Tíminn - 15.03.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, laugardaginn 15. marz 1958»
Utgefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb.)
Skrifstoíur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
UmræSur um
STJÓRNARBLÖÐIN gera
sér nú nokkurt far um að
i'æða efnaliagsmálin og þá
erfiðleika, sem að steðja. —
Þjóðviljinn heldur áfram
uppteknum hætti og talar
um núverandi styrkja- og
uppbótarkerfi atvinnuveg-
anna eins og þaö væri liður
i játningarfræði kommún-
ísta. Alþýðublaðið hvetur til
þess að málin séu rædd frá
ölium hliðum. Tíminn leiðir
rök að því að kerfið, eins og
það hefir þróazt hér, er mein
galiað og leynir hættum fyrir
eðlilega framför og góða af-
komu þjóðarinnar. Meðan
þessu fer fram ríkir þögn um
þessi mál í Mbl. Það er nú
iika upplýst, að blaðið hefir
ekkert til málanna að leggja.
Sjálfstæðisflokkurinn virðist
ekki hafa minnstu hugmynd
um, hvort styrkjakerfiö í nú
verandi mynd eða einhver
önnur leið, mundi njóta
stuönin'gs frá þingliði flokks
úis ef á hólminn kæmi. Blað-
ið, er gersamlega rúið allri
ábyrgð í umræðum um efna-
hagsmálin. Það er hvorki
með eða móti neinni stefnu.
Það er aðeins á móti ríkis-
stjóminni, hvað sem hún
gerir og hvernig sem hún
gerir það. í þessu efni er
stjórnarandstaðan á íslandi
oröin algert heimsviðundur.
St-jórnarandstaðan í Bret-
landi og í Bandaríkjunum
t.d. deilir á þá efnahagsmála
stefnu, sem rekin er af stjórn
arvöldunum, en leggur jafn
framt fram tillögur um aðr-
ar aðgerðir. Hér er ekkert að
hafa neina neikvætt nöldur.
ÞAÐ ER stefna núver-
andi ríkisstjórnar að auka
framleiðsluna, tryggja at-
vinnu og efla almennar
íramfarir í landinu. Þessu
marki er reynt að ná meö
sem víðtækastri samvinnu
við samtök launþega, verka
jýös, bænda, útvegsmanna
og annarra framleiðenda. —
Um þetta er rætt í stjórnar-
sáttmálanum og að þessu
hefir verið stefnt alit siðan
stjórnarsamstarfið hófst. —
Það stendur hins vegar
hvergi í stjórnarsáttmálan-
um, eins og gefið er í skyn
í Þjóöviljanum þessa dag-
anna, að þessu marki verði
ekki náð nema með því að
ríghalda í núverandi styrkja
og uppbótarkerfi eða með
því að auka það. Því er þvert
á móti slegið föstu, að stefnt
sfculi að því aö koma fram-
leiðsiunni á traustan grund
völl og undirbyggja þær ráð
stafanir, sem gerðar eru með
samvinnu við margar stéttir.
Aukin framleiðsla, örugg lífs
kjör, næg atvinna og eðli-
legar framfarir í landinu er
því tafcmarkiö. Það hlýtur
að vera aðalatriðið í þessu
.máli. Leiðin, sem farin er aö
markinu, skiptir minna máli.
Mest ríður á því, að þjóðin
sé iæmilega samþJant um
stefnuna.
ÞEIRRI skoðun vex á-
reiðanlega fylgi meðal þjóð-
efnahagsmál
arinnar, að núverandi styrkja
og uppbótarkerfi sé gallað.
í blaði Alþýðuflokksins á
Akureyri er nýlega svo aö
orði komizt, að hætta sé á
að fjármálaiegt siðleysi nái
að dafna í skjóli styrkja-
stefnu, og telur blaðið það
hennar almesta galla. For-
sætisráðherra drap á þetta
atriði í áramótaræðu sinni,
þegar hann sagði að það
mætti kalia yfirmannlega
heiðarlegt af framleiðendum
að halla aldrei reikningum
til rikisins þegar vitað væri
að þeir ættu að fá allt tap-
ið greitt. Hér í blaðinu hefir
verið minnt á þá stórfelldu
hættu, fyrir eölilegar fram-
farir, sem styrkj astef nan
leynir. Sjávarframleiðsla og
búvörur njóta uppbóta, en
aðrar atvinnugreinar ekki.
Þjóö, sem býr við of fábreytt
atvinnulíf, rígheldur í fá-
breytnina með þessum hætti,
í stað þess að leggja allt
kapp á fjölbreytni og á að
veita nýrri tækni og nýjum
hugmyndum tækifæri til að
þróast til almenningsheilla.
Að því þarf að gá, að þessi
hemill á nýjungum verði
ekki til þess, áður en varir,
að stöðva eðliiega framsókn
og hrinda lífskjörum aftur
á bak. Því er þá heldur ekki
þannig farið, að núverandi
aðferðir til að jafna metin
við framleiðsluna, séu sárs-
auka- og kostnaðarlausar
fyrir allan almenning. —
Styrkjastefnan verður ekki
fetuð til lengdar nema að
afleiðingamar komi á bak
alls almennings meö einum
eða öðrum hætti. Það var
heldur ekki lagt út á styrkja
brautina hér í upphafi af
neinni tillitssemi við alþýðu
manna. íhaldið visaði þá
þaiin veg. Það var þegar
braskararnir höfðu magnað
dýrtíðina um marga tugi
stiga á fáum mánuðum. Þeir
sem fastast vilja h'alda í
þetta kerfi nú, ættu að minn
ast upphafsins.
HITT ER svo augljóst mál,
að erfitt er aö breyta um
stefnu, sem lengi hefir verið
fylgt. Vel má vera, að nauð-
syn verði aö gera breyting-
una í áföngum. Aðalatriði er,
að menn átti sig á því að upp
bótarkerfið er ekki til frarn-
búðar. Þjóðin þarf að losa
sig við þaö fyrr eöa síðar.
En henni tekst það ekki,
svo að vel fari, nema hún sé
sæmiiega samhent um það.
Þaö horfir þess vegna ekki
til heilla að prédika að upp
bótarkerfið sé það bjarg, sem
velmegun landsins eigi að
byggjast á, eða tala um
gengi eins og það sé háð geð
þótta einstakra manna frem
ur en þjóðarbúskapnum sjálf
um og raunverulegri aðs|öðu
hans. Þeir, sem slíkt gera,
eru eins og strúturinn," og
stinga höfðinu í sandinn.
HeiHvænlegra er að átta, sig
á eðli erfiðleika og hættú, og
mæta hvoru tveggja af skyn
semi og manndómi.
ZRLEN1 YFIRU 7
lerk tillaga amerísks þingmanns
VerSur stofnaíur nýr alþjóíabanki, er veiíir löng lán meÖ Iágum vöxtum?
í ERLENDUM blöðum er nú
lalsvert rætt um tillögu, sem einn
af kunnari öldungardeildarþing-
mönnum demokrata, Mike Mon-
roney frá Oklohoma, hefir lagt
fram á Bandarikjaþingi varðandi
aukna aðstoð við þær þjóðir,
sem skammt eru á veg koninar
efnahagslega. í Bandaríkjunum er
nú anjög um það rætt, að Banda-
ríkjamönnum beri að auka slíka
aðstoð, en menn greinir talsvert
á um leiðir. Að dómi margra er
sú leið, sem Monroney bendir á,
taiin mjög vænleg til órangurs.
ÁÐUR en nánara er skýrt frá
tillögu Monroney þykir rétt að
greina í stuttu máli frá þeim stofn
unum í Bandaríkjunum, sem nú
veita aðallega lán til eflingar at-
vinnuvegum og framkvæmdum í
þeim löndum, þar sem hin efna-
hagslega þróun er skammt kom-
in. Þessar stofnanir cru:
1. International Bank for
Reeonstruction and Developement
(Alþjóðabankinn), sem er í tengsl-
um við Smeinuðu Þj., en hefir að
mestu bandarískt fjármagn til um
ráða. Startfsfé hans nú er um 9,5
milljarðar dollara. liann lánar í
frjálsum gjaldeyri og krefst einn-
ig endurgreiðslu í frjálsum gjald-
eyri. Vextir hans eru 5—6% og
lánstíminn 15—20 ár.
2. The International Finance
Oorporation, sem starfar í tengsl-
um við S.Þ. og Alþjóðabankann. j
Stofnfé þessarar stofnunar, sem
1 er alveg ný tekin til starfa, ’er
100 millj. dollara. Aí þessu fé hef-
ir enn ekki verið ráðstafað nema
6 millj. dollara til útlána. Stofnun
þessi á eingöngu að veita l’án til
einkafyrirtækja, sem vinna að
framleiðslu.
3. The Export-Import Bank,
sem er bandarísk stjórnar-
stofnun, og veitir aðallega
lán til kaupa á vólum og tækjum
I í Bandaríkjunum. Starfsfé þess-
arar stofnunar er nú 5 milljarðar
dollara, en þingið mun sennilega
auka það um 2 milljarða dollara
, á þessu 'ári. Vextir af lánum þess-
arar stofnunar eru 5—6% og verð
I ur að endurgreiða lánin í frj’áisum
gjaideyri.
4. The Devclopment Loan
Fund, en sú stofnun er sett
á laggirnar af Bandaríkjaþingi í
fyrra, og fékk þá 300 millj. doll-
ara stofnfé, en mun sennilega fá
625 millj. dollara til viðbótar á
þessu ári. Stofnun þessi mun veita
erlendum rikjum Hán með 314%
vöxtum, ef um framkvæmdir eins
og hafnargerðir, vegagerðir og aðr
ar isamgöngubætur er að ræða, en
séu lánin veitt beint til einkafyrir-
tækja, eru vextirnir frá 514—!
5%%. Heimilt er stofnuninni að
ta’ka við afborgunum í bundnum
gjaldeyri, þótt lánin tséu veitt upp
haflega í frjálsum gjaldeyri.
TIL VIÐBÓTAR þessu, kemur
svo sú efnahagsaðstoð, sem Banda
rikjastjórn veitir öðrum þjóðum
árlega með beinum ’framlögum rík-
isins og yfirleitt eru ekki endur-
greidd. Þau franrlög hema á yfir-
standandi fjárhagsári 3.4 miiljörð- ’
um dollara, -en stjórnin leggur til
að þau nemi á næsta ári 3.9
milljörðum dollara og fari þar af
2.6 milljarðar til að efla herstyrk
viðkomandi þjóða, cn 1.3 milljarð
ur dollara til annarra framkv.
Þá hefir Bandarikjastjórh látið
aðrar þjóðir fá mikið af ’land-
búnaðarafurðum að undanförnu,
sem þær þurfa ekki að greiða í
dollurum, heldur greiða með eig-
in gjaldeyri. Þannig eiga Banda-
ríkjamenn nú orðið miklar inn-
MONRONEY
öldungadeildarþingmaður
eignir í mörgum löndum og er
þeim það nú talsvert vandamál,
hvernig þessu fé skuli ráðstafað,
þar sem hér er yfirleitt um bund
in, en ekki frjálsan gjaldeyri að
ræða.
ÞÁ ER að koma aftur að áður-
nofndri tillögu Monroney, sem er
í stuttu miáli sú, að við hlið Al-
þjóðabanlkans, og í tengslum við
hann, verði komið upp nýrri stofn
un, er veiti eingöngu lán td langs
tima og með lágum vöxtum og án
skUyrðis um endurgreiðslu í frjáls
um gjaldeyri eins og yfirieitt er
krafist af Alþjóðabankanum og
Export-Iimport Bank.
Monroney gerir ráð fyrir að
banki þessi byrji með einp milljarð
doll. sem stofnfé í frj'álsum gjald-
eyri og leggi Bandarikin fram 300
millj. dollara, en aðrar þjóðir 700
mUijónir. doilara. Auk þess verði
bankanum séð fyrir ríflegu stofn
fé I bundnum gjaldeyri og láti
Bandaríkin m.a. renna til hans þær
inneignir, sem þau eiga nú viða
um heim í slíkum gjaldeyri, vegna
’þeirra sölu landbúnaðarafurða,
■sem áður getur um. Á þeniiári hátt
geti ban’kinn fengið mikið starfsfé,
sem með réttum millifærslum
megi nota til gagnkvæmrar upp-
byggingar í ýmsum iöndum..
MONRONEY rökstyður til’lögu
sína með því, að Alþjóðabankinn
og Export-Import Bank láni nú
ýfirleitt ekki nema hlúta alf stofn-
Enn um fréttirnar frá Genf
K. J. skrifar á þessa leið:
„Gáfnaljós það, sem skrifar smá-
leturspistla í Morgunblaðið, og
segist vera velvakandi, þótt les-
endum finnist oft annað, er með
slettirekuskap í pistli sínum í gær
út af bréfi því með mínu íanga-
marki, sem birt var hér í baöstof-
unni nýlega. I því var á það bent
að íslenzkur almenningur fengi
hverigi nærri nógu gott tækifæri
til að fylgjast með störfum Genf-
arfundarins um sjóréttínn né við-
horfum þar. Taldi ég meiri
ástæðu til aö þylja í útvarpi
pistla frá Genf en frá störfum
Sameinuðu þjóðanna, þótt það
bæri raunar sízt að lasta. Að-
finnsla velvakanda er sú, að hér
sé ölju borgið af því að Morgun-
blaðið hefir fært fyrrv. etarfs-
rriann sinn í rnilli borga á megin-
landinu og lætur hann sitja í
Geril um sinn í sfcað þess að
stunda riám við þýzkan háskóla.
Þetta er lofsvert frámtak. hjá
Mbl., enda vár eltki að þyi fupdið
í bréfinu. En fréttaþjónusta af
hálfu sendinefndar íslands t. d.
í gegnum útvarpið hefði verið
jafnauðsynleg fyrir því. Ábend-
ingin um að íhuga mælti aukna
kostnaði fyrirlækja, en hinsve_'ar
sé sparifjársöfnun svo lítil í flest-
um viðkomandi löndum, að þau
liafa ekki eigið fé fyrir afgar. _n-
um. Við það bætist svo, að ein-
mitt þetta viðbótarfé þurfi þau
að fá með lágum vöxtum til lar.gs
tíma.
Monroney nefnir það sem dæini
þess, hvernig tillaga ’hans yrði í
framkvæmd, að stofnkostnaður
fyrirtækis í Indlandi sé 400 iriilij.
dollarar. Alþjóðaban’kinn myndi í
mesta 'lagi treysta sér til að 1-éíia
helming þeirrar upphæðar til 20
ára með 5—6% vöxtum. Fyrir-
tækið væri þó eftir sem áð'jx
■strandað, því að Indverjar hefðu
ekki fé sjálfir. Ef nýi bankum
væri hinsvegar kominn til sögunn
ar, ætti hann að geta lánað afgar.g-
inn til 40 ára með 2% vöxtúni. —
i Á þann hátt kæmist fyrirtætið
ekki aðeins upp, heldur yrði :r-
uggt fjárhagslega.
TALIÐ er að tillaiga Monroniys
hafi þegar hlotið stuðning ýmsra.
■merkra fjármiálamanna í Banda-
ríkjunum, m.a. Eugene R. Black,
aðalbankastj óra Aiþ j óðabankans.
Opinberlega hefir hann þó ekki
sagt meii'a en að hann áliti sjálf-
sagt að athuga vandlega tillögu
Monroneys. Vaifalaust mæhst þessi
tillaga mjög vel fyrir víða utan
Bandarikjanna, eins og l.d. í Asíu
og Afríku. Þar myndi sennilega
fátt styrkja meira álit Bandarricj-
anna en að slík stofnun kæmist
á fót. Sá skilningur mun einnig
vaxandi þar að betra sé að fá
aðstoð í tfionmi hagstæðra lána en
afturkræfra framlaga, en þaniiig
var Marshallhjálpin veitt að veru-
legu leyti ú sínum tíma.
Nýlega var haldinn fundur í
Washington, þar sem þeir komu
mi.a. fram Eisenhower, Dul’les,
Nixon, Truman og Stcvenson og
mæltu með auikin-ni efnahagsað-
stoð við aðrar þjóðir. Það sýr.ir,
að forustumenn Bandaríkjanna
hafa fullan skilning á nauðsyn
þessa máls og að viðreisn hinna
bástáddari þjóða eru engu síðúr
’hagur Bandarikjanna en þeirra
sjálfra, ef þin frjiálsi heimur á að
halda íhlut sínum. Þess ber vissu-
lega að vænta, að þröngsýn öfl
fái okki hindrað tforustumerin
Bandaríkjanna í því að fylgja þess
ari stefnu fram til sigúrs.
almenna frétta- og upplýsinga-
þjónustu af hendi sendiráð'a ís-
lands erlendis, er tímabær. Blaöa-
fulltrúi á meginlandinu hefði t. d.
nægiieg verkefni.
Geðvondir verðlaunahafar
og nýyrðasmiðir
Enn segir K. J.:
„Geðvonzkupistill velvakanda
þessa í Morgunblaðinu er þvi að
mestu út í hött. Þetta sjá lesend-
ur mætavel og hitt líka, að hof-
móðinn vantar ekki. Er það varla
l'áandi, þegar aðgætt er, að höí-
undur þessi er nýbúinn að vinna
tvö afreksverk á sviði bókmennta
og málfræði. Ilonum tókst í
tveimur Mbl. að beti'umbæta
bæði Hcims um ból og þjóðsöng-
inn og sanna, að hvorki Sveinbj.
Egiisson né Mattbías Jochumssón
heí'ðu komið til greina við úthlut'
un verðlauna úr móðurmálssjóöi.
Og litlu seinna áréttaöi þessi höf-
undur tilkail Mbl. til verðlaun-
anna með því að búa til og birta
lesendum nýyrðið „kvíðsvið".
Þeir, sem lenda í orðaskaki við
sllka; snfflinga, eru því ekki öf-
undsverðir. Með þökk fyrir uirt>
inguna. K. J.“
Þ. Þ.
‘BAÐSroMN