Tíminn - 03.03.1959, Qupperneq 5

T í MIN N, þriðjudaginn 3. marz 1959.
Lögheimili manna skal vera þar
sem dvalarheimiii þeirra er
Fyrir nokkrum dögum yar frv. ti! laga um
lögheimili til L umræðu í efri deild. Viðþað
tækifæri flutti Karl Kristjánsson ræðu og
fer útdráttur úr henni hér á eftir
Á síðasta Alþingi fhittum við
háttv. þingm. Barðstrendinga hér
í þessari nattv. deild frv. til laga
uni breytingar á lógnm um útsvor.
Frv. var um það, að gera skýrari
ákvæði en eru í gildandi logum
um hvar útsvar skuli lagt á gjald-
þegn. Var þetta frv. m. a. byggt á
því, að þjóðslcrá væri iulikomin
heimild um logheimili manna.
Frv. var raunar vinsamlega tek-
ið hór í háttv. deild. Allir viður-
kenna nauðsyn breytinga á útsvars-
lögunum í þeim efnum, sem frv.
fjállar um. Að lokum var það af-
greitt með rökstuddri dagskrá, sem
heilbrigðis- og félagsmálanefnd
lagði fram, og vorum við flU'th.m.
alls ekki óánægð.r mw þá af-
greiðslu.
Fyrrverandi félagsmálaráðhé.ra,
Hanimbal Valdimarsson, tók aiKðy-
tin þessa sem í dagskránni fólsL, til
greina og skipaði nefndina. í
henni eiga sæti: Bjarni Þóröarson,
hæjarstj., Norðfirði, Bjom Bjórns-
soh, sýsiumaður, Stórólfshvoli,
Hjálmar Vilhjalmsson, ráðuneytis-
etjóri, sem er form. nefndarmnar
og Tómas Jónsson borgarlögmað-
ur, sem er ritari nefndarinnar. —
Fyrsti áfanginn.
Nú liggur hér fyrir fyrsti ávöxt-
ur af skipun 'nefndarinnar, frv. til
lag um logheimili. Felur það óbeint
í sér lausn á nokkrum hiuta þess
vanda, sem frv. okkar háttv. þmgm.
Barðstrendinga, fjallaði um. Neind
inni var falið að endurskoða lög-
gjöfina um sveitarstjórnarmál. En
hún tekur verk sitt í áföngum. Frv.
um logheimili er fyrsti áfanginn.
Tel ég það vel farlð. Þau lög eiga
að veia grundvöllur laga um sveit-
arstjórnarmál í ótal atnðum. Skýrt
þarf að vera hvar lögheimili manns
er til þess að ótvírætt sé, hvar
menn eigi sveitarrétt sinn og hvar
á þeim hvili sveitarskyldur. Hvar
þeir t. d. eigi framfærslurétt. Hvar
kosningarótt til Alþingis. Hvar
kosningarétt og kjörgengi í mál-
efnum sveita. Hvar bótarétt samkv.
lögum um almannatryggingar.
Hvar sé framtalsskylda manna til
tekju- og eignaskatts. Hvar þeir
eigi að greiða opinber gjöld, þar
með almannatryggingagjöld.
Rétturinn og skylduraar ákveð-
ast vitanlega í ýmsum lögum, en
þau iög verða að geta miðað við
að lögheimili sé staðreynd. Sam-
kvæmt núgildandi lögum er býsria
misbrestasamt um að auðvelt sé
að ákveða lögheimili. í þessu frv.
er gerð ítarleg tilraun til að bæta
úr þessu og auðvelda þjóðskránni
að ákveða um það, — og. verði
ákvörðun þjóðskrárinnar véfengd
þá að dómari hafi glögg ákvæði til
þess að miða úrskurð við'.
FélagsmálaráSuneyVo mæltist til
þess, að heilbrigðis o;; i. '.igimála-j
nefnd tæki þetta frv. t:i Ilutnings.!
Nefndin varð við tiljiiælunum/ en
áður lagði hún mikið verk í að at-
huga frv. Ræddi hún um það bæði
við formann nefndarinnar, Iljálm-
ar Vilhjálmsson og ritara Tómas
Jónsson. Enn fremur við Klemens
Tryggvason, hagstofustjóra, því
hann hafði verið í ráðum með
nefndinni við samningu frv.
felldar inn í frv. Þær eru 10 ta-ls
ins eða hefðu verið í 10 liðum ef
þær hefðu v-erið fluttar sérstaklega
— orðalagsbreytingar þá meðtaid-
ar. Ég segi frá þessu til þess að
háttv. déildarmenn vlti, að nú þeg-
ar er búið að Ieggja almikla vinnu
í að endurskoða frv.
Tvær breytingarnar vil ég samt
nefna sérstaklega, því að þær eru
talsvert þýðingarmiklar.
Lög'heimili á athafnasvæði
varnarliðsins.
í 1. gr. er tekið fram, að enginn
geti átt nema eitt lögheimili.
2. gr. segir, að þar sé lögheimili
manns, sem hann eigi heimili.
Svo er tilgreint hvað heimili, —
og undantekningar frá því, að heim
ili teljist lögheimili.
Síðasta málsgrein 2. gr. undan-
skyldi dvalarstað manns á athafna-
svæði varnarliðsins og tók fram,
að sá dvalarstaður teldist eigi lög-
heimili. Nú er það staðreynd, að
ýmsir menn hafa dvalizt mörg ár
samfleytt við vinnu á athafnasvæði
varnarliðsins og haldið þar til. Sam-
kv. frv. eins og það kom frá höf-
undum þess, átti dvalarstaður á
þessu svæði, sem tilheyrir þó sveit-
arfélögum og það fle'irum en einu,
að vera algjör undantekning £rá
því, að geta orðið lögheimili og
enginn, sem þar er, geta öðlazt
þar sveitarrétt og skyldur. Við,
sem skipum heilbr. og félags-
málan., töldúm undantekninguna
ganga of langt. Bættum þess
vegna við málsgr. seinustu setn-
ingunni, sem gefur mönnum rétt
til að taka sér þarna. lögheimili
og gerast þá meðlimir í hlutað-
eigandi sveitarheimili. Hins vegar
verður dvalarstaður á þessu svæði
ekki lögheimili nema sá, er þar
dvelur, kjösi það og tilkynni, Það
er svo alls ekki óeðlilegt, að at-
hafnasvæði varnarliösins sé að því
leyti annarrar náttúru í þessum
efnum en önnur landssvæði, a'ð
þar séu menn ekki skyldaðir til að
taka sér lögheimili, ef þeir vilja
það ekki.
Lögheimili og atvinna.
Hin breytingin, sem ég tel á-
stæðu til að lýsa, sem vígi á hend-
ur heilbr. og fólagsm.n., er í 3.
grein.
Sú grein fjallar um menn, sem
eiga heimili í tveimur sv'eitarfélög-
um og 2. gr: sker ekki úr um hvort
heimilið sé lögheimili.
Höfundar frumvarpsins höfðu
hugsað sér, að þéssir menn eign-
uðust lögheimili, þ-ar sem aðalat-
vinna þeirra er hefir verið sl. ár
eða lengur og að það teldist aðal-
atvinna, er stæði minnst á mánuði
eða hefði gefið tekjur meiri en
2/3 af hreinum árstekjum. Heil-
br. og félagsm.n. taldi dvalartím-
ann, er skæri úr um lögheimili of
stuttan 6 mánuði. Hún taldi eðli-
legra að um endurtekningu þyrfti
þá- að vera að ræða, og setti inn
í dvalartímann 6 mán. og áður-
nefnd tekjuöflun þyrfli að hafa
verið sl. 2 ár, til þess að lögheim-
ilisband legðist á manninn óvilj-
ugann.
Eg segi frá þessum tveim breyt
ingum af því að þær eru um
nokkuð veigamikil atriði. Heilbr.
og félagsmálan. ber að sjálfsögðu
að svara fyrir þær, þö að þeir höf
undar laganna, sem nefndin náði
til, hafi ekki risið gegn þeira.
Að öðru leyti fér ég ekki út í
einstök atriði eða einstakar grein-
ar frv., í þessari framsögu, af þvi
þetta er 1. umr.
Vandasamt mál
og þýðingarmikið.
Eg tel frv. mjög þýðingarmikið,
og nauðsynlegt að það verði að
(Framhald á 8. síðu).
tr S. K. T.
Breytingar til bóta.
Nefndin gerði nokikrar breyting-!
ar á frv., sem hún telur til veru-
legra bóta þótt ekki séu þær stór-
vægilegar. Ég tel mig mega full-
yrða, að allir þeir þrír höfundar
frv., sem ég sagði að rætt hefði
verið við, hafi fallizt á breyting-
arnar. Ég sé þess vegna ekki
ástæðu til að gera greinu fyrir öll-
tm breytingunum. Þær hafa veriði
Miðnæturhljómleikar S.K.T. á
föstudagskvöldið var, tókust rnjÖg
vel og vöktu óskipta ánægju þeirra
sem só.ttu þá.
Á tónleikum þessunr vortt ein-
göngu sungin og leikin lög eftir
„Tólfta september“ en það er höf-
undarnafn Freymóðs Jóhannsson-
ar, listmálara, svo sem kuimugt er.
Alls voru þarna Ieikin og sungin
hvorki meira né minna en 21 lag
eftir þennan vinsæla höfund.
Margir meðal snjöllustu lista-
manna þjóðarinnar á sviði söngs og
tóna konui þarna fram. En meðal
þairra sem einna óskiftasta athygli
vfrktu með söng sínum, vortt þau
Þuríður Pálsuóttir og Guðmundur
Guöjónsson. Bæði einsöngur þeirra
og tvisöngur mun lengi verða þeim
mmnisstæðu.r, er ó hlýddu. Enda
er hér um svo fágaða. og snjaíla
list.amenn að ræða, að aðrir gerast
ekki hetri með þjóð vorri, og þó
víðar væri leitað.
Auk þeirra konni þarna fram
Ilulda Emilsdóttir, Alfrecl Clausen,
Haukur Morthens og Eva B-enja-
minsdóttir ,þrjú þeirra fýrsttöldu
eru engir viðvaningar í þessu sam-
bandi, enda áltu þait öll sinn góða
þátt í að gera þetta einstæða kvöld
eftirminnilegt með ágætuin söng
sínum og framkomu. En sú fjórða,
Eva Benjamínsdóttir aðeins 13 ára
gömul, keníur þarna þó mest á ó-
vart, ekki aðeins með ágætum söng
heldur og með sérlega öruggri
framkomu á sviðinu. í frásögn af
hljómleikum þessum áður en þeir
voru haldnir, var frá því skýrt, að
12 ára görnul telpa syngi þarna og
myndi vekja mikla athygli, það má
segja að það var orð að sönnu.
Sön'gur hennar bæði í „Litla stúík
maðurinn“ var flutt og túikað a£
óvæntri sniild af svo ungri stúlku,
sem hér var um að ræða, og má
vissulega ætla það að af Evu niegi
við miklu búast er tímar líða fram.
Auk þeirra, sem þegar hefir ver-
ið.rainnzt á og þarna komu fram,
söng IOGT kórinn undir stjórn
Ottós Guðjónssonar tvö lög, og
annað lagið „Fagra fold“ með að-
síoð Guðmundar Guðjónssonar.
Hljómsveit 7 manna, undir ör-
uggri stjórn Þorvaldar Steingríms-
sonar lék, bæði í upphafi og undir
sögnnum, auk þess sem hún lck
lagið „Úti á strönd“ án þess að
sungið væri með. Átti hljómsveitin
ekki hvað minnst sinn þátt i þeim
glæsibrag, sem var á alíri þessari
óvenjulegu söngskemmtun. Kynnir
var Gestur Þorgrímsson, var því
hlutverki vel borgið í smekklegri
meðférð hans.
Hin nýstárlega sviðsetning, sem
boðuð hafði verið, vár sannarlega
hýstárleg og tókst sérlega vel, ei.nk-
um var hún glæsileg í söng Evu
litlu á laginu „Litla stúlkan við
hliðið“.
Hrifning áheyrencla var ótvíræð,
og þeir létu hana Iíka óspart í ljós
með löngu og rniktii lófataki eftir
hvert lag, en endurtaka varð 10 af
þessu 21 lagi, sem þarna var flu-tt.
í lokin var svo Freymóður Jóhanns-
son knllaður fram og hylltur inni-
lega.
Söngskemmtun þessi mun verða
endurtekiri í kvöld, þriðjudag, kl. 7
e. h. í Austurbæjarbíói. Ættu þeir,
sem á jannað borð unna létíri,
fallegri og fágaðri tónmennt, ekki
að íáta undir höfuð leggjast að
koma í Austurbæjarbíó í kvöld,
þeir munu ekki verða fyrir von-
brigðum. Z.
est er um refi á Norö-
austurlandi og Vestfjörðum
Rætt við Svein R. Einarsson veiðistjóra
Sveinn R. Einarsson tók við
starfi veiðistjóra hjá Búnaðar
félagi fslands í janúar 1958,
en síarf veiðistjóra var stofnað
með Iöguni um eyðingu refa oig
minka frá Alþingi í júní 1957.
Áð'uí’ var enginn sérstakur
maður til eftirlits með útrým
ingu þessara vargdýra. Sveitir
og bæjarstjórnir sáu um aðgerð
ir í sínu umdæmi og þannig er
málum raunar háttað enn, —
þó með þeir-ri breytingu, að nú
er þessmn aðilum meðai annars
skylt að senda veiðistjóra árs-
skýrsliu’, aðallega um ýmiss kon
ar kostnað við dýraleitir og á-
rangur af slíkum leitum.
Blaðið leitáði frétta hjá veiði
stjóra um þessi mál, og sagðist
honum m. a. svo frá:
Enn sem komið er hefur stai’f
mitt aðallega verið í því fólgið,
að leiðbeina refa- og minkaveiði-
mönnum, útvega skotvopn og skot
færi, gildrur og önnur veiðitæki.
Einnig hef ég ferðazt töluvert
um landið og þá lagt áherzlu á
að ráðgast við þá, sem með þessi
mál fara, hvernig bezt mundi vera
að haga aðgerðum á hverjum stað.
Á ýmsum stöðum hér á landi
hafa refir um langan aldur valdið
tilfinnanlegu tjóni á fjárstofni
bænda og í varplöndum. Minkar
rækt hefst hér skömrnu eftir 1930
og tókst ekki betur til með. þenn
an innflúttning en svo, að víða
sluppu minkarnir úr búrum og
munu nú dreifðir um mikinn hluta
landsins. Er nú svo komið, að á-
höld raunu um, hvort sé meira
skaðræðisdýf, refurinn eða mink-
urinn.
Mest um refi á Vestfjörðum
og Norð-Austurlandi.
Refir eru nú sem ifyrr dreifðir
um allt landið, þótt nokkuð mis- \
munandi sé eftir landshlutum,
enda misjafnlega vel a'ð tinnið við
eyðingu þeirra.
Einna mest er af refum á Vest
fjörðum og á Norð-Austurlandi,
og erfiðast er vafaaust með
vinnsluna þar sem strjálbýlast er
og, byggð me.st farin í eyðl. Til
clæmis um það má geta um Sléttu
hrepp í Norður-Í safj arðarsýslu.
Hann er nú allur í eyði og hefur
verði það um nokkurra ára bil.
í surnar voru gerðir út nokkrir
leiðangrar til refavinnslu í
hreppnum, og var það gert, lögum
samkvæmt í samráði við sýslu-
mann. Þarna voru felid samtals
106 dýr, aðallega fuliorðin, þetta
er geysimikili dýrafjöldi saman-
borið við þá hreppa þar sem
minnst er um tófuna, og mest hef
ur veriö unnið að clýravinnslu á
undaníorntim áriun, en þar fann.st
jafnvel ekkert byggt greni i vor.
Hins vegar hafa refir á síðustu
árum breiðzt út um svæði þar sem
þeirra haíði ekki orðið vart um
áratugabil, — eða jafnvel allt frá
aldamótiim.
Aðferðir við vargdýravinnslu,
Hvað viðvíkur aðferðinnl til út
rýmingar á refum og minkum, þá
eru það að- sjálfsögðu skipulagðar
leitir að grenjum og, minkaibælum,
og vinnsla þeirra, sem verða aðal
aðgerðirnai’. Hm eitrimina eriv
skiptar skoðanir. En þeir, sem
hafa kynnt sér hana mest og bezt
eru pó þeirrar skoðunar, að hún só
mjeg árangursrík eyðingaraðferð
sé hún framkvæmd á réttan hátt.
— Ein af aðalástæðunum fyrir
því, að rninna er af töfu í uppsveit
unum sunnanlands, heldur en við
mætti biíast ef toorið er saman við
afrótti vestanlands og á Norðaust
urlandi er vafalaust sú, að syðra
hefui’ venð eitrað árlega.
Gildruveiðar geta komið að góðu
gagni og eru oít nauðsynlegar, til
dæmis vi'ð vinnslu grenja. Siðast
en ekki sízt toer svo að geta um
ekki um neitt heildaryfMit að
ræða, en niðui'staðan af þeim
Sveinn R. Einarsson
veiðihunda, sem allt útlit er fyrii’
að séti ómissandi, jafnt við veiö.
refa sem minka.
Nú voru menn við þvi húnir ..
haust, að tófan myndi toíta mikic'
vegna rjúpnaleysisins, enda var£;
sú raunin á. Ógerlegt er að nefnc
neinar ákveðnar tölur í samtoand
við tjón at: vöklum bitvargs. Ekk
er óalgengt að finna tugi lambs
ræfla á greni að sumrinu, og
haust hefur það .skeð að margir
bændur í sumum sveitum hafá
misst allt að fjórum til fimm kinc.
m Ihver, svo vitað er um, í tóí*
una. Auk þessa beina fjárhags.
tjóns, sem ekki verður metið, e.
það mikil raun að sjá kindurnar,
sem .sleppa með láfi undan dýrbit
u:n, meira og mi-nna Iemstraðar.
Áraivgur og kostnaður.
Um -árangur af vargdýravinnslLi
á árinu er þetta að segja: Bæjar
og sveitaríólög landsins, sem sjá
um eyðingu refa go minka eru
um 225. Gert var ráð fyrir að
skýrslur um þessa starfsemi yrðu
sendar skrifstofu veiðistjóra i jan
úarmánuði ár hvert, — en nú, —
•tveimur mánuðum eftir áramót,
hafa mér einungis borizt 105 skýrsí
ur, — það er að segja að meira en
helmingur bæjar- og sveitaríélaga,
hafa vanrækt iþessa sjálfsögði;
skyldu. Af þessum sökum verðu.
skýrslum frá árinu 1958, sem skrit
stofunni hafa toorizt, er sú, að í
105 bæjar- og sveitarfélögum hafc
unnizt 1988 refir og 1497 minkai
— SamanlagÖur kosfnaður við refa
eyðingu hefur orðið 1 milljóu 187
þús. 489 krónur — eða tæpar 95r
krónur fyrir hvert fellt dýr, — •
ungt og gama'lt.
Kostnaður við minkaeyðing...
varð 442 þúsuncl 712 krónur —
eða tæpar 300 krónur á dýr.
Rétt er ao taka fram að fleii:
dýr týna tölunni við vinnsluna ei:
þau, sem mcnn hafa hönd á, *—-
yrðlingar og ungar 1 grenjmm nási
ekki ævinlega, og fæst a£ þ.eint
dýrum, scm drepin eru á eiti.
koma til skila.
Að loknum vil cg svo áminn.
þá aðila, sem enn hafa ekki sen:
yfirlitsskýrslu sina að gera það
hið1 bráðasta. Jafnframt þakkp ég
þeim mörgu ágætu mönnum, sem
ég hef komizt í samband við :
starfi mínu, toæði bréílcga .og
ferðum mínum um sveitir lancl.--
ins.
Varðandi framtíðma, legg ég
höfuðáherzlu á að allar frair-
kvæmdir séu skipulagðar -og sani-
eiginl-egar. Það er til lítils mnið
þótt einu bæjar- eða sveitarfédag*:
takist að eyða refum eða minkum
X sínu umhvenfi að mestii eða ölla
leyti, ef næsti hreppur eð;j
hreppar svikjast nndan skyld:
sinni. Eg veit a‘ð öllum er þettc
Ijóst, og þessvegna er ég vongóðiu’
um að við. sem að þessum störfuivi
vinnum, náum þeim árangri, sem
stefnt er að, — en það er útrýn:
ing bitvargsins. — En gott sam
starf um þessi mál er undirstað:.
þess að góður árangur náist.