Tíminn - 07.02.1958, Blaðsíða 5

r í M I N N, föstudaginn 7. febrúar 1958.
5
Sextán þúsund skólabörn um land
allt taka þátt í sparifjársöfnuninni
Sparifiármerki erti til sölu í 60 skóhim ví'Ss vegar um landiÍS, — fjöídi
barna á allt aS þúsund kr. í vís’tölutryggðum sparisjófíi
Stundum hefir veriS vitnaS til NorSurlandanna og Brét-
lands þegar rætt hefir verið um sparifjársöfnun skólabarna.
Þar er sú starfsemi 60—80 ára gömul, og hefir smátt og
smátt fengið á sig fastara form. Hafa ýmsir ráðamenn á
sviði fjármála og þjóðmála látið svo um mælt, að þessi starf-
semi meðal barna í skólunum eigi drjúgan þátt í þeirri ráð-
deild með fjármuni, sem segja má um að sé hið almenna í
þjcðlífi þeirra nú.
En i þessu eíni sem öðru, er
luppsldið varðar, gerist fátt sem
iniklu varðar í neinu hasti, — þar
ar.á ekki búast við skjótum árangri.
ílitt ér að sjálfsögðu mikilsverðast,
áð stefnt sé í rétta átt og síðan
istaríað með einbeittni og þolgæði
að væntanlegum og æskilegum
árangri, og í því efni 'isem hér
lUffi ræðir, að fá tamið þeim sem
upp vaxa hollar venjur og hygg-
indi í sambandi við þau verðmæti
barna séu að sjáMsögðu misjafn-
leg-a rniklar, en að, meðaltali muni
hvert barn eiga i sparisjóði um
165 dali þegar það yfirgefur barna
skólann. Og við athugun hafi það
komið í Ijós, að um .70 börn af
hverju 100 flytji inneign sina úr
barnabókum, sem lausar eru, í
venjulegar spar: s jóSfebæku r, er
þau heíja nám í frarnbakisskólum
og halc’a söfnun áfram.
Má þá ætla, að þau eigi flest
álitltega innstæðu, sem gott er að
Að sigla undir „þægiSegu flaggi“
fíem þeir hafa daglega með hönd- .geta gripið til, t.d. við stofnun
um. Ráðdeild með fjármuni og heimilis.
önnur verðmœti er einn af þeim j Það sem hér er haft eftir hinu.
hyrningarsteinum, sem hamingja ameríska blaði bendir til hins
einstaiklings og heildar byggist á.1 mikla starfs, sem þar er haft með
í för minni um nokkurn hluta höndum á sviði hagræns uppeldis.
sBan.daríkjanna 1955 gafst mér Og það sem hér að fraraan er
færi á að kynnast að nokkru spari- rifjað upp um slikt starf, bæði
fjársöfnun meðal barna þar. Hefir þar og annars staðar, mætti verða
lalrikið um langt skeið géfið út okkur hér íhugunarefni. Starf,
isparimerid, sem pósthúsin hafa til sem hér var hafið á þessu sviði
®»Iu og skólar fá þaðan. Vinn-a fyrir rúml. 3 árum að frumkvæði
þeir ötullega að þessari merkja- Land-bankans, má s-egja að sé enn
Eöíkt á ým.san hátt og aðstoða for- á tilraunastigi. Því var vel tekið
eídrafélögin þá suras staðar við yfiríeitt, og þegar á heiídina er
þá starfscmi. Er þó einna eftir- l-itið.. má með sanni segja að barna
toktarverðastur hlutur bankanna í skólarnir hafi reynzt vel. En hér
jþessu -starfi, og þá ekki sízt hinn- hefír verið þyngra fyrir fæti en
ar mitklu stofnunar, Bank of Am viðaist annars staðar v-egr.a rýrn-
erica, sem leggur fram mikið fé andi gildis peninganna undanfarið.
í þesis-u sikyni, o-g hefir starfið auk- En á hitt ber þó að 1-íta, að starf-
Szt mjög hina síðustu áratugi. Virt- s-emi þessi er fyrst og fremst upp-
ist þessi banki gégna einskonar el-dislegs eðlis, þótt samansafn-að
iBorus-tuhÍutverki í þessum’ efnum ______________________________________
i -sum-um rrkju-m. í Kalifomíu hafði
þéssi toanki t.d. 23 fasta menn
1955, sem ekkert annað gerðu en
far-a á miill skóla, ræð-a við kenn-
ara og aðra ráðamenn, og veita
yiðtöku sparifé. Komu þeir venju
J-ega einu sinni í vi’ku í hvern af
Btærri skólunum, en sja’ldnar í þá
aninni. Ver bankinn til þessara
an'áia árlega 1%— 2 millj. dala, og
tolur þessa starfs-emi svo þýðing-
amniMa, að frem-ur þurfi að auka
§iar.-a en draga úr henni. Og svo
an-un aimennt íitið á þesisi má-1
þar. I
Nýlega b-arst mér í hendur am-
érískt bl-að, sem greinir nokkuð
frekar frá sparifjársöfnun skóla-
jbarna þar. Þessi frásögn er í við-
teiirformi. við núverandi • aðstoðar
a'cal'gjaidkera s-paribanka í New
Yor-k (New York Dollar Savings
Bank) sem starfað h-efir í 25 ár
hjá bankanum og einkum haft
isparifjármá-] barna með höndum
á vegum hans, að því er virðist.
V-ar -a-uk þess á sínum tíma for-
m'aður í nefnd, er atíiuga skyMi
. leiðir til efiing-ar sparnaði. Má af
þvi sjá, að sá sem lætur eftirfar-
B-nidi upplýsingar í té er þessum
ínálum kunnu-gur og veit hvað
hann s&gir,
„: ... Þessi starfsemi meðal
bainaiuia gengur mjög vel“, seg
ir gjaldkerinn, „og það má að
verulegu leyti þakka skólunum.
4 MLLJ. OG 350 ÞÚS. BÖRN
taka þátt í sparifjársöfnun í skól
uaiun, Höfðu þau safnað nú fyrir
jólin 177 milj. dala, og er það
36 millj. meira en síðasta ár. Ó-
spillíum börnum er sparnaður
eðlilegur. Þau hafa gaman af að
safna og fara vel með sitt, og
í því eigum við að styðja þau.
Við óskum að börnin venjist á
að leggja aura sína I sjóð sem
reglulegast. — Þau spara af vasa
fé sínu, og líka af því fé, sem
þaai fá fyrir ýmsa snúninga og
margs konar störf, t.d. í sumar-
íeyfum sínum. .. . “
í þessu viðtali greinir gjaldker-
fnn frá þvi. að síð'an um 1880 hafi
a'ð þess-um málum verið unnið þar,
og að nú hafi 627 bankar þessa
fjiarfsemi með höndum. innstæður
fé' géti einnig verið' þar þungt á
nuetium.
Varla mun það i efa dregið af
néinum, s-em eitthvað hugsar um
þés-si efni að sé rík þörf fyrir þessa
st'arfsémi' ineð öðrúrri þjóSu-m,
rmmi sú þörf varla minni hér,
n-éma fremur sé. Mun það í ra-un
og veru aúgljóst hverjum þeim,
sem skyggnast vill um í þjóðíífi
okka-r nú. Og það er mikil-s vert
að menn skilji þessa þörf hér o-g
viíji sinna þes-sum þætti í þjóð-
aruppeldinu, — vilji íeggja eitt-
hvað á áiig til þe-s-s áð freista þess,
að auk-a ráðdeiM í fari þeirra,
sém upp vaxa og landið erfá.
Það ér ájálfstæðismál, sem af-
komendum okkar rnun koma vel
að unnið sé að.
Og það er yissulega. til mikillar
uppörvuriar þes-su -starfi, að Lands
barik’inn (Seði'iabánkinn) hefir
tekið upp þá nýjung að tryggja
þe-tta fé barnan-n-a með því að
binda það vísitölunni að vis-sri
upphæð. Og þót-t allir hafi ekki
notfært sér þetta nú, þ.e. fært inn
stæður í vísitö'lubækur, þá er það
þó víst, að fjöMi barna á nú í
spari-sjóði all't að þú-sund krónum
hvert, sem trygg-t er á þennan
hátt.
Nú í vetur eru sparimerki seld
í yfir 60 -skólium viðs vegar um
jlandið, og eru í þessum skólum
jum 16 þús. börn. Má segja að
starfið hafi gengið vel að undan-
(förnu, þótt- miisjafnt sé nokkuð,
' sem eðlilegt er. En þess ber vissu
'l-eg-a að vænta, að vísitölutrygging
fjárins verði til þess að auka á-
hirga á þe-ssu m-ikiO-sverð-a uppeldis-
starfi.
Snorri Sigfússon
Marrgir mun-u ’hafa heyr! getið
um isvoköluð „Panántaiskip“ og
yfirieitt litið svo á, að slik skip
væru hvorf-tveggja i senn, léleg
cig iCla anönnuð,. auk þess. s-em á-
I haifnir þeirra ny-tu lit'iMa laigailegra
róttin-da. Það aná siógja að iþessi
Skoðun manna á „Panama-skip-
um“ sé -ekki að ö-lS-u ieyti ástæðfi-
lauis. Panama veitir skipaeigend-
um- ef-tirsótt útgerðarhlunnindi
mieð igútóttri siglingaS'öiggjiöf o-g
liágucn '-kö-ttuan. Hinsvegar eru það
ffleiri lönd, sem veita skipaeig-end
um hliðstæð hlunnindi og eru
skip þau, sem siigla undir fánum
þessara landa kiöiliuð Pan-Lib-Hon
skiþ, en það eru ríkin Paná-ma,
Honduras, Liibería og Costa Rica,
auk þess sem Bermuda og Bahama
I eru á uppleið, ®em mikil sigilinga-
ríki, isökum lágra ska-tta. Huigtakið
„þægileg fflcgg“ er nýt-t orð i sögu
I siglingarma, og ér. þá -á-tit .við 'fatfá
þeirra ríkja, s'em -gr-eiðíie'ga vei-ta
ú-tgerðarimönnuim a-f öðru þjóðerni
útgerðarréttindi í viðkomandi liönd
1 uim- Þetita er öf-uglt við lötgigjöf
i hinna -eldri sigdingaþjóða, þar s-em
strangar reglur giida -um aknáise-tn.
inig-u. ökipa, og víðitækar la'gai-e-gar
skyldur. Rétt ifyrir sá'ð-ari h-eims-
'styrjöld og rétt eftir hana, voru
skráse-jt verzilunarskip í Panama
sa-mtails um 010.000 br. tonn, en
Lib-eria, Ho-nduras og Cos-ta Rica
átilu svo -til engin verzflunarskip.
Á 11 érum hefir skipaistóll þess-
arra fjcigurra landa aukizt svo-,
að í j'úlí 1956, var hatin s-anntails
um 104 mi'IIj. br. tonn.
Tala Pan-Lito-Hon sikipa vex
mjt'g ör-t. Af þeiim skipum, siem
i voru í smáðuim í heiminuim sáðas-t
á árinu 1956 áitt-u 18—20% a-ð
sigila undir fl-ö-ggum Pan-Lib-Hon
lan-da, fyrst og fremst Lib. Ef að-
einis 'er litið á olíuiskip í smíðum,
er Mutfailið 25%.
i Libería áitti 5,6 mi.illj. b'r. tonna
J sikipastói á'-miðju-árf 1956, og var
með fímtmta stærsta verzlunarfl.
eri Pa-nama 3,9 rniCilj.. «ig var tiúnda
rikið í röoinni. Þá' átti Lito: í scníð
um 947.000 br. t. -en Pan 524.000.
Hon. á uari 600.000 br. t. skipástðl
én Co'-'ta Ric'a tnm-300.000. .
M-eira ‘ eri helmin-g-ur alíra Pan-
Lib:Hon skípá eru olíufiutninga-
s-þip.. U.m'5(X% 'allra 'skiparina eru
i eigu Gfikkja eða manna af gri'sk
um uppruna. Bandarísk skipafél.
um 35%, aðaliega hin stærri olíu-
skip, en afgangurinn dreifist á aðr-
'ar þjóðir-
í mörgum ’löndum 'V-Evrópu
er vaknáður áhugi fyrir skrésietn-
inigu skiþa undir „þægtíeg £lSgg“
t.d. Ba-hama .oig Bermiuda, sem
bj'óða mikil skattfríðin-di. Bretar
hafa þegar stofnaS nokkú-r útg-erð-
arfélög á Bermuda, og Danir hafa
•lii’-i-ö . kjL:o:já-35 skip, uin 132.Ó0v
'br. t. í Pan-L:b-H-on löndum, eftir
styrjö-ldina,
Ein hielzta ástæðan fyrir skrá-
s&tningu skipa un-dir þessi flögg,
er, að lo=-na við skat-ta af -netto-
flutniri-guim" sk'ipariná. Hinar nýj-u
„:iig:linigaiþjóðir“ láta sig , engu
varða hvað' útgerðarféli'aigin græða
en innheimta aðeins í ei.tt skipti
fyrir 'ÖII, þegar skipið ér skásett.
1 $ til 1,20 $ aif tonni og árlega
skatta, s-em i Lib. - ri-emur 0,10$
og Hon. 0,05 $ af tonni. Auk þess
hafa þrjú af þessum I'öndum regl-
ur úm, að ekki -miegi hœlkka skatt-
inn fyrstú 20—30 árin eftir s'kr'á-
sétn-inigu skipanna.
S-um stór útgerðarféliög, sem
eiga sikip, er siigla un-dir þægileg-
u-m f'löiggum, háfa kemið sér svo
vel fyrir, að þau 1-osna að me-stu
við skattskýMúr af tekjum sínum
, tl nokkurs -lándis, Á þann hátt
| hafa þau sikapað sér mjög hag-
1 • (Framhald.á 8. si&ú).
Diila
GROÐUR OG GARÐAR
INGCLFUR DAVÍHSSOM
á krásjurtir
Krásj'urtir gata verið t-il niokikiurs
niartara-uka, en i fyrtr.ta iagi anfga
þær en-atiiTin að bragfgæínn.n cg
'eru 'skamim'til-ag ílíbreytfci'nig. H-ér
skail vaikin ai'.ihyigú'i á nckknua. krúis
jurtum sam vcfl. er fcert að ræikta
liér á lsn-di. Þarf h-eilrt að cá £1
ýmsra þeirra í wessnirejt cg.-er þvi
nauriiynilegit að ná_sár í fræið í
tfena. Rækiiiur.araðferðiuai kirá.sjiarta
er lýs-t í giarðyrik'jiubókuim, en ekki
eru sérstek. vandiícvæSi á rækitun
þéirra flestra. Úr anörgu er að
velja:
DiIIa (Anstbum graveoles) er
sveipjurt.og. eru bæði blö'ðin og
aldinin notuð , tii, bragðbætis. 1
ý:nsa ■ rétti. T.d. gefur fersk eða
þurrkuð dilla kryddsíld sérléga
Ijúffengari ’k-eim. Einníg notuð í
ýnisar súpur cg aldinmauk.
Garðperta (Karsi).er mjög auð-
ræktuð í kassa.Jnni.. Hún er notuð
smá, og er ágæt hrá.ofan á brauð
og riieð köldu kjöti o. íl. Englend-
ingarf segja:'' Til að rækta garð-
þerlu þarí bara einhvern rakan
flöt, úti 'eð-a inni.
Sígóð (Fennika) er riotuð likt
og . dii-la. ■ Þj'kj a - blöð • henna'r r,ér-
íega góð - með ýmsuna fiskréttum,
og einnig ;:em borðskraut.
Portuíakka ber kjötkennda
stöngla og þykk blöð. Bæði stöng'l-
|:ar og blöð eru áigætt súpukrvdd og
[gott í grænsúrs (pickles. Sáð er
í sólreit.
Sykureríur vaxa hér vel móti
sól. og í skjóli. Þurfa stuðning.
Hálfþroskaðir íræbelgirnir oru
Ijúffengt grænmeti.
Sar (Satureja hortensis) getur
þrifizt, ef snemma er sáð á góðan
istað. Blöðin og ungu blaðsprot-
arnir eru notuð ný eða þurrkuð í
súpur, kjötsósur, eggjarétti, pylis-
ur og salöt.
Þe-tta voru dæmi um einærar
krásjurtir. Margar fjölærar em
lík'a mesta hnossgæti:
Supurætur (Pastinakka) eru
sveipjurt, ræktuð v’egna rótarinn-
■ar ■ líkt ,og gulrætur. Sá þarf
.-sn-emma. Rótin er ágæt í kjötsúp-
ur 'og fiíksúpur. Öruggust á jarð-
hitasvæðum.,
Piparrót þrffst prýðilega. Fjölg-
að m-eð rót-aröngum. Notuð t. d.
ineð heilagíiski, kjöti og í idýfu
tii .bragðibætiis.
Spánarkerí'iH er algeng, stórvax-
(Framihald á 8. síðu).
Pqrpulakka