Tíminn - 12.01.1958, Qupperneq 5

fÍMINN, sumnidagion 12. janúar 1958,
ÁVARP til REYKVÍKINGA
:: :■
'* Bæjairsfiórnarkosningar í Reykjavík verSa hinn 26. janúar n. k. í*
í í
Vtð undirrifaðir frambjóðendur Framsóknarflokksins viljum hér með lm
í; gera kjósendum grein fyrir afsföðu okkar fii efiirgreindra bæjarmála: í;
Við teíjurn. að bæjarstjórn beri skylda til að iryggja, að bæjarbúar •;
;H hafi jafnan næga alvinnu. í
•; Bæjarstjórn leggi áherzlu á eflingu aðalatvinnuvega bæjarbúa, sjáv- 1!;
•; arútvegs og iðnaðar. í,*

í
■:

Hafizt verði þegar handa um stórfellda sfækkun hafnarinnar, bygg-
ingu dráftarbrautar og þurrkvíar, þar sem fram geti farið viðgerðir á
siglingaflofa landsmanna.
Stórbætt verði aðstaða fiskiskipaflotans.
Við teljum rétt, að bærinn efíi starfsemi byggingasamvinnufélaga og
byggingafélaga verkamanna.
Bærinn hafi jafnan r.ægar byggingalóðir til ráðstöfunar.
Bærinn reisi ibúðir til að leigja þeim, sem búa í heilsuspiilandi hús-
næði og hafa ekki gefu tii að eignast eigin íbúð.
Hafizf verði þegar handa um sfórauknar hitaveituframkvæmdir og
gerðar ráðstafanir fil betri nýtingar heita vaínsins. Sérstök áherzla verði
iögð á að fá hitaorku frá Krýsuvík, Hengfinym eða öðrum jarðhitasvæðum,
í því skyni, að öl! hús í bænum verði hituð upp með hitaveifuvatni.
Hagnað af rekstri hitaveitunnar verði skiiyrðislaust varið til hilaveitu-
framkvæmda.
Óhjákvæmilegt er, að gagnger rannsókn fari fram á allri fjármála-
stjórn bæjarins, svo að tryggt verði, að útsvör og álögur á bæjarbúa verði
ekki þyngri en brýnasta nauðsyn krefur.
Heildarskipulag bæjarins verði ákveðið og áherzla lögð á að hraðað
verði að skipuleggja að nýju og byggja upp gamla bæinn.
Gatnagerð verði hraðað og hún gerð ódýrari rrteð því að hagnýta reynslu
annarra þjóða og fælcni núfimans.
Unnið verði markvisst að hagsmunamálum úthverfa bæjarins.
BæjaryfirvöEdin hlúi að æskunni á allan háft.
Kappkostað verði að hraða nauðsynlegum skólabyggingum og þeim
hagað þannig, að skilvrði tií verknáms verði aukin og að skólahúsin verði
jafnframt athvarf æskuniia- til heilbrigðrar tómstundaiðju.
Bæft verði aðsfaða fil iþróttastarfsemí.
..
Heilsugæzla í bænum verði aukin og hraðað verði byggingu nauðsyn-
legra sjúkrahúss.
“CWWÍfiÍM'Síp&’
Nýju skipu.'ági verði komið á strætisvagnaferðir og vagnakosfur aukinn.
Við rnunum vinna að framgangi allra máia, sem horfa til hagsbófá og
menningarauka fyrir bæiarbúa og bæjarfélagið.
-----
Það er skcðun okkar, að hin langvarandi stjórn sama flokks — Sjálf-
stæðisfEokksins — á Reykjavíkurbæ hafi leift til stórfelldrar ósfjórnar og
spiliingar í bæjarreksfrinum og hindrað framgang margra framfaramála.
Beri því brýrta nauðsyn til að skipfa um stjórnarmeirihluta og stjórnar-
stefnu.
Missi Siáífsfæðisfíokkurirm meirihlufaaðstöðu sína við þessar bæjar-
stjórnarkosningar, feljum við það skilyrðislausa skyldu andstöðuflokka
hans að taka höndum saman um stjórn bæjarins án þáttiöku Sjálfsfæðis-
fiokksins.
Reykvíkingar, látið bæjarstjórnarkosningarnar marka fímamót í sögu
ReykjavEkur. Kjósið nýja sfjórnendur cg stjórnarhæfti.
c~ c—'
Mál og Menning
EHiU. or. Htitdér HslidérsscB.
í

.
fi.V^AVVVV.W.VV.V.V.V.W.V.'.V.W.V.'V.WAV.W.V.V.V.V.'.W.V.V.V.V.V.VJ
LESENDUM þáfJtarims þa'kka ég!
olluin samviDir.iu gó8a ó liðnu ári
og óska þeittn gíeðiílegis árs. Ég
Iiafði eikki huglsað mér að byrja á
nýjan leik eítir jólaleyfið fyrr en
að kosningum liðnum, þri að ég
hugði, að álhugi manna mundi bein
aist að aivarö egri hlutulm en orða-
grúski næstu. vikumai, en ritstjóri
Tímans viidi ekiki iáta þaettina
niður faila.
f hausit birti ég bréficafia frá
Sigurjóni Vallditmarssyni í Leifs-
húsum, þar sem Ihanii spurðiist fyr-
ir uim merkingu orðsins hotíi.
Kvaðst hann hafa séð orð þetta i
blaðagrein. Ég hugði þetta orð
vera eiíiChvað úr iagi fært og
beindi þeirrii óisk til Sigurjóns, að
hann skrifaði mér niánara um
heiimildir sínar að orðinu. Nú lief-
ir Sigurjón gent grein fyrir þeim.
í bréfi, dagsettu 24. nóv. 1957,
segir hann, að hann halfi séð orðið
í grein í Tímamum saeatma í
október. Hann tii'greinir einnig
höfund greinarinnar, sem er Berg-
sveinn Skúöason. Síðan Begir orð-
rétt í íyrrgreindu bréfi Sigurjóns:
En nú vil ég víkja aftur að orð-
inu hotti. Eins og ég gat um í
fyrra bréfi manu, var orðið í því
sambandi, að ég taidi. það merkja
lélegan ibithaga. Nú er það svo,
að hér er smáþýtft og harðbala-
legt Jand kallað hnjótar, einkum
ef það er crðið mikið bitið af
skepnum. T. d. 'er sagt, að kýrn-
ar standi á rórt.nöguðum iinjótun-
um;. Bg teö: miig þó ha'fa heyrt
suma menn nafna svona land
hnotta — eða réttara sagt þúf-
urnar á svona iar.di, einkum ef
snjór er. Þá er sagt: Það aðeins
öriar á hnotta (hnjóta) upp úr
fönninni. Gséti þá ekki verið, að
n-:ð hefði faölið úr orðinu Iinoíti
og það þannig orðið hotti ein-
hvers s'taðar á lahydjnu? Þetta er
þó aðeins getg'áltur mánar. Von-
andi færðú uppöýsingar urn
þetta.
EN MÁLIÐ er enn emfaidara
en Siguxjón hyggur. N-ið hefir
■aðeins faMið touirt í prentsmiðj-
unni. Hér er scr' sé aðeins um
prentvillu að ræba. Ég hringdi í
Bergsvein Skúl.ason og ský'rði
hann mér. frá, í hvaða blaði
greinin hefði. toilrzt, og sagði mér,
að standa hefði átt hnottana, en
ekki hctíana. Grein Bergsveiins,
sem orðið hefir tilefni þessara
umræðna, var a'fmælisgrein um
Ebeneser ÞorOákssion frá Rúff-
eyjum. Hún, birtist í TOmanum
2. okt. 1957. í henni segir svo:
HP- *lijp
Bæjaeyjan er eötki til tyiskipt-
anna. Annað hwort yarð að beita
kúnum á tottana kxingum bæjiar-
húsin á surnrin, eða flytja þær á
inærliggjandi úteyjar og hafa
„skipamjia]tir“ cg var fyrri kdsf-
urinn tekinu.
En hér var, eins og áður grein-
ir, aðeins um prenitviQIu að ræða.
Ég vii þó takia fraim, að ég er setj-
aranum þakkiátur fyrir viKuna, því
að hún hefir orðið fil þesis, að mér
hefir tooriizt margfcéttaður fróðöeik-
ur um orðic bnoUi.
ORBIÐ hr.otti virðist saimkvæmt
bréfum- þeim, isem ég fcefi feugið
um það kunnugit í öllum landis-
fjórðungum, en misjafniega títt.
Sunnanlands og vestan mun það
vera ajgengt, að rninnsta kosti víð-
aslt hvar á svæðinu frá Banglár-
vaiJlasýslu að Barðastrand arsý'slu,
að þeim báðum meðtöldum. Um
HúnaúatesEýsto er mér ókunnugt.
í SkagafjarSarsý=ito er það daglegt
máJ, en geriist svo fátíðara, eftir
því sem auistar dregur. í Barða-
strandaisýislu er einnig tifl orðmynd
in hnotía (k'venkyn, í fleirtölú
hnottur). Trausti ólafston prófess-
or hefir þessa setr.Ingu eftir
manni, sem (hann þekkti vestur á
Barðaströnd um 1920: „Það var
ekki fyrr en i fjórðu viku siumans,
sem ég gat íarið að 'beita fénu á
lmotturnar hérna niðri í fiíinni
eftir tuttugu vi'kna i'nnistöðú“. En
maður aí svipuðum slóðum (írá
Patreksfirði) fcringdi einnig til
min og notaði orðmyndina linotti
(í flt. hnoítar). Ég skal nú rekja
aðra>r Iheimildir um orðið:
Friðjón Skarphéðinsson, alþin'g-
ismaður, segir mér, að orðið haffi
verið notað í Dalasýslu. Úr Mýra-
sýsiu o'g Gullbringu- og Kjósar-
sýslu haffa mér ek'ki borizt bréf
um þetta orð. Heimffldanmaður
minn úr Árnessýslu er Sigurður
Ágústsson í Birtingaholti. Ha'im
segir svo í bréíi, dags. 14. nóv.:
.... en. orðið hnotti, sem alltaf
er noíað í fleirtölu hnottar, kann
aat ég vel við. Það notaði faðir
minn uon haga, sem voru að
koma upp undan snjó. „Það eru
komnir hnottar“, var sagt, þegar
snjór var að sjatna og farið að
anga í þúfuon. Sömu merkingu
hefur orðið hnjótur. Bæði þessi
orð eru algeng fcér um slóðir, en
minna notað en áður var, þegar
meira- var fcugsað om vetrarbeit
s'auðfjárins.
Þorsteinn Þonsteinsson fró Ás-
mu'ndarstöSum skrifar mér ó þessa
Iei@ 12. móv. 1957:
... ,en orðið hnotti eða hnott-
ar er al'gengí í Rangárvallasýslu
. og er fcaí t í merkingunni „léleg-
ur lbithagi“: að beita á hnottana.
Þegar þung snjóalög höfðu verið
og 'leysa tók, var oft talað um,
■að nú roætti fara að beita á
hnottana, þegar sást á fyrstu
auðu bSeítina.
Eiu.'n Auistfirðingur, Halldór
Péíurtsson, Snælandi við Nýbýla-
veg, fcefir skri'fað mér um þetta
orð. í bréfi hans segir svo:
hnotíi, það heyrði ég í mínu ung-
dæmi fyrir austan, en fátítt.
Gamall maður var að lýsa erfið-
leikum við að gæta fjár, þegar
jörð var að ibyrja að koma undan
snjó að vorinu, „það hlypi út á
hnoiitana og æddi út sanda.na“.
Úr . Þingeyj'arsýslum hefir mér
ekki toorizt annar fróðleikur um
orðið en sá, er ég fcefi þegar bor-
ið Sigurjón í Lerfsliúsum fyrir. Og
loks fcefi ég fengið eitt bréf úr
Skagafjarðarsýslu um þetta orð.
Það er frá Hróbjarti Jónassyni ó
Hamri í Hcgranesi. í bréfi fcans
segir evo:
... að beiía á hnottapa er hér
daglegt mál, þegar snjólag er
þannig, að lítt næst til jarðar
nema í hæstu þúfnakolia og
börð. Svo þegar snjóa leysir, er
þetta kallað góð jörð. Þó hitti
óg hónda fyrir nokkrum árum,
sem var að enda við að girða af
sitt land. Við áttum tal um þetta.
Þá segir hann: „Já, ég held það
borgi sig að geta ráðið því, hvað
gengur á hnottunum hérna, og
svo myndi víðar vera“.
Þess má geta, að linotti kemur
fyrir í einu riti Kiljans (H.K.L.
Vettv., bls. 172).
Ég iýk svo þættinum í dag með
bréfkafla frá Þorsteini frá Ás-
mundarstöðum. Hann er ó þessa
leið:
Nú er af, sem áður var, að
borða herta þorskhausa. Þegar
ég var ungur, voru þeir borðaðir
næstum daglega órið út og inn
og þótti góður matur, ef þeir
voru vel verkaðir. En að þessu
gerir nú timinn grín og ka'llar
skrælingjahátt, en uppvaxandi
kynslóðin nú rennir engan grun
um þá hörðu 'lífsbará'ttu, sem
'þjóðin átti við að búa fram yfir
s. I. aldamót. Allt varð að nota
og spara til þess að seðja svanga
magá óg skýla nekt manna.
Fyrir nokkru var ég staddur
hjá írænku minni, Unni Einars-
dóttur í Hafnarfirði. Segir lvún
þá: „Heyrðu, frændi, er ekki
langt síðan þú hefir borðað herit-
an þorskhaus“? Svaraði ég því
jáltandi . . Kom mér þá í hug
þulan um hei'ti fisksins í kjanim-
anum:
(Framhald á 8. síðu).