Tíminn - 21.09.1957, Blaðsíða 7

rÍMINN, laugardaginn 21. september 1957.
7
Sú var tíðin, að Borgarnes
var í þjóðbraut flestra, sem
fóru vestur og norður með
áætlunarbílum, á fyrstu dög-
um hinnar nýju ferðatækni.
Þá komu hin gömlu og góðu
farþegaskip, Suðurland og
gamli Laxfoss, full af fóiki í
Borgarnes og fóru þaðan aft-
ur raeð bílþreytta og rykuga
ferðalanga, sem oft höfðu
verið tvo daga á leiðinni um |
fjöll og dali eftir skörðótt-
um vegum, norðan frá Akur-
eyri.
Greln og my/icfir:
Guðni Þórðarson.
Nú er þetta breytt. Borgarnes er
ekki lengur sú umferðarmiðstöð,
sem áður var, heldur friðsamur j
kaupstaður, og er ekki lengur í
þjóðbraut flestra þeirra sem leggja
leið sína milli Norður- og Suður-
lands.
Sveitakauptún við sjó
En þótt ferðamönnum hafi fækk
að í bili, hefir athafnalíf í Borgar-
nesi ekki staðið í stað. Þar er
risið myndarlegt kauptún, verzlun-
ar- og samgöngumiðstöð fyrir eitt
blómlegasta landbúnaðarhérað
landsins, Borgarfjörð. Vísir er þar
kominn að iðnaði, sem vafalaust á
eftir að verða ein helzta atvinnu-
grein í þessu sérstæða kauptúni,
sem telja má eina sveitakauptúnið
við sjó á íslandi, frá Borgarnesi
er nú engin útgerð að kalla til
fiskveiða, og engin fiskverkun fer
þar fram.
í Borgarnesi, eða Digranesi, eins
og það hét á dögum Egils, hefir
frá fornu fari verið verzlunarstað-
ur fyrir Borgfirðinga. Á Brákar-
polli er skipalægi gott og þar voru
kaupför bundin við festar, meðan
kaupskapur fór fram til forna og
líklegt ér talið að verzlunarskip
hafi þar haft viðdvöl þegar á sögu
Öld, enda þótt meiri sagnir séu
um kmnu þeirra ofar við Borgar-
fjörð og Hvítá. En þá var lengi
einn helzti verzlunarstaður við
Hvítárvelli. Þar er aðdjúpt við ár-
bakka og grundir harðar og slétt-
ar undir tjaldbúðir og varning.
Þegar mörg kaupskip voru
á Brákarpolli
Löngu fyrir síðustu aldamót var
orðin lífleg verzlun við kaupskip
á Brákarpolli og lágu þar oft sam-
tímis mörg kaupskip á vorin. Þessi
elzta kaupskipahöfn í Borgarnesi
er innan við Brákai-sund, en svo
heitir frá fornu fari sundið, sem
skilur Brákarey og meginlandið.
Á Brákarpolli er dýpi gott, meira
að segja um fjöru, og skjól.
Þar sem vegurinn liggur yfir
brúna út í Brákarey eru sögustöðv-
ar frá dögum Egils. Þangað út á
nesið elti hann Brák og rotaði
hana með steini, er hún ætlaði að
komast undan með því að synda
yfir sundið, sem nú er brúað út
í Brákarey. Þar i eynni er hin
raunverulega höfn, eða hafskipa-
bryggja Borgnesinga og þar hafa
margir ferðalangar stigið fæti á
land í landnámi þeirra Skallagríms .
og Egils. , |
Bryggja er góð í Borgarnesi og
geta þar stór millilandaskip komið
að, en verða að sæta sjávarföllum '
Kaupstaðarvinna við Brákarpoil. — Myndin tekin úr Brákarey.
legum nýjum mannvirkjum, ým-
ist fullgerðum eða í smíðum.
Borgarnes er nú vettvangur mik-
illa athafna og framkvæmda.
Kaupfélag Borgfirðinga, sem hef-
ir í hálfa öld starfað sem sam-
vinnufélag neytenda og framleið-
enda, hefir með höndum mikla
uppbyggingu í Borgarnesi, sem er
verzlunarmiðstöð héraðsins. Það
hefir siðustu tuttugu og fimm ár-
in verið undir stjórn Þórðar
Pálmasonar kaupfélagsstjóra,
sem með öryggi og framsýni hef-
ir stjórnað félaginu þannig, að
því er treyst.
ekki sízt á erfiðum viðskiptaár-
um, að iijóta starfskrafta forustu-
manns, sem reynzt hefir íraustur
og farsæll stjórnandi liins stóra
samvinnufyrirtækis, sem ekki á
lítinn þátt í því að bæta lífskör
fólksins og auka atvinnulega vel-
gengni i liéraði þar sein fram-
farir eru meiri en víðast annars
staðar. Slíkur er ávövtur sam-
vinnustarfs, þegar gætni og hygg
indi eru í öndvegi.
j
Nytjaskógur framtíSarinnar ;
Þegar Kaupfélag Borgíirðinga
hélL upp á hálfrar aldar afmæli silt
höfuðstaður í fornri landnámsbyggð
til þess að komast inn hina vand-
rötuðu siglingaleið milli skerjanna
á Borgarfirði. Þar eru hættur á
báða bóga, en fjallið Baula, sem
víða sést úr Borgarfii'ði er frá
fornu fari það innsiglingarmerki,
sem vísar leið í björtu, sandrif
eru víða í firðinum, en ekki hættu-
leg skipum, þótt niðri taki, ef lágt
er í sjó.
Þegar ofar kemur á nesið, sker
Skallagrímsdalur klettaborgirnar í
sundur. Blasir þar við á aðra hönd
sýn heim til Borgar, en út á Borg-
arfjörð til hinnar, þar sem Hafnar-
fjall rís handan fjarðarins með
rennisléttar sandskriðublíðar, sem
sumir útlendingar halda að séu
steyptar. í dalnum er haugur
Skallagríms og undurfagur jurta-
garður, sem síðar verður sagt frá.
Tímar mikilla framkvæmda
í Borgarnesi
Þeir sem nú eiga Ieið um
Borgarnes veita athygli myndar-
Kirkja byggS á bjargi traustu.
Stærstu verkefnin, sem félagið
vinnur nú að er stórfelld stækkun
og endurbygging á frystihúsi, sem
rúmar fullgert Úm 30 þúsund kjöt-
skrokka, auk þess sem þar verður
rúm fyrir um 1000 frystigeymslu-
hólf, sem félagsmenn fá til afnota.
í sömu byggingu er ennfremur
sláturhús, þar sem hægt er að
slátra um 500 fjár á da®.
Þá er búið að steypa grunn að
stóru verzlunarhúsi, sem verður
aðalverzlunarbygging félagsins á
bezta stað í kauptninu, fyrir slíka
starfsemi. Verður neðsta hæðin
fyrir bil'reiðaafgreiðslu á vörum
og pöntunardeild, en við götu, sem
stendur hærra, önnur hæð fyrir
sölubúðir og fleira.
Þá er félagið að einum þriðja
eigandi að bifreiðaverkstæði, á-
samt Búnaðarsambandi héraðsins
og Finnboga Guðlaugssyni, sem
stjórnar fyrirtækinu með sérstakri
reglusemi, þannig að margir sem
þangað koma eiga bágt með að
trúa því, að þar sé unnið að bíla-
viðgerðum, vegna þess hve allt er
þar hreinlegt og fágað.
Kaupfélagið rekur einnig bif-
reiðastöð, sem sinnir umfangsmikl-
um flutningum um hið mikla land
búnaðarhérað á öllu svæðinu upp
til heiða, ofan Skarð&heiðar og
vestur á Snæfellsnes.
í Borgarnesi er mikil mjólkur-
vinnsla og mjólkursamlag Kaup-
félags Borgfirðinga er mikilvægur
þáttur í samvinnustarfi héraðsins.
Tók það við um 5 milljónum litra
á síðasta ári. Mjóikurbússtjóri er
Sigurður Guðbrandsson, ágætur
kunnáttumaður á sviði mjólkur-
iðnaðarins. Mjólkurvörurnar úr
Borgarfirði eru þekkt gæðavara og
hafa lengi verið.
Arangursríkf samvinnustarf
Starfsemi Kaupíélags Borgfirð-
inga setur að sjálfsögðu mjög svip
sitin á Borgarnes. Hjá félaginu
starfa nú orðið um 70 manns, og
er því ekki fjarri lagi að helming-
ur Borgnesinga hafi atvinnulegra
hagsmuna að gæta í sambandi við
starfsemi þess, eða fyrirtækja, sem
eru tengd starfsemi þess.
í þann aldarfjóröung, sem
Þórður Pálmason hefir stjórnað
vandasömum rekstri fyrirtækis-
ins, hefir það verið í stöðugum
og öruggum vexti. Samvinnumenn
í Borgarfiröi liafa verið lieppnir, '•
fyrir þremur árum gerðist það
með sérstökum og eftirminnilegum
hætti. Þá var ekki haldin skraut-
veizla með dýram veigum, heldur
ákveðið að í stað veizlugleðinnar
skyldi koma önnur gleði, sem stend
ur Borgfirðingum nær. Félagið tók
til ræktunar 100 rektara í Norð-
tunguskógi og lét gróðursetja 50,
þúsund trjáplöntur og síðan á j
hverju ári svipað magn.
Skilyrði eru einkar góð til
skógræktar þar efra, og því lík-
legt, að þarna rísi nytjaskógar, |
seni, eftir nokkra áratugi sjá
Borgfirðingum fyrir gagnviði.
Sakar þá minna, ef timburskipi
seinkar á BrákarpoII, ef timbur-
verzlun Kaupfélags Borgfirðinga
verður þá ekki orðin að útflutn-
ingsverzlun eftir 100 ár.
í félagslegmn málefnum Borg-
nesinga er sitthvað á döfinni. Þar
hefir nú starfað sérstakur sveit-
arstjóri uin tveggja ára skeið. j
Telja þeir Borgnesingar, sein'
bezt þekkja til, það hafi verið
mikið liapp að til þess starfs
valdist Halldór E. Sigurðsson, er
síðar varð alþingismaður Mýra-
manna. Hefir hann unnið mikiö
starfa á sviði opinberra mála til
þess að efla liag byggðarinnar í
Borgarncsi og héraðsins alls.
Gamlar skuldir frá óhagstæðum
útgerðarárum liafa mjög þrengt
liag hins Btla hæjarfélags, sem
telur um 800 íbúa, en engu að
síður er reynt að þoka áfram
með góðum árangri inálefnum,
sem snerta sameiginlegar þarfir
kaupstaðarbúa.
Borgnesingar hafa lengi barizt
við skort á nothæfu neyzluvatni,
en nú hefir vatnsleiðslu verið kom-
ið fyrir til frambúðar, bannig að
vatnið er leitt í pípum yfir Borg-
arfjörð og tekið úr Hafnarfjalii.
Verið er að hefja byggingu sex
verkamannabústaða og bessa dag-
ana er verið að taka í nótkun mynd
arlega nýtízku byggingú fyrir póst-
og símastarfsemi. '
Gistihús, sem er til; fyrir- I
mynriar
Borgnesingar hafa komið sér
upp gistihúsi, sem telja verður til
mikillar "yrirmyndar. Hótelstjóri
er ungur maður, Ingólfur Péturs-
son, sem með bjarlsýni og dugn-
aði hefir með hjálp góðra manna
og stofnana tckizt að búa svo um,
að í Borgarnesi or eitt vistlegasta
gistihús á íslandi. Þar er til dæmis
sérstök setustofa, teppalögð og vel-
búin húsgögnum, einungis ætluð
dvalargestum. Velbúið, nýtízku
gistihús er sannköiluð bæjarprýði
og geta Borgnesingar ófeimnir boð-
ið til sín gestum frá hvaða landi
veraidar sem er.
•Ein er sú nýbygging ótalin, r.em
setur öðrum fremur svip sinn á
kauptúnið í Borgarnesii En það
er hin nýja kirkja, sem þar hefir
verið í smíðum undanfarin ár. Er
það guðshús, sem með sanni má
segja, að á bjargi sé byggt. Ber
það hátt yfir alla byggðina. Kirkj-
an er fullgerð að kalla hið ytra
og verið að mála hana. að innan.
Á hún að rúma um 200 í sæti og
ráðgert að vígð verði á næsta ári.
Kirkja hefir engin áður verið í
Borgarnesi. Borgnesingar ált
kirkjusókn að höfuðbólinu forr.a
Borg á Mýrum.
Ung bygað í Borgarnesi
Það að Borgarnes hefir bar iil
nú verið kirkjulaus staður segir
líka sína sögu um unga byggð í
Borgarnesi. Byggð varð heldur
ekki til þajr, fyrr en seint á síð-
ustu öld. Árið 1867 mun Borgar-
nes hafa hlotið löggildingu sem
verzlunarstaður. Fyrst í stað voru
það eingöngu lausakaUpmenn, sem
þangað hópuðust til viðskipta við
Borgfirðinga á miðju sumri, mán-
tFramhald^á 8. síðu.)
Hið nýbyggða glstihús í Borgarnesi.