Tíminn - 22.02.1958, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardagina 22. febrúar 195&
Sýning á verkum Sigurðar málara
opnuð í Þjóðminjasafninu í dag
125 ár nú senn liðin frá fæðingu hins
gagnmerka listamanns og brautryðjanda
í dag hefst í ÞjóSmmja-
safni sýning á málverkum og
teikningum Sigurðar Guð*
mundssonar málara, hins
gagnmerka listamanns og
brautryðjanda, og verður
hún opin fyrir almenning
næstu daga.
Fyrir nær 30 árum birti
Eimreiðin áður óprentað
kvæði eftir Sigurð málara.
Hafði Ásmundur Jónsson frá
Skúfsstöðum grafið það upp
í hancHti norður á Akureyri.
Hann birti þá einnig sfutta
grein um Sigurð og fer hún
hér á eftir, svo og kvæðið:
„Sigurður Guðmundsson málari ;
og fornfræðingur, fæddur _ 1833, |
dáinn 1874, mun flestufn íslend-. I
ingum kunnur fyrir sína hollustu i
og miklu starfsemi í þarfir þjóð-
arinnar. Hann var listamaður mik-'
ili og þjóðtegri en flestir hans
samtíðarmenn. Kom það bezt í
Ijós við stofnun forngripasafnsins
árið 1863, og hve mjög hann barð-j
ist fyrir að laga hinn íslenzka kven
þjóðbúning (faldbúninginn), sem
þá var orðinn mjög tilkomulaus
og aflagaður frá því sem var á
fyrri öldum, en mun nú vera ein-
hver sá fegursti búningur, er kon-
ur bera um viða veröld.
Sömuleiðis varð hann fyrstur
manna til að rannsaka Þingvöll,
gerði hann uppdrátt af staðnum,
sera fylgir riti hans, „Alþingis-1
staður hinn forni“, er Bókmennta-
félagið gaf út fjórum árum eftir
hann látinn, og verður það verk
hans talið allmerkilegt, þótt eitt-
hvað kunni þar í að vera ágizkan-
ir. En ógleymanlegastur verður
Sigurður Guðmundsson málari
fyrir stofnun forngripasafnsins,1
því þar var hann aðalmaðurinn.'
Og safn það hefði ekki orðið til
á þeim tíma sem það varð, án
hans, og óvíst hvenær það hefði
orðið, en tæpara mátti ekki standa, |
því fornminjar hurfu þá sem óð-
ast burt úr landinu. En fyrir það
starf hans, sem önnur íslandi til
gagns og sóma, fékk hann sama!
sem enga þóknun og var þó alefna-;
laus maður. Það mun ekki ofsagt,1
að fáir hafa lagt meira í sölum-
ar fyrir íslenzkt þjóðerni og hlotið
jafnlitla viðurkenningu fyrir í Míf-
inu.
einu, enda væru það eiginlega
tveir leikir. Handrit þetta var í
eign séra Péturs Guðmundssonar
prests í GrLmsey, bróður Sigurð-
ar, en er nú niður komið hjá
syni hans á Akureyri.
Kvæðið „Skáldahvöt", sem nú er
birt hér hef ég fengið þaðan, og
, er það með hendi séra Péturs, en
Sigurður er áreiðantega höfundur
þess, enda er það tekið fram í
| handritinu. Kvæðið áteit ég vel
; þess vert, að því væri komið fyrir
] almennings sjónir, því það er þjóð-
! legt og lýsir vel eðiisfari höfund-
i arins
Fimmtugur: Ólafur Sigurjjórsson
Sigurður unni mjög ættlandi
sínu og hlúði að öllu því, er hon-
um þótti þjóðfegt vera. En sam-
fara hans hreinu föffurlandsást var
hin næma og ríka fegurðartilfinn-
ing, sem lýsti sér í öllu hans
starfi, því hann var fæddur lista-
maður. Þá liggur mikið og marg-
víslegt eftir hann sem fornfræð-
ing, er tilheyri-r menningarsögunni,
og mun það hafa mikía þýðingu
fyrir komandi tíma.
HANN VAR SKÁLD GOTT
Sigurður málari var allvel skáld-
mæltur. Þótt ekki liggi mikið eft-
ir hann á því sviði, er það nóg. til
að sjá, hve framúrskarandi h-ann
var íslenzkur í anda- Fremur eru
Ijóð hans forn og stirð og all-
mergjuð á köflum. í buiulnu má-Iii
hefir komið út á prenti eftir hann:
„Faldafestir", langt kvæði og
merkilegt, er fylgdi ritgerð hans
um íslenzkan faldbúning, með
myndum, sem frú Guðrún Gísla-
dóttir Briem gaf út eftir hann
látinn árið 1878. Ennfremur „Alda-
hrollur", er kom út í Almana-ki
Þjóðvinafélagsins 1924. Hann orti
skáldleikinn „Smal-astúlkan“, sem
en-n er óprentaður, og hefir aldrei
verið sýndur. Indriði Einarsson, er
lesið hefir leikritið, sagði mér, að
því væri vel gaumur gefandi. Það
væri of langt til að lei-ka það í;
Sigurður Guðmundsson máiari.
Sicýttríur CjiSmundíSon. máiciri:
Sl cíldcihvöt
Skáldskapurinn er
eldgneista líkur,
sem oft er hægt
á að stíga,
en ef hann kveikir
í ýta brjóstum,
munat alheims haf
hann geta slökkt.
Ó, þér skáldmenni
ísafoldar,
andlegar stoðir
ástar og mennta,
verið þér verðir
vorrar tungu
og verndið siðu
vorra feðra,
að útlendir
ormavefir
og aðfokið ryk
þeim ei fái spillt.
Hreinsið þér saur
af siðum órum
og andans olíu
yfir þá rjóðið,
að þeir skíni
sem skyggðir brandar
og óþverra ryð
ei á þeim .festi
Skarið nú iand vort
skjöldum yðrum,
leiftrandi smeltum
logarúnum,
er alvoldug Saga
á þá reit
og aldrei mást
að alda rofi.
Bregðið nú yðar
björtu sverði,
er lýsi af
um lönd og himin,
og ekkert jarðneskt
fær yfirbugað,
heift, vald, svik
né hatur trúar.
Þá skáldsins álmur
upp er bentur,
hrindir hann broddi
hart af streng,
hleypur hann beint
ao hæfðu marki,
öðrum skotvopnum
öllum harðari.
Hlifir þar hvorki
hjálmur, brynja,
harðstjórans gull
né heiðurs tákn,
flærð ei helaur
né fagurgali
mct tundurör orða
afskotinni.
Því andinn flýgur
óstöðvandi,
sem glaðasti sólar-
geisli í heiði,
og með sínum
segulneista
ógnarbál kveikir
á augnabliki,
er ekkert mannlegt
orkar að slökkva.
Það var vor í lofti, er ég sá
vin minn, Ólaf Sigurþórsson, í
fyrsta sinn. Ég man það, sem hefði
það skeð í gær, er hann -kom á
vi-nnustaðinn, kviklegur, bjartur
og brosandi. Einhver-n veginn at-
vikaðist það svo, acS hann sneri
sér fyrst til mín, og spurði um
vinnutilhögun, og hvert hann æfti
að snúa sér, tii að -komast að því
verki er hann var ráðinn til. Ég
hygg, að á þessari stuttu stundu
hafi tekizt með okkur vinátta, sem
aldrei hefir borið neinn fölskva
á, þau 23 ár -sem við höfuim verið
saman síðan.
Ólafur er fæddur að Hlíðarenda-
koti í Fljótshlíð 22. febr. 1908, og
á því hálfrar aidar afmæli í dag.
Foreldrar hans voru hjónin Sig-
urþór Ólafsson bóndi og oddviti,
Ól-afsisonar bónda að Múlakoti
Árnasonar, og Sigríður Tómasdótt-
ir bónda að Járngerðarstöðum í
Grindavxk Guðmundssonar, en
móðir Sigríðar var Margrét Sæ-
mundsdóttir, alsystir Bja-rna Sæ-
mundssonar fiskifræðings. Sigur-
þór andaðist fyrir fáum árum, en
Sigríður lifir, o-g dvelst nú hjá
einni dóttur sinni. Foreldrar Ól-
afs fluttu að Kollabæ 1911, og þar
ólst hann upp, ásamt 7 systkin-
um. Sigurþór heitinn í Kollabæ
var landkiunnur a-tgjöirfisimaður,
hann bar háltt í félagsmálum, bæði
í sveit sinni og héraði. Heimili
þeirra hjóna var hið myndarleg-
asta, iþar ríkti rausn og prýði í
hvívetna.
Fljótsblíðin er talin ein hin feg-
ursta sveit á Suðurlandi. Gegnt
henni blasir hinn mikli Eyjafjalla-
jökull, hrikalegur, oft úfinn og
grár, en miki-lfenglegur við sólar-
sýn, og milli jökuls og Hliðar ólg-
aði Þverá, en nú er hún þorrin
að mesitu, og það má þaikka for
uistu Sigurþórs í Kol-labæ.
I þessu umhverfi fæddist Ólaf-
ur Sigut'þórsson og ólst upp, með
sínum myndarlegu systkinum. Var
því ekki undarlegt, þó að hann mót
aði-st af því. Umsvif og félags-
hyiggja föðurins, fegurð sveitar og
heimilis tóhu hann föstum tök-
um, og þau tö>k hefir hann ekki
hri.st af sér, þótt heiman hafi
hann farið, og l'ei-ð hans legið a-:tm<
aðv
Ólafur fcvæntist 1933 Ragnheiðf
Aradóttur hinni beztu konu, eiga
þau einn son, er verður stúdent
á vori komanda.
Ólafur fór tii vertíðar, er hanti
hafði aldur til, bæði í Vestmanna*
eyjum og Grindavík. Síðar hóif
hann starf hjá Mjólku rsamsöiun-ni,
fyrst sem bifreiðarstjóri, seinna
skri-fstofumaður, og nú s-íðast aðaí*
gjaldkeri fyrirtækisins, og alltaf
hefir það rúm þótt vel skipað sern
hann er. Hann hefir, vegna sinm-
ar góðu greindar og hæfiileika-,
verið fljótur að átta sig á hve-rjxi
starfi er hann gienigur að.
Nú hafa þau hjónin eign-azt íbúD
í Eski'hlíð 22, er þau unnu mifcitJ
að sjálf, og er hei-mili þeirra nú,
sem fyrr, hið ágætasta. Þar hafa
þau kveifct þann arineld, sem ylj'*
ar hverium er bangað fcemur.
Ég vil svo, Ólafur vinur mion,
ósfca þér, og fjölsfcyldu þinni alr-
ar blessunar, á þessum tímamót-
um, og þú meeir alltaf vera hinn
sami starfsglaði góði félagi, sem
hingað til.
Jóhaon Eiríksson
íslendingur tekur sæti í öldunga 1
deild Kanadabings í Ottawa
Fyrsti Islendingurinn, sem þess hei'Surs er
aðnjótandi
Nýlega slkipaði rlki-sstj-órn Kan-
ada íslendiniginn Gunnar S. Thor-
valdson -ti-1 að tafca sæti í öldunga-
deild ríki-siþinigsins. Er Gunnar S.
ThorvaMson fyrsti maður af ís-
lenzkum ættum, sam þessi heiður
hlotna-st.
f öldunigadeildinni eiga 102 fuÚ-
-trúar sæiti, sfcipaðir af ríkisstjórn-
inni ævilangt. S-vo sem við er að
búast, er stuðnimgsftcfcikur núver-
a-ndi ríkisstjórnar þar æði fiámenn-
ur eða aðein-s 6 fu-líltrúar.
Hinn nýi öildumgadeildar-maður
er imeðal himna yngstu f d-eildinni,
enda flestir fulltrúar þar mjög við
aldur. Hamn er 57 ára að ald-ri,
fæddur í Riverfcon. Faðir han's,
Sveinn Th-orvaldson, va-r þingmað-
ur fyrir Giimli-kjördæmi. G-unnair
S. Thorvaldson -er fcunnur lögfræð-
ing-ur í Winnipeg, meðeigandi í
lögfræðiifirmanu Thorvaildson. Egg
ertson, Ba-stin an-d Stringer. Hamn
var um sfceið forseti veralunárrá'ðg
Kanada og sat á þimgi Mani-toba
1941—1949.
(Frá utanríkisráðuneytirx-uK
Hrökklast harSstjóri
í heljargreipar,
andans ör
aðeins snortinn,
því andinn er
ódauðlegur,
en harðstjórn djöfullegt
dauðamein.
Ættjarðar vorrar
orðstír verjum,
þó fátæk sé
og faldin jökli,
hvarflar hróður hennar
með himinskautum,
meðan röðull skín
á rósir og jökla,
meðan ár sækja
að ægi fram
og segulnál 1
að norðri leitar. 1
En ef þér, landar,
eigi nennið
ættjarðar yðrar
orðstír verja,
mun hún sjálf,
þótt sígi í æginn
•undir ættlera
aumri bvrði,
úr andheitu Heklu
hyrjar gini
framandi bergmál
fyrðum kveða,
Ieiftrandi rituð
logarúnum, ^
er um víðbiáin
æ mun lýsa.