Tíminn - 25.10.1958, Qupperneq 6

6
T í M I N N, laugardaginn :25. október 1958
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINH
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu vi3 Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
ERLENT YFIRLIT.
var talað og misjafnt
í TÍMANUM í gær var hald
iS áfram að' rekja slysaslóð
þeirra Sjálfstæðismanna í
dýrtíðarmálunum. Var kom
ið þar á þeirri braut, að
Sjálfstæðismenn höfðu etið
ofan í sig öll fyrri stóryrði
um háskalegar afleiðingar
vaxandi verðbólgu en hófu
nú að dýrka hana og tilbiðja
sem eitthvert sérstakt heilla
goð alls almennings í land-
inu. Gerðist þessi merkilega
hugarfarsbreyting um það
leyti, sem utanþingsstjórn-
in ríkti og verður helzt skil-
in á þann veg, að hún hafi
átt að verka sem mótvægi
gegn þeirri viðleitni stjórn-
arinnar, að halda niðri dýr-
tíðinni.
Á Alþingi 1943 fengu Fram
sóknarmenn lögfestan hinn
svonefnda ,,sexmannanefnd,
ar-grundvöll“. Þá setur Mbl.
nýja plötu á fóninn og hverf
ur nú til upphafsins. Það seg
ir 28. sept. 1943:
„Fari svo, að ekkert sam-
komulag náist um niður-
færslu dýrtíðarinnar, og á-
fram verði lábiö reka á reið
anum, verður afleiðingin ó-
umflýjanleg sú, að öllu verð
ur siglt í strand. íslenzka
þjóðin verður að vitkast.
Hún verður að krefjast þess
af þingi og stjórn, að dýrtíð-
armálin verði tekin föstum
tökum og þar séu engin und
anbrögð viðhöfð lengur."
Og hinn 31. des. 1943 foirtir
Mbl. grein eftir höfuð dýrtíð-
arspámann sinn, Ólaf Thors,
þar sem hann skrifar m.a.:
„Engum blandast hugur
um, að þegar ófriðnum er
lokið og hinar stríðandi þjóð
ir geta að nýju komið fótum
undir atvinnulíf sitt, mun
verðlag á útflutningsvörum
landsmanna þegar i stað
hríðfalla. . . Fyrir einstaka
góðvild Bandaríkjanna hefir
tekizt að tryggja íslending-
um langt um hærra verð en
sömu kaupendur hafa greitt
öðrum þjóðum fyrir sams-
konar vörur. En um hið háa
verðlag á höfuðútflutnings-
vöru okkar skal það eitt
sagt, að það / mun ekki
standa deginum lengur eftir
að Bretar og aðrar þjóðir að
nýju hefja fiskveiðar, aö ó-
friðnum loknum. Og þá mun
verðfallið verða svo mikið,
að óvíst er, hvort við fáum
meira en einn fimmta eða
einn tíunda hluta þess verðs,
er við berum nú úr býtum.
Það er hægt að hegða sér
eins og Lúðvík 15. gerði. En
verði sá leikur leikinn of
lengi er mjög hætt við að
fallöxi þverrandi getu ríkis-
sjóðs og einstaklinga og vax-
andi örðugleikar á öllum svið
um atvinnulífsins skilji bol
frá höfði .... Til bess að
lækka dýrtíðina er eitt og
aðeins eitt ráð, það er að
stíga nú að einhverju leyti
afturáfoak hina förnu leið.
Verði þaö ekki gert daga ís-
lendingar uppi eins og nátt-
tröll strax og aðrar þjóðir
mega vera að því að hugsa
uítl að framleiða sjálfar þarf
ir sínar að nýju, beinlínis af
þvi að íslendingar búa við
langtum hærri framleiðslu-
kostnað en aðrar þjóðir og
geta'því við engan keppt um
sölu afurðanna á frjálsum
heimsmarkaði".
Hér er hvert orð satt. En
ekki er ófróðlegt að bera
þessa grein saman við ræðu
þá er flokksformaðurinn
flutti 10 mánuðum síðar, þeg
ar hann var orðinn hæstráð-
andi til „sjós og lands“ sem
forsætisráðherra „nýsköpun
arstjórnarinnar“. Og rúmum
mánuði áður en sú stjórn var
mynduð, standa þessi eftir-
tektarverðu orð i Mbl.:
„Fram hjá þeirri stað-
reynd verður ekki gengið, að
úr því verður að fást skorið
nú, þegar þing kemur sam-
an og dýrtíðarmálin eru enn
viösj árverðustu vandamálin,
hvort Sósialistaflokkurinn
hyggst að beita dýrtíðarmál-
unum sem vopni i barátt-
unni gegn ríkjandi stjórn-
skipulagi eða ekki“.
Þetta stendur i Mbl. rétt
áður en aukabúnaðarþing
var kvatt saman til þess að
láta í ljós álit sitt á verð-
lags- og kaupgjaldsmálun-
um. En þegar eftir að Búu-
aðarþing hafði, fyrir hönd
bændastéttarinnar, fallið
frá réttmætum kröfum sin-
um um verðhækkun á land-
búnaðarvörum og sýnt þann
ig í verki, aö bændur voru
reiðubúnir til þess, að færa
fórnir til stöðvunar dýrtíð-
inni, þá snýr Sjálfst.fl. enn
við blaðinu og Mbl. hættir
gjörsamlega að tala um
hættuna af aukinni verð-
bólgu. Og af hverju? Af því
að nú hillti undir hagstæða
verzlunarsamninga um ráð-
herrastólana. Anganþeyr ný
sköpunarævintýrsins var tek
inn að strjúka um vit þeirra
Mbl.-manna. Svo myndar Ól.
Thors nýsköpunarstjórnina.
í ræðu, sem hann flutti á Al-
þingi við það tækifæri segir
hann að meginstefna hinn
ar nýju ríkisstjórnar hnigi
„. . . að því, aö leitast við að
forðast, að hinn skjótfengni
auður remli út i sandinn“.
Ýmsir gætnari Sjálfstæðis-
menn horfðu með ugg á að-
farirnar og neituðu þátttöku
í hinu nýja fyrirtæki. Einn
þeirra var Björn Ólafsson,
sem hélt uppi andófi í Vísi.
Mbl. svaraði honum svo:
„Það er farsælast fyrir Bj.
Ól. að .játa að hér skilur á
milli feigs ofe ófeigs. Milli
þeirra leyfa af isl. þjóðinni,
sem enn þjáist af þeirri böl-
sýni, er um margar aldir dró
þrótt og framtak úr mönn-
um og er ábyrgt fyrir örbirgð
margra alda og hinna, sem
tekizt hefir að læra af land-
námsmönnum, sem síðustu
áratugina hafa lyft atvinnu-
lífi þjóðarinnar á margíallt
hærra stig og með því auk-
ið stórhug og bjartsýni hjá
öllum þorra manna og vel-
megun alls almennings í
landinu".
Nú er alls ekki venö að
Knowland fellur á eigin bragði
Kosningabaráttan í Kaliforníu vekur mikla athygli
New York, 19. okt.
MIKLAR horfur eru nú taldar
á því, að einn þeirra stjórnmála-
manna, sem mest hefir borið á í
Bandaríkjunum' seinustu árin, bíði
slíkan ósigur í kosningunum 4.
nóv. næstk., að pólitískum ferli
I hans ljúki þá að mestu eða öllu.
Maður þessi er William Know-
land, sem verið hefir leiðtogi
republikana i öldungadeildinni og !
I mjög hefir verið nefndur sem eitt
1 af forsetaefnum republikana. Ef
: hann fellur nú, eru allar slíkar
fyrirætlanir vafalaust úr sögunni.
\ Knawland er borinn og uppal-
, inn í Kaliforníu, kominn af efnuðu
fólki og hefir tekið þátt í stjórn-
■ málum síðan hann fékk aldur til.
Orðrómurinn segir, að hann hafi
látið sig dreyma um það síðan.á
barnsaldri að verða forseti Banda-
ríkjanna. Þessi draumur hans fékk
mjög byr í vængi, þegar Earl
Warren, sem þá var ríkisstjóri
Kaliforníu, en nú er forseti Hæsta
rétlar Bandaríkjanna, skipaði
hann öldungadeildarmann Kali-
forníu fyrir 14 árum síðan, en
rikisstjórinn fær vald til slíkrar
útnefningar, þegar kjörinn öld-
ungadeildarmaður fellur frá áður
en kjörtímabili hans er lokið.
Knowland vann sér strax mikið
álit í þessari stöðu, — hefir tví-
vegis verið endurkosinn og hlaut
bæði stuðning republikana og
demokrata í síðara skiptið. Hann
var talinn viss um endurkosningu
nú, ef hann hefði gefið kost á sér
sem öldungadeildarmaður aftur.
MARGIR MYNDU hafa Iátið sér
nægja það að halda sæti öldunga-
dc-ildarmanns, þar sem því fylgdi
orðið jafnframt forusta fyrir repu
blikönum í öldungadeildinni.
Knowland þóttist hins vegar sjá
aðra leið vænlegri upp í forseta-
stólinn. Hún var sú að verða rikis-
stjóri í Kaliforníu, gegna því starfi
í scx ár, lofa Nixon að vera for-
setaefni republikana 1960, þegar
líklegt var að þeir myndu tapa,
er, verða svo forsetaefni þeirra
1964, þegar sigurvonirnar væru
meiri. Revnslan hefir sýnt, að rík-
isstjóri hefir miklu betri aðstöðu
en öldungadeildarmaður til þess
að verða útnefndur sem forseta-
efni, svo að þessu leyti var dæmið
rétt reiknað hjá Knowland.
En Knowland sást hér strax yfir
eitt. Flokksbróðir hans, Goodwin
Knight, var ríkísstjóri í Kaliforníu
og vildi ógjarnan sleppa embætt-
inu. Persónulega var Knight líka
vinsæll og er talinn viss' um að
hafa náð endurkosningu sem rík-
isstjóri. Knowland hafði hins Veg
ar tök á flokksvélinni með aðstóð
Nixons, svo að Knight sá þann
kost vænstan að láta í minni pok-
ann. Nixon fann upp það snjall-
ræði til s'amkomulags, að Knight
skyldi gefa kosl á sér sem öldunga
deildarmaður í stað Knowlands.
Knight féllst á þetta, en hann
neitaði hins vegar að sættast við
Knowland. Hann hefir enn ekki
fengizt til að lýsa yfir stuðningi
við Knowland sem ríkisstjóraefni.
Og yfirleitt er talið, að helzlu
stuðningsmenn Knight muni ekki
kjósa Knowland.
KNOWLAND gerði sig líka sek-
an um aðra yfirsjón, sem getur
reynzt honum engu siður dýr en
, að hrekja Knight úr rikisstjóra-
| embættinu. Það virðist hafa verið
Goodwin Knight, Eeisenhower forseti, og William Knowland.
keppikefli Knowlands seinustu ár-
in að taka sér stöðu Roberts Tafts
sem leiðtogi hægra arms repu-
blikana. Til þess að sanna þetta
í verki lýsti hann vfir því, að hann
ætlaði sér að vinna að veigamik-
illi brevtingu á vinnulöggjöfinni í
Kaliforníu. Nú fá menn ekki vinnu-
réttindi þar, nema þeir séu í verka
lýðsfélagi. Knowland lýsti því yf-
ir, að hann vildi láta afnema þetta
ákvæði og veita pfélagsbundnum
sama rétt og félagsbundnum i
þessum efnum. Nokkur ríki í
Bandaríkjunum, þar sem hægri
sinnaðir menn stjórna, hafa þegar
sett lög um þetta. Þetta mætir
hins vegar mikilli andstöðu félags
bundinna verkamanna og snerust
þeir strax harðlega á móti Know-
land fyrir þessa aístöðu hans. Og
meðal þeirra, sem snerust strax
gegn þessari stefnu hans, var
Knight ríkisstjóri, en hann hefir
haft allmikið fylgi meðal verka-
manna. Fleslir af frambjóðendum
republikana í þingkosningunum
hafa gert hið sama. Republikanar
eru þannig klofnir í þessu máli,
sem er orðið eitt allra stærsta
kosningamálið í Kaliforníu.
NIÐURSTAÐAN af öllu þessu
brölti Knowlands er nú orðin sú,
að skoðanakönnunum í Kaliforníu
ber saman um, að hann muni kol-
falla sem ríkiss'tjóraefni og senni-
lega muni Knight falla með hon-
um sem öldungadeildarmannsefni,
en muni þó fá talsverl hærri at-
kvæðatölu. Vegna brölts Know-
lands virðast republikar.ar þannig
líklegir til að missa ívö þýðingar-
mestu embættin í Kaliforníu, er
flest bendir til,*að þeir hefðu
haldið þeim að öðrum kosti. Af-
leiðing slíks ósigurs er svo- al-
mennt talin sú, að republikanar
muni tapa KaliforníU í forseta-
kosningunum 1960. Af þeim ástæð
um er það talið veikja mjög að-
stöðu Nixons, ef republikanar
íapa nú í Kaliforníu, þar sem Kali-
fornía er heimariki hans og hann
tekur nú mikinn þátt í kosninga-
baráttunni þar. Ekki hefir honum
þó heppnazt að sætta þá Knight
og Knowlarid, og strandar þar á
þeim fyrrnefnda. Knight segir, að
það myndi alveg eyðileggja sigur-
\'onir hans', ef hann bendlaði sig
við Knowland.
Rétt er að geta þess, að það er
talinn mikill ávinningur fyrir
A.dlai Stevenson, ef demokratar
vinna nú í Kaliforníu, því að allra
helztu frambjóðendur þeirra þar
eru sagðir eindregnir fylgismenn
hans sem forsetaefnis.
AF HÁLFU republikana eru nú
gerðar allar hugsanlegar tilraunir
til að afstýra falli Knowlands.
Eisenhower er nú sjálfur á leið-
inni þangað og mun halda stóra
kosningafundi i aðalborgunum.
Vafasamt er talið, að þetta ferða-
lag forsetans beri þó tilæílaðan
árangur. Úr þessu þarf ekkert
Framha/d á 8. aíðu.
UÐSTOMA!
Refur bóndi heldur nú
máli sínu:
áfram
tala um „fallöxi þverrandi
getu ríkissjóðs og einstak-
linga“, ekki um hinn alltof
háa „framleiðslukostnað“,
ekki að eina ráðið sé að
stíga „að einhverju leyti aft-
urábak hina förnu leið.“ Nei
allt slíkt spjall var nú skyndi
lega orðið „bölsýni“ sem
„ábyrgt var fyrir örbirgð
margra alda.“ Aumingja
Björn.
Aftur í Eyjafirði. Erá Stóradal fór
ég til Eyjafjarðar aftur og haíði
svo verið róð fyrir gert. Dvaldist
ég þar í hálfan mánuð áYtri-
Bægisá, en kom þó á nokkra bæi
þar s. s. Steðja, Myrká, Þúfnavelli
o. fl. og átti þar vinum og frænd-
um að fagna. Eitt sinn er ég var
á gangi eftir Þelamörkinni kvað
ég:
Rekkar viða refi sjá,
renna fram á heiðum.
Þó er einn sem þýtur ó
Þelamerkurleiðum.
Á ieiðinni til Eyjafjarðar frá
Blönduósi kvað ég: j
Norðurieið með „Norðurleið" !
ég íer,
norðurleiðir kunnar eru mér.
Eg er líka senn á suðurieið,
sjálfsagt verður förin einnig
greið.
Þarna kennír sjáifshóls en ég er
Lika Norðlendingur. Þegar óg
kom í hlaðið á Bægisá kvað ég:
Leið til norðurs lokið er,
lyndi glatt þvi hlýt ég.
Alltaf birt.ír yfir mér
Eyjafjörð þá lít ég.
Jakob Ó. Pétursson gaf mér ljóðabók
sína „Hnökra" og kvað ég að
lestri hennar loknum:
Fell't og siétt hér finna má
fallegt málið bundið.
llnökra þessum „Hnökrum“ á
hef ég litla fundið.
Næsta vísa er kveðin ttm stúlku,
sem ég þekkti vel og þarf ekki
skýringar við.
Meyjan snyrtimennsku ber,
menu þó virt ei hafi.
Að þó syrti er hún mér
yls og birtugjafi.
Það er stundum komizt svo að
orði, að einn eða annar „gjöri í
nytina sína". í tilefni af því varð
eftirfarandi visa til.
Suma skortir virðist vit,
virða stæðilega.
Framhald á 8. síðu.