Tíminn - 15.10.1957, Blaðsíða 6

T í MIN N, þriðjudaginn 13. október 1957i

Útgefandl: PramsóknarflakkBrlatt.
fUtat}ðrar: Haukur Snorrason, Þórarimn Þóraituwín (flk)
Skrifstofur í Edduháfllnu vlB LtadwgSts
Simar: 18300, 18301, 18302, 18M8, IMM.
(rltst)órn og blaSamenn).
▲uglýsingasiml 19523, afgrelSalasimi 1SS*»-
Prentsmiðjan EDDA hi.

Straumur fjármagnsins
EINN helzti hagfræðing-
ur Frakklands, André Philip,
ritar athyglisverða grein
um efnahagsmálaþróunina í
Evrópu í Verkamálatíðindi,
sem alþjóða vinnumálastoín
unin í Genf gefur út. í grein
inni ræðir hann meðal ann
ars aðstöðu þeirra lands-
svæða innan hvers ríkis, sem
hafa dregizt aftur úr í efna
hagsþróuninni og um leiöir
til úrbóta.
Hann bendir á, að misvæmi
er oft beinlinis skapað með
stjórnarathöfnum og pólitísk
um ákvörðunum, utan og of-
an við eðlilega aðstöðu, og
rekur dæmi þess t. d. í Frakk
landi. Nú er alls staða.r fyr-
ir hendi mikil nauðsyn að
þjóðirnar nýti sem bezt mögu
leika, hvar í landi sem er, og
þá er spurningin, hvernig
bezt verði að því unnið.
Ýmsir telja þá, segir Phil-
ip, að óhindraður straumur
fjármagns um löndin leysi
málið af sjálfu sér á nokkr-
um tíma. En hann er á ann
arri skoðun. Hann segir m. a.
í greininni:
— Það er tilhneiging fjár
magns, að leita þangað, sem
peningar eru þegar fyrir,
streyma til landssvæða, þar
sem iðnþróun er þegar á
allháu stigi og ný íyrirtæki
geta notfært sér aðstöðu,
sem búið er að skapa, bæði
þjónustu og hæft starfslið.
Það verður því nauðsyn-
legt að vernda möguleika til
efnahagslegra framfara á
vissum svæðum með því að
hvetja sérstaklega til þess
að þar verði stofnsettar nýj
ar iðngreinar, sem síðan fái
tækifæri til að eflasc með
skjótum hætti. Öil lönd í
Evrópu, sem nú ræða um
sameiginlegan markað og
aukna framför, ættu að
framfylgja ákveðinni og
þrauthugsaðri stefnu um
efnahagslega framför á
þeim svæðum, sem dregizt
hafa aftur úr, en gæta þarf
þess, að einn fari ekki inn
á svið annars. Segja má því
að skipuleg áætlun á þessu
sviði ætti að vera undan-
fari áætlunar um aukna
efnahagslega samvinnu.
Evrópulanda.
GREIN ÞESSI er rituð
um stórt vandamál, sem
snertir margar þjóðir. Þó
geta ýmsir vafalaust fundið
í röksemdum hagfræðingsins
nokkur atriði, sem snerta
beinlínis þróunina heima
fyrir. Og þaö fer ekki hjá því,
að íslendingar, sem lesa hug
leiðingar sem þessar, staldri
við og reyni að gera sér ljóst,
hvert stefnir að þessu leyti
hér hjá okkur. Við þekkjum
það mæta vel, að það er til-
hneiging fjármagnsins að
leita þangað, sem peningar
eru þegar fyrir. Og við þekkj
um líka þau rök, að nýjar
iðngreinar beri að stofnsetja
þar sem unnt er að hagnýta
þá aðstöðu og þjónustu, sem
fjármagniö og pólitísk að-
staða hefur þegar skapað.
Þegar þróun í þjóðfélagi er
orðin eins og hér hjá okkur
síðustu áratugina, er raun-
ar ætíð hægt að rökstyðja, að
svo til hvaða fyrirtæki sem
er, sé bezt sett þar sem fjár
magnið er einkum fyrir. Út
frá þrengsta rekstrar-
sjónarmiði verður það
oftast ekki véfengt. •—
Þéttbýlið verkar þá eins og
sogdæla og dregur að sér
fólk og fjármagn með ómót-
stæöilegum krafti. En þá er
það sú hlið málsms, sem
hinn franski hagfræðingur
bendir á. Það geta samt ver-
iö þjóðfélagleg rök fyrir því,
að spyrna beri gegn þessari
þróun með skipulegum hætti,
stöðva frjálsan straum fjár-
magns, sem hann kallar, og
beina honum að yfirlögðu
ráði i aðrar áttir. Þá gerir
hann ráð fyr-ir, að þjóðin eigi
landssvæði, sem ekki eru hag
nýtt af annarlegum ástæö-
um, en ekki vegna þess, að
þau búi ekki yfir náttúru-
auðlindum og tækifærum til.
jafns við þau svæði, sem
hafa verið sólarmegin í efna
hagsþróuninni.
ÞEGAR þessi mál eru
hugleidd, blasir við nauðsyn
þess hér í okkar þjóðlífi, að
efla mótvægi í einhverjum
landshluta gegn aðdráttar-
afli Faxaflóasvæðisins. Það
verður ekki gert nema með
þvl að beina fjármagni til
dreifbýlisins með einhverj-
um hætti, og þá helzt með
skipulegri áætlun, sem ekki
færðist of mikið i fang í
senn. í umræðum þeim, sem
framundan eru, um stóriðju
og orkumál, er nauðsynlegt
að menn átti sig á þessu þj óð
félagsvandamáli og taki til-
lit til þess. Þess vegna er
vakin athygli á grein André
Philip hér að þessu sinni.
Gamla geSvonzkan
ÁTTI að kjósa þing-
forseta fyrsta þingdaginn,
eða átti ekki að kjósa hann?
Stjórnarandstaðan gat haft
þann háttinn á, sem henni
sýndist. Ekki hafði endilega
verið gert ráð fyrir að kosn-
ingin færi fram, þótt úr yrði,
og þegar foringi stjórnavand
stöðunnar hreyfði athuga-
semdum, svaraði forsætisráð
herra þegar, að ef ósk kæmi
fram frá honum, eða hvaða
þingmanni sem væri, væri
sjálfsagt að fresta kosning-
unni. Þá var í hvoruga löpp-
ina hægt að stíga, hvorki
þiggja né hafna. Sannaðist
á því, að það var ekki mál-
efnið, sem stóð fyrir bring-
spölunum á flokksformann-
inum, heldur aðeins gamla
skapvonzkan yfir því, að vera
utangarðs í stjórnarráðinu.
Atvikið varpar ljósi á brjóst
heilsuna í upphafi þings, og
Gunnar Leistikow skrifar frá New York:
Bandarikjamenn búa sig undir að taka
vel og virðulega móti Bretadrottningu
Skrifstofa siðameistara í utanríkisrátiuneytinu
á annasama daga um þessar mundir
Sú stjórnarskrifstofa Bandaríkjanna, sem nú á í mestum
önnum er óefað skrifstofa siðameistara utanríkisráðuneyt-
isins, sem skipuleggur í einu og öllu heimsókn Elisabetar
Englandsdrottningar til USA. Þetta er með afbrigðum erfitt
starf sem er miklu flóknara en bara að kenna amerískum
hefðarmeyjum að hneigja sig
Til þessa hefir slíks ekki verið
krafist af heldri konum Banda-
rikjanna, þeim sem ekki hafa þeg-
ar lært það af eigin konungholl-
ustu.
Aðalvandamálið í augum siða-
meis^tarans og starfsliðs hans, er
það, að hér er um að ræða þjóð-
höfðingja, sem einlægt skiptir
ham. Þetta getur orsakað margs
konar vandræði og allt er undir
því komið, að vera klár á því allan
tímann, hver hún er í það og það
skiptið.
a réttan hátt.
mó'ti send'iherrum samveldisland-
anna, þá er hún aftur forstöðumað-
ur samveldisins í heild.
EIGINMAÐUR DSOTTNINGAR.
Eiginmaður hennar og ferðafé
lagar hans; þurfa ekki að hafa ein
miklar áhyggjui af sinni heimsókn.
Hvar sem hann fer og hvar sem
hann stendur, verður hann aldrei
annað en eiginmaður hennar há-
tignar, bara brezkur prins og hei-
togi af Edinborg.
Elisabeth Englandsdrottning
DROTTNING KANADA.
Þegar Elísabet stígur út úr fiug-
vélinni í fyrsta sinn í Norður-Ame-
ríku, kemur hún ekki sem fram-
andi drottning Stóra-Bretlands og
Norður-írlands. Hún stigur á land
í Ottawa og þar er hún heima hjá
sér sem drottning Kanada Það
verður lýðum ljóst m. a. á þann
hátt, að brezki utanríkisráðherr-
ann Selwyn Lloyd dregur sig í hlé
en lætur John Diefenbaker etfir
að leika . hlutverk kavalérsins.
Hann er forsætisráöherra drottn-
ingar.
En jafnskjótt og Elísabet treð-
ur yfir landamærin til USA hætt-
ir hún að vera Kanadadrottning
fyrsí og fremst. Hún verður þó
ekki drottning brezka heimsveldis-
ins, eins og heima í London. Nei,
ihún kemur til USA sem forstöðu-
maður samveldislandanna brezku.
Samveldislöndin þrjú, sem tekið
hafa upp lýðveldisform, Indland,
Pakistan og Ceylon, viðurkenna
hana nefnilega ekki sem drottn-
ingu og í Bandaríkjunum er hún
fulltrúi alls liins viðáttumikla sam
veldis.
Nú eiga iðnaðarpróf enn einu
sinni að fara fram hér í Reykja
vík. Er það í öllum þeim iðngrein
um er hafa nemendur sem lokið
hafa lögskipuðum tima. Ég kynnti
mér próffyrirkomulagið við sveina
próf á Norðurlöndum og sérstak-
lega í Noregi og er allkunnugur
því hér heim. Fullyrði ég að próf
um prófsveina hér heima, er sízt
lakara en á hinum Norðurlönd
unum. Fyrirkomulag allt nema að
einu undanskildu og það er af-
hending sveinsbréfa.
Ég var við afhendingu sveins
bréfa í Osló Ráðhúsi 7. maí s. 1.
og var 345 sveinsbréfum úthultað
með mikilli viðhöfn og hátíðabrag.
Var þar sman momið margt stór
menni og hélt Tryggve Lei þar
ræðu til hinna nýju iðnsveina.
Sama dag voru einnig afhent
sveinsbréf í fleiri bæjum í Noregi
t. d. í Drammen voru afhent
sveinsbréf 443 prófsveina og var
það í fyrsta skipti að sveinsbréf
voru afhent þar með hátíðlegri
athöfn. Söfnuðust prófsveinar og
boðsgestir saman og gengu fylktu
liði með fánum og hljófæraslætli
að lögreglustöð bæjarins og sóttu
lögreglustjórann og fóru með
hann í skúðgöngu að iðnaðarhús
inu „Handværken" svo hann gæti
afhent sveinsbréfin, þar.
Ég vildi óska að þeir sem fara
með þessi mál hér heima og þeir
sem hafa áhuga á iðnaði þcssa
alnds vildu taka upp þennan sið
því að iðnaður vor hefir ekki svo
lítið að segja i dag og í náinni
framtíð.
Mér fyndist að, Iðnaðarmanna
félagið ætti að hafa forgöngu í
þessu máli og þó ekki væri farið
í skrúðgöngit með hornablæstri
og lögreglustjórinn sóttur þá
mætti koma á sameiginlegri af-
hendingu sveinsbréfa.
Ég legg til að Iðnfræðsluráð
innkalli öll sveinsbréf er prófum
er lokið og afhendi þau lögreglu
skjóra. Boðið sé til hátíðarinnar,
auk nýsveinanna öllum meistur
um þeirra er próf hafa tekið, for
(Framhald á 11. síðu./
FJÓRÐA HLUTVERKIÐ.
En áður en sól er setzt er hún
farin að leika fjórða hlutverkið.
Strax eftir komuna til William-
burgh í Virginia ferðast hún í bíl
til Jamestown, elztu borgar í USA,
sem í ár á 350 ára afmæli. Það
voru enskir iandnemar, sem settu
á stofn þessa borg og í samræmi
við það kemur hún þangað sem
drottning Englands og Skotlands.
Hvort faún verður þar einnig talin
drottning Norður-írlands er mjög
vafasamt, þvi írland var sannar-
lega hernumið af Englendingum
árið 1607 og skozkir innflytjendur
höfðu setzt að í Ulster, en það var
fyrst í kringum árið 1800, sem ír-
land var opinberlega innlimað í
konungsríki Stóra-Bretlands.
Það sem eftir er heimsóknarinn-
ar verður Elisabet yfirleitt for-
stöðumaður samveldislandanna, en
þó ekki alltaf. Meðan hún dvelur í
Washington á hún m. a. að leggja
blómsveig við kanadíska krossinn
í hermannakirkjugarðinum í Arl-
ington og það gerir hún sem drottn
ing Kanada.-Við opinberan hádeg-
isverð í ástralska sendiráðinu er
hún vitaskuld drottning Ástralíu.
Aftur á móti er hún drottning
brezka heimsveldisins, þegar hún
býður til veizlu í brezka sendiráð-
inu þar í borg. Með einni undan-
tekningu þó, þegar hún tekur á
þó eru skrif Mbl. einkum j
lærdómsrík. Meö þessu at- j
viki hófst þingfréttamennska
þess á haustinu. Það hefur j
ekkert lært á sumrinu. Upp-
hafið er ekki endirnum ,
skárra.
Miskunnarverk í sjoppu.
Ferðalangur skrifar á þessa leið:
Hér sé guð.— Sjoppumenning hefir
blómgast ört í Reykjavík síðustu
ár og hefir mörgum þótt nóg
um þegar orðnar eru 3 sjoppur
á hverja mjólkurbúð. Ég kem
stundum á eina svokallaða
sjoppu nálægt miðbænum og
drekk þar kaffi þegar svo stend-
ur á. Þar raða menn sér við
langt borð sitjandi á ofurháum
stólum og nevta matar og drykkj
ar eins og kindur á garða. Um
daginn kom ég á þennan stað
og pantaði mér kaffi og rúnn-
stykki sem svo er nefnt, er það
brauðhleifur með smjöri og osti.
Smjör sagði ég að visu en þaö
reyndist nú ekki svo í þetta
sinn, heldur var mér boðið upp
á gráskitulegt smjörlíki. Ég
velti þessu fyrir mér nokkra
stund og kvartaði við fram-
reiðslustúlkuna en liún hrlsti
höfuðið og sagði að svona væri
þetta nú hér. Ég sat með sárt
ennið og horfði á smjörlíkisstykk-
ið sem mér var ætlað að smyrja
með brauðið, sársvangur var ég
og hafði hlakkað til að fá eitt-
hvað í magann, en hversu hungr-
aður sem ég væri, vissi ég að
aldrei mundi ég geta innbyrt
smjorlíki. Stúlkan hefir víst séð
á mér eymdarsvipinn, þvi hún
leit í kringum sig laumulega,
opnaði því næst ísskáp og skauzt
til mín með ósvikið islenzkt
smjör á hnífsoddi og handlang-
aði á diskinn til mfn. Kvaðst
hún eiga þetta sjálf i pokahorn-
inu og miðla af miskunn og náð
þeim, sem hún sæi að mest
væru þurfandi. Hins vegar hefði
eigandi sjoppunnar harðbannað
henni að liafa smjör á boðstól-
um handa gestum. Ég tók smjör
inu fegins hendi og hámaði í
mig brauðið. Ég heyrði að stú!k-
an sagði kunningjakonu sinni er
þarna var stödd að iðulega
fleygðu gestirnir brauðinu í sig
aftur, þegar þeir sæu hvernig
væri í pottinn búið. A llt þótti
mér þetta kyndugt athæfi í meira
lagi. Ljóhir.