Tíminn - 05.11.1957, Blaðsíða 4

Tíminn - 05.11.1957, Blaðsíða 4
4 Hún amma mín var ótæmandi sjór sagna Þegar ég þýddi fréttaskeytiS — Þýddu þetta skeyti fyrir mig snöggvast, sagði ritstjórinn við mig. — Þýði ég! Ertu alveg íromp- aður? Ég kann varla stakt orð í ensku. Þetta verður engin fyrirmyndarþýðing. — Nei, en taktu samt ekki þýðinguna á „Hægláta ameríku- manninum“ þér til fyrirmyndar. — Jæja, skíttolaggo með það. — Og vertu nú fljótur að þessu, ég þarf að koma blaðinu út fyrir íólf. — Eru þau nú ekki orðin fleiri en tólf, sem lesa blaðið? — Ég meinti klukkan tólf. — Nú, svoleiðis. Og svo tók ég til við skeytið. ★ Frá fréttaritara blaðsins í New York. Hér í borginni eru nú stödd tvö mestu stórmenni Evrópu, sem sé Elísabet Bretadrottning og Kiljan. Þess ber þó að geta, að þau eru ekki saman. Filippus er með Elísa bctu og einn stærsti sorpritainn- flytjandi íslands með Kiljani. Tíðindamaður blaðsins lagði leið sína á Waldorf Astoría hótelið, þar sem þessir aðilar búa og hugð ist ná blaðaviðtali. Fyrst var barið að dyrum hjá skáldinu og var það fúst til svara. ★ — f hvaða erindum komuð þér til Bandaríkjanna? — Ja, hvað skal segja. Menn eiga bæði mörg erindi og mis- jöfn til staða. Ég átti ekki mörg erindi hingað, miklu fremur mis jöfn. — Hlutuð þér ekki styrk til fararinnar? — Jú, það var þarna fólk, skiljið þér. Ákaflega elskulegt fólk, sem veitti mér styrk. — Þér eruð ekki einn á ferð, er það? — Nei, hann er með mér, hérna hvað heitir hann, maður- inn. sem gefur út bækurnar mín- ar. Einstaklega elskulegur mað- ur. ★ — Er þetta jafnframt skemmti- ferð hjá honum? — Nei, hann hefir eitthvað með músík að gera þarna heima, skilj- ið þér. Og hann er að reyna að ráða Elvis Presley til að syngja í Þjóðleikhúsinu, næst þegar Rós- inkrans ræður Stefanó í fimm daga. — Eruð þér með nýja bók á prjónunum? — Haldið þér að ég sé einhver prjónakona, maður minn? — Nei, maður tekur nú svona til orða. — Já, ég þetkki ekki þetta al- þýðumál, enda aldrei haft neitt af alþýðunni að segja. ★ ■ — i’wqftrsaíWiiœaBsBg. — Mér skilst nú samt, að þér sækið flest yrkisefni til alþýðunn- ar. — Bölvuð þvæla, blessaðir verið þér. Þeir fundu þetta upp í Þjóðviljanum. Þetta eru allt sögur, sem hún amma mín sagði mér. Hún var þessi ótæmandi sjór sagna. Maður þurfti bókstaf lega að taka inn sjóveikispillur þegar maður talaði við liana. Á- kaflega merkileg kona, hún anima mín. — Og einlivers staðar sögðuð þér, að þér hefðuð orðið fyrir áhrifum frá höfundum íslend- ingasagnanna? — Nei-nei, ég hefi aldrei lesið íslendingasögurnar. Það þykir bara fínt að segja þetta, skiljið þér. Það væri miklu réttara að segja, að liöfundar íslendinga- sagnanna hefðu orðið f.vrir álirif- um frá mér. ★ — Hefir yður borizt nokkurt tilboð frá bandarískum bókaforlög um? — Þeir þarna landhreinsunar- menn, Ku-Klux-KIan, einskonar Fegrunarfélag þeirra Bandaríkja- manna, hafa beðið mig að snara yfir á ensku íslenzku þýðingunni á „Hægláta ameríkumanninum“. En það er hálfgerður skítabiss- ness þessar-þýðingar. Ár — Hvað teljið þér merkasta bókmenntaviðburð íslands á þessu ári? — Alveg tvímælalaust Síma- skrána. Góður stíll, skemmtileg og skýr framsetning — það eina, sem að bókinni mætti finna er, að höfundurinn notar fullmikið af tölustöfum. — Og að lokum, hefir frægð- arljóminn af ferð yðar ekki minnkað við það, að Elísabet Bretadrottning er á ferð hér um svipað leyti og þér? — Nei, nei, það samdist svo um milli okkar Elísabetar, þetta eru ákaflega elskuleg hjón, ég borða með þeim hérna niðri í matsalnum. Það samdist svo um, að ég drægi mig í hlé fyrir há- degi en hún eftir hádegi. Ég þekkti hann Georg pabba hennar, sáluga. Ákaflega viðfelldinn mað ur, stamaði gífurlega, en las því meira. Hann hafði ákaflega gam- an af Sölku Völku. — Þakka yður fyrir. — Ekkert að þakka. Ákaflega ánægjulegt. Sælir. ir -—"■^^rninnir Síðan hringdi ég é undan mér til Elísabetar. en það var ekki við það komandi ai' fá samtai. En í lyftunni á leiðinni niður, komu hún og Filippus inn á 48. hæð, svo ég var ekki lengi að láta standa á mér og notaði sömu að- ferð og hann Matti á Mogganum við hann Grómýkó á Keflavíkur- flugvelli um daginn: Ég hóf sem sé samtalið án leyfis. — Sælar yðar hátign. Kannist þér við Kiljan? — Kiljan, hvað er ]>að? Ein af þessum nýju ostategundum frá Flóabúinu? — Nei, nei, drottning góð. Ki'lj- an er skáld. Frægasti karlmaður- inn á íslandi. — Karlmaður, því sögðuð þér það ekki strax. Kannske get ég krækt í hann handa henni Mar- gréti systur minni. Er hann af aðalsættum? — Ég held bara ekki, það er í það minnsta exki -*Mað um hann í íslenzka aðlinum haj-s Þor- bergs. Og svo er hano giftur. — Það hefir ekkert að segja, því það er útséð um, að hún Margrét nær sér aldrei í ógift- an mann, svo liún verður víst bara að láta sér nægja giftan. — Nú fannst Filippusi nóg um, því hann gaf henni rokna olnbogaskot. Og áður en ég vissi af, voru þau komin í liár sam- an, þó Filippus hafi nú reyndar sáralítið hár. Ég rifjaði upp orð skáldsins úr samtalinu rétt áður. Ákaflega elskuleg hjón. (Lauslega þýtt.) Spói. Orðið er frjálst: Hannes J. Magnússon, skólastjóri - Eru þéranir að leggjast niður? - Útdráttur úr Einhverjum, sem kann að lesa þessa fyrirsögn, mun verða að orði: — Já, þær mega nú missa sig! En áður en við tökum undir það afdráttarlaust, skulum við hugleiða þetta lítið eitt. Þetta mál hefir oft verið rætt, og þá stundum af töluverðum hita og kappi, einkum fyrir 20— 30 árum, en þá höfðu Ungmenna- félögin það á dagskrá, og vildu yf- irleitt afnema allar þéranir. En í seinni tíð hefir verið hljótt um þetta mál, sem hefir þó verulega þýðingu í sambúð rnanna, og virð- ist nú rikja algjört tómlæti og skeytingarleysi i þessum efnum. Án þess að ræða kosti og galla þérana, má segja, að þær séu ekki aðeins málfræðilegt atriði, ef svo væri, skipti ekki miklu, hvernig um þær færi, nei, þær eiga sér miklu dýpri rætur. Þær eru hluti cru eins konar lífsstíll. Þær eru af erfðavenjum liðinna alda. Þær viss afstaða, er við tökum til þe'rra, er við umgöngumst, eða svo var það. Upphaflega voru þær yfirstéttarfyrirbrigði, en eru það ekki lengur, heldur eru þær nú þáttur í almennri kurteisi. Á 19. öld, og raunar fram á 20. öld, var á þessu fastur stíll eða Rótaryerindi hefð. Allur þorri alþýðunnar þú- aðist, en það voru einkum tvær stéttir manna, sem heiguðu sér þessa siðvenju: Embættismanna- stéttin, sem var þá mjög fámenn, og kaupmennirnir eða verzlunar- stéttin. Embættismenn þéruðu al- þýðu manna undantekningarlítið, svo og kaupmennirnir, — einkum þeir dönsku. Hinir íslenzku tóku venjuna svo að einhverju leyti í arf. í heilum sýslum voru því kannske ekki nema örfáir menn, sem þéruðu, prestar, læknir og sýslumaður, svo og eitthvað af verzlunarfólki. Það má því segja, að þéranir hafi verið innan mjög þröngra takmarka í þá tíð. Þetta var erfðavenja, en stafaði að mjög litlu leyti af gikkshætti. Kaupmaðurinn þúaði kannske nokkra stórbændur til þess að ná betri samningum við þá. Eftir fyrri heimsstyrjöldina hefst svo hin ,,demókratiska“ öld. Þá gerist margt í senn. Öllu hinu gamla er sópað burt smátt og smátt, göml- um siðvenjum og erfðavenjum er kastað. Með fiutningi fólksins úr sveitinni í þéttbýlið eykst kynn- ing. Tvær sterkustu og elztu fé- lagshreyfingarnar, sem mótuðu alla félagsmenningu á þessum tím um. Góðtemplarareglan og Ung- mennafélögin, voru yfirleitt á móti þérunum, einkum Ungmenna félögin. Það var loks á öllum svið- um. Jafnframt þessu óx yfirbygg- ing þjóðfélagsins með sífjölgandi embættismönnum og opinberum starfsmönnum, og því hefðu þér- anir átt að færa út kvíarnar, en svo var þó ekki, eins og efni stóðu til. Mikill fjöldi embættismanna og opinberra starfsmanna tók ekki þéranirnar upp nema að litlu leyti. og þannig komst ringulreið- in inn í raðir þéranamannanna. Nú tóku it. d. prestar að þúa safnað- arfólk sitt, og línurnar urðu æ ó- skýrari með hverju ári, sem leið. Helztu vígi þérananna voru nú framhaldsskólarnir, og jafnvel barnaskólar. En nú eru þessi vígi einnig að hrynja hvert af öðru. Jafnvel menntaskólarnir eru þarna á hröðu undanhaldi með tilkomu yngri kennara í skólana. Og það, sem þarna er að gerast er, að kennararnir eru að láta undan þegjandi kröfu nemendanna um að hafna þérunum. Og það er nú svo komið, að börn og unglingar kunna ekki að þéra. Af þeim á- stæðum er reynt eftir megni að koma sér hjá því. Jafnvel ungt fólk í efri bekkjum menntaskóla finnur þarna til eins konar van- máttar og reynir því að komast (Framhald á 9. síða) T í MIN N, þriðjudaginn 5. nóvember 195% ----------------------------- Bœkur 09 hofunbar* Sjálfsævisaga Sveins Björnssonar forseta kemnr ót í fsessnm mánnði Siguríur Nordal próíessor hefir sé'ð um út- gáfuna, en Isafold gefur út INNAN SKAMMS er væntanleg heim og tekur við embætti ríkis* á markaðinn ein hin merkasta stjóra. ævisaga, sem hér hefir lengi kom-1 ið út, sjálfsævisaga Sveins Björns- BÓKIN VERÐUR um 20 arkir a3 ;onar forseta, er hann ritaði á stærð, og prýða hana margar úðustu æviárum sínum. Það er myndir úr einkaljósmyndasafni tsafoldarprentsmiðja, sem gefur Sveins Björnssonar, og hafa ýms* Sveinn Björnsson forseti gerSi sér far um að kynnast landinu sem bezf eftir að hann var orðinn forseti og fór víða um landið og kynntist fólkl af ölium sféttum. Myndin er frá einni af ferðurn hans, Sveinn forseti heilsar séra Sigtryggi Guðlaugssyni á Núpi í Dýrafirði. verkið út, en prófessor Sigurður Nordal hefir séð um útgáfuna og ritar eftirmála. Pétur Ólafsson, forstjóri ísafoldarprentsmiðju, og Nordal prófessor, skýrðu blaða- mönnum frá þessum tíðindum nú fyrir helgina. Sögðu bókina vænt- anlega á markað 20. nóv. n. k. SVEINN Björnsson lifði eitt mesta umbrotatímabil í sögu landsins og kom mjög við þá sögu á ýmsum tímum. Hann gerðist einn helzti frumkvöðull í athafna- og félagsmálum hér heima á yngri árum, svo sem þátttaka hans í stofnun Eimskipafélagsins og Brunabótafélagsins vitnar gleggs-t um. Hann rak hér málaflutnings- skrifstofu- í mörg ár og var ná- kunnugur mönnum og málefnum á þeim tíma, og gætir þess mjög í bókinni. Loks mótaði hann hin fyrstu ^ sjálfstæðu utanríkissam- skipti íslands og varð fyrsti sendi- herra landsins á erlendri grund. En ævisagan nær ekki til síðasta kafla ævi hans, er hann varð rík- isstjóri og síðan fyrsti forseti lýð- veldisins. Lýkur sögunni á árinu 1941, er Sveinn Björnsson kemur ar þeirra aldrei verið prertaðar fyrr. Bókin skiptist í allmarga kafia. Fjalla beir um bern;kuár höfundar, skólaár og háskólanám, málflutningsstörfin í Reykjavík og forgöngu í félagsmálum. um síð- ustu æviár Björns ritstjóra Jóns- sonar, föður höfundar, Kaupmanna hafnarárin og ýmis samskirtamál fslendinga og annarra þjóða, er bá fóru miög um skrifstofu Sveins Björnssonar. Sveinn Björnsson hafði sjálfur ritað formála að bók- inni, þó mun hann ekki hafa lagfi síðustu hönd á hana, er hann and aðist. Munu nokkrir kaflar hafa verið frumgerð og ætlun hans a5 endurskrifa há. Prófessor Sigurð- ur Nordal tók að sér að sjá um út- gáfuna og yfirfara handritið, og ritar hann eftirmála þar sem ger3 er grein fyrir útgáfunni. Þessarar bókar mun beðið með mikilli eftirvæntingu. Sveinn Björnsson forseti kom á svo löngu tímabili við líf og sögu þjóðar sinnar, að sjálfsævisaga hans hlýt- ur að vera þióðarsaga að öðrum þræði, um leið og hún varpar U'ósl á glæsilegan og ástsælan persónu- leika hins látna forseta. Helgafell gefur ut margar bækur eftir yngri og eldri höfunda í ár Framhald eítir Þórberg, sem nefnist um lönd og lýtSi Nýlega ræddu blaðamenn við Ragnar Jónsson um útgáfu Helgafeils' á þessu hausti. Af nýju kynslóðinni má nefna Thor Vilhjálrnsson, með söguþætti, Andlit í spegli dropans, Jón Óskar kvæðasafn, myndskreytt af Kristjáni Davíðssyni, ný ljóðabók eftir Matthías Jóhannessen, og er það fyrsta bók höfundar. Skáldsagan Fjallið eftir Jökul Jakobsson, Undan straumnum, leikrit eftir Einar Frey, og loks hiá M.F.A. og Helgafelh ný stór skáldsaga eftir Stefán Júlíusson. Þá kemur skáldsagan Skálholt eftir Guðmund Kamban og ljóðasafn eftir Magnús Ásgeirsson, er það fyrra bindi, öll frumsamin ljóð Magnúsar, þar á meðal öll ljóðin úr ljóðabók hans, Síð- kveld, er út kom fyrir þriðjungi aldar og mun vera á fárra manna höndum, og um helmingur þýddra ljóða hans. Tómas sér um útgáfuna og ritar formála. Ný heildarútgáfa er að koma út|sumri og Landið gleymda sem nú af verkum Davíðs, fjögurra bindaikcmur í fyrsta sinn, og er örlítið útgáfan sem var alveg uppseld og af því selt sérstaklega. Þá kemur fimmta bindið Ljóð frá liðnu! (Framhald á 8. síðu.)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.