Tíminn - 18.12.1958, Blaðsíða 7

51 f IVII N N, fimmtudaginn 18. desembcr 1958,
7
BÆKUR O G HÖFUNDAR
Óvenjuleg samslilling máls og mynda
Margar eru ferðabœkurnar, sem
út koma hér á landi á þessari bóka
verlíð fyrir jólin. Flestar eru þýdd
ar, en þó nokkrar íslenzkar. Það
tilheyrir að hafa margar og góðar
myndir í ferðabókum, og ein er
sú íslenzk ferðabók sem sameinar
öðrum betur frásögn máls og
mynda. Það er bókin Á ferff um
fjórar álfur, eftir Guðna Þórðarson
blaðamann, og hún sker sig úr
um fleiri kosti.
Guðni Þórðarson hefir mörg und
anfarin' ár ritað myndagreinar í
Tímann og ýmis tímarit, flestar
um íslenzk en þó allmargar um
erlend efni frá ferðum sínum víða
um heim.Þessar greinar hafa notið
óvenjulegra vinsælda. Efni þessar-
ar bókar er þó ekki endurprentun
eða uppsuða úr göml.um greinum,
heldur algerlega nýjar af nálinni
þótt fjallað sé stundum um slóðir
og a-tburði, er hann hefir áður sagt
frá. I jbókinni eru hvorki meira
nó minna en hundrað ijósmyndir,
er höfundur hefir sjálfur tekið og
eru í nánara sambándi við efnið
en tíðast er. Slíkt getur aðeins
orðið þegar höfundur mynda og
frásagnar er hinn sami og kann
vel lil verka við h\;ort tveggja.
Þessar myndir eru hver annarri
betri, margar stórsnjallar.
Ei-ns og nafn bókarinnar gefur
til kynna, er víða komið við. Ef ii
er skipt i fjórar deildir. Hin fyrsta
er um lönd í austri, og er fyrsti
áningarstaður Egyptaland. Þar er
fþó ekki aðeins sagt frá píramíd-
unum eins og oft vill verða, heldur
segir frá ferð upp langan Nílar-
dalinn, þar sem gott færi gefst
til að kynnast iífi fólksins í land-
Guðni Þórðarson
inu, og þrátt fyrir forna frægð er
það mik.lsverðast í hverju landi.
Næst er haldið til Iúbanon á slóðir
Fönikíumanna, siðan til Bettehsm
og Jerúsalem, og þar næsl er sagt
frá ferðalagi yfir eyðimörk með
Aröbum ó ,sk:pi eyðimerkurinn-
ar“ sem nú er, — eyðimerkurbíl.
Þá er komið til Bagdad, borgar
þúsund og einnar nætur, cn eftir
það heldur höfundur vestur á bóg-
inn til Tyrklands og reikar um
slóðir væringjanna í Miklagarði.
Næst koma lönd í suðri. Þar
verða fyrst fyrir greinar um
Sjö skip “ bók Sigerðar Haralz
Sjómaður dáða drengur, er það
vægasta, sem manni verður að orði
eftir að hafa lesið ofannefnda bók,
svo vel er hún samin og listfengi-
]ega, bæði um málfar, frásagnar-
háít og bersögli. En eftir lestur-
inn hefur maöur þá kynnst — og
með yissum hætti — eignast enn
eina útgáfu af uppáhaldsdreng —
höfundinn sjálfan.
Og ekki spillti fyrir penni ann-
ars rithöfundar — viðtal V.S.V.
Því viðtali átti ég að þakka hversu
fljótt ég las þessa bók. En lífið
sjálft hefir þá eins og vigtað bók-
ina með vissum hætti. Einn af mín-
um góðu vinum og samstarfsmönn
aim, vissulega hljóðglÖggur á það.
sem vel er gjört með pennanum,
einmitt sá sem opnað hefir á mér
augun fvrir mörgu hinu bezta sem
fil hefir orðið í seinni tíð í bók-
menntum hér' hjá okkur, var nú
Kertasníkir kemur j
Sú nýbrsytni var tekin upp á
Stlfossi af Kaupfélagi Árnesinga,
öð síðast liðinn sunnudag gekkst
það fyrir útiskemmtun fyrir börn.
Kom á skemmtunina jólasveinn- ■
inn Kertasníkir, sem var á leið
frá Heklu til Reykjavíkur, söng1
fyrir börnin og útbýtti jólagjöf-
lim. Voru þarna saman komin hátt
á fimmta liundrað börn, og fjöldi
fuilorðinna, scm skemmtu sér hið
bezta.
Kertasníkir kom klofríðandi á
rr.jólkurbíl austan frá Heklu. Var {
hann hinn kotrosknasíi, þegar,
hann snaraðist af bílnum með
gjafirnar og tók sér stöðu framan
við kaupfélagið. Lúðrasveit Scl-
foss lék iólalög, en Kertasníkir
söng eins og áður er s'agt, og i
þörnin tóku undir.
Þeim, er aðeins þekkja Measure
for Measure af bók„ verður
kannski kynlega við að sjá þessa
sýningu. En túlkun Sjöbergs virð-
ist eiga fuilan rétt á sér, á svið-
inu lifir hið fjölbreytilegasta mann
líf, hvergi er dauður punktur og
þetta aldna ævintýri talar til okk-
ai lifandi tungu. Maður hverfur
ríkari úr leikhúsinu — og Shake-
speare hefir enn birzt í nýju
gervi. Ól.
um sinn kominn á s.júkrahús. Sem
ég skyldi heimsækja minn mann
þar, varð mér á að grípa um-
rædda bók Sigurðar Haralz, hver
þá heldur ekki féll í grýtta jörð.
Mér er ljóst, að æði margir höf-
unda hafa orðið nafnkunnir, og
jafnvel heimsfrægir fyrir bækur
sínar um sjómannalíf, en hér bag-
ar eða a.m.k. tefur hvað fámenn-
ur sá þjóðfiokkur er, sem nú var
skrifað fyrir.
Með slíkum töfrum segir höf-
undurinn frá sjóferðum sínum, að
maður teiur sig, eftir lesturinn,
ærið kunnugan, ekki aðeins sjó-
mannshlutskiptinu, heldur einnig
áhöfnunum á umræddum skipum,
og ýmsu í hafnarbæjunam sem er j
jafn nauðsynlegt millilandasigiing-
uin ehis og eldsneytið og seglbún-!
aðurinn, en ekki er meíið eða;
þakkað að sáma skapi.
Fyrir mér varð bók þessi fljót-
lesin, frásagnarmátinn hraður,
frásagnargleðin slik að hvert sem
eínið var, var athygli minni haldið
sívökulli, enda manni einatt sýnt
í heima sem maður haíði áður
litlar spurnir af.
En allt er þetta uppsláttur fyrir
Laufásveginn! Hann var líka minn
vegur áður en nokkur heimsstyrj-
öld hafði komið til sögunnar, og
er það meir en Tómas getur sagt!
Þá á sér þar samt. stað hljóðlát
styrjöld lítils drengs sem rís önd-
verður gegn guðs og manna lögum,
af því að forsjónin sviftir móður
hans heilsu og lífi þegar honum
kemur verst. Býður öllu og öllum
byrginn, fer að eigin vild um
hlutskifti og velur ungur sjó, sigl-
ir hann háan um heimsins höf.
en þá kemur í ljós, að hann er
betur að heiman búinn en ætla
mætti. Það er kjölfesta með í för
inni, erfður manndómur, óbilandi
drengskapur — og því er hann
kominn af hafi!
■ Og ekki kemur hann tómhent-
ur, heldur með lífs síns æfintýr
og hefir nú auðnast að segja þann
ig frá því á tveim bókum, að í dag
og í framtíð verður Sigurður Har-
alz tal:nn til stórhöfðingja Laufás-
vegarins! !
Aþenu og þá Delfi, Feneyjar, Tri-
est og Písa. Einn bezti kafli bókar
innar heitir Örlagadagar í Hol-
landi. Þar lýsir höfundur af eigin
sjón flóðunum miklu og hörmung
um þeirra veturinn 1953. Myndirn
ar tala þar og sinu glögga máli.
Næst lýsir höfundur siglingu með
isienzku skipi suður í Mið.jarðar-
haf og dvöl á strönd Tyrkjaráns-
manna, og er þá komið að kaflan-
um um lönd i vestri.
Þar eru frásagnir frá Ameríku,
ferð um ýmis fylki ,sagt af bænd-
um og fiskimönnum, ljósadýrðinni
á B.roadvvay, villta vestrinu og
fieiru.
Síðast eru lönd í norðri. Þar
er ágæt grein um Lófóten, fisk-
veiðar og fiskimannalíf í þessari
mestu verstöð heims. Sagt frá flug
ferð yfir jöklaríki Grænlands og
að síðustu er grein um Grímsey.
Þessi upptalning á efni bókarinn
ar gefur að vísu í skyn, hve
margra grasa þar kennir, en ann-
ars segir hún lítið um gildi bókar-
; innar.
Guðni kann mjög vel að segja
frá. Hann vefur saman myndir
af því, sem fyrir augu 'hans sjálfs
b.er og fróðleik um liðna tíð. Á
því fer mjög vel, þcgar það er
gert með þeim hætti, að úr verður
heilsteypt mynd. Frásagnarháttur-
inn er mjög lipur og gæddur sam-
úð og skilningi. Yfir honum er
einkar hugþekkur og laðandi blær,
og það er auðséð að höfundur er
vel lesinn, einkum í fræðum land-
anna við botn Miðjarðarhafs. Er
sú þekking skemmtilega ofin í
staðalýsingar.
Lítill vafi er á því, að þessi bók
er nieðal hinna skemmlilegustu og
eigulegustu, sem út koma á þessu
hausti. Hún er einmitt með því
sniði, sem bezt er að hafa á ferða-
bókum — samstilling mynda og
máls. Útgáfán er og hin fegursta,
ekkert til sparað af háifu Fróða,
er verða má til að gera fagra og
sérstæða bók. AK.
löngu orðin landskunn fyrir
ágætar barija- og unglinga-j
bækur, sem hún hefir gefið
út. í ár gefur Leiftur út fjöldaj
góðra unglingabóka semj
endranær, og skal hér getið
nokkurra þeirra.
Kapteinn Marrvat er góðkunn-
ingi margra ísiendinga eldri sem
■yngri. Hann er svo sem kunnugt
er höfundur bókanna Percival
Keene, Jakob Ærlegur, Jón mið-
skipsmaður o.fl. í fyrra gaf Leifl-
ur úí bókina Jafet í föðurleit
eftir Marryat og i ár kemur fram
hald hennar, Jafet finnur föður
sinn. Þetta cr önnur útgáfa bók-
arinnar, og er hún því mörgum
íullorðnum að góðu kunn. Ilún
er hér gefin út í hinni frábæru
þýðingu Jóns Ólafssonar ritstjóra.
Undanfarin á'r hefir lítið verið
um unglingabækur eftir ísienzka
höfunda. Þeim hefir þó stöðugt
íjölgað og er það segin saga, að
þær bækur ná mestum vinsæld-
um meðal unglinganna. í fyrra
kom út bókin Jói og sjóræningja-
strákarnir eftir íslenzkan höfund,
sem nefnir sig Örn Klóa. Seldist
hún upp á þremur vikum, og kem-
ur nú framhald hennar, Jói og
hefnd sjóræningjastrákanna.
í bókaflokkana um Hönnu og
Köllu-Maju bætast við tvær bæk-
ur í hvorn. Þær munu verða kær-
kcmin jólagjöf handa öllum þéim
teipum, sem flokkunum safna.
Nýr drengjabókaflokkur hefur
göngu sína með bókinni Kim og
féiagar. Kim er dugmikill slrák-
ur, sem lendir í ótal ævintýrum.
Hann á áreiðanlega eftir að eign-
ast íharga vini og aðdáendur hér
á landi.
Þrír fræknir ferðalangar segir
frá þremur tápmiklum dönskum,
drengjum, sem ferðast fótgang-
andi suður Frakkland. Þeir ienda
í mörgum ævintýrum, en komas't
þó heiLskinna á leiðarenda að
lckum.
Þjóðvísur og þýðingar
Gjöri aðrir betur.
Guðbrandur Magnússon.
Hermann Pálsson: Þjóðvís-
ur og þýðingar. Sjöundi
bókaflokkur Máls og Menn-
ingar. Heimskringla, Rvík
1958.
Þjóðvísur nefnist fyrsti hluti
þessarar bókar. Sá kaflinn mun
vera frumortur, og er hann enda
mestur að vöxtum og gæðum. Her-
mann Pálsson er engan veginn
mikið skáid, en hann er formhag-
ur og ræður alimiklu máli, og
þess njóta flest ijóð hans. Þau eru
smágerð og ljóðræn og oft trega-
biandin, mörg þeirra má kalla
falleg í meinlausustu merkingu
þess orðs. En ósköp seilist maður-
inn skammt til fanganna! Ljóð
hans eru flest svo smáfelld að
þau virðast engan varða neirta
kannske sjálfan hann, lesandaun
láta þau ósnortinn að mestu. Við-'
fangsefni hans, litils háttar veðra
brigði oftast eða ljóðræn skap-
brigði, hefjast aldrei í' æðra veldi
skáldskapar, verða aðeins snotr-
ar smámyndir, dálítið failegar
þsgar bezt lætur. Um síður þessa
ljóðakvers blæs aldrei stormur í
neinum skilningi, tæpast nokkru
sinni hressandi gola.
E:i það, sem skáldið Hermann
Pálsson hefir scr til halds og
trausts er vandað og oft lislrænt
málfar, formfesta og myndvísi.
Þetta nægir að vísu ekki til mik-
ils skáldskapar, en þessir þættir
bera uppi beztu ljóð hans. Ég tek
lítið dagmi; ljóðið, sem mér sýn-
ist með hinum beztu í bókinn-i,
nefnist Úr annálum:
llratt að ósi feigur flýtur
Fellur elfan ströng og hörð.
Einn að höggstokk lágum lýtur.
Lúð á öxi glolta skörð.
Fætur spyrna í freðinn svörð.
Fast á varir dæmdur bítur.
Rauðar crmar böðull brýtur.
Bláir hrafnar standa vörð.
Snöggt af bolnum höfuð hrý’tur.
Hrímköld drekkur blóðið jörð.
I þessu Ijóði virðast mér beztu
einkenni Hermanns koma fram,
og hér hefir hann í eitt skipti
hendur á viðfangsefni, sem hefir
gildi utan hugarheims sjálfs hans.
Þrír síðari kaflar bókarinnar
eru þýðmgar, úr írsku, gelísku og
ensku, og munu þær flestar vera
úr fornum þjóðkvæðum. Vand-
fundinn mun torþýddari kveðskap
ur, enda reynist svo, að þessi ijóð
hafa glatað öllum þjóðvísnatöfr-
um í meðförum Hermanns, verða
næsta hversdagsleg og sviplítil,
og eru þýðingarnar flestar sýnu
smáfelldari en frumortu ljóðin.
Engu að síður einkennast þær af
vönduðum vinnubrögðum Her-
manns, smekkvísi og listræn hóf-
semi eru beztu einkenni þeirra.
Og það eru áhrifin, sem þessi
bók lætur eftir sig: listræn hóf-
semi og vandvirkni en hvergi
skáldlegt flug í skýjum.
Ó. J.
Komið jólabréfum
í póst
í dag eru seinustu forvöð að
koma jólabréfum í póst, ef þau
eiga að berast viðtakendum fyrir
jólín. Póststofan í Reykjavík
verður opin til kl. 10, en póst-
kassar verða tæmdir seinast ki.
12. — Gleymið ekki að póst-
leggja jólabréfin!
A víðavangi
Vandræðaleg rökfærsla
Alþbl. ræðir um kjörda-imi-
málið í fyrradag og kemst að
þeirri dularfullu niðurstöðu, a<i
l ramsóknarflokkurinn eigi sök
á því, „ . að ekki hafa feng-
izt viöunandi breytingar á kosi -
ingatilhöguninni og kjördæma-
skipuninni“. Sönnunin fyrir
þessu á að vera sú, að Frarc-
sóknarménn hafi verið andvígir
breytingunum 1933 og 1942. Rétt
er það, að Framsóknarmenn
töldu þær breytingar meingall-
aðar. Og nú er svo komið, að
torvelt mun að finna nokkurn
mann, scm ckki cr sama sinnis.
Illutfallskosningar uni tvo menn
er vitleysa. Uppbótarkerfið mel
lilutfallaþingmönnunum er fá-
sinna. Af því leiðir m.a. að þing-
menn úr fámennustu kjördæm-
um landsins geta jafnvel orðie
3 samtímis á þingi. En það er
gersamlega vonlaust nuð aiS
kenna Framsóknar'mönnum um
þetta sköpunarverk. Hann hefir
ekkert bolmagn haft til þess a®
hindra aðra flokka í að gera
hverjar þær breytingar á kjöi-
dæmaskipuninni sem þeir vildu,
Hnekkt eigin metum
Þjóðviljinn keppist nú viffi
það dag hvern að slá út öll sín
fyrri ósannindamet. Hér skal affi
þessu sinni aðeins bent á tvö
dæmi, sem bæði eru tekin úr
ieiðara blaðsins í gær.
Þar segir að Eysteinn Jónsson
liai'i svikið verðstöðvunarstéfnf
una s.l. v;or og knúið fram nýja
verðhækkunarstefnu. Með þess-
um ummælum er eflaust átt vié
efnahagsmákfiöggjöf þá, sem
samþykkt var í þignlokin í vör.
Það er nú fyrst við þetta að at-
huga, að raus Þjóðviljans uiii'
verðstöðvunarstefnu er algjör-
út í hött. Sitt hvað er að tala og
framkvæma. Kommúnistar eru
allra manna duglegastir að tala,
en þá skortir æði oft þá ábyrgð-
artilfinningu sem þarf að vera
til staðar þegar taka þarf á
verkefnum á raunhæfan liátt.
Ráðstafanirnar í vor voru engiiin
leikur heldur óhjákvihinilég
nauðsyn. Ef til þeirra hefði ekki
verið gripið hlaut afleiðingin að'
verða stórfelldur samdráttur
framleðslunnar, stöðvun ýinissa
lífsnauðsynlegra framkvæmda,
með atvinnuleysi og eymd í eftir
dragi. Enda fór það svo, a®
allir þingmenn Alþýðubandalags
ins nema kommúnistinn Einar
Olgeirsson, létu sér segjast.
Það er sannarlega reiðilaust af
Framsóknarmönnum þótt Þjóð-
viljinn kenni þessa stefnu við
þá og Eystein Jónsson. Hins
vegar munu þeir alve? frábiðja
sér að vera á nokkurn hátt
bendlaðir við „stefnu" Einars
Olgeirssonar.
Þegar ísinn svignar
í sama leiðara segir að Ey-
steinn Jónsson hafi borið „frani
kröfu um að kauphækkunin
skyldi tekin af verkamönnum,
laun þeirra skyldu lækkuð uni
8%, en það jafngildir því, að
verkamönnum sé skipað að
vinna kauplaust einn mánuð á
ári.“
Hér er nú ekki verið að skera
utan af hlutunum. En mætti
spyrja Þjóðviijann: Ilvenær
hefir Eysteinn Jónsson borið
fram þessa kröfu? Eða á bla'ðið
við þau tilmæli, sem forsætis-
ráðherra sendi Alþýðusambands
þingi? Annað getur það naum-
ast verið. Nú er það út af fyrir
sig fáránlegt að orða þau til-
mæli fremur við Eystein Jóns-
son en forsætisráðherra. En þeh
um það, Þjóðviljamenn. Það
hreytir engu um eðli niálsins.
Kjarni málsins er sá, að ekki
var farið fram á að gefa eftir
einn einasta evri öðruvísi en um
það semdist við verkalýðssam-
tökin. Með tilmælunum var að-
eins óskað eftir fresti, svo ráð-
rúm gæfist til samninga. Og
meira að segja ráðherrar AI-
þýðubandalagsins þóttust telja tt
(Framh. á 8. síðu.)
«
V