Tíminn - 14.02.1958, Qupperneq 6

6
T í MIN N, fostuilaginn 14; febrúas: 1955»
Útgefandi: Fram«íknarfl*kk>rÍ9B
Rltstjórar: Haukur Snorrason, Þórartnn
Skrifstofur f Edduhúslnu við Llndargðtx.
Simar: 18300, 18301, 18302, 1830«, ÍSSM.
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslnalpi) 11«SI.
Prentsmiðjan Edda hX
m.
Sveinsstykki aðalritstjórans
'HVÉRNIG ætla menn að
yrði upplitið á íhaldsmönn-
um í Bretlandi eða Svíþjóð,
ef flokksstjórnin þar tæki
upp á þvi, að gefa út „verka
mannáblað“, sérstaklega
helgað pólitískum átökum í
stéttarfélögunum, hefði út-
sendara í kjöri í stærstu
verkalýðsfélögum, hvetti til
óábyrgrar kaupgjaldsbar-
á/ttu; birbu síðan hvatning-
argreinar í aðaiflokksmál-
gagninu þar sem allur verka
lýður væri magnaður til að
brjóta niöur efnahagsmála-
ráðstafanir ríkisstjórnarinn
ar? I>að þarf ekki að svara
þessum spumingum. Slíkt
gæti aldrei komið fyrir i Bret
landi eða Svíþjóð. Flokks-
menn þar mundu aldrei
standa frammi fyrir slíkum
vanda.
Ef menn lita þannig á
málið, sjá þeir í einu vet-
fangi, hver himinhrópandi
munur er á stefnu íhalds-
flokkanna í nágrannalönd-
unum, sem reka ábyrga og
fastmótaða pólitík, og valda-
pólitík þeirri, sem foringjar
Sjálfstæðisflokksins reka
hér á landi. Því að allt þetta
sem upp er talið ,er dagleg
iðja Bjarna Benediktssonar
og sáluf-élaga hans í flokks-
stjórninni og við Morgun-
bláðið. Slík íhaldspólitík
þekkist hvergi á byggðu bóli
lýðræðisþjóða í Evrópu eða
Norður-Ameriku. En eins og
rakiö var í blaöinu í gær, á
hún hliöstæöu í Suður-Ame
ríku. Þar eru þess mörg dæmi
að valdabaráttan ein hafi
mótað stefnuna. Undir slík-
um flokkum er enginn mál-
efnagrundvöllur. í rauninni
er stefnuskrá þeirra hin
sama og Ólafur Thors lýsti
í landsfundarræðunni um
árið: Hagsmunir okkar, hags
munir flokksins, hagsmunir
þjóðarinnar. Þetta er sú röð,
sem Ólafur hafði á hlutun-
um af einskærri eðlishvöt.
Þessi einkunnarorð eru líka
letruð á fána Perons í Argen
tínu og Batista á Kúbu.
m ■
ÞAÐ ER nauðsynlegt að
lita allmörg ár til baka til
þess að skilja, hvernig Sjálf
stæðlisflokkurinn hér hefir
komizt út á þessa braut og
hvaða öfl ráða því, að þessi
suðurameríska giæfrastefna
er i'ekin í efnahagsmálum og
verkalýðsmálum. Upphaf
þessara óheillaverka í þjóð-
félaginu er að rekja til þess,
er SiáTfstæðismenn geröu
bandaTag við kommúnista
fyrir striðið til þess að brióta
niður vöid og áhrif Albvðu-
flokficsins í verkalýðshreyf-
ingunni. Um bær mundir var
Bjarni Benediktsson að ger-
ast áhrifamaður í Sjátfstæö
isflokknum. Hann þekkti til
þoirrn starfsaðferða nazista,
að nota kommúnista til að
b-’jöta niöur borgaralega mót
spyrnu gegn yfirdrottnun
eins flokks. Þaö varö hans
stóra mál í stiórnmálunum
að evðileggia Albýðuflokk-
inn. Hann taldi hann helzta
þröskuldinn á vegi Sjálf-
stæðisflokksins í bæjunum.
Það var því sveinsstykki
Bjarna á prófi stjórnmál-
anna, að gera bandalag við
kommúnista um að efla þá
til valda í nokkrum verka-
lýðsfélögum og bola Alþýðu-
flokknum burtu. Með þess-
um aðgerðum hófst uppgang
ur kommúnista í verkalýðs-
hreyfingunni. í mörg ár var
Morgunblaöið svo notaö til
að rægja og svívirða leiðtoga
Alþýðuflokksins og trúnaðar
menn hans innan verkalýös
hreyfingarinnar. Undirróð-
ursstarfsemin gegn Alþýðu-
flokknum var rekin með ofur
kappi eins og títt er um mál,
sem aðalritstjóri Morgun-
blaðsins hefir sérlegan á-
huga á. Það má því með
sanni segja, að það hafi verið
eitt höfuðstefnumál þeirrar
klíku, sem helzt hlítir leiö-
sögu Bjarna Benediktsson-
ar í Sjálfstæðisflokknum, aö
vinna Alþýðuflokknum sem
mest tjón og helzt brjóta
hann alveg í mola. Síðasta
tilraunin í þá átt var haust-
ið 1956, er þessi klíka fór
hamförum til þess að fá
kommúnista i lið með sér við
að svipta Alþýðuflokkinn 4
lögmætum þingsætum aö af-
loknum kosningunum þá um
sumarið. Og þessi starfsemi
er enn í fullum gangi, þótt
ekki sé ætíð sami blærinn
á hemaöartækninni. Nú er
það bersýnilega von íhalds-
ins, að uppskeran úr akrin-
um verði að lokum að Al-
þýðuflokkurinn molni sund-
ur og hætti að veröa áhrifa-
mikill aðili í stjórnmálum
landsins. Að því er nú reynt
að hlynna með talsverðri
slægð.
ÞESSI SAGA minnir á,
að undirróðursstarfsemi
Sj álfstæðisforingj anna inn-
an pólitískra og stéttarlega
samtaka verkafólks, er ekki
ný af nálinni. Þessi bardaga-
aðferð var upphaflega val-
in að útlendri fyrirmynd.
Sú staðreynd, að hún hefir
verið mögnuö á ný nú sið-
ustu tvö árin, sýnir betur en
flest annað, hvaöa öfl eru
oröin áhrifamest í Sj álfstæð
isflokknum. Þessi öfl eru
gj örólík forustuliði íhalds-
flokkanna á Norðurlöndum.
En þau minna á valdastreitu
menn 1 nokkrum Suður-Ame
ríkuríkjum, sem líka sátu á
pólitískum skólabekk i Þýzka
landi um það leyti, sem
Bjarni Benediktsson var þar
við nám. Að þessu' leyti er
Sjálfstæðisflokkurinn á ís-
landi því alveg sérstakt fyrir
bæri meðal íhaldsflokka á
Vesturlöndum. í þessum
starfsháttum flokksins er
líka fólgin skýringin á at-
buröum eins og þeim, sem
gerðust á Alþingi í vikunni,
er varaformaöur Sjálfstæðis
flokksins sannaöi, aö flokkur
inn hefir ekki einu sinni mót
aða stefnu í utanríkismálum.
Völdin, og ekkert nema völd-
in, er leiðarljósiö.
Ríkisstjórakjörið í New York
Fá republikanar Nelson Rockefeller til frambot&s á móti Harriman?
NÆSTA HAUST fara fram þing-
kosningar í Bandaríkjunum, ásamt
rikisstjórakosningum í allmörgum
rikjum. Þegar er farið að ræða
mikið um framboð og væntanleg
lirslit, og er yfirleitt búizt við sigri
demokrata.
í sambandi við ríkisstjórakosn-
ingarnar beinist atliyglin einkum
að tveimur ríkjum, Kaliforníu og
New York, enda eru þau stærst og
lóð þeirra því þyngst á metunum.
í Kaliforníu verður Knowland, sem
nú er foringi republikana í öld-
ungadeildinni, ríkisstjóraefni
þeirra og mái liann kosningu, mun
það mjög styrkja aðstöðu hans
sem forsetaefnis þeirra, en það er
takmark hans, en sennilega þó j
ekki fyrr en 1964 eða 1968. I New
York sækir Averell Harriman
um endurkjör, en liann er nú sá
íoringi demokrata, er skeleggast
(heldur uppi merki hinnar vinstri
sinnuðu stefnu þeirra Trumans og
Roosevelts, enda þótt hann sé
sjálfur margfaldur milljónamær-
ingur. Truman foeitti sér lika fyrir
því, að Harriman yrði foi'setaefni
demokrata 1956, en fékk því ekki
-ráðið. Harriman kemur varla til
greina sem forsetaefni 1960 vegna
aldurs, en verði hann þá ríkisstjóri
í New York, getur hann hins veg-
ar ráðið miklu um val forsetaefn-
isins. Vafalaust þykir, að Harriman
muni beita sér fyrir því, að for-
setaefnið verði úr vinstra armi
ílokksins.
AF HÁLFU repúblikana er
nú hafin mikil leit að manni, er
sé sigurvænlegur keppinautur
Ilarrimans við ríkisstjórakjörið.
Margir hafa verði tilnefndir, en
þó langoftast maður, sem enn
hefir ekki gefið kost á sér og
vafasamt er talið að fáanlegur sé
til framhoðs. Meðal þeirra, sem
opinberlega liafa nýlega bent á
hann sem ríkissljóraeíni, er Nix-
on varaforseti og er ósennilegt,
að hann hefði gert það, nema í
samráði við Eisenhower. í skoð-
anakönnun hcfir þessi maður hlot-
ið mun fleiri atkvæði en önnur
hugsanleg ríkisstjóraefni repúblik-
ana, að Dewey fyrrv. rikisstjóra
einum undanskildum. Einkum
hefir hann reynzt öðrum ríkis-
stjóraefnum republikana fylgis-
sterkari meðal svokallaðra óháðra
kjósenda.
Sá rnaður, sem hér um ræðir,
er Nelson Aldrich Rockefeller,
sonarsonur Rockefellers gamla.
Ef Nelson Rockefeller yrði frain-
bjóðandi repúblikana, yrði margt
áþekkt með þeim mönnum, er
kepplu um ríkisstjóraembættið í
New York að þessu Binnr. Báðir
eru margfaldir miljónamæringar
að erfðum og báðir þó langt til1
vinstri í flokknum sínum. Báðir
hafa um langt skeið hafnað tekju-
háurn störfum til þess að vinna í
þágu ríkisins fyrir miklu Iægri
laun. Báðir eru hugsjónamenn,
sem gera sér ljóst, að hið kapí-
talíska kerfi fær því aðeins stað-
izt, að einkahagsmunum sé ekki
þjónað í blindni, heldur sé einka-
framtakið heint og óbeint beizlað
í þágu heildarinmar.
VAFALÍTIÐ eru Rockefell-
arnir merkilegasta auðmannaælt
Bandaríkjanna. Þar hafa farið
saman fjármálaleg hyggindi og
hugsjónamenuska. Rockefellarnir
hafa látið mikið af auði sínum
renna til stofnana, er stýrkja vís-
indi og mannúðarslarfsemi um
víða veröld. Nelson Itockefeller er
nú framkvæmdastjóri við eina af
þessum stofnunum ættarinnar,
Rockefeller Brothers Fund. Aðr-
ar slíkar stofnanir á vegum ætt-
arinnar eru Rockefeller Founda-
tion, er gamli Rockcfeller stofn-
aði, og Rockefeller Instilute for
Medical Research.
Nelson Rockefeller verður
fimmtugur í júlí næst komandi.
Hann er sonur John D., elzta son-
ar Rockefeller gamla, er lagði
grundvöllinn að auði ættarinnar.
Móðurafi Nelsons var Nelson W.
Aldrich, sem var um nokkurt skeið
talinn mesti áhrifamaðurinn í öld-
ungadeild Bandaríkjaþings. Upp-
eldl Nelsons og systkina beindist
mjög að því að innræta þeim
reglusemi og góða siðu. Þau fengu
fljótlega cinskonar laun, en 10%
af þeim urðu þau að verja til
hjálparstarfsemi og 10% urðu þau
að leggja fyrir. Þeim var dyggi-
lega iniu'ætt það heilræði Rocke-
fellers gamla, að sparnaður væri
auðveldasta og öruggasta leið til
að eignast fjármuni. Á skólaár-
um sinum varð Nelson líka að láta
sér nægja að notast við reiðhjól
imeðan margir félagar hans áttu
híla. Á ;skólaárum sínum stundaði
hann tálsvert íþróttir, einkum þó
knattspyrnu og skíðaferðir. Hann
var góður námsmaður og tók háar
einkunnir.
Um lí'kt leyti og Nelson lauk
námi, giftist hann_ Mary Clark,
sem er náfrænka Clarks, sem er
nú eitt álitlegasta foringjaefni
demokrata í öldungadeildinni. Hún
var um skeið í flokki frjálslyndra
í New York. Þau hjón hafa eign-
azt íimm börn.
AÐ' NÁMI loknu vai'ð Nelson
einn af; framkvæmdastjórum þess
fyrirtækis ættarinnar, sem rekur
stórbyggingarnar Rockefeller Cent
er í New York. Síðar gerðist hann
framkvæmdastjóri vlð eitt af olíu-
fyrirtækjum ættarinnar, og dvaldi
að mestu leyti _ í Suður-Ameríku
árin 1937—40. Á þeim árum fékk
hann mikrnn áhuga fyrii’ að vinna
að bættum efnahag almiennings
þar og stofnaði tvö fyrirtæki í því
skyni, er þegar hafa komið mörgu
góðu til leiðar.
Á þessum árum kynntist Nél-
son einnig vaxandi áhrifum naz-
ista í Suður-Ameríku og stóð hoh-
um svo stuggur af þeim, að hann
'gekk á fund Harry Hopkins, sem
þá var aðalfulltrúi Roosevelts for-
seta, og skýrði honum frá áliti
sínu. Hopkins bað hann um skrif-
lega skýrslu og varð hún til þess,
að Roosevelt stofnaði sérstaka
deild í utanríkisráðuneytinu og
gerði Rockefeller að yfirmanni
hennar, enda þótt haun væri þá
ekki nema 32 ára gamalil. Nelson
hlaut síðar titil aðstoðarráðherra.
í stríðslokin fór hann úr þjónustu
stjórnarinnar, en 1950 kvaddi Tru-
man hann aftur til opinlberra
starfa, er hann gerði Nelson að
formanni nefndar til að ganga frá
tillögum um hið mikla áhugainál
Trumans, sem er kennt við Point
Four og snýst um það; hvemig
Bandaríkin geta bezt síutt að
efnalegri viðreisn efnaMtiHa þjóða.
Eftir að Eisenhower varð forseíi,
fól hann Nelson ýmis opinber trún-
aðarstörf á sviði skipulagismála og
félagsmála. í árslok 1955 gekk
Nelson úr þjónustu stjórnarinnar
og hefir síðan verið framkvæmda-
stjóri við Roekefeller Bhothérs
Fund, sem m.a. fæst við ýmsar
athuganir á sviði efnahags- og fé-
lagsmála utanlands og innan og
heldur uppi s'tyrkjastarfsemi í því
sambandi.
LÍKLEGT þykir, að Nelson
Rockefeller sé ósamþýkRur núvi
utanríkisstefnu Bandarikjanna og
þó einkum að því leyti, áð efnalitl-
um þjóðum sé ekki veitt nægileg
aðstoð. Stefnu sína hefir hann m.
a. orðað þannig: Á síðustu öld
var fjármagninu veitt þangað, sem
það skapaði mestan gi'óða. Á okk-
ar öld á að veita því þangað, sem
það gerir mest gagn.
Nelson Rockefeller er lýst
þannig, að hann sé vel meðalmað-
ur á vöxt, frekar unglegur miðað
við aldur, venjulega heldur alvar-
(Framh. á 8. síðu)
"BAVSrOFAAI
Strætisvagnarnir og börnin.
EIRÍKUR Ásgeirsson forstjóri
Strætisvagna Reykja'yíkur sendir
eftirfarandi bréf: „í Baðstofu-
dálkum Tímans 5. þ. m. er vikið
að einum þætti í starfsemi Stræt
isvagna Reykjavíkur. Ritsmið
þessi, er fjallar um peningaskipti
í 'Vögnunum, er ósmekkleg í
rneira lagi og því tæplega svara-
verð. Vegna) þeirra, sem ekki
þekkja tifo tel ég þó rétt að i'ara
nokkrum orðum um málið.
Nú eru liðin tíu ár síðan horfið
var að því fyrirkomulagi í hrað-
ferðavögnum að skipta ekki pen-
ingum fyrir farþega. í stað þess
eru þeim, sem óska, seld farmiða-
kort, er veita nokkurn afslátt frá
almennu fargjaldi.
Árið 1951 var allt inheimtufyrir
komulag hjá SVR endurskoðað
og samræmt því, sem þá var feng
in nokkur reynsla fyrir á hrað-
ferðaleiðum. Peningaskipti fyrir
börn voru nú afnumin, einnig á
almennum leiðum.
Aliur þorri farþega tók þessari
nýbreytni mjög vel. Enda þótt á-
rekstrar yrðu af þessum sökum í
einstökum tilfellU'm, eru þó kostir
þessa fyrirkomulaig'S svo miklir,
að nær allir eru sammáta um þá.
Það liggur í B'Ugum uppi, hversu
miklu greiðlegar ferðir vagnanna
ganga en ella mundi. SMkt er auð
vitað megin hagsmunamál farþeg
anna.
EF HORFIÐ yrði að því að taka
ahnennt upp að nýju peninga-
skipti í 'Vögnunum, yrði vænlan-
lega annað tveggja að gera, að
ráða til slikra starfa sérstaka
starfsmenn, ef ekki ættiu að hljót-
ast af stóri’eRdar tafir, eða ætla
vögnunum iengri tíma í ferðirn-
ar. Þetta. hlyti aftur að . auka
mjög rekstrarkostnað vagnanna
og þar með hækka fargjöldin, er
með núverandi fyriikomul'agi hef
ir tekizt að halda niðri ílestu ööl'u
fremur.
Ekki verður séð, að nein gild
rök séu til þess, að annar háttur
sé hafður gagnvart börnum í
strætisvögnum almennt en full-
orðnum farþegum á hraðferða-
leiðum, þegar tillit er tekið til
þess, að börnum eru seld farmiða
kort, með 12 farmiðum, við rnjög
lágu verði í senn, eða 5 kr. hvert.
Mjög er algengt að börn koini í
hópnm í vaignana og mundu þá
peningaskipti valda miklum töf-
um og óánægju annarra farþcga,
svo sem reynslan hefir sýnt.
AÐ FLESTRA hyggju er fremur
ástæða til að láta böm kaupa fnr
miðakort en aðra. í sMku er fól'g-
ið nokkurt aðhald fyrir börnin
um me'ðferð fjármuna, og er á-
reiðanlega æskilegra fyrir for-
eldra að láta þau kaupa farmiða-
kort en láta þau daglíega fá pen-
inga til greiðslu fargjalda, og.þá
e. t. v. stundum meira en nauð-
syn krefur.
Með þökk fyrir birtinguna.
Strætisvagnar Reykjavikur
Eiríkur Ásgeireson.'*