Tíminn - 23.07.1959, Page 6

6
TÍMINN, fimmtudaginn 23. júií 1959
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301,18 302,18 303, 18 305 og
18 306 (skrifst., ritstjómin og blaðamenn).
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12 323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13 948
VÍÐSJÁ:

Castró styrkir sig í sessi
Ef landbúnaftarbylting hans heppnast, getur þa'ð haft mikilvæg áhrif í f
Mií- og Súður-Ameríku
Dómur aðalritstjórans
NAUMAST verður því
neitað, að stundum gæti æði
mjkils ofstækis í stjórnmála
baráttu okkar íslendinga. —
Viil það jafnvel við brenna,
að æruverðugir pólitíkusar
teíji andstöðuflokka sína að
miklum hluta skipaða full-
komnum fáráölingum. Aftur
á móti sé hina greindari þjóð
félagsfeorgara fyrst að finna
í þeirra eigin fylkingu. Því-
líkur munnsöfnuður missir
auðvitað algjörlega marks í
augum alls sæmilegs fólks.
Góðgjarnasta skýringin á
honum er að sjálfsögðu skort
ur á sæmilegu gáfnafari hjá
þeim, sem viðhafa hann, því
kæmi ekki sú afsökun til,
væri undirrót hans annars
eölis og lakara.
. Segja má, að fyrst kast-
aði þó tólfunum, þegar
flokksforingjar fara að gefa
í skyn, að greindarvísitala
þeirra eigin flokksmanna sé
góðan spöl fyrir neðan meðal
lag. En einmitt það virðist
háfa hent þá Mbl.-menn
þessa dagana.. Óefað gerir
ritstjórn blaösins ráð fyrir,
að kaupendur þess séu yfir
leitt sæmilega stautfærir á
íslenzkt mál. Hins vegar virð
ist hún ekki reikna með. því
að þeir séu mikið að velta
fyrir sér samhenginu í á-
róðri blaðsins. í þeim efnum
muni þeir láta hverjum degi
nægja sína þjáningu.
MJÖG verður að teljast
vafasamt að þetta álit aðal-
ritstjóra Mbl. og húskarla
hans í höllinni við Aðal-
stræti, á lesendum blaðsins,
fái staðist. Ætla má þvert á
móti að þessir lesendur minn
ist þess mæta vel, að fyrir
síðustu kosningar var það
megin uppistaöan i málflutn
ingi.Mbl. að þær snerust um
flest mál fremur en kjör-
dæmabyltinguna. Dag eftir
dag og-viku eftir viku var á
því alið í blaðinu ,að nú væri
fyrst og fremst um það kosið
hvort aftur ætti að mynda
svonéfnda „vinstri stjórn"
eða ,ekki. Það væri aðalmál
kosninganna og atkvæðaseð-
illinn ætti fyrst og fremst
aö gefa í skyn afstöðu kjós-
andans til slíkrar stjórnar-
myndunar. Áþekk þessu var
afstaða annara stjórnmála-
bláða utan málgagna Fram-
sóknarflokksins. Sá stjórnar
flokkurinn, sem um stundar
sakir kúrir í ráðherrastóhm
um óg finnst sér þannig
hafa veitzt dýrðin, þó að
mátturinn sé annara, laeði
á það megin áherzlu, að kos
ið væri um ,.störf“ og
„stefnu“ ríkisstjórnarinnar,
vitandi bað að ef flokkurinn
fenei ekki einhverja umbun
fyrir „afrek“ sín nú þegar
myndi innheimta launanna
ganga erfiðlega síðar. Al-
þýðubandalagið var ekki á
þeim buxunum. frekar en
aðrir flokkar kiördæmabvlt
ingarirmnr. að kjósa ætti um
hartu. RáXamönnum bar vQr
það Ijóst, að landhelgismálið
er máia vmsælast með þjóð-
inni. Þeir hafa lagt á það
verulegt kapp að télja lands
mönnum trú um að Lúðvík
Jósefsson og flokkur hans
hafi gegnt einhverju sér-
stöku forystuhlutverki við
útfærslu landhelginnar og
öðrum væri ekki til þess trú-
andi, að standa þar í stafni.
Hafa þeir við útbreiðslu þess
áróðurs notið dyggilegrar að
stoðar íhaldsins og er það
næsta t.orskilin liðveizía við
hagsmuni íslenzku þjóðar-
innar í þessari frelsisbaráttu
hennar. Boðskapur Þjóðvilj-
ans var því sá, að kjósa ætti
um landhelgismáliö.
ÞANNIG var tónninn í
málgögnum þríflokkanna fyr
ir kosningar. Sami söngurinn
var kyrjaður af áróðursmönn
um flokkanna á fundum og
í viðtölum við menn um allt
land. Yfirleitt fengust þeir
ekki ótilneyddir til að ræða
kjörd.málið. Svo langt var
jafnvel gengið í því að mis-
bjóða heilbrigðri skynsemi
kjósenda, að þeim var bein-
línis sagt, að um þetta mál
þýddi ekki að ræða. Það væri
þegar samþykkt af þremur
þingflokkum og úr því hefðu
háttvirtir kjósendur ekkert
um það að segja. Auðvitað
hafði þetta sín áhrif. Enginn
skyniborinn maður efast um
að með þessum látlausa á-
róðri tókst að verulegu leyti
að koma í veg fyrir að raun-
veruleg afstaða þjóðarheild-
arinnar til kjördæmabylting
arinnar kæmi í Ijós í kosn-
ingunum.
EN hver er svo sónninn
í þessum sömu mönnum nú
að afstöðnum kosningum?
Jú, úrslit þeirra voru ekki
fyrr kunn en upp var kveð-
inn sá Salómonsdómur, að
rúm 70% kjósenda hefði tjáð
sig samþykka kjördæmabylt-
ingunni. Og sjálfur aðalrit-
stjóri Mbl., höfundur og aðal
talsmaður þeirrar kostug-
legu kenningar að um kjör-
dæmamálið ætti alls ekki að
kjósa, heldur um vinstri
stjórnina og fjárráð SÍS, seg-
ir i blaði sínu s.l. sunnudag:
„Önnur mál er óeðlilegt að
taka fyrir á þingi, sem fyrst
og fremst var kosið til
vegna kjördæmabreytingar-
innar“.
Var þá eftir allt saman
ekki kosið um vinstri stjórn
ina og SÍS? Ætlar aðalrit-
stjórmn að halda þvi fram,
að hinn þindarlausi áróður
hans og annara málpípna
íhaldsins hafi verið algjör-
lega áhrifalaus? Telur hann
að lesendur Mbl. séu yfir-
leitt skynvana og hugsunar
laus múgur, sem ekkert átti
sig á hvort þaö, sem sagt er
í dag, brýtur í bága við boö-
skapinn frá því í gær eða
ekki? Sjálfsagt telur aðalrit
stjórinn sig þekkja sína
hiörð. En að óreyndu verður
bví ekki trúað að dómur
hans um söfnuðinn sé réttur.
i Um SEINUSTU HELGI gerð-
l ist sá atburður á Kúbu, að
| byltingarforinginn Fidel Cast-
| ró, sem brauzt þar til valda
| um seinustu áramót, hótaði að
| leggja niður starf sitt sem for-
I sætisráðherra vegna ágreinings
| við forseta landsins. Þegar
| fregnir bárust af þessu,
| streymdi strax mikill mann-
| fjöldi til forsetahallarinnar, og
| sá forsetinn það ráð vænzt, að
j segja af sér og laumast út um
| bakdyrnar. Castró féllst þá
I á að gegna embætti for-
§ sætisráðherrans áfram, og
1 einn af nánustu samstarfs-
| mönnum hans var tilnefndur
| forseti. Þykir þetta sýna, að
1 Castró njóti mikilla vinsælda
| hjá alþýðu manna. Erlendir
| blaðamenn telja, að mikill
f meirihluti þjóðarinnar dýrki
| hann sem þjóðhetju.
| ÞAÐ ER annars ekki ótítt í
| eyríkjunum í Karabiska hafinu,
I fremur en annars staðar í hinni
= latnesku Ameríku, að fyrirferð-
1 armiklir byltingarforingjar hefj
| ist þar til valda, njóti mikillar
| lýðhylli um skeið, misnoti síðan
i völdin og hrökklist að lokum
| frá völdum við litla sæmd og
| stundum höfðinu styttri. Svo
| getur að sjálfsögðu farið, að
| saga Fidel Castrós eigi eftir að
| verða á þessa leið. Margt bend-
| ir hins vegar til þess, að hann
| sé af talsvert annarri gerð en
| fyrirrennarar hans, og stjórnar
| forysfca hans eigi ekki aðeins
| cftir að reynast örlagarik fyrir
| Kúbu, heidur jafnvel alla hina
i latnesku Ameríku.
1 ÁSTÆÐAN til þeirra at-
1 burða, er gerðust á Kúbu um
| seinustu helgi, og áður er
| minnzt á, var einkum ágrein-
| ingur milli Castrós og forsetans,
i Urrutia, um skiptingu stórjarða,
i sem stjórn Castrós byggst nú
| að framkvæma. Forsetanum
1 þótti Castró ganga þar oft rót-
I tækt til verks og vildi ekki for-
| dæma nógu harðlega þá, sem
| héldu því fram, að þessar ráð-
| stafanir nálguðust það að vera
: kommúnismi. Urrutia er maður
i íhaldssinnaður, en hafði unnið
1 sér orð sem réttlátur og frjáls-
1 lyndur dómari. Vegna íhalds-
| samra skoðana sinna, mun hon-
| um hafa litizt miður vel á
| stefnu Castrós í jarðeignamál-
| inu, og reyndi því heldur að
| hamla gegn henni. Þetta þoldi
i Casferó ekki, og losaði sig því
I við hann. Fleiri af fyrri sam-
| starfsmönnum Castros hafa yfir
| gefið hann af þessum ástæðum,
| m. a. maður, sem um stund
| var yfirmaður flughersins, en
| hann hefur nú leitað hælis í
| Bandaríkjunum og rekur þar
I þann áróður gegn Castró, að
I hann sé kommúnisti.
ÞVÍ virðist hins vegar fara
fjarri, að hægt sé að flokka
stefnu Castrós í jarðamálinu
undir kommúnisma, því að meg-
intilgangur hennar er að skipta
stórjörðum milli smábænda og
koma þannig upp sjálfstæðri og
sæmilega bjargálna bændastétt.
Fram að þessu hafa landeignir
á Kúbu aðallega verið í hönd-
um tiltölulega fárra stórbænda
eða aitðhringa. Steína sú, er
Castró beitir sér fyrir, er vafa-
laust rétt, en hún er hins vegar
erfið í framkvæmd. Það er
hætt við, að hún hafi í för með
sér verulegan samdrátt fram-
leiðslunnar fyrst í stað, m. a.
vegna þess, að ýmissi vélavinnu
verði ekki komið eins vel við á
smábúum og stórbúum. Það
tekur líka sinn tíma að koma
upp vel hæfri bændastétt, þar
sem margir hinna nýju bænda
hafa aðeins stundað verka-
mannsstörf áður, og hafa því
ekki vanizt á stjórnsemi. Castró
reynir að bæta úr þessu með
því að hafa samvinnurekstur
um ýmsa vélanotkun, sölu af-
urða, innkaup o. s. frv. Þrátt
fyrir það, má búast við því, að
lafidbúnaðabyilting Castrós
leiði til nokkurs samdráttar um
skeið, enda munu andstæðingar
hans torvelda framkvæmd henn
ar eftir megni.
Heppnist hún hins vegar vel
að lokum, getur hún haft hin
mikilvægustu áhrif í flestum
löndum hinir latnesku Ame-
ríku.
FLESTUM þeim erlendum
blaðamönnum, sem hafa heim-
sótt Kúbu undanfarið, kemur
saman um, að stjórn Castrós sé
eina stjórnin, sem þar hafi
nokkurn tírna verið, er reynir
Fldel Castró
að starfa heiðarlega. Það hafi =
þegar orðið furðulega vel á- j
gengt í því að uppræta margs j
konar fjármálaspillingu, sem j
ýmsum auðmönnum og hring- I
um hélzt uppi áður. Laun ráð- i
herra og annarra háttsettra =
starfsmanna eru stórum lægri =
en áður, og mjög hart er tekið á |
öllum misfellum í atvinnu- =
rekstri. Ilins vegar hafa þær j
breytingar, sem verið er að i
gera, valdið nokkurri trufíun á j
ýmsum sviðum, og því sé t. d. =
atvinnuástandið tæpast eins =
gott og áður. Þetta elgi hins í
vegar að geta staðið til bóta. j
Það getur oltið mjög á af- |
stöðu Bandaríkjanna, hvernig j
Castro kemur til með að farn- j
ast. Kúba er mjög háð viðskipt- j
um við Bandaríkin. Bandaríkin =
kaupa mikið af útflutningsvör- I
um, sem Kúbubúar framleiða. i
Ýmsar ráðstafanir Castrós |
mæða hart á Bandaríkjamönn- =
u-m t.d. þeim, sem eig-a jarðeign =
ir á Kúbu. en samkv. jarðeigna- j
löggjöf hans, mega engir út- j
lendingar eiga landeignir þar. j
Afturhaldssöm öfl í Bandaríkj- j
unum reka líka mjög harðan j
áróður gegn Castró. Stjórn j
Bandaríkjanna hefur þó fram ?
að þessu forðazt að sýna honum =
nokkra óvinsemd. Slíkt gæti 1
líka reynzt Bandarikjunum j
hættulegt, því að frjálslynd öfl j
í latnesku Ameríku standa yfir- j
leitt með Castró, og þau virð- j
ast nú hvarvetna í mikilli fram- |
sókn. Sumir stuðningsmenn =
Castrós láta líka óspart í það |
skína, að hann myndi leita lið- |
sinni-s Rússa, ,ef, Bandaríkja- |
menn sýndu honum fjandskap. j
EF stjórn Oastrós heppnast j
sæmilega vel, mun fordæmi |
hennar vafalaust hafa ’mikil |
áhrif í allri hinni latnesku §
Ameríku, eins og áður segir. |
Þó er líklegt, að áhrifin frá j
henni geti orðið sterk í næstu j
nágrannaríkjunum, þ. e. í Haiti j
og Dominikanska lýðveldinu. =
Afturhaldssamar einvaldsstjórn 1
ir sitja nú að völdum í þessurn j
löndum. Þegar hefur kastazt j
mjög í kekki milli Castrós og j
Trujillos, einræðisherrans í =
Dominikanska lýðveldinu, en =
hann á nú orðið lengri valda- |
feril að baki en nokk.ur annar j
einræðisherra í þessum hluta j
heirns. Trujillos hefur verið j
talinn mjög sterkur í sessi, en |
andstaðan gegn honum hefur =
mjög magnazt síðan Castró kom =
til sögunnar. Það sýnir -bezt, að I
áhrif Castrós ná nú langt út j
fyrir Kúbu, enda má með mikl- j
um rétti segja að hann sé nú j
svipaður merkisberi frelsis- j
hreyfingar alþýðu í latnesku |
Ameríku og Nasser er merkis- =
beri arabisku þjóðernisstefn- =
unnar. Þ.Þ. =
lllllllllllllllllllllllllllllllllllll•llllllllllllllllllllllllllllll^lll,,l,,•*,,,,,,,,,,,,•,,,,,,,,*,,,,,,, iiiiiiimiimiimimimmiiiiimiiiiiiiiimmimmiiiimiiiiiiiiiiiiiiiimimiiiiiiiiiimmi
Bréf frá Vínarborg:
Hermann Prey —
nýr Diskau?
Þegar Hermann Prey söng fyrir
Reykvíkinga í september 1957,
heyrðust einstaka/ nafnlausar radd
ir láta í Ijós þá skoðun, að hann
ætti eftir að verða Fischer-Diskau
ofjarl. Á söngskemmtun hans í
Bn/hm-s-sal tójnlistarvinafél-aglkins
í kvöld heyrði ég prófessor við
óperudei-ld tónlistarakademíunnar
segja við þýzkan gagnrýnanda:
„FischerJDiskau hefur hljómþýða
og hrífandi fallega, lyríska rödd.
En engu að síður stendur hann
Prey að baki, því að rödd hýns
býr ekki yfir (sama ótæm^ndi
fjölda blæbrigða og söngur Her-
manns Preys. Nú eru sem sagt til
tveir Diskauar — eða er mér ekki
óhætt að segja: einn Hermann
Prey?“
Listamaðurinn ungi heillDði mig
enn meira með söng sínum nú en
heima í Reykjavík, enda hefur
honum eflaust farið mikið -fram
undanfúrið, þótt' góður væri þá.
Tilfinningarík túlkun hans er svo
sannfærandi, að auðfundið er, að
þessar tilfinningar búa raunveru-
lega hið innra með honum. Lögin
á efnisskránni voru eftir Beet-
hoven og Schubert. „An die Hoffn
ung‘", „Adelaide”, (sem hann
söng sem aukalag í Reykjavík forð
um) „Neue Liebe, neues Leben“.
„An die ferne Geliebte" (störkost
leg meðferð sérstdklega í píaniss
imó-köflunum). Á eftir Sehubert
lögunum „Sehnsucht" og „Die
Hoffnung" kom n.k. „>sensation“
kvöldsins tónsmíð Schuberts við
eitt víðfrægt kvæði Schillers, „Die
Biirgschaff'. Þetta tónverk er lít-
ið þekkt, enda verður það vart
nefnt annað en tilraun, þótt fróð-
leg sé. En þaið orkar sundurlaust,
rezitativ-stíllinn kemur í veg fyrir
að heildaráhrif kvæðisins haldist.
En flutningur söngvarans á þessu
erfiða viðfangsefni var með a'f-
brigðum. Á eftir Schiller-lögunum
ÍFramh *> >1 «íðul