Tíminn - 20.09.1958, Síða 7

T í M I N N’, Iaugardaginn 20. september 1958,
7
Ríkarður Jónsson, myndhöggvari, sjötugur í dag
,,. a3 RíkarSur Jóns-
son, fæddur 20. september
1888 í Tungu í FáskrúSs-
firði, hefir árið 1908 aS af-
loknu undirbúningsprófi í
dráttíist, sfaöiit námspróf í
rnyndskurði, er var í því
fólgiS að skera spegilramma
úr mahogni eftir uppdrætti,
er hann sjálfur hefir gjört,
og er hvorí tveggja að voru
áliti aðdáanlega af hendi
leyst".
Þannig 'hljóðar „nám£tbréf“ Stef-
áns Eiríks:onar og annarra próf-
nefndarnianna l'il handa Ríkarði
Jónssyni, myndhöggvara, dagsett
30. júní 19C3. Og það leig ekki á
löngu áður en fleiri e:i dórnnefnd-
in, fengu aðdáun á „ápóglinum
hans Rákarðs“. Hanh' vák’tj' slíkt
umtal, að halda varð . syíjihgu á
honum 1 Reykj'aví.k, og áf .því til-
efni segir eitt Reykj,:vvÍ^úýldaðið:
„AHt hefir s«aa ffjigii, ‘óg 'speg-
illinn ekki síður. Itncai'ður bjó
liann til seir: fullnumasáiíð' í tré-
skurði, án þess að deíta í hug,
að hann yrði siíkt umtalsefni,
svo við sjálft lægí að Iiann ærði
allan höfuðstaðirm og tæmdi
flesta 25 aura lú- vösum nianna.
En Ríkarður er piítur austan af
landi 'íw, hefir óréskurð
wg tálgulist hjá Stefáni Eiríks-
syni“.
Og nú er Rikarður Jónsson,
„pilturinn austan af landi“ sjötug
ur í dag. Hann situr enn í vinnu-
ítofu sin'ni á ’Grundai’stíg 15 og
mótar og myndar. Og það er ekki
aðeins „tréskurður og tálgulist“
sem leikur í höndum hans. Ríkarð
ur er löngu viðurkenndur sem
einn sérsíæðasti og þróttmesti
llistamaður landsins í höggmynda-
gerð og hefir gerzl cueiri björgun
armaður þjóðmenningarlegra verð
mæta en nokkur annar.
Þótt „spegillinn hans Ríkarðs"
teljist kannske frernur gerður af
miklum hagleik en skapandi list,
er 'hann fyrsti áfangi á langri leið
eins merkilegasta listamanns, sem
þjóðin á. Og að vissu leyti er „speg-
illinn“ táknrænn fyrir allan lista-
mannaferil hans, því að enginn
íslenzkur listamaður hefir sepglað
eins vel samííð og sögu þjóðar
sinnar í listaverkum sinum eða
tengt fortið og samíið eins vel
saman í spegiknyndinni. Vafalítið
má telja, að tréskurður sé sú list
grein ag fornu. sem viga- og veiga
mest sé að frátöldum skáldskap
og ritun bóka, og hún hélt velli
við hlið rímna sem alþýðleg þjóð-
list fram á síðustu aldir. Þó fór
svo að hún laut í lágina eins og
flest annað í þjóðlífinu á mestu
niðurlægingartímunum. Við borð
lá, að þessi merkilega og fagra list
grein, yrði aðeins arfur fortiðar,
er geymdist í gömlum munum í
þjóðminjasafni og yrði aldrei iðk-
uð í reisn nýs lima. Með fámennri
þjóg eins og íslendingum getur
einn maður ráðið miklu urn það,
hvort þjóðleg listgrein koðnar nið
ur eða endurfæðist. Þegar tímar
líða mun slík endurfæðing íslenzkr
ar tréskurðarlistar verða kennd
við Ríkarð Jónsson. Hann hefur
sýnt svo að ekki verður um villzt,
að tréskurður er ekki aðeins hag-
leiksiðja heldur skáldskaparform,
þegar svo er á haldið sagnritun og
þjóðfræði.
En pund Rikarðs er orðið stærra
en að lyfta tréskurðarlistinni til
vegs á ný. Hann er ágætur mynd-
hcggvari og hefir mótað í leir og
málm myndir samtíðarmanna
sinna svo að hundruðum skiptir.
Þær myndir eru flestar frábærlega
gerðar og trúar því, sem til er
-otlazt, að .svni bann, sem myndin
RíkarSur Jónsson, myndhöggvari.
er af, sýna meira en svipmót hans,
sýna innri manninn eftir því sem
svipur og yfirbragð geta gefið til
kynna.
Gripir R'.karðar eru dreifðir um
allar jarðir, íslenzkar sem erlend-
ar. Hann á fundarihamar jafnt á
borði Sameinuðu þjóð'anna sem
Búnaðarfélags íslands. Hann hefir
gert myndir af dönskum rá'ðherr-
um og færeyskum höldum, en um
fram allt íslenzku kjarnafólki. •—
Myndir hans eru í Alþingi, Háskól-
anum og öðrum skólum landsins,
kirkjum, hjá einstaklingum og
stofnunum.
Um æsku og þrosika Ríkarðs
Jónssonar segir Eiríkur Sigurðs-
son, yfirkennari á Akureyri, svo í
<rv“!n fvr’r irve;m árum.

Ríkarðu . ,u -... ivtyndin tékin í fyrradag ogsýnir einn vegg
nýjar mannaipyndir eru.
vinnustofunnar, þar sem gamiar og
. (Ljósm.: Tíminn JHM).
„Ríkarður Jónsson er uppalinn
á Strýtu vig Hamarsfjörð. For-
eldrar hans voru hjónin Jón Þór-
arinsson frá Núpshjáleigu og Ólöf
Jónsdóltir frá T'ungu í Fáskrúðs-
firði. Hann var kominn af gáfuðu
og listfengu alþýðufólki í báðar
'ættir. Bróðir Ríkarðs er hinn góð-
kunni listmálari, Finnur Jónsson.
Alfaborgir og sérkennilegar
klettamyndanir á æskustöðvunum
hafa mótað hann frá bernsku. En
yfir hálsana ofan við Strýtu gnæf-
ir Búlandstindur, fjallajöfurinn
fagri, eins og egypzkur pýramídi,
enda er 'Ríkarður fyrir löngu bú-
inn að gera hann ódauðlegan í
verkum sínum. Æskuslöðvarnar
hafa alltaf átt djúp ítök í Ríkarði.
Fyrstu viðleitni á listrænu sviði
gerði Ríkarður ungur heima á
Strýtu. I-Iann telgdi úr tálgusteini
þar úr fjallinu, bæði mannamyndir
ig manntöfl.
En 16 ára gamall fór hann til
Rej-kjaviku(r að nema. tréskurð
hjá Stefáni Eiríkssyni myndskera.
Stefán var Austfirðingur eins og
Ríkarður og reyndist mætavel
þessum efnilega lærisveini. Eftir
þrjú ár lauk hann fyrs'ta prófi í
myndskurði, sem tekið var á ís-
landi. Prófsmíð hans var spegil-
timgjörð, sem nú er eign Þjóð
minjasafnsins.
Eftir þetta fór Ríkarður til
Kaupmannahafnar til frekara
nóms. Var hann svo gæfusamur
tð kynnast þar Einari Jónssyni,
nyndhöggvara. Kenndi hann Rik-
irði undirstöðuatriði nöggmynda-
listar og var það góður undirbún-
ngur undir listaháskólann.
AIls stundaði Rikarður listnám
í Kaupmannahöfn í sjö ár. Flutti
íann þá til Reykjavíkur, en fór
nnan skamms aftur utan og þá
til Ítalíu, dvaldist þar í eitt ár.
Er ekki vafi á því, að Ríkarður
'ærði mikið á þessu ári af hinum
iuðræntt meisturum.
Að Ítalíuförinni lokinni • fór
Ríkarður heim til íslands' og :.ett-
ist nú að á æskustöðvum sínum á
Djúpavogi og var þar tvö ár. Það-
an fluttist hann svo til Reykja-
víkttr.
Haustið, sem Ríkarður kom til
Djúpavogs kont fyrir skemmtilegt
itvik, sem sýnir hug þeirra ná-
grannanna til hans og minnir
meira á söguöldina en nútímann.
Dag einn kom Gísli í Papey með
kú utan úr Papey ,og færði Rik-
arði að gjöf. En hann lét ekki
þar við sitja. Báturinn var einnig
hlaðinn af heyi. Gísli lét vetrar-
fóður fylgja handa kúnni. I-Iann
vildi sjá um, að fjölskylda Rík-
arðs yrði ekki mjólkurlaus ttna
veturinn. Svrtir þetta ekki aðeins
hlýhug Gísla til Ríkarðs, heidur
einnig, að hann vissi, hvað í
Ríkarði bjó.
Ríkarður er kvæntur Maríu Ól-
afsdóttur frá Dallandi í Húsavík
eystri, mikilhæfri konu. Þau hafa
eignazt fimm mannvænleg börn.
En þau urðu fvrir p.eirri saru sorg
að missa einkason sir.n. Má arki-
tekt, uppkominn. Var hann mesti
efnismaður.“
Ríkarður situr enn í vinnu-
stofu sinni með verKefn'i' liæg,
meiri en hann kemst yii.-,. Ha'nh
heldur áfram að festa svipmót
samtíðarmanna í berg og- máJjn,
og tréskurðurinn er ekki þoldur
lagður á hilluna. Eitt síðasta verk
hans á þeini vettvangi var yegg-
niynd af íslénzkri baðstöfu, og er
hún nú eign Kennaraskóla íslánds,
gefin af 20 ára nemendum á síð-
asta vori. Við gerð þeirraf mynd-
ar, sem er mikið hagleiks- og lista
verk, hafði Ríkarður í huga bað-
stofuna í Hafarnesi, en þar var
stórbýli um aldamótin og enn í
traustum, íslenzkum skprðum.
Þar dvaldist Rikarður um t'ímá
eftir fermingaraldur.
R.'karöur he'fir to.ipf allnrargt
bráðsnjallra kvæ'ða og lausávísna
á víð og dreif í blöðum ög.. rit-
um, og væri raunar vel þegs vert
að safna í bók. Greinar hans pg
ljóð bera öll mark málhagans og
oft bregður fyrir fátíðum, kjarn-
yrðunt af suðausturhorni landsins,,
þiví horni, sern ef lil vill á me$t' í
þeim sjóði íslenzkra landshofna.
Framhald á 11. síðu
Matthías Jochumsson
Einar H. Kvaran
Hluti af hinni nýiu baðstofumynd
Ríkarðs.