvallarhreppur
Þar er nú búið á 25 sérmetn-
um jörðum, en þær voru 34 ár-
ið 1920. Meðaltúnið var 4,2 ha.
og það stærsta í hreppum sýsl-
unnar, og enn er það stærst,
virðir samþykkiir Iieoear aS vettugi
Bæjarstjórnaríhaldið í Iteykja-j
vík hefir fundið sér upp ýmis
ráð til þess að komast hjá ó-
þægilegum áminningum, ávítum
og tillögum minniihlutaflokk-
anna í bæjarstjórn. Algengustu
ráðin eru að vísn óþægilegum
málum til bæjarráðs eða ann-
arra nefnda og láta þau -sofna
þar svefninum langa. Mál þessi
komast oftast aldrei á dagskrá
í nefndum þessum, og vilji
flutningsmenn ekki sæíta sig
við slík málalok, eiga þeir ekki
annars úrkostar en flytja þau
sem nýjar tillögur í bæjarstjórn
en sömu tillögur má þó ekki
flytja þar með skömmu milli-
bili.
Nú virðist bæjarstjórnar-
•meirihlutinn hafa fundið nýtt
hefir tvöfaldast og er nú 8,3 ha.
Meðalheyskapur var 108 + 160=
268 hestar, en er nú 438+14=
452, og hefir þó ekki aukist
•eins mikið að tiltölu og í hin-
um hreppum sýslunnar. Engjar
eru sæmilega góðar í hreppn-
um, og er mér ekki skiljanlegt
hvers vegna útheyskapurinn
hefir minnkað svo sem raun er
á. Meðalbúið liefir stækkað.
Það voru 3,4 nautgripir, 55 kind
ur og 3 hross á meðalbýli, en
er nú 9,1 nautgripir, 77 kind-
ur og 2,2 liross. Það eru naut-
griþirnir, sem fyrst og fremst
heíir fjölgað, og stendur það í
sarnbandi við, að seld er mjólk
til ísafjarðar, þótt langt sé og
erfitt að koma henni þangað
sjóveg eða landveg eftir árstíð-
um. Hér eins og í hinum hrepp
unum í sýslunni, hefir haldizt
í hendur stækkun búanna og
aukning aflaðs fóðurs á jörðun-
urn, enda aldrei komið fyrir al-
mennt heyleysi í sýslunni um
langt árabil eða síðan 1910.
Möguleikar til að stækka tún-
in og auka heymagnið eru góð-
ir og eiga bæði sauðfjárbú og
nautgripabú fyrir sér mikla
•vaxtarmöguleika, og meiri en
víðast annars staðar á Vest-
fjörðum. Hins vegar þarf þá að
leggjast niður að jarðirnar séu
hafðar sem hjálcndur kauptúna
búa, sem skemmti sér þar að
sumrinu, flytja lieýin burt frá
jörðunum og leggja þær í eyði,
•eins og á sér stað i Önundar-
firði; 2 jarðir í hreppnum hafa
minni tún en 5 ha. Stærst bú
er á Kirkjubóli, 13 nautgripir,
136 kindur og 3 hross.
Flateyrarhreppur
Þar voru 16 byggðar jarðir
en eru 5 eftir. I-Iinar allar not-
aðar af nnönnum á Flateyri. Ein
hverjir mundu telja þær byggð
ar, því enn standa á sumum
þeirra íbúðarhús, sem fólk er í
tíma á árinu, en svo tel ég ekki
vera, því hey er flutt frá þeim
og gefið skepnum á Flateyrí, og
jarðirnar rýrna enda lítið bætt-
ar. Slíkur búskapur á að leggj-
ast niður, enda aldrei aö honum
gengið nema sem tómstunda-
iðju eða dægradvöl, en ekki
með þeim alhug og einbeitni og
starfsgleði, sem ávallt þarf að
vera drífíjöðrin í öllum athöfn-
um mannanna barna eigi þau
að blessast og gefa arð og ár-
angur. Séu menn ekki óskiptir
við starfið, hvað sem það er,
gangi menn ekki að því með
(Framhaid á 8. síðu).
Samanburður á meðaljörðum hreppa í Vestur-ísafjaiðarsýslu
Byggðar jarðir Meðal jörð ár ð 1920 Íbúatala Meðaláhöfn og hús á jörð 1955 Tún
HREPPU R: 1920 1955 Túnst. Taða Úthcy Nautgr. Sauðjé Ilross 1920 1953 Túnst. Tala Ú they Nautgr. Sauðjé Hross undir
ha. hestar héstar tala tala tala ka. hcstar hcstar tala lala tala 5 ha.
1. Auðkúluhr. . .... 27 12 3,2 85 62 2,8 62 2,5 253 80 6,5 357 21 4,0 130 1 3
2. Þingeyrarhr. .... 41 25 3,1 77 59 2,8 54 2,0 790 491 6,6 329 15 3,2 102 0,8 6
3. Mýrahreppur .. 53 30 3,0 80 61 2,3 41 2,0 389 208 6,9 319 21 3,4 109 1,9 8
4. Mosvallahr. . .... 34 25 4,2 108 160 3,4 55 3,0 305 175 8,3 438 14 9,1 77 2,2 2
5. Flateyrarhr. .... 16 4 1,6 35 44 2,2 33 1,2 400 492 5,9 246 20 7,0 57 2,0 1
6. Suðureyrahr. .... 18 7 2,3 . . 77 77 2,3 56 1,4 444 401 3,4 269 49 4,1 76 1,4 5
Alls 189 103 2581 1847 25
Meðaltal 3,2 7,9 50 2,7 50 2,1 6,8 348 19 5,0 103 1,5
ráð til að ráða niðuríögum ó-
þægilegra tillagna, en það er að
samþykkja tvær umræöur um
málin en láta það síðan dragast
von úr viti að taka mál-in á dag
skrá aö nýju, helzt að gera það
aldrei.
Þórður Björnsson, bæjarfull-
trúi Framsóknarflokksins ræddi
þettá mál nokkuð á síðasta bæj-
arstjórnarfundi í fyrradag, og
fulltrúar hinna minnihluta-
flókkarina tóku undir það og
víttu harðlega þessi vinnubrögð
íhaldsmeirihlutans og lítilsvirð-
ingu hans á rétti minnihlutans
og viðteknum, lýðræðislegum
fundarreglum. Bar Þórður fram
till., þar sem þessi vinnubrögð
voru vítt. Minnti hann á fjölda
mála, er hann eða aðrir fulltrú-
ar minnihlutaflokkanna hafa
borið fram síðustu misserin,
meiriihlutinn vísað þeim til bæj
arráðs eða annarra nefnda, en
þau síðan aldrei komið þar fram
eða fengið þá aígreiðslu. sem
bæjarstjórn ákvað. Af þessu
gefna tilefni bar hann fram til-
lögu um að bæjarstjórn legði á-
herzlu á, að starfsmenn bæjar-
ins og bæjarnefndir eða fyrir-
tæki, sem fá tillögur bæjar-
stjórnar til umsagnar, hraði því
að skila itmsögn sinni um þær.
Þau ntál, sem íhaldið hefir
svæft með þessum hæt-ti, eru
mörg hin merkustu og mjög
brýn. í sumum tillögunum er
komið nokkuð við kaun íhalds-
ins, og því talið heppilegast að
stinga þeim svefr.þorn með þess
um hætti. Má í þvi sambandi t.
d. nefna tilíögu um að bærinn
hætt.i þátttöku sinni í sameign-
arfélaginu Faxa og krefði auk
þess Kveldúlf um gildar trygg-
ingar fyrir fjárskuldbindingum
Faxa að sínum hluta meðan
sameignin varir! Þessari tiilögu
vísaði íhaldsmeirihlutinn til
umsagnar stjórnar Faxa 7. febr.
s. 1. en síðan hefir ekkert til til-
lögunnar frétzt og umsögnin ó-
komin.
Slíkar tillögur skipta tugum,
og svipaðri meðferð er beitt
við tillögur annarra minnihluta-
fulltrúa. Nú síðustu mánuðina
hefir bæjarstjórn samþykkt
tvær umræður um ýmsar tillög-
ur minnihlutaflokkanna, en
fundur eftir fund er haldinn
án þess að þær séu teknar á dag
skrá að nýju.
Hér er að sjálfsögðu um að
ræða hina vítaverðustu fram-
komu, þar sem réttur minnihlut
ans er algerlega fyrir borð bor-
inn og traðkað á gildutn og íýð-
ræðislegum fundarreglum og
venjum um meðferð mála. Bæj
arstjórninni er og sýnd opinber
lítilsvirðing, þar sem samþykkt
ir hennar eru að engu hafðar.
Meirihlutinn samþykkir t. d. að
vísa einhverju máli til bæjar-
ráðs. Málið er aldrei lagt þar
fram. Þar með hefir meirihlut-
inn haft að engu sína eigin
fundarsamþykkt. Öðru máli er
vísað með fullgildri atkvæða-
greiðslu í bæjarstjórn til ann-
arrar umræðu og athugunar
einhverrar nefndar í miilitíð.
Málið kemur aldrei fyrir nefnd
þá, sem ákveðið er og er ekki
tekið til síðari umræðu Fund-
arsamþykkt bæjarstjórnar og
fundarsköp eru enn svívirt.
Meirihlutinn svívirðir sínar eig
in gerðir með því að hafa að
engu eigin samþykktir. Hér er
enn eitt dæmið um þaö, að
Reykjavík er ekki stjórnað á
lýðræðislegan hátt, heldur af
einráðu íhaldi, sem deilir og
drottnar og þykist jafnt. hafa
vald til að virða bæjarstjórnar-
samþykktir að vettugi og leggja
á útsvör og gjöld utan og ofan
við lög og rétt.
Borgarstjóri lét meirihluta
sinn vísa tillögu Þórðar til bæj-
arráðs og svívirti þannig bæj-
arstjórn enn einu sinni msð því
að vísa til bæjarráðs tillögu um
svo sjálfsagðan hlut, að gengið
sé eftir því, að samiþykktir bæj
arstjórnar séu virtar.