Tíminn - 28.02.1958, Blaðsíða 5

T1 M 1 jíí í\. f6st«ðaginn 28. febrúar 1958.
5
Greinaflokkur Páls Zóphóníassonar:
inn fyrr og
nu
framfarir í N - Þingeyjarsýslu

JörSunum í sýslunni hefir
fjölgað um 32. Meðaffúnið
var 2,7 ha. Heyfengur á meS-
aljörð var 81 +169=250 hest-
ar. Á þessu heyi voru 3.4
í nautgripir, 157 fjár og 5.9
hross, og hefir því verið Eangt
frá að heyið hrykki, ef nokk-
uð bar út af með tíðarfar að
vetrinum.
Nú er meðaltúnið 7,9 ha. og
m fcðalheyskapur 337+40=377 hest
m, á 'þetta (hey er n,ú sett 3,1 naut
cautigripur 185 fjlár og 2,2 hnoss,
og vantar því enn hey, ef mæta á
fel uneð&lyotrí, enda þétt fjoldi
• jarða í sýslunni ihafi góða fjár’aeit
og geti oft sparað mikla heygjöf
handa sauðfé að vetrinuan, og mik-
iftl ínunur sé á því, sem fénaðinum
sé œfflað nú en áður. í sýslunni
þarf meðalj'örðin að komast upp í
480—500 besta heyskap, áður en
rétt er að íjsödga húfénu frá því,
‘ eem nú er.
Bftir miann, búsettan í hréppn-
úim 1920, féngœt 18 heyhestar, en
nú 55 og er hwort tveggja lítið og
Ðbinna en viða annars staðar.
; Æxarfjarðárheiði skilur byggð-
ina í tvennt. Hrepparnir sunnan
Axarfjarðahheiðar verzúa á Kópa- ar atf töðu. Búið er 3 nautgTÍpir,
ekseri, en Svaiþarðs- og Sauðanes- 367 fjár og itvö hross, er sýnilegt
(breppur sem liggja „austan heið- að fénu á að beita, og láta það
ar“ við Þórsh'ötfn. í sækja töluverðan hluta af -fóðrinu
| að á HólsfjiuL'um magi mjög oft inni tvo hesta af heyi, eins og al-
I ióðra kindina á bagga, þegar hún gengast er u.m landið, og víðast
: þarf þá f jóra inni í Eyjafirði, og .nœgir þótt dálltið sé hart, en
,i rniá þá öMuim augljóst vera, að það hvergi í mestu harðindum, þá er
borgar sig ágætil'ega að flytja hey heyið einungis handa fénu, en vamt
frá Eyjafirði og austur á Fjall og ar aOveg han,da kúm og hestum. Að
fóðra þar á því 4 ær í stað 1 þar vísu er góð fjörubeit á mörguim
sam iheyisns ýar alflað. Og með hey- jörðum í hreppnum og síðan tnenn
kaupum og fl'uitningi seinni hJuta lærðu að fyrirbyggja að lörnb yrðu
surnars og að haustinu tná gera skjögrúð ef mæður þeirra gengu í
hvort tvegigja, búa sig undir harð- fjörunum, miá spara rnjög heygjöf
an vetur hafi íymingar eyðzt upp með beit í fjörurnar. Sauðland er
eða minnitoað verulega veturinn áð-c mjög viðient og gott og mun ég
ur cig stoapa mögu'leika til stérauito lengi minnast Indgæðanna í Búr-
inna fjlártoúa, sem gefi tneiri arð fellslheiði og hve fátt var þar um
en fjártoú í Eyjafirði.
Presthólahreppitr.
Meðalheystoapur var 95+135=
230 hestar. Áhöfnin var þá 3,8
fé.
TóK j'arðir eru ireð minna en
5 ha íún. Öiluim hetfir þeim þó þok
að ögn áleiðis, en þaö, sem mihnst
heíir stæktoað hefir farið úr 4,2 ha
nautgripir, 216 kindur og 5,4 hross. j'í 4;3 ha og mætti það etoki minna
Nú er meðailiheys'k'apurinn 357 hcst vera- 10 jarðir haifa stærri tún en
ar eðá 127 hestum meira og þess
utan allt taða, því hætt er sneð
öllu að nytja útengjar. Á þetta hey
er nú sett 2,3 nautgripir, 203 kind-
ur og 1,6 hrwss', og er augijóst hve
heyfóðríð hefir autoizt, miðað viS
10 ha.
Bg hygg að tún og bú í Holti
hafi breytzt mest, þó etttihvað svip
að hafi orðið um fi'eiri jarðir, sn í
smærri stíi.
1930 hafði Holt 1,2 ha tún. Af
skepriurnar, og er þó ónóg enn ef; 'þrvi fengust 25 hestar en 60 voru
hart er. Það þurfa því ætíg að vera 1 íreyttir saman á útj'örð, svo að allur
til heyifyrningar, og eyðist þær í heysfeapu-rinn varð 85 hestar. Á
upp verður að fkQaka bús'tofni, eða Þessu heyi °S mat var fóðrað 3 naut
kauipa hey að haustinu, sé meðal-1‘griPir °S 180 fj'ár og því var beitt
h'eystoapur etoiki oxðin meiri en ' °S beitt rnitoið cg heyásetningurinn
hann er nú. Fjörubeit er töluverð var laklí;r mi»g. endla lömb skjögr-
og sauðland bæði tnilkið og gott u® °S léleg til .frálágs.
aHan ársins hring. Ríður þvi á að
auka heyötflunina þvi það eru hey
in sem taJömartoa stærð s'auðlfjiár-
toúanna. 9 jarðir hafa minna en 5
Nú er þetta 1,2 ha tún orðið 19,8
ha. í igóðri rætot. í stað, 25 hest-
anna, sem fengust atf því 1930 fást
nú 825 bestar af töðu og úthey er
Páil Zóphóníasson
H'Iunnindi eru á mörgum jörð-
ium. í sýslunni, svo sem æðarvarp,
ér vera mun á nálægt 30 jörðum,
J.ax- og silungsveiði á mun fleiri
(60), retoi viða, selveiði o. s. frv.
og 'getfa hlunnindin notokrar tekj-
ur á meðailijörðinni, og mifelar á
einstafea jörðum. ÖOI er sýslan mik
ið toetur fallin itil sauðfjárbúskap-
ar en nautgripa.
Kelduneshreppur.
Méðál'heysfeapur þar var 71+213
=274 hestar. Á þessum heyjum
beyj’um var fóðrað 3,9 nautgripir
133 kindur oig 4,8 hross. Séu kind
inrd ætlaðir 2 toestar hverri, er lít-
ið etftir handa toúm og hrossum, og
íijlá menn þv1! glöggt hve heyjaforð
inn hiefir verið lítiM' og ónógur.
Nú er meðalheýsitoapur orðinn 318
+80'eða rétt við 400 hesta. Og á-
Ihöfhin er 4,2 nau'tgripir og 163
(kindur og 1,6 hross. Með 2 hest-
iúm handa Ikind, er nú eftir 72
besíar banda kúnum, og er það
eýnu sfeárra en áður var. En ineðal-
beysk.apurinn þarf að aukast fljótt
Úm itöðu atf ca. 1,5 ha é meðaljörð,
því fyrr en það er orðið, er ekki
réttlætaniegit að stækíka meðaltoú-
iö.
1 í sveitinni eru nokikrar góðar
' fcn.gj'3jarðjr, en á öðrum eru alls
'éngár engjar. Sumis staðar er gott
. ræflrtunaröand, en annars staðar er
eskikert land til að rætoía, að heit-
ið g-eti. Stórt sa.ndsvæði er í
út á jörðina, hvað mjög vel getur
gengið, þegar tiðarfar og snjóa-
lög falla þannig. En hvað ef inni-
staða toemur i 28 vitour, eins og hetf
ir toomið fyrir, eða ef haíis kemur
og etoki næst í tfóðurtoæti á K'ópa-
sfeeri?
Öxarfjarðarhreppur.
Meða'llheyskapurinn var 74+159
=229 hestar. Meðaltoúið sem fóðra
'átti iá þessu heyi var 2,6 nauégrip-
ir, 158 fjlár og 5,7 hross, þ. e. li'til
taða handa n'autgripunum, hestur
handa ikindinni og hrossin í moði.
Svona var Íiðni tóiminn. Nú er hey-
skapurinn orðinn 396+57=459
hestar og því orðin heldur meiri
■en'-á meðailjörð á Kelduhvenfi. En
búið hefir líka stækkað. Það er nú
3,2 kýr 218 fj'ár og 3 hross. Þurtfi
kindin 2 Ihesta, eins og víða er
reiknað með, þá er litið eftir handa
kúnum. Hvernig sem málið er
stooðað þá eru beyin lítil miðað við
tölu toútfjárins, og þurfa að vaxa
og vaxa filjÓtt, én þess að búin,
stætetoi, svo toægt sé að mæta næs'ta
hörðum vetri, þegar hann ikemur.
Sauðland í hreppnum er mikið
og gott toæði vetur og sumar og
skilyrði tifl fjíártoúskapar á'gæt. Út-
engjaslægjur eru á fáum jörðum
góðar en nýttar enn fná 10 jörðum
og þó tfáum neitt að ráði.
Tvær járðir hafa enn minna fún
en 5 ha. og eru báðar tiltölulega
stórt og þýffit mototouð. El'letfu jarðir
hafa 'stærra tún en 10 ha.
Stærst er túnið í Leirböifn. Það
er 30,4 ha og getfur af sér 1300
hesta. Á þéssa 1300 hesta eru sett-
ir 5 nautgripir, 663 toindur og 4
hross, og er því frtá sumrinu ónög
feam vetrarfóðúr hanida fénaðinum
nema vetur sé góður. Tii þess að
heytforðinn endiist þuría vi.ðhann
Meðalheyskapur 'á byggða jörð að bætast íýrningar — hey sem
vur 43+245=288 hestar en er nú efetei hafa eyðzt árið áður — svo
231+30=261 og hetfir þvi minnk- a,g þjgp ag viðbættum nýju heyj-
að að hestaitölu tiil um 27 besta, ■ unum verði nægiur vetrarforði og
vetuir það góðir að hey fyraist.
ha. tún og eru fjórar þeirra jarðir i ekki sótt á erjgjarnar. Og np er bú-
sem byggðar haifa verið nýlega. I i® 1 Holti 2 nautgripir — haífa
Á einni ibyggðri jörð er íúnið'fækkaS um einn — 412 fíáL °S
erm ótoreytt frá 1920, uim 2,8 iia Þarf nú all'a nýju töðuna handa
f'énu ef hart l'eggst að, og þvi þurfa
að vera til heylfyrn'ingar frá fyrra
ári sem nanmr tfóðri kúnna.
aðrar j.arðir brejrfzt mteira til batn
aðar í Ihreppnum.
Fjallahreppur.
..hreppnnum og mlá hæglega rætota. Vn€ í'uWmyhduð. 9
'iií því, og er bú ræto'tun ódýr.
Sauð'lanid er gött en gallað. Vatn
‘er M'tið- og viða ekltoi í afréttinni
og tcllir fé illa í henni í þurrum
Éumirtxm, sprungiur og gjár eru viða
-í afréttinni, og þó miikið hafi verið
að því gert að 'laga þær, svo að
(íto'epnur sem niður i þær ifiæru,
fcæmust upp aftur (hlaða upp úr
þeim) ieru heiimtur ætið slawnar,
‘og■ vita rnenn, að gjíárnar eiga sinn
‘Jiaga'toll, og hann ektoi lítinn oft og
einatt (4—6%).
Niu byggðar jarðir hafa undir 5
Iba. tún. 4 af þeiim eru nýbýli, sem
ektoi eru fullgerð, en fimm þessara
Íarða eru gamalibyggðar jarðir sem
itúnin hatfa þó stætokað ögn á (úr
2,7 í 3,2 1,8 í 2,2 o. s. frv.). Nýræbt
‘ í Keidúhverfi er mjög vel gerð, og
'Íarfntoetri en annars staðar á land-
inu. Á aðeins sex jörðum eru tún-
in orðin ytfir 10 ha að stærð.
iStærst toú er á Höli. Túnið er að
vtfsu aðeins 8,8 ha. að stærð, en í
góðri rækt og tfást atf því 550 hest-
jarðar hafa stærra tún en 10 ha.
Vestara-Land vxar ein jörð 1932 og
túnið þá 5,2 toa. Nú er það orðið
að 2 jörðum, Vestara-Land 1 og
VestarajLand II. Á annarj eru 15,7
in 3+5=8 nautgr., 435+286=721
5,2 ha túnið 1932 orðið að 24,5 ha.
túni nú. 1932 eru 2 kýr, 150 fjár
og 3 hross á jörðinni. Nú er áhöfn-
n 3+5=8 autgripiir, 435 + 286=721
kind og 3+2=5 hross og bafa etofei
enda fóiltoi tfeektoað í hreppnum úr
81 í 38, eða um meira en heitening.
Á þessa 288 hesta var sett 4,1
nautgripur, 272 toindur eg 18 hross
og þvtf eIIet sitoepnur í voða ef harf
yrði og hagleysur gerði, ef á nýju
toeyin ein ætti að treysta. Nú er
iseitt á 261 hestur, 3,6 nautigr. 215
toinidur og 7,1 hross, og því nioitokru
betra en íýrr. En heyfýrningarnar
þarf enn og hieýið frá sumrinu
■er ónógt- í hörðurn vetrum, þó það
endist ctf'tast vel í góðum og meðal
vetrum. En við þá tniá hvergi miða
iásietning og siat þar, sem langt er
í toaupstað og haifí's getur lokað,
nætu hötfnuim.
Á 'tveim jörðum eru túnin minni
en 5 ha og stiærst.a túnið er 8,5
ha. (HóDssel). Landrými er mifeið
í hreip'pnum og landgæði-’-Heysfeap
ur er á 'túnunum, s-eím er kalhætt
og atffalla’S'öan n'oitotouð, Melur og
'lauf er Hlegið niototouð. Hér taito-
martoast, stærð sauðiíjlárlbúanna ein-
gö'nigu af hieyjunum. Filesta vetur
eru hagar og fé þarf litla gjiöf, en
góða pös'sun og hirðingu, cg þarf
enginn, sem það verto ætíar að tatoa
að sér, að bugsa um reglutour.dinn
8 tóma vinnudag. í góðum vetrum
sá'fnast icift fyrningar og það er líífls-
nauðsyn á H'óilsfjöllu'm að eiga þær
miitoíar, ot'o þær geti sfeapað öryggi
þvi að venjulega mun það svo, að
bútfé er til qpuna fleixa sett á að
haustinu, en svara til heyjanna frá
sumrinu. Á stöðúm sern þessum
toerr.ur mjög til athiugunar aí
toauipa hey að. Hatfa „FjöHungar“
oíit gért það bæði úr Kelduhverfi
og Öxartfirði, og þar hafa þeir á
stundum hatft tún til slægna, og
innan úr 'Eyjáfirði hafá þeir lifea
Bg munidi gizka á, að heyþörf-
in þyrtf'ti að vera nautg'ri'pir 5+35
= 175 beS'tar, sauðíé 633+2=1233,
hest'ar, eða alts 1428 hiestar og
væri þá hroissin á moði og retejum.
Það vantar því etotoi mjög mifeið til
þess að óg iteldi heyin næig í nototo-
uð hörðum vetri,. Þar sem fóður-
eyðslan að vetrinuim, er ein's mis-
jöfn eins og viffa á Norðausturlandi
e'r I'ífssfeiiyrði að kioima undir eig
fýrningum atf heyjuim -svo þær, ó-
sámt nýju heýjunum géti orðið
nóg vetrarfóðíir, ög þegar hörðu
veturnir feioma, og fyrningarnar
eyðast upp, verður að íæfefeia bú-
fénu meðan heyíyrningarn'ar nást
upp atftur.
' Margar jarðir í hreppnum eru
h'Iunnindaj'airðir, er þar dún- og
eggjataika, selur og silungur, reki
og hröignkefl'si o. s. frv. -og hafa
bændur drjúgár tekjúr af.
Svaíbarðshr eppur.
Byggðu jörðununn hetfir' fjölgað
úr 27 í 31. Meðal’túnið var 2,4 ha.
og heyskapurinn á meðaljörðinni
hes'tar. Meða'Iiálhcín var 2,7 nauí-
gripir, 121 kir.d og 5 hross, og var
heyið því lítið, og ónóg ef vetur
var ekki góffur cg jarðsæld eða
heyið friá sumrinu bættist við fyrn
ingar fhá íyrri óuan.
Nú er meðafltúnið orðið 8,1 ha
Sanðaneshreppur.
Byggðu jörðnum hefir fætokað
úr 25' í 22 og meðaltúnið stætokað
úr 3,4 ha í 6,1 ha. Það var einna
stærst atf meðaltúhum hreppa sýsl-
unhar 1920 er nú minnst, hefir
stæfefeað minnst, hverju sem um
er að toenna að það hefir dregizt
aft'ur úr.
Meða'Iheysitoapurinn var 108+158
=266 hiestar. Meðaíáíhöfnin sem
fóðruð var á heyjunum var 4,0
nautgripir, 136 toindur og 5,9 hross
og beyið frá suimrinu því lang-t frá
þvtf að vera nægur fóðurförði til
vetrarins.
Nú er heysfeapurinn á meðaljörð
inni orðinn 292+41=333 hestar
eða 67 bestuim meiri. Og meðalbúið
sem fóðra þartf á þessum 333 hest-
um er nú 3,2 nauitgripir, 143 kind-
ur cg 3 hross. Fóðurgildi heysins
hefir autoizt hlútfall'sl. meir en nem
ur fjölgun búíjórins og ásetnir.gur
á heyið því toatnað nokkuð, en er
þó enn langt fná að vera góður,
eða heyin næg, mema í beztu vatr-
um.
13. jarðir hatfia minni tún en 5
ha. og 2 stærri en. 10 ha. Tungu-
s-elstúnið var 3,1 ha 1920 það er nú
10,2 ba í góðri rætot og fást af því
550 töðuihestar. Búið er 2 kýr, 344
íjáx og 4 hrioss. Öil Norður-Þing-
eyj'arsýsfla hefir kjarngóð og mjög
víðlend sauðiönd og er sérstaklega
val fallin til “auðlfjláiMskapar. —■
Fjörutoeit er mjög víða og otft er
snjólétt og góð feratfstursjörð. Með
góðri vetrarhirðingu og fj'ár-
m'ennstou má því oft spara mikil
hey að veírinuoi og 'bomast af með
litið. En þó svo sé oft, að kindin
þurfi efetoi nema hest af heyi og
S'tunduim minna, bá tooma vetur,
sem miikið þarf að gefa. Hafís get-
og heysitoapurin á menffaljiörðinr.i I ur tekið fyrir allá fjörubeit, og frá
er nú orðinn 345 + 36 =371 "hestar.
Taðan hefir vaxið en útheyið má
heita horfið cg á að hverfa alveg
því að útheysl^egjur exu lélegar í
Hreppnum.
Nú er meðaliálhöd'nin, sem fóðruð
er á heyjuRUim 2,6 nau'ígripir 187
toey.pt hey. Það iftun m'áia sannást fjár og 2,4 hioss. Ætili maður feind-
Norður Þingeyjarsýsla
hionuinr andað toöldu inn yfir land-
ið og getur þá tekið fyrir alla haga
um langan tárna, viikur og mánuði.
Og þá þarf inito.il hey og mikið
meira en heyjast í sýslunni á einu
suimri. Þess vegna riður á því um
alla sýsluna að heyskapurinn auk
(Fnamh. á 8. síðu)
Byggðar jarBir
Meðal jörð árið 1920
íbúatala
Meðaiáhiiilíii og heysfeapur á jörð 1955
Tún
HREPPUR: 1920 1955 T íns t. Taða Úthey Nauigr. Saufiíé Hross 1920 1953 T únst. T ala Úthey Nautgr. Sauðjé Hross undir
ha. hestar hestar tala tala tala ha. hestar hestar tala tala tala 5 ha.
1. Kctfduneshreppur 28 40 , 2,9 71 213 3,9 133 4,8 253 245 7,3 318 80 4,2 163 1,6 9
2. Öxarfjarðarhreppur 2.1 27 3,1 74 159 2,6 158 5,7 195 142 9,3 396 57 3,2 218 2,0 2
3. FjiaMahreppur 6 7 3,7 43 245 4,1 272 18,0 81 38 6,1 281 30 3,6 215 7,1 2
4. Presthóiahreppur 25 37 2,5 95 135 3,8 216 5,4 333 315 8,8 357 0 2,3 203 1,6 9
5. Svailtoarðshreppur 27 31 2,4 69 155 2,7 121 5,0 287 231 8,1 345 26 2,6 187 2,4 12
6. Sauðaneshreppur 2,5 22 3,4 108 158 4,0 136 5,9 317 138 6,1 2,92 41 3,2 . 143 3,0 12
Alls 132 164 2,7 81 169 3,4 157 5,9 1566 1109 7,9 337 40 3,1 185 2,2 41