Tíminn - 27.05.1959, Qupperneq 8

TÍMINN, mi'ðvikudaginn 27. maí 7959.
Sjötíu og fimm ára:
Oddný Sveinsdóttir í Fagradal
Áníð 1903 íluittus*t aið Fagradal
í VopmaÉirði vel! miðaldra 113001 er
hótu Sveinn Jónsson og Ingileif
Jórtsdóttir. Komu þau úr Seyðis-
firði og höfðu búið um sítond í
Brtmnasi. Var Irugfflaif systir hins
þákktei atorkubónd a Sigurðar á
Brámanesi. Stóðu ac'ttir þeirra Sig-
ui-ðar og Ingiflieiiiar í Þóstitfir'ði og
iim byggðir uoirður þar. Sveámn
vair sonur Jónis bónda í Breáða-
bólssitaðargerói í Suðureveit, Steám
gríimsisoaiar, og ikomu hamis Oddnýj-
ar Sveimsdóttur bónda á Hofi í
Öræfum, Sveámssonair. Áttu þau
Jón og Oddný fjölda barma er
urðu hiS dugmesta fól'k, og áitfcu
staiðfflasbu um Skaftafelils- og Múlar
þing. Þótti Oddný frábær kona
á aíffla íumd og fóru söguir af þreki
hemnlar og miammkostum. Komst
hún mokkuð á tíiræðisaldur, en var
blimd í 36 ár hin síðustu. Þótti
þá eigi sízt í ljós koma hversu af-
'iiudða gáfu- og þnekkona húm var.
Mxiðir Oddhýjar var Sigríður
Bjamadóttir, SteiiKisomar og Odd-
mýjiar Guðnuumdsdóittur, Sigunðs-
Sorniar sýsáuimaims, Stefámssonlar,
en foá honum er fjöltmemn æt t
komin. Steinm faðir Bjairim var
Jónsson., en upprumi taams gieymd-
ur. Sú saga hediir þó gengið um
uppruma hans, a!ð foneldrar hams
konmi á vergangi úr Múiaþimgi,
Sikiegia ammað hvont dauðaárið
1742 eSa 1757, og fóru yfiir Al-
miamn&skarð. Er miður úr skarð-
önu kom kenmdi konan jóðsóttar
Og óL bann aifct, undir stóruim
Bteálnii neðamvent við s'kjarðáð. Var
það dnemgur og var látinm heita
Sfcöinm efitir sfceimámium, er veitti
homum fynsfca skjófciið. Hanm varð
EÍðan menkmr maður og bjó í Esik-
ey á Mýnum. Áfcti bamn Býrledfu
Jónsdóttur bórnda á Lambteifcsstöð
um á Mýrum, Hinrikssonar á Við
borði 1703, Siigurðsisomar. Var
Hiiurálk stutt kominn firá Tyrkja-
Ólöfiu, er veni’ð hefir hin merkaslta
konia, en að ö'lte gleymd mema
einu fögru blómi, sem lengi mun
tsjádt í sporum henrnar. Systkin
Bjamma Steimssotnar voru m.a.
BaignháLdur Ijósmóðir í Esikey,
Jón elzti sonur Kristjáns föður
Bemedákts föður Oumraars nithöf-
uimdar 0g sysitkima hams og Þórð-
tar faðdr 'Steiins föður -Þórðar, föð-
ur Þonbengs rithöfumda.r og
bnæðna hams'. Eru afikomendiur
Steinis umdir steininum maipgir og
hið merkasta fólk, þar á meðal
Ani HaKdánia'nsiom á Fagurhóls-
mýni, Sigurður hneppstjóri á Kálifa
feBi, Sigurðsson, Gísli Jómsson,
verziumarstjóri á Seyðisfirði o.fl.
Brá'tit kom í ljós alð heimálá
þeirra Sveins og Ingileifar í
Fagrada! var hi® mesita imemn-
imgar og þrifiaheáim'ili. Sveinm var
gott skáld og fómsmiður, cm getok
með Lvoruigt á tongin þvi hamm
var hiédrægur maður, en þó skiör-
umgur, og gerðist himn bezti
bómdi. Ingiieif var fríð koraa og
hæglát, og lá þó ekká hiutur hemn
ar efitir í búskapnum og heimfflis>-
‘Lífimu. Munu verk Sveáms, einfcum
í tónist, koma oið góðum. motum,
ef listamömnum sikyldi eámhvem
tlima skifljast þaið, að efcM er hægt
að situnda 'gagmlieigar Itetir í l'amd-
inu, án þess að þekkja og kanma
djúp þjóðarsálarimmar, sjálfa sög-
una. Fagnidalur er með afskeldkit-
otstu bæjum í landinu liggur ýzt á
austurströnd Vopnafjarðar mieð
svoköiluðum Dölum í þeárri sveit,
og er yfir bratton og hættuliegian
fjaffligarð „Búrið“ að fana úr Böðv-
arsdal í Fagradal. Þarma var mú
isamfc eifct miesta memniLng.arheimáli
austanlands á þessari öld. Þannig
hóldu útsfca'garnáir á ’hlutverki súiu
í sögu lámdsims erngu miður en
mJðstöðvar, og er eáltfc af þýðing-
arrmestu fyrirbniigðuim í sögu liands
áms Þau Sveimn og In.gLIeif átta
3 börm er tffl þroska komust. Krisfc-
bjöngu, er giftist ÞórfiaHii Síg-
tryggssynii kaupféiagssfcj. Aindrés
bónda í Fagradal og Oddnýju,
seim er 75 ára í dag og hér verður
mi'nmzt í liitliu eánu
Oddný ólst upp með foreldrum
símum og ©ufctisfc rmeð þeirn í
Fagrada! á tvífcugsa.lidri. LíktiBt
hún föður sinum, var skörungur
að aliliri gerð og bmeiigð til um-
sýslliu Listin sneyddi eteki hjá garði
beiranlar og er hún bæði söngvís
og söingelsk. Sömgmemnfcir stóðu
þá rnieð mesitum blómia austan
lands á Kóreksstöðum í Hjalta-
staðaþiimghá, þar sem voru þeir
synár Björns bónda Einarssonar,
Sigtirðsso'mar frá Njarðvík Haláls-
somar. Þaimgað fór Oddný til að
nerna sömg og hljóðfæral'eik. Fóst
unsomur Björn.s var Kristján Ní-
elasom, Jónssomar, Níelæonar, Jóms
sonar prests á Eiiðum Brynjólfs-
sonar. Kristján hafði lært á Kó-
reksistöðum til sömgs og hljóðfæra
sláttar, og var hámn snjallasiti mað
ur í þeim greimum. Hann var hlð
mesta glæsLmenni og svo niiikáð
prúðmienmi, að hanm átti fáa síma
likia. Hrölek honum ekki misjafmt
orð af munm'i, og voru mammkosfc-
ir bamis aldir eftir því. Þau Oddný
fielldu hugi samian og gemgu í
hjónaband árið 1906. Söngmennt-
irmar stóðu þe'im mú báðum nærri
og vofu emda hjarfcaras mál Krilsfc-
jáns, og á því sviði vild-i 'hanm
helzt starfa, en Oddný taldi séir
eikfki síður fært í U'irasýsl'una. Þau
fluifctust ti!l Vopmafjarðar. Krist-
ján gerðtet þar organiati og tók
að ketmnia söimg og Mjóðfærafeik.
Var hainm m. a. fyrsti kenmari
Bjiörgvims Guðmundissomar. En
það siamraaðtet sem Gestur kvað:
Farðu að vinna, fylli þína færðu
aldnei af m'inum sömg. Þau hjónám,
Kristjám og Oddmý ffliutfcu í Fagræ
dal árið 1913 og hófu búskap á
panti af jörðámni á móti Sveini.
Gerði'sfc nú Fagradalshei'niilið slikit
meimn'ingarheimilii að fram úr því
varð óví'Sa farið. Hefði vart mátt
gruna, að í íþessum a&iteektofca lamds,
eindadial, væri slíkia uppbyggjandi
meimmingu fyrir að hitta, sem vairð
í Fagradal. Bar Sigurður Sigurðs-
som ráðumautur orð á þiað við mig,
hvílífcur heámur sér befði orðið
það að koma í Fagradal. Búskap-
uriinn var rekimn stórmyndarflega,
sóitit sjávargagn í fteki-, hákaria-
og selveiðum. Eggver stunda® með
miikiili hirðu í Bjanmarey og fólkið
leyfði sér að færia frá, eftir að
þa'ð var víðast animars staðar af-
lagt'. Sauðirnir gengu í Iíatavíkur-
öal og Stamd'andainesii 0g voru létt-
ir á fóðrumum og fáeinar ki'ndui-
gengu vetur a'lliam í Bjarmarey.
Kreppian sneyddi framhjá svona
héimiili, hún komsit ekki yfir Búr.
Vifca® var það, að eagii sízt var
það Oddný, sem bar búskapimn á
berðum, um áhugann og atfylgið,
þótfc þar dygffiu allir vel. Kristján
gerðist sím'stöðvar*stjóri í Fagira-
dal og anmaðdsfc veffiurathugam'ir,
og heyrir öll þjóffián mefndan Fag:rta
dal á degi hverjum í sambandi
við þessa starfsemi. Auk þess hélt
Capri-lizkan hentar
við öll lækifæri.
Hællinn, táin og lif-
irmr gera Capri að
skóm sumarsins.
Skoðið |Dá i næstu
skóbúð.
IÐUNVf
hamn uppfcetomim hætti að kennia
organl'eik og tók þá nemendurna
á heimii'li siít. Frábær þrifnaður
og hirffius'emi ríkti á heimiliimu oig
ýimiskomar gáfufeg hugkvæmmi gat
stooitið upp koŒnum í samtoamdi
við mot og inýtmi þess sem til féffl.
Var iþað éinu sinni'alð við Sveinm
mæittuimst á Vopnafirð'i, og var
kalt í veðri. Sveiinn tók. ofam
vefctpngama, og spurði mig úr
hvaffia '&fini ég héflidi að þessir vett-
liingar væru unnir. Þéir voru á
alLan hátt prýðifega gjörðir og
sfcrandaði ég á öllum getgátum um
vetfclimgana: „Þeir erii úr hunds-
hári“, sagði Sveinn og hafði hann
gjönt þá að öliu sjálfur. Þamnig
liðu ánin unz 1931 að Sveinn mnd-
affiisfc og áriffi efitir amdaðist Krtet-
ján. Þær mæffigmr héldu bústeapin-
um áfram og í horíi og enn kom
ektei illvíg kreppa í Fagradal. V.ar
nú Andrés sonur Sve-ims að tafca
við búá móður siinmar, en Inga,
elzita dóttir Kritetjáns og Oddnýj-
ar 'giftist Stefání Guðmundssymi
txésmíðamdatara o@ hófu þau bú-
sfcap í Fagradafl. Voru önnur
bönn þeirrta hjóraa Gú'ðbjörg, er
giftist Magnúsi Guiðniumdsisyná,
bróður Stefáms og buá þau raú í
Fagnadal, en Stefán-'og Inga í
Hveragerð'i, Þórdís, gift Railph
Smith gjaidtoeria í Emgtendsbamka,
Ásta, gift Hauki S'norra.syni, storif
stofusfcjóra í Reykjavík, og Etea,
gifit Ásfcráði ÞéXðarsymi múrana-
meistana í Reykjavík. Eftir Mt
Rrisfcjáms tók Oddný vlð símavörzl-
'Uirnni og vieðurathugumuim og hefir
haf-t þessi sfcörf á heimdí síffiain nema
fá ár eftir 1945 að h’úft dvaldi hér
syðra_ hj á dætrum síinum.. Bjarnar-
f.y, hið gamla bý'li, óg versfcöð úti
fyrir KollumúLa, tilheyrir nú
Fagradal og toeypti Svéinn hana af
Hofsildiikju, litlu ef'tiF að bamtn
kom í Fagradal. Þar var no'ktouirit
eggvarp en liamdhélgáfpyar ágangs-
söm af útLendimgum. Tó.k Sveimn
það ráð a® vafca í eyíini um varp-
tímann og gekkst þá varpið mj'ög
við «n 'sjóræná.mgjar 'flýðu á haf
út. Oddný fór mú aítur heim í
Fagradal og fcók við símanum o.g
veðurþjónustunni. Þar er hún nú
hinn 'gani'li góði andi frá dögum
héimilis, sem var vafið í ljóma lisfc-
ar og manmskapar; him Lífisreynd'a
góða ikona, sem ræffiur í anda sín-
im árd'2'gsbl'æ og aftamljómia dag-
annia, sem renna yfir útstoaganin,
sem hen'ni er kærasiti bLettur á
landinu af sögu, sem hún sjálf
átfci þátt í að gerá.
Og hún gerir mieira. Hún tók
við himu gamla Muitverki föffiur
sínis að vatoa í eymini yfiir varptím-
amn. Þar er hún nú eykonan, sem
útlendii' ræ.ni.ngjair ótitast móg til
þess að' þar gefst öllum fuiglium
friður á vorin. Ö.g þamgað senda
'þeir aLMr hugheiLar þakkir og árn
eðaróskir, sem kyimnzt hafa hemni
á lífslleið'inmi. — E11 Koll'U'iniúIla-
sund er úfið og sjálfsagt eíkiki
hæg't að ser.da henai'i fálkakr.oss-
inn.
Benedikt Gíslason
fiá Iíofteigi.
(Grein þessi átti að birtast í
blaðinu í gær, en sökum mistaka
varð ekki af því, o.g eru hlutað-
eigendur beðnir velvirðingar á
því).
Veshsr-Berltei
rramliald aí 6. síðu)
það bezta og engin veffiurmerki
sjáanleg um kólnandi sambúð aust
urs og vesturs.
ÓnauSsyníegt
í bók sinni „Decision in Ger-
many“' skrifar Lucius Clay, sem
seinna var yfiiiiersliöf'ðingií Þýzka
landi í 4 ár, að Murphy (póiitísk-
ur ráðgjaíi Eisenhowers), hefði
ræt’t m'álið við bandariska fuflltrú-
ann. í ráðgjaíanefndinmi. Winant,
-ambassador, hafði þá skoðun á mál
inu, að ónauðsyniegt væri að gera
sérstakar ráffistafanir vegna að-
flutninga, því að rétturinn til sam
gamgma við borgina fylgdi af sjáifu
sér, og því væri það aðeins óþarfa
arniæða .að vera að M-eyfa málinu
í ráðgajfanefndinni. Hamn var
sannfærður um, að það mundi
gera Rússa tortryggna og að það
myndi verða erfiður þrándur í
götu til samkomulags um skipting
una.
Eftir uppgjöf Þjóðverja í maí
1945, bárust Vesturveldunum
tækifæri í hendur til að breyt-a víg
stöðunni í málinu. Churifull var
ákafur í að grípa það-
Herú’ Vesturveidanna og Rússa
mættust mun austar en maítoaiín-
an er, og æðstu menn stórveld-
anna höfðu staðfest á Jalta-ráð-
st.efnunnii. Þegar 1. april hafði
Churihifll skrifað Roosewelt: ,,,Frá
póli'tískum sjónarhóli séð, er það
skoðun mín, að Vesturveldin ættu
að reyna að komast svo langt aust
ur í Þýzkaland sem framast væri
unn't. Það er skoðun mín, að yið
ættum að taka Berlín, ef við sjá-
um ok'kur nokkurt færi á því. Það
skiptir miklu, einnig hernaðariega
scð.“
SkoSun Churchills
Eftir sigurinn setti Churihill
s’koðun sina fram í nokkuð breyttri
mynd. Hann vildi, að 'bandaríski
'herinn, sem var töluvert fyrir
austan þá márkalínu, sem hafði
verið ákveðin á JaRa-ráðstefnúnni,
héldu kyrru fyrir, þar til samið
hefði verið við Rússa uni öll at-
riði varðandi hernámði, avo og
önnur pólitisk vandamál. Truman
lagðist hins vegar gegn þessari
tillögu Ohurchills. Murphy sendi
honum orðsendingu og kvað það
skoðun Eisenhowers., að óráðlegt
vær'i að láta herinn vera flemgur á
rús'sneska hernámssvæðinu en þörf
krefði. Einnig Harry Hopkins að
varaði Truman og sagði, að það
myndi verða misskilið af Rússuin
svo og af fólki í andaríkjumum,
ef farið væri að ráðum Churcbills.
Sv5k SjáJfstæSfsftGkksiRS
(Framhald a£ 5. síðu)
Ef við gerum okkur ljóst, hyað
hin gamla skipun gat, á sínum
fínia, unnið fátækri, fámennri og
langkúgaðri þjóð á takmörkum
hins byggilega heims, trúi ég ekki
öðru en menn hugsi sig tvisvar
um og láti segja sér iiauðsynina
þrisvar, áður en þeir selja a£
hendi þau „Grímseyjarréttindi“
sín.
Þórarinn Þorleifsson,
Skúfi.

Sundnámskeið
Sundnámskeið fyrir börn hefst í Sundlaugum-
Reykjavíkur 2. júní n.k. Innritun fer fram í Sund-'
laugunum næstu daga milii kl. 10 og 12.
ntnnnnsnnsmtsnnnnnn::

Sundlaugar Reykjavíkur
; $
:nnnnnnnn:n:nnnnnnnnnsínnn:n
Tilvalið lestraefni í sumar.
Tímaritið SAMTÍÐIN flytur:
ástarsögur, kynjasögur, skopsögur, afmælisspádóma, draumaráðningar, vinsæl-
ustu danslagatextana, kvennaþætti Freyju, skákþætti Guðmundar Arnlaugssonar
og bridgeþætti Árna M. Jónssonar, auk fjölda annars efnis. 10 blöð á ári fvrir
aðeins 55 kr. Síðasti árgangur í kaupbæti, ef greiðsla fylgir pöntun. Sendið í
dag meðfylgjandi pöntunarseðil og viinsaml. sendið árgjaldið í ábyrgðarbréfi
eða póstávísun.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiMiiiiiMinmMiiiiimiiiiiiiiiiiiiHiuimiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiriiiiivitiiiiiiiiiii.
Undn’rit óskar að gerast. áskrifandi að Sam- \
| tíðinni og sendir árgjaid sitt fyrir 1959, 55 kr. ; I
NAFN
HEIMILI
Áritun okkar er: Samtíðin, Pósthólf 472, Rvík , i
iMMiMMiiiiiiMiiMiiiiimiimiiiiiimiiiiiMiiMmiiiiimmimiimmiiiiimiiiiiMimiimiimmimimmmmiiiMiiiii iiiiiiiimmi