Tíminn - 07.02.1958, Blaðsíða 7

'IÍMINN, fösturtaginn 7. febrúar 1958.
7
Páll Hermannsson, fyrrverandi alþingismaður
A víöavangi
í dag 7. fsbrúar, er til grafar
borinn Páll Hermannsson, fyrrver-
andi ayþingismaður, sn hann and-
aðisit 31. í. im. nær 78 ára að a’dri,
fæddur 29. apríl 1880. Hér vsrffur
■efcfci 'gerð nein itilraun tiil að skrifa
æviáögu shans, enda þefckti ég
hann eíldCert fyrr en suimarið 1927
og efitrr að 'hann fcoim til A-lþingis
snemuna áns 1928, hafði v-erið fcos-
irin þingmaður Norðmýlinga árið
áður. Ég imun því aðeins mæia
hér no&fcur fcveðjuorð til kærs
vinar, samstarfsmanns cg sam-
he-rja, frá því að leiðir cikfcar íágu
sam-an.
Mér er Páll minn-isstæður frá
því að við hit tumist fyrst fyrir rúm
lega 30 árum. Mér fannst þegar
m'ifcið itiff u-m hann, fannst hann
skörulegur o@ d-rengiiegur. Hann
talaðr eifcfci oft í þin-ginu, en þegar
han-n tók til imális, vöfctu ræður
hans eÆtirtefct vegna þesls hvað
þær voru iskörule-ga- íluttar og á
þrótl]m.ifclu og fö-gru máli.
Þetta Voru tfyrstu fcynnin, en síð-
ar urðu þau uneiri og n-ánari. Ég
fcom'st t. d. flj'óit't að raun um, að
hann var íróðleókis'maður um
margt, einfcu'in sö-gu þjóðarinnar
oig fornar hófcmenntir hen-nar. Ég
held næstum að 'hann hafi fcunnað
s-umar flornsö-gurnar utanbó-kar, að
minnsta fcosti 'haíði hann jafnan
á -hraðbergi orðréttar tiliyithanir í
þær. Ha-nn var fróðil-eik-smaður
vegna sj'álifsnámis, þv-í að í sfcóil-a
hafði hann verið aðein’s 2 veíur,
geifck í Möðru'val'latsfcóía-nn ‘ha-ustið
1901, en eá sfcóli brann til kaldra
fcola-vorið -ef-tir, næsta vetur var
S'kó'linn á Akureyr-i o-g úr honum
útsifcrifaðist PáM vori-ð 1903. M'öðru
vaill-asfcól'inn var góður sikóli á
sinni itá-ð oig ég efast ekfci um að
Páilil hefir n-otfært sér veil kennsh
una þar og fengið þar g-óða undir-
stöð-u t. d. i ísl'enzfcri tung-u og
sög-u þjóðarinnar, en til diítils hefði
það iþó kcmið, -ef efcki hefði verið
fyrir hendi vilji og geta til að
byiggja þar ofan á.
Pátt Heinmannsison var lires-sileg-
ur í 'bragði og við fyrstu sýn virit-
iist han-n jafnvel dá'li'tið hrjúfur,
en -við nánari fcynni fcom fljótt í
ljóls, að hann var viðfc'væ’m-ur í
- liund og þunglyndur með k'öflum.
Ef rtifl' vili thatfa bern-sku- cg ung-1-
in-gisár han-s og sár hanmur síðar
ó ævinni valdið þes-su.Ég þekki það
efcfci. Það veit ég þó, að móðir
hans d-ó sfcíömimu ef-tir fæðingu
hans og a-ð tfaðir hans andaðist
þegar hann var u-m fermingu.
Hann Qtetfir því verið -einstæðingur
á unglmgsárunum. Pál-l kvæn-tis-t
árið 1908 konu að nafni Þórey
Eiriksdióftir. cg hef ég hans eigin
orð fyrir því að hann unni henni
hugástjum, en hún an-daði&t árdð
1920. Bf ti'l vill hefir sá 'harmur,
sem þá var að honum fcveðinn,
skjlið. eítir ör, sem jaifnan var við-
kvæiWiit, þrátt fyrir hinar beztu
s'árabætur síðar. Árið 1927 kivænt-
is-t Pádl öðru sinni Dagbjör-tu Guð-
jónsdóttiir, hinni beztu fc,on-u, sem
stóð jafnan við jhllið han-s í blíðu
og stríðu. -Litfir (hún mann sinn.
Páll var bóndi og við búnaðar-
störf adl't fcicma.-fceið æ-vi sinnar
og vedferð landibúnaðarins og
bænda ,var jafnan han-s hei-tas'ta
áhugamiál, enda fókfc-st hann rnest
við þau m'ál á Alþingi, var t. d.
otftast í landbúnaðarnefnd þat.
Hann hefir auðs-j'áanlega notið
mikils trausits -sv-eitunga sinna og
héraðsíbúa, enda hlóðust á hann
mörg opinber slörf. Hann var
le-ngi iirepþsnéfndaroddvitii í sveit
sinni cg sývlunefndar-maður, átti
sæti í stjórn Kaup-félag-s Héraðs-
búa og Búnaðarsamhands Au-síur-
lands o. s. tfr-v. Vorið 1927 var
hann evo kosinn a-Iþingismaður
Norðmýiinga og átti sæ'ti á Alþingi
til vo-rs 1946, að hann gaif ekki
lengur ik!ast á sér. Sama úr brá
hann ibúi cg ílu'ttist til Reyða-r-
fjarðar cig var þar við ýmis l törf
við Ka'u'ptfél-ag.Héraðebúa til dauða
dags.
Allir, sean þefcfc'Iu P-ál Her-
mannsson raun-u vera á einu máli
u-m það, að hann var hinn bezti
drengur í hvív-e-tna, h-eiðursmaður,
seim eifciki vil-dr vamm sitt vi-ta í
neinu. Svo saimvizkusamur var
hann, að óg hef íáa eða enga hans
líka þéfcífct í því efni. Hann vildi
gera rétt í hvierju miáM o-g þegjri
hann var í vafa um hvað rétt
v-æri, leins og fyrir flesita kemur
stundium, þá leið honum illa, svo
il-la, að ég vi-ssi dæim-i þ-ess að hann
beinlínis veikti-st af þeim söfcum.
Saimferðamennirnir og vinirnir
hverfa nú óðum ytfir landamærin
imikíiu. Við því er e'fcfcert að gera
og f'átt að iseigja, því að „fcynslóðir
fco-ma og fcynslóðir fara“, en minn-
iniguna um. látna vini geym-um við
þó í þafcfclálum huga, þar til við
kcmum á eftir. Og minningin um
Piá-1 Hermannisson er mér Ijúf og
kær. Ég kveð hann nú hinzitu
kveðju cg þa-kika ihonum ó-gætit
sam-starf, ánægjulega samveru og
vináttu.
Ekfcjú Páls, ífrú Dagbjör-tu, börn-
um -þeirra og öðruim áetvinum
Báis votta ég irinZega samúð.
Bernliarð Stefánsson.
Vinur minn, og fleiri ára sam-
þingsmaður, Páll Her-manns-S'on, er
horfinn sjónuim ofckar flestra,
sem enn eru taldir í tölu hinna
iifanda, í spjaldskrá Hag'stoíunn-
ar. Hann andaðist föstudaginn 31.
janúar. Með honum er horfinn úr
þessari jarðvist, grandvar o-g mæt-
ur rnaður, ráðhollur, drenglund-
aður og prýðil'ega gefinn sóma-
maður, sem ekfci vildi vamm sitt
vita, cg ávallt gerði það eitt sem
hann taldi rétlt, gagnvart heildinni.
Pá'll Hermannsson sá þessa
hei-m's ljós að Þorgerðarstöðum
í F'ljótsdal 28. apríl 1880, cn þar
bjuiggu þá foreldrar hans. í Fljót-s
dal ólst hann upp. Þar haíði hann
fyrir augum í uppvexti sínum,
einn al'lra fegursta dal þes-sa lands
og við hann tók hann ástfóstri-
'Þegar við nafnar vorum á ytfirreið
um héraðið, til fu-nda'halda á fram
boðsfundi o-g leiðarþing, hlafckaði
Pál mikið til að koma í Fljótsdal-
inn. Hann eiskaði hann. Þar rifjuð
ust upp æsfcuniinning.rrnar, og
þær voru honum hugljúfar og
kærar. Og of-t vil'l það verða svo,
að átthagaástin verð-ur viðkvæmari
með aldrinum og nær yfir stærra
svæði, og hjá Páli n'áði hún fljótt
yfir allt Fljóstsdalisihérað, því
unni hann af alhug, þó a'lltaf bæri
nieit á ást hans til Fljótsdalsins.
Árið 1901 fór Pá'll í Möðrudalis-
skólann. Þaða-n útskrifaðist hann
með bezta vitnisburði 1903. Þar
lærði hann fyrst o-g fremst ís'lenzku
cg íslandssögu. Hann dáði Hjalta
lín, oig varð hjá honum einn penna
færasti maður sinnar samtíðar,
enda óvenjulega ’ vandvirfcur að
öl'lu er hann ri-taði. í sambandi við
sögu þjóðarinnar, sem hann var
ákaflega vel að sér í, féfcfc hann
á Möðruvöilum áhuga á þjóðmál-
um, sem fylgdi honum síðan.
Eftir námig á Möðruvöllum
hvarf Páil aft-ur h-eim í átthag-
ana. Stundaði hann þá barna-
kennslu á vetrum, en ýmis störf
sem fyrir fél'lu aðra árstíma. Átti
hann þá heimili á ýmsiun stöðum,
en lengs-t að Bót í Sfcógartungu
(1905—1909). Talaði ég við marga
menn, sem Páll kenndi sem ung-
lingu-m á þessum árum. Öllum
bar þeim saman um að hann hafi
verið ágætis kennari, og haft sér-
stakt lag á því að vefcja nemendur
sína til sjálfstæðrar umhugsunar
u-m málin, og þar með auka dó-m-
greind þeirra og manndóm. Þessir
sö-mu eiginleikar fyl-gdu honum æ
síðan. Þegar við voriim saman t.d.
á framboð.sfundum og leiðarþing-
um, lagði Pá'll sig fram um það
að útskýra hvert má-1 sem gl-eggsit
fyrir áheyrendum, og frá öllum
Miðum, og láta þá svo sj'álfa um
að taka sína afstöðu til þeirra.
Hann sótti ekki eftir fylgi sk-oð-
analausra jábræðra, og þótti lítið
kcma til múgsefjunar fjöldans. Og
honum tófcst að ala upp meðal
kjói?enda sinna i Norður-Múlasý'slu
menn sem at-huguðu hvert mál
sj-áíltfir og sjálfstæ.tt _cg mynduðu
sér sínar sfcoðanir. Á þesisum ár-
um var Páll meðal annars við
brúaramiði á Lagartfljóti, og hafði
þar verkstjórn, þó að hann að
sjálfsö'gðu li-ti yfirstjórn brúar-
smiða. Þar kom fram sá hæfileiki
hans er ctft éási síðan, hve sýnt
honurh var um að sfcipuleggja
starf, og láta verk ganga vel. úr
hendi, cg róma þag ailir, h-ver lion
uim fórst vel verfcsitjórnin úr
hendi.
1908 kvæntist Páll Þóreyju
Eiríksdóttur bónda í Bót, og vorið
oftir reistu þau bú að Vífilsstöð-
um í Hróar-s-tungu. Eftir að P'áll
varð bóndi í T.ungunni varð hann
brát-t ein-n af ráðamönnum í
hrie-pp-num. Hann var fcosinn i
lireppsnefnd og varð oddviti, sýslu
nefndarmaður, safnaðartfulltrúi,
sáttanefndarmaður og svo frv. -—-
Og hvarvetna reyndist hann star.fi
sínu vaxinn, cg vann st'ör-f sín
nxsð st.-.'kri alúð og sóma.
Að Vífilstöðum missti Páll fyrri
kcnu sína 11. ofct. 1920. Þau áttu
eina dc.ttur barna, Sigríði, sem nú
er póst- cg símastjóri að Hvera-
gerði í Árneasýislu.
1923 tófc Páll að sér stjórn skóla
hú'ssins að G-örðum. Stutt var það
þó sem hann var þar bústjóri-
Hann 1-eigði jörðina, keypti húsið,
og rafc það síðan fyrir ei-gin reikn
ing, og það gerði hann til 1946
að hann hæ-titi búskap og flutti-st
til Reyðarfjarðar, hvar hann bjó
til ævilc-fca.
Það leiðir af líkum, ag maður
með hæfileiku-m Páls, og áhuga
fyrir öllum þjóðmálum, varð mjög
riðinn við öll framfaramál héraðs
ins og framámaður í þeim flest
um eða cllum.
Hann var samvinnumaður að
hugsjón og lífsskoðun, og vann
ótrauður að eflingu samvinnu á
Héraði. Hann vann að því með
mörg-um fleiri að dra-ga verzlunina
úr höndum verzlunannanna sem
við tóku af einokunarkaupmönn-
unum, og koma henni í hendur
samtaka bænda sjálfra, var í
stjórn kaupfélags Héraðsbúa, og
meira og minna við riðinn störf
þess til dauðadags.
Páll Hermannsson var bóndi,
og skildi c-g sá nauðsyn þess að
bændur innu sarnan, að sínum
sérmálum. Ilann var því mjcg
virkur startfsmaður í búnaðarfé-
1-cguim í hreppunum sem hann bjó
í, cg snemma kosinn í stjórn Búnað
arsa-mbands Austfjarða, sem hann
síðar varð formaður fyrir, og
s'tjórnaði til dauðadags.
Vel skildi Pál'l þýðingu þess að
einstaklingar þjóðfclagsins þyrftu
að vera sem bezt menntaðir al-
mennt, og þó hvað mest í þeim
greinum, er sérstiklega sertu
þeirra starf í lífinu. Því var hann
einn af þeim er síuddu að því að
Eiðaskóli yrði efcki fluttur frá
Eiðiun, þegar búnaðarskóli þar
var lagður niður, cg einn af þeim
er studdi að því að Hallormsstaða
sfcóli var stofnaður, tii að búa
væntanlegar húsmæður sem bezt
undir störf sín. Við báða þessa
ákóla var Páil síðan ten'gdur á
ýimsan h'átt, hann kenndi á Eið-
um um skeið, meðan hann bjó þ.ir.
var umsjónarmaður cg ’síðan í
> kólanefnd Ha-llormsstaðaskólans,
cg lét scr mjicg annt um velgeng’
hans.
1927 var Páll kcsinn á Alþing
af Norðmýlingum. Kosinn var
hann af Framsófcnarmönnum, og
þó fyrs-t og fremst af samvinnu-
mönnum, því samvinnustefnan var
honum í blóð borin. Á Alþingi var
hann siðan endurkosinn, yfirleitt
með vaxandi fylgi þar til hann,
veg-na heilsubrests, neitaði að gefa
kost á sér 1947.
Meg honurn var óg kosinn á Al-
þing, cg sat síðan með honu-m
á þingi til 1947 er hann neitaði
að gefa lengur kost á sér.
Þe-gar við genguin fyrs-t saman
til kosninga 1934 voru kosninga
úrslit talin mjiög tvisýn. Framsókn
arílokkurinn hafði tapað. Bænda-
flc-kkurinn orðig ti’l. Þingmenn
Norðmý-l.inga höfðu orðið viðskila.
annar, Páil Hermannsson var á-
fram í flokknum og bauð sig fram
fyrir hann, en hi-nn, Haildór Stef
ánsson, mikilhæfur maður, fædd-
ur cg uppalinn í hóraðinu, fór í
3ændaflokkinn, og bauð sig nú
"ram fyrir hann. Á þriðja leitinu
iar svo Sjálfs-tæðiíflokkurinn er
bauð fram Árna Jónsson friá Múla,
er v-erið hafði vinsæll „faktor“ í
héraðinu, og var glæsimaður vel
máli farinn.
Þó þesar kosningar væru all
heitar, fóru þær fram með full-
um drengs-kap, og ý-ms þau kosn
in-gabrcgg ssm nú er beitt í kosn-
ingu-m til múgsefjunar, og til að
reyna að ná fylgi þeirra er ekki
reyna ag mynda sér sj'álfir skoð
un á m'á-lunum sem um er deilt,
voru ekki no-taðar.
í þessum kosningum reyndi á
Pál. Ræður hans voru með afbrigð
um vel f-luttar, málin lögð óvenjit
lega skirt og skiLm-erk-ilega fyrir,
cg lc-gð undir dómgreind kjósenda.
Og hún brást ek'ki hjá Norðmýl-
inguim 'frekar en áður. P-áll sigr-
aði.
Páll var mætur þingmaður. A-t-
hugaði málin vel áður en hann
tók afstöðu til þeirra. Prýðilega
var ha-nn máli farinn og rökifastur
í m'álaflutningi. Ýtfingamaður var
hann enginn, og vinsæll bæði af
mótherjum cg samf'lokfcsmönn-
um. Með honum var gott að vinna
og þó fyrirkæmi að við værum
ekki sammála, var vin'átta okkar
jafngóg fyrir því, því báðum var
ijóst að menn hafa skoðanafrelsi,
ber að gera það eitt, sem þeir
telja rétt.
Pál-1 Hermanns-son giftist öðru
sinni 14. maí 1927 Dagbjörtu Guð
j'ónsdóttur bónda að Saur-um á
Helgafellss-trönd, og áttu þau
hjón þrjú börn.
Páll Hermannsson var maður
■mikill að velli og sópaði að hon
um hvar sem hann var á manna-
mót-um. Hann var prýðilega máli
farinn, f-lutti oft erindi á ýmiskon
ar samkomum og sófrti þó oft efn
ið í íslendinga-sögur o-g fornsögur
okkar og lagði út af; o-g ætíð þann
ig að það miðaði að því að glæða
þóðrækni, efla drengskapinn, og
stæla sjálfmeðvi-tund og auka
þroska áheyrendanna.
í dag verða likamsleyfar þí-nar,
na-fni niinn, lagðar í jörð að Val-
þjófsstað og þú kvaddur í söm-u
kirkjunni sem þú varst fermdur í
Moldin úr da-lnum sem þú unnir
heitast, hýlur kistuna, og Fijóts-
dalsfjöllin drjúpa hcfði, þegar
þes-si vinur þeirra og ástmögur
er kvaddur. Og Norðmý-lingar, og
raunar mifclu fleiri sakna þín af
•sjónarsviðinu, og þafcka fyrir sam
fy-lgd, og þau mjög margþættu
áhrif sem þú he-fir haft á líf þeirra
og þroska. Síðustu árin var heilsa
þín biluð, þó varst þú s-tarfi þínu
trúr, lagðir þig fram með sömu
trúmennsku o-g ávalt, og vannst
meðan dagur entist. Og nú vinn
ur þú ekki meira með okkur hér.
En starf þit-t gefur okkur sem er
um eftir og stöndum nær eða fjær
grafarhakkanum, ástæðu til að
háfa dæmi þitt að mörgu til fyrir
myndar. Vera eins grandvarir og
þú, og að vinna eins vel að aukn
um andlegum þrosika eins-takling
anna og heill fjöldans og þú gerð
ir. Og auðnist okkur það, heldur
starf þitt áfram í okkur. Og þann
ig á þag að vera. En sjálfur held
ur þú áfram að þroskast og f-ull-
komnast á öðruin sviðuni, og þar
íinnumst við síðar, og fá-um þá aft
ur að vinna sam.in á þróunarbraul
mannlífsins-
7. febrúar. 1958.
Pál'l Lóphóníasson.
ÁróSur SjálfstæSisflokksins
Alþýðublaðið birtir í gær at-
hyglisverða forustugrein um
viiistra samstarf. Þar segir m. a.:
„Það er að vonum mikið rætt
tuu vinstra samstarf þessa dag-
ana. Margir túlka úrslit bæjar-
stjórnarkosninganna þannig, að
þau sýni áfellisdóm almennings
yfir því samstarfi um stjórn
landsins, sem tókst eftir síðustu
alþingiskosningar. Stjórnarand-
stæðingar ala mjög á þessu, og
þarf engan að undra það. Sjálf-
stæðismenn tóku í upphafi þá
stefnu að gera allt, sem í þeirra
valdi stæði, til að spilla bessu
samstarfi og torvelda störf ríkis-
stjórnarinnar á allan veg. Hafa
þeir. aldrei spurt um ráð rie að-
ferð, tilgangurinn helgaði þéirra
meðal. Urn tilganginn þárf ékki
að spyrja, valdamissirínn var
forustuklíku Sjálfstæðisflokksins
svo sár, að ekkert meðal var of
eitrað til að klekkja á andstæð-
ingunum, jafnvel ekki það að út-.
hrópa þjóðina erlendis.
Sömuleiðis mögnuðu Sjálfstæð
ismenn áróðurinn heima fyrir
um allan helming. Var ekkert til
sparað, hvorki í blaðakösti né
eftir öðruni leiðum,’ að gera
störf vinstri stjórnarinnar sem
tortryggilegust, afflytja ráðstaf-
anir hennar og rangtúlka stefnu
Iiennar í aðalvandamálum þjóðar
innar. í öllu þessu hafa stjórnar-
andstæðingar gengið langt út fyi*
ir hið sæmilega. Má vel vera, að
með þessum miður drengilega
hamagangi hafi þeim tékízt að
villa um fyrir tvíráðu fólki, að
minnsta kosti um stundarsakir.
í þessu liefir þeim verið Iiægara
um vik fyrir þá sök, að efnahag-
ur landsins ranibaði á lieijar-
þröm, þegar stjórn Ólafs Thars
skildi við, aflabrögð liafa vcrið
með minnsta móti, síðah vinstri
stjórnin settist að völdrim, og
jafnan er erfiðara að einbeita
öllum kröftum að sama marki,
þegar um samsteypustjórn
þriggja rneira eða minna ólíkra
flokka er að ræða“.
Vatn á myllu íhaldsins
Þá segir í áðurnefndri forustu-
• grein Alþýðublaðsins á þessa
leið:
„Um það er engum blöðum að
fletta, að það hefir orðið drjúgt
vatn á mylln íhaldsins í áróðurs-
flanmi þess, að innan yéþanda
eins stjórnarflokkanna, Álþýðu-
bandalagsins, er allharðsnúin
sveit manna, sem lætur stjórnast
af annarlegum sjónarmiðum.
Keyrir ofstæki þessarar tiltölu-
lega fámennu sveitar stundum
svo um þverbak, að i málgagn
hennar skii-rist ekki við að ráð-
ast á samstarfsmenn Alþýðu-
bandalagsins í ríkisstjóyninni.
Nú er það vitað mál, að mestur
hluti þjóðarinnar hefir meghustu
sköuun á Moskvukommúuisíum
og trú þeirra og blindni á her-
veldið í austri. Þettá jókst uni
allau helming við atburðinn í
Ungverjalandi. Moskvukommún-
istar innan Alþýðubandalagsins,
sem virðast furðu ráðamiklir
þar í flokki á stundum, .hafa því
reynzt vinstri stjórninni mjög
óþægur ljár í þúfu. Er enginn
vafi á því, að íihaldinu hefir
sótzt mun betur í áróðursmold-
viðri sínu þeirra vegna“.
Vafalaust er mikið rétt í þessu,
Þá hefir það líka vafalílið brðið
vatn á myllu Sjálfstæðisflokks-
ins, að Alþýðuflokkurinn hefir
veitt honum aðstoð í ýmsum
verkalýðsfélögum og styrkt þann
ig áhrif lians þar.
Grundvöllur vinstri
samvinnu
Forustugrein Alþýðublaðsins
Iýkur á þessa leið:
„Um hitt eru ailir vinstri
menn sammála, að vandamálin
verða ekki ieyst með hag heildar-
imiar fyrir augum í samvinnu
við Sjálfstæöismenn. Um það
vitna síðustu árin, þegar það var
beinlínis markviss stefna íhalds-
(Framhald á 8. síðu).