Tíminn - 31.01.1959, Síða 5

Tíminn - 31.01.1959, Síða 5
TIMINN, laugardagiun 31. iauúor 1959. -------------------- ' Hlutur bænda er gerður lakari en annarra í frum- varpi ríkisstjómarinnar um niðurfærslu vísitölunnar Herra forseti. Það er nú búið að ræða mikið um þetta mál hér, og ekki allt, sem d raun og veru kemur við frv. sjálfu, en bolía- leggingar á ýmsar hliðar um það, (hvex- bæri sök á málinu og hvern ig því skuli ráða til lykta. Eg vildi aðeins segja hér örfá orð áður heldur en frv. er afgreitt til atkvgr. og er það einkum vegna þeirra ummæla hæstv. forsætisráð herra, að hann lagði á það nokkra áherzlu, að frv. þetta og byrðar þær, sem því fylgja, þær ættu að koma jafnt niður á alla. Og vit anlega er það sú eina rétta leið, sem hugsanleg er í þessum eín- tim, að svo skyldi vera. Jafnhliða segir hann þó, að fáist þær ieið réttingar, sem fulltrúar bænda hafa farið fram á í þessum efnum til þess að fá hliðstæður eða verða jafnir öðrum, þá sé öllu stefnt í heina upplausn og mikla ógæfu með afgreiðslu þessa máls. ÞaÖ virðist því, eins og frv. sé að tnokkru leyti byggt á. að það skuli ekki vera sami réttur, sem bænd um er áskilinn til þess að get'a náð því marki, sem 'frv. á aö ná. Því að það hefur verið fluttar hér brtt. samkv. ósk framleiðslu- ráðsins, sem miða að því að gera bændurna nokkurn veginn hlið- Étæða öðrum stéttum, sem við er iniðað í afgreiðslu frv. Og því hefir verið tekið af stjórnarflokk- xinum mjög misjafnlega og jafn vel illa. Og eins og hæstv forsætis ráðherra hefir komizt að orði, að ef þessar hliðstæður og þessi jöfn tiður eigi að nást miili bændanna og aftur hinna stéttanna, sem um er að ræða, bæði sjómanna og út gerðarmanna, að þeir væru þar að öllu hliðstæðir, að þá sé að steínt í beina upplausn og hreina og mikla ógæfu. Ja, hvernig er hægt að skilja þetta á annan veg heldur en þann, að hann ætli bændunum annan rétt og minni heldur en þeirn stétt tim, sem hliðstæðar eru og hlið slæðar aðgerðir fá í þessu frv. Frv. er þess vegna að nokkru leyti einmitt á þessum mismun byggt, íireint og beint. Byggt á þessum mismun, sem er á milli annarra Stétta um afgreiðslu þessa máls og aðstöðu bændastéttarinnar, og gkal ég vikja að því nokkrum orð tum. Niðurgreiðslurnar og bændurnir Þá er fyrst að líta á það, sem ríkisstj. hefur þegar framkvæmt, en það eru niðurgreiðslurnár. Og líta á, hvernig bændurnir, hver, hlutur þeirra verður við þessar nið j turgreiðslur, sem hafa verið fram- i ikvæmdar o.g svo gagnvart hlut j hinna. Við höfum orðið um það j mokkuð ljóst yfirlit. sem við höfð- Um náttúrlega ekki fyrr heldur en gögnin fóru að koma á borðið um það, hvernig þessar niður greiðslur verka fyr-ir bændastétt Ína. Eg hef fengið um |>að skýrslur frá hagstofustjóra, hvernig þessar niðwrgreiðsiur hafa verið framkvæmdar nú u:n áramótin af hæstv. ríkisstjórn. Það eru aðeins 6 liðir, sem niður greiðslurnar eru reiknaðar á. Það ®ru þessir liðir: Kjöt er látið vera eða greitt niður á kjötinu sem svarar 5,44 vísitölustigum, á ný- mjólk 4,28 vísitölustigum, á smjör 0,74 visitölustigum, á kartöflur 1,14 vísitölustig, á smjörlíki 0,50 og saltfiskur 0,50. Samtals eru því miðurgreiðslur þær, sem ríkis- stjórnin ákvað um áramótin 12,60 vísitölustig. Nú, hvern- ig kemur þetta nú út, fyrri bændastéttina annars vegar ar og fyrir launþega hins vegar. Fyrir þvi.liggja líka nokkrar stað íeyndir nú þegar í þessu máli. Það er vitað mál, að ef svona ein- hliða eru greiddar vissar vöruteg uudir niður og það langt niður fyr- Ræða séra Sveinbjarnar Högnasonar, annars þingmanns Rang- æinga, við 2. umræðu í neðri deiíd um visitöiufrumvarp ríkisstj. ir framleiðsluverð, þá verður hlutur bændanna sá, að þeir verða að neyta sinnar vöru á langtum hæri’a verði, sem þeir nota heima hjá sér, heldur en neytandinn fær í kaupstöðunum. Það er alveg aug ljóst mál. Nú er t. d. búið að greiða riýmjólkina niður í 3,20 og fer líklega niður í 3,05 eða eitt- hvað þess háttar eftir að lækkun in er að fullu framkvæmd, að mér skilst, eitthvað nálægt því, en grundvallarverðið eða framleiðslu verðið er 3,92 kr. Eða með öðmm orðum, á þessu verði verða bænd urnir að kaupa það eða neyta sinn ar vöru, þegar neytendur aftur 1 bæjunum fá það svona mibln lægi’a. Þetta er ekki eins mikið af kjötinu, en þetta er komið svo mikið á mjólkina, að það munar þessu. Hvernig eiga þeir að fá hætta þessa aöstöðu sína, áður en farið er að jafna út og allir Eins og kunnugt er, urðu um þáð mikil átök í neðri deihl í sambandi við vísi- tölufrumvarp stjórnariiuiar, hvort bændur sbyldu fá sania rétt og aðrar stétt- ir. Þannig var það ákvæði í frumvarpinu, að bændur skyldu því aðeins fá vísi- tölubætur, að vísitala hefði Iiækkað um 5 stig, en eng- ar slíkar hömlur voru sett ar varðandi aðrar stéttir. Þá var útvegsmömium og lilutasjómönniun heitið, að þeir skyldu einnig fá verð hækkanir nokkru sinni á ári í sanxræmi við grunn- kaupsliækkanii’, sem orðið höfðu. Bændur skyldu hins vegar engar slíkar bætur fá. Framsóknarmenn beittu sér fyrir því, að bændur yrðu í þcssum efnum gerð- ir jafn réttháir öðrum stétt- um. Þetta fékkst að lokuin, hvað snerti grunnkaups- hækkanirnar. Vísitöluhöml- urnar fengust einnig lækk- aðar úr 5 stigum í 2 stig. í meðfylgjamli ræðu Sveinbjörns Högnasonar er vikið að þessuni atriðum og’ nokkrum flciri er snerta bændastéttina og vísitolu- frumvarpið. I I I I Í I I 1 I eiga að bei’a byrðarnar jafnt? Eg spyr. Það má vel vera að það sé erfitt við það að eiga, en þetta sýnir okkur, að það verður að hafa fullt gát á því, hvernig nið urgreiðslumun er hagað, ef þær eiga ekki að vei-a ranglætl fyrir vissa þegna í þjóðféi'aginit. Það verður að hafa gát á því, fulit gát, og fara eftir till. í fullu samráði við þá, sem framleiða vörurnar Nú, ef við lítum á þetta hér þá sc ég ekki, hvað bænditrnir hafa út úr þessum niðurgreiðslum bein línis, það má segja og ég skait viðurkenna það, að það má hafa það sjónarmið, að þvi meira, senx vörurnar eru greiddar niður, því meira seljist þær, en það kernur óneitanlega áður en langt um lið ur- alltaf að því marki, að neyzlan. er orðin það nxikil, að hvað mikið, sem greitt er niður, þá eykzt hún ekki. Og það er raunin, sem hér er orðin á og við vitum að heftir orðið, aS neyzlan t. d. í mjólk, hún hefur ekki aukizt hér neitt við þessar aitkaniðurgreiðslux’. sem hafa orðið í þessu efni. Neyzlan á mjólk or orðin gífurlega mikil vegna þess, að niðurgreiðslan á mjólkinni er hvoi’ki rneira né minna heldur en sem svai’ar 11,51 vísitölustigum, sem er greitt.niður af rúmum 35 vísitölustigum, sem greit-t er niður alls í neyzluvörum. Þess vegna er ekki að vænta auk innar sölu í þessu þegar komið er niður fyrir visst mark og hagn aðurinn fæst því ekki á þá hliðina, sem hann fæst náttúrlega meðan varan er nokkuð há í verði, en þegar hún er komin svona langt niður, þá fæst það ekki. 138 kr. á móti 2115 Mér skilst því, að hvaö greiðslu getu bændanna snertir, þá er að- eins um tvo liði að ræða af þess- um 6 liðum, sem greiddir eru nið ur um áramót, aðeins um tvo liði að ræða, sem beinlínis koma tii hagsbóta bændastéttinni og það er saltfiskur og smjörlíki. Og hvað gerir þetta mikið af þessum 12,60 vísitölustigum? Það gei’ir aðeins eitt vísitölustig. Segi og skrifa. Nú hefur háttv. 3. þm. Reykvík- in-ga reiknað -út hver hagnaður sé af þessari niðurgx’eiðslu fyrir neyt endurna og sjáum við þá líka ljóst, 'hver aðstaðan er fyrir bændastétt- ina í þessu efni og hann reiknar það út þannig í sínu nál. með leyfi hæstv. forseta: „Að árssparn aður meöal fjölskyldu veg:ia hinn ar nýju niðurgreiðslu ríkisstj. er þannig: ki’. 2.115,79. Ja, þetta er þó viðurkenni jafnvel af þeim, sem éru fullkomnir andstæðingar frv. að við riiðurgreiðslurnar fái neytendurnir þett-a í sinn hlut. En hver verðttr hlutur bændanna? Eftir útreikningi hans sömuleiðis, hæstv. forseía, sem 'hann skrifaði í sínu nefndaraliti, þá segir hann, og ég tek ekki ann- að, því að þetta eru neyzluvörur bænda, sem búið er að greiða niður fyrir framleiðslu- verð og kérnur þar af leiðandi alls eicki til greina við greiðslu- getu bændanna aftur, þá verðttr saltfiskurinn af þessum 6 liðum sem er 1 vísitölustig. Hann segir, að hann geri, við skul-um sjá, 65,26 kr. og smjörlíkið 72,08 kr. það vill segja 138,34 ki’. alis á móti því, sem hann viðurkennir hjá neytendunum, að geri 2.115,79 kr. á fjöískyldu. Þetta er alveg ómótmælanlegt, þegar við förum að athuga plöggin eins og þatt liggja fyrii’. Það er ekki annað.sem er þetta. Það er ekki annað, sem kemur bændunum að beinu gagni í þessitm ni'ðurgreiðslum eins og þær erti frani'kvæmdar og' svo mikið á þessum sérstöku vöru- flokkttm, að það koma hvorki meira né minna en 10 vlsitölustig á kjöt og mjólk a£ þessum 12,60, sem eru greidd -niður. í þessu til- felli verða bændur að borga sína vöru hærra heldur en neytendurnir, það sem þeir nota eins og sína neyzluvöru. En nú skyidtim við halda, ég játa það fttllkomlega, alveg fullkom- lega, að það er erfitt mjög að koma þessu fyrir, þegar komið er inn á þessa leið að gi’eiða þetta svona langt niður. Það skal ég játa. En við skyldum þó halda það, að þegar hér væri komið og þessi mismunur er á í aðslöðttnni eftir niðurgi’eiðslurnar hjá bænd untim og neytendum, að þeir í öðrttm hluíum fengjtt þó fullt jafnrétti. Væri það til of mikils mælzt, eftir yfirlýsingu hæstv. forsætisráðh. um að allir eigi að hera byrðarnar jafnt? Það ep sjá anlegt, að þarna er bændastéttin, sem verður að taka á sig meiri byrðar heldur en hinir, en þá skyldum við halda, að þéir gætu þó verið jafnhliða á öðrum svið- SVEINBJÖRN HÖGNASON um. En hvernig er tekið undir það? Leiðréttingar, sem bændur óskuðu eftir Ilv.þm. V-Húnv. heiur nú flutt brtt. frá nd., sem er í fullkomnu samræmi við það, sem framleiðslu ráðið liaf'ði óskað eftir og hverjar •eru þessar óskir? Þær eru, um það, að bændur fái hlut sinn bætt an til jafns við aðra, ef hækkan- ir vei’ða, jafnfljótt og jafnmikið, en ekki meira. Þá er óskað eftir, að áður en ákveð- ið er með niðurfærslu á verði landbúnaðarafurðá, verði reiknað nxeð þeirri grunrikaups- hækkun, sem var á hinu almenna verkamannakaupi í Reykjavík á s.l. hausti umfi’am það, sem gert var ráð fyrir í verðlagsgrundvell- inurn. Þetta er 9,5% í stað 6 á launahlið grundvallarins, senx er um 2% á grundvellinum í heild, en 3,5% á launaliðunum. Þetta hafa fulltrúar bændanna allir lagt megináherzlu á að fá leiðrétt. En þetta atvikaðist með þvi móti í haust, að þegar verðlagt va'r, þá var gert ráð fyrir og það meix’a að segja í samráði við Dags- brúnarmenn eða Alþýðusambands menn í Aiþýðubandalaginu, að grunnlaunahækkunin mundi ekki verða meiri en 6% itmfram þau 5%, er voru i efnahagslöggjöf- inni. Með þessu ’ var þar af leiðandi reiknað, en hvað skeði? Það skeður svo, að hækkunin verður 9,5%. Og það hefir rneira að segja fengizt ádráttur um það, að ef þetta yrði hærra, þá skyldi verða viðui’kennt, að það mætti leiðrétta það. Eg segi, það var gef- inn ádráttur uni það. Það er eng- inn vafi á því, en síðan hefir þessu verið afneitað með öilu. Og mér er hreint ekki grunlaust um það, að það hafi verið dregið einmitt að framkvæma þetta þangað til -búið var að veroleggja landbúnað- arvörurnar, lii þess að hafa þenn- an sama leik eins og hefur gengið ár cftir ár undanfarancli, sem sé þann, að þegar bændurnir 'hafa loksins fengið eftir árið, eða eftir marga mánuði, 8—10 mánuði, leið réttingu í samræmi við þær kaup hækkanir, sem hafa oi’ðið, þá hef- ur þeim verið kennt um, að nú væru þeir að byrja aftxu’, og síðan hafa komið uppsagnir á samningum, heimtaðar kauphækk- anir. Við höfum fengið leiðrétting- una fyrst í septembei’, en kaup- hækkanir ævinlega komið í nóv- ernber, desember eða síðast í jan- úar, á eftir, og sagt, að það r/æ-i’- til þess að leiðrétta, þegar, bpnct urnir hafa loksins getað .jférigic -leiðrétt sitt, eftir fleiri naántiði eins og ég tók fram. Þess yégní- hefur framleiðsluráðið líka iag* mikla áherzlu á það og beðið uir- það æ ofan í æ að fá að yerð leggja oftar en einu sinni á.árx, vegna þess, að þetta hefur í yaui og veru leitt lil þess, að bændux hafa stöðugt verið á eftir í 'þess ari verðlagningu og í þessu kapp hlaupi, -alltaf bara upp ondií heilt ár með þessari a ðferð, sen vei’kalýðsfélögiii hafa bei-tt. Breytingar ! nauðsynlegar Þess vegna er það lika áivtg rétt, að við teljum það míkils- virði að fá þær breytingar ipn í' frv., að það megi leiðrétta 'betti oftar heldur en einu sinni á'. ái'j. eins o-g verið hefur. Það er heidui' ekkert annað en bara sjálfs^ðui' hlutur, að við fáum það, begai' aðrar stéttir, sem hafa yei’io bundnar eins og við, til léngri tíma, eins og t.d. útvegsmenn, .'báto j útvegsmenn, sjómenn. Nú fá þen' i að hækka, án þess að nokkiirt hri sé gert, bara ef einhver hækkur verður, þá fá þeir leiðréttingar, ef það verður hækkun á grunn kaupi og vísitölu. Hversvegná i.éigr þá bændur ekki að vera -þar sam hliða, ef þetta á að kðma jafni niður á alla, eins og hæstv. for- sætisráðh. lýsir yfir. Og þarx ek'kj að kaupa það neitt. En nei, geric’ þið svo vei, þið eigið ekki aö' vera þar nákvæmiega eins. ”Það 'ökaJ vera þar nokkurt bil á milli Sam kvæmt frumvarpinu .áttum yið ekki að fá hækkun fyrr en rísi- talan hefði hækkað um 5 stig. 3STÚ hefur þessu verið breytt, þvi -að öilunx er það ljóst, að eft'ir að breytt verður ttm og grtmnkaup og vísitala fært- saman, þá gíldir vAitöllikerfið meira. Þvi hefuj' það fengizt fram, að lækka hilið niður í 2 vísitölustig, sem jafn gildir nokktu’n veginn, 4—5 áður eins og áður hefur verið sagt. Eins og réttilega kéimur árá framleiðsluráði getur það aoeiru: sætt sig við þetta, ef þetta giMtr eins um aðra. E;i það verður haira ekki. Það gildir bara -um baénd urna eina, og enga aði’a. Er -þ'étta að láta alla bera ibyrðarnar jafrit? Til hvers er verið með þessi 2 vísitölustig þá, þegar það er títíd •hjá öðrum? 'Því ekki að látá þá njóta sama réttai’, eins og 'hlla aðra í þessum efnum? Eg fæ ekki skilið það. Og ég fæ ekki skilið þá heldur þessa yfii’lýsingu hæstv. fors.rh. um, að allir eigi að hei'a byrðarnar jafnt. En báðum þess um meginatriðum, sem stefna að því að bændur komist á sáma grundvöll og aðrir, hefir verið tekið mjög þunglega af stjórriar- liðinu, vægast sagt. ii.v. 5, þto. Reykv. hefur flutt till. um þa'ð að færa millibilið niður i 2 visi tölustig — af því að upphaðfega tillagan um 5 stig hafi verið á' misskilningi byggð, —. og söiriu- leiðis að lagfæra um grunnkaitp ið eins og við Ixöfum líka óskað eftir, en meginkröfunni gengur harrn fram hjá, þ.e. að við vérð- um alveg jafn réttháir og sömu leiðis, að það sé lagður grundvöll urinn áður en við færum aiður Þetta er í till. hv. þm. V-Hrá-nv„ (Skúla Guðmundss.) og ég fyrir mitt leyti get ekki séð með nokkru lifandi móti, livaða maður, og.píst jafn reikningsglöggui’ maður eins og hæstv. forsæ-tisrh. getur haicliÖ því fram, að bændurnir sett á sama grundvelli eins og t.d. þáta útvegurinn og sjómennirnir og aör ir slíkii’, sem ei-ga að fá að hækka eða launamenn, sem ejga að iá að (Framh á 8. síð'iL)

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.