Tíminn - 28.07.1959, Blaðsíða 7

T í M I N N, þriðjudaginn 28. júlí 1959
2
Eysteinn Jónsson á Alþingi við 1. umræðu kjördæmamálsins:
Þríflokkarnir fórna rétti byggð-
arlaganna fyrir flokkahagsmuni
Ég iiafði dregið að kveðja mér
hljóðs aftur, vegna þess að ég
gerði ráð fyrir því sem sjálf-
sögðum hlut að höfuðtalsmaður
eða höfuðtalsmenn Sjálfstneðisfl.
í deiidinni gerðu grein fyrir við-
horfi flokksins nú eftir kosning-
arnar. En þar sem hæstv. íorseti
var að slíta umr., þá kvaddi ég
mér hljóðs, þótt talsinenn Sjálf-
stæðisfl. hafi ekki ennþá talað.
Og mun það vottur þess, að þeir
ætli sér ekkcrt að segja við þessa
1. umr. málsins.
Aft óvirtía Alþingi
Má þetta alveg tvímælalaust til
stórtíðinda teljast, því að ég
hugsa að það sé alveg einsdæmi
í sögu Alþingis, að mál eins og
jþett-a hafi verið lagt fyrir, án
þess að þeir menn, sem mestan
þátt hafa átt í málinu frá byrj-
un og bera það í raun og veru
fram og uppi fyrst og fremst,
segðu eitt einasta orð til þess að
skýra viðhorf sitt. Og þá allra
sízt að slíkt hafi nokkru sinni
skeð um mál eins og stórfellda
'breytingu á sjálfri stjórnskipan
landsins.
Með þessu tel ég að Alþingi sé
sýnd évirðing, sem er með öllu
óviðeigandi. Það má vera að með
þessu ætli þessir „stóru“ menn,
sem standa fyrir þsssu stóra máli,
að sýna okkur óvirömgu, sem töl-
um gegn málinm En hafi þeir
ætlað að gera það með þessu
móli, þá er það alveg misskilið.
En þeir gera annað. Þeir sýna
þeirri stofnun óvirðing, sem við
þó allir- ættum að virða, hvað sem
við álítum hver um annan.
Það má vera að Sjálfstæðis-
mönnum þyki málstaður sinn
þanniig, og afstaðan öll nú um
þessar mundir þannig vaxin, að
þögnin hæfi bezt og það má vera,
að þei’r hafi nokkuð til síns máls
í því. En bað er samt engin fram-
bærileg afsökun fyrir þessu, sem
nú er fram komið. í
Ég mun ekki bæta hór við. Það,!
sem ég sagði í minni fyrri ræðu
hér í dag um afstöðu Sjálfstæðis-
rnanna sérstaklega í sambandi við
þetta mál. Ég vék nokkuð að
henni sumpart sér í lagi og sum- i
part í sambandi við það, sem ég '
sagði um afstöðu flokkanna
þriggja, og sé ekki ástæðu til)
þess að endurtaka það. Á hinn
bóginn mun ég svara hér nokkuð
því sem hv. 3. þm. Reykv. (E.
01.) tók fram, -til svars þeirri
ræðu, sem ég flutti hér í dag.
Verkamenn og stjórnar-
skrárbreytingin
Hv. 3. þm. Reykv. sagði það í
fyrsta lagi og lagði á það megin-
áherzlu í sínu langa máli, að það
væri alveg sérsitök lfrfsnauðsyn
fyrir verkamenn í landinu, að fá
fram þá breytingu á kjördæma-
skipuniimi, sem nú væri efnt til.
Og það hefði verið alveg óhugs-
andi að verkalýðurinn í landinu
hefði getað fellt sig við að leysa
kjördæmamálið eftir þeim leiðum,
sem komu til greina af hendi
Framsóknarmanna.
Ég vil athuga ofurlítið þessa
fullyrðingu hv. þm., því hér er
mikið í fang færzt af hans hendi
aö' halda þessu fram.
Fram,sóknarfl. hefur lagt fram
miðlunartillögu í kjördæmamál-
inu, sem hann lét einnig greini-
lega vita um innan vinstri-stjórn-
arinnar, áður en hún fór frá. Sem
sé þá lausn að fjölga þingmönn-
unum i þéttbýlinu jafu mikið og
„Hugsjón ‘ Einars Olgeirssonar
um vinstra samstarf
landinu einmenningskjördæmi ein
vörðungu.
Og talsmenn þessa sjónarmiðs
segja: Aðalatriðið er að þétta
þeir vilja, sem nú standa iyrir
stjórnarskrármálinu, svo um það
var ekki ágreiningur En Fram-
sóknarfl. vildi jafnframt alls ekki
f; sllast á að leggja niður héraða-
kjördæmin .og setja í staðinn upp
aðeins 7 stór kjördæmi.
Og það er þetta, sem ber í milli
í kjördæmamálinu.
Þetta er auðvitað mjög stórt
grundvallaratriði, sem getur alveg
skipt sköpum fyrir þjóðina á næst
unni, eins og við höfum sýnt fram
á í þeirri málefnabaráttu, sem um
þetta hefur verið háð.
En það er alveg eftir óleyst
verkefni af hendi hv. 3. þm. Reyk-
víkinga, að sýna fram á það með
rökum, að það sé eitlhvert alveg
sérstakt hagsmunamál fyrir verka
menn í landinu að leggja niður
gömlu kjördæmin og innleiða
þess í stað sjö ný kjördæmi, ein-
vörðungu. Að það sé algerlega ó-
hugsandi, að verkamenn í land-
inu geti sætt sig við héraðakjör-
dæmin og það sé sérstakt hags-
munamál fyrir þá að leggja þau
niður. Hv. þrn. á alveg eftir að
sýna fram á, að það sé nokkur
heil brú til í þeirri fullyrðingu,
sem hann hefur hér flutt um
þetta.
Mun þetta þess vegna reynast
honum léleg afsökun fyrir þvi,
að eiga að því meginþátt að rífa
niður vinstra samstarfið til þess
að taka saman höndum við Sjálf-
stæðismenn um það, að koma
fram þessari breytingu á kjör-
dæmaskipuninni.
Enda hygg ég sannast að segja,
að sá verkamaður sé vandfundinn
í þessu landi, sem mundi vilja
taka undir þessi rök hv, þm. eða
Það hefði nánast verið móðg- komi rétt út fyrir flokkana og
andi við þessa flokka aðustinga þess vegna verður réttur by'ggð-
upp á slíku. En hv. 3. þm. Reykv. arlaganna að víkja fyrir rétti
stakk bara aðalatriðinu í þessu flokkanna.
efni algerlega undir stól.: ! Það verður sem sé að nema ,í
Hann sleppti ósköp einfaldlega burtu rétt byggðanna til þess.að
að greina frá þvi, að Frámsókn- auka líkurnar fyrir því, að flokk-
arfl. var allan tímann óg gerði arnir fái sinn rétt.
það vitanlegt, reiðubúinn til þess Þetta eru tvær slefnur í kjör-
að leysa kjördæmamálið eftir dæmamálixiu, byggðastefnan og
málamiðlunarleiðinni, spm hann flokkastefnan. Menn geta kaiiað
síðar lagði fram á hæstv. Alþingi. þær öðrum nöfnum ef þeir vilja,
Og hún er ekki sú, að innleiða en þarna liggur grundvallaratriðið
eintóm einmenningskjördæmi í í öllu málinu.
landinu, heldur að ’fjölgá kjör- Annars vegar eru þcir, sem
dæmakjörnum þingmönnum, þar vilja eins og áður byggja á byggða
sem fólkinu herur fjölgað mest lögununx og rétti fólksins í þeim,
og innleiða þar að vísu nokkur hins vegar eru hinir, sem vilja
ný einmenningskjördæmi, en láta miða stjórnarskrána og kosninga-
uppbótarþingsætin standa og hér- lögin fyrst og fremst við flokk-
aðakjördæmin. ana og þeirra hagsmuni og hitt
Hv. 3. þm. Reykv. sagði, að með verði að víkja.
því að vera staður í kjördæma- Annars vegar eru þeir seni líía
málinu hefði Framsóknarflokkur- þannig á að það sé eðlilegast að
inn setið af sér tækifæri til að Hokkarnir í Iandinu lagi sig eftir
Áður hefur verið sagt frá
fyrri ræðu Eysteins .lónsson-
ar víð fyrstu unu-æðu um
kjördæmafrumvarpið í neðri
deild á dögunum. Hér fer á
eftir útdráttur úr síðari
ræðu lians, þar scm hann
svarið einkum Einari 01-
geii-ssyni, sem var aðalmál-
svari þríflokkanna við um-
ræðuna.
fá „máske að einhverju leyti betri
lausn“ eins og hann orðaði ,það,
og er þetta orðalag lítið sýnis-
horn af málflutningnum.
sljórnskipuninni og byggðarlög'^
uniim, en hins vegar eru hinir
sem vilja Iaga stjórnarskipunina
eftir flokkunum, sem ekki sjá
Nei — sannleikurinn í þessu neinn fastan punkt í þjóðlífimi
máli er sá, að Framsóknarfl. stóð yfir liöfuð nema flokkana.
fullkomlega við það, sem hann i þá eins og þeir þá líka em
hét, þegar efnt var til vinstra nú fastir eða hitt þó heldur, ,sí-
samstarfsins. Að leita að mála-, felldum breytingum undirorpnir.
miðlunarleiðum í kjördæmamál- í Sannleikurinn er sá, og það
inu og gerði það Ijóst, að hann mun oiga eftir að koma betúr í
vildi ganga inn á málamiðlun, Ijós framvegis, að' það er s'fór-
sem hefði verið fullhægjahdi fyrir fellt óheillaspor, að yfirgefa
þá, sem nú standa fyrir þessu byggðastefnuna í kjördæmamál-
máli eins og hv. 3. þm. Reykv., inu og taka nú upp á því að mið'a
ef þeir licfðu ekki lagt á það of- hér fyrst og fremst við flokka-
urkapp sem aðalatriði, að fella! sjónarmiðin.
héraðakjördæmin niður. I
Það var sá ágreiningur, sem Qg enn miinU beír
ekki var hægt að brúa, eins og , , . .
eðiiiegt er, því þar er aigeriega isra lengra seinna, ef
um grundvallarsteínumun'' að beip geta
ræða. , i *
Og í þessu sambandi vil ég) Það er að vísu sagt núna, 'af
einnig minnast hér á atriði, sem forráðamönnum þessa níáls, 'að
fram kom í ræðu hv. 3. þm. Reyk- þeir vilji taka tillit til byggðanha,
víkinga. Hann sagði að ég hefði nokkurt tillit, með bvi ,að liafa
verið að tala hér u-m eitthvað þó sjö hólf (kjördæmi), pp þá
sem héti byggðastefna og flokka- er því jafnframt lýst yfir, að þetía
stefna í kjördæmamálinu, en sé aðeins áfangi. Lokaniarkiniðið,
slíkt væri algerlega út í hött, liið eina réttláta, sé það, að aÚiý
sagði hv. 3. þm. Reykv. Fór síðan hafi flokkarnir þingmannatöhi i
í því sambandi að tala um, að
það væri langt síðan að gert hafði
verið ráð fyrir flokkum í stjórn-
saniræmi við kjósendafjöldann.
Og það þýðir, að lokalakmarkið
í hugum allra þessara manna hlýt-
erskrá og kosningalögum landsins ur að vera það a’ð landið verði raun
o. s. frv.
þessar afsakanir, sem eiga þó að
vera undirstaða að allri afstöðu
Alþbl. og kommúnista um þetta
mál.
Afstaba Framsóknar-
flokksins
Þá þrástagaðist hv. 3. þm. Reyk
víkinga á því, að Framsóknarfl.
hefði verið alveg staður í stjórn-
arskrármálinu. Afturhald. Lhald,
Hefði alls ekki skilið, að það
þyrfti að gera neinar breytingar
á kjördæmaskipun landsins. Hefði
aldrei skilið þetta. Þess vegna
hlyti svo að fara og hefði svo
íarið nú, að vinstri flokkarnir,
sem hann kallaði, hefðu bara alls
ekki átt í annað hús að venda en
til Sjéllifstæðisfl., lihaMsins, sem
þeir kalla, til þess að leysa kjör-
dæmamálið. Þeir hefðu orðið að
gera þetta, ekki aðeins núna,
heldur oft áður.
Og hv. þm. greindi til sönnun-
ar þessu að það sem Framsókn-
armenn hefðu haft til málanna að
leggja liefði verið ,að innleiða í
ByggtSastefna-
flokkastefna
verulega, raunverulega segi ég',
| hvort sem það verður formlega
j eða ekki, eitt kjördæmi að lokum,
j ef það þarf til þess að allt verði
11 étt frá stjónarmiði flokkanna.
J Þetta þýðir, að þeir geta fallizt
Ég vil rifja upp með örfáum á það, að fólk í afskekktari hlutuin
orðum, hvað það er, sem ég kalla landsins kjósi tiltölulega fleiri
byggðastefnu í kjördsemamálinu þingmenn en þeir sem búa í þétt-
og hvað ég kalla flokkastefnu. býlustu héruðunum, þeir géta
Byggðastefnan í kjördæniamál- fallizt á þetta, en því aðeins hg
inu er einfaldlega sú, að miða á meðan þetta fólk kýs flokkána
kjördæmaskipiuiina fyrst og í nákvæmlega söniu hlutföllum og
fremst við byggðarlögin. Að ætla fólkið á þétfbýlissvæðunum gerir.
byggðarlögunum í landinu rétt til ( Ef þetta fólk, sem býr víðs veg-
þess að kjósa sér á Alþingi sér- ar í fjarlægari héruðum frá höf-
stakan fulltrúa eða sérstaka full- uðborginni treystir einum flókki „
trúa, ef þeir eru fleiri kosnir betur en öðrum fyrir sínúrn mál-
saman í hverju byggðarlagi. Þetta um, þá hlýtur sá flokkur að h'afá tii
kalla ég byggðastefnuna í kjör- tölulega fleiri þingmenn miðað
dæmamáiiuu Og tel þáð nafn síð-
ur en svo út í hött.
En aftur á móti er tii önnur
stefna í þessu máli. Hún er sú,
að það verði að svipta byggðar-
lögin þessum rétti til að kjósa
sér sérstaka fulltrúa, því ef sá
réttur gildi áfram, þá komi ekki
út nákvæmlega rétt þingmanna-
tala á Alþingi handa flokkunum.
Geti sem sé farið þannig að
flokkarnir hafi ekki á Alþingi ná-
kvæmlega jafnmarga þingmenn
og þeir eiga að hafa miðað við
kjósendatölu sína í landinu ölhi.
við kjósendatölu en aðrir.
En þá koma þessir menn. söm'
r.úna standa fyrir kjördæmahreyt'-
ingunni eða aðrir slíkir og segja:
Nú er aftur orðið ranglæti, nú er
aftur orðinn skakki, sem þarf. að
jafna og þá verður aftur rokið'
í stjórnarskána eins og við höfuin
séð að gert hefur verið, ekki einu
sinni, ekki tvisvar heldur þrisvar.
Oig þannig verð'ur lialdið áfram,
ef þjóðin lætur þessa menn ráða,
vegna þe'ss að flokkastefnán í
kjördæmamálinu getur ekki leitt
jí'ZÍúXUituú ú.