Tíminn - 13.09.1959, Síða 7

T í M I N N, sunnudaginn 13. september 1959.
— SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ
Eining og sóknarhugur Framsóknarflokksins — Framsóknarmenn langfyrstirað ákveða fram-
boð sin—Endurvakið ófremdarástand í framkvæmd varnarmálanna - Skrif Tímans og almenn
ingsálitið reka ríkisstjórnina til aðgerða—Efling Framsóknarflokksins tryggir ein sæmandi
meðferð varnarmálanna — Útsvarsfríðindi forystumanna íhaldsins — Arásir auðmannastétt
arinnar gegn hagsmunasamtökum almennings
’ -V|. t '4
Snemma í vikunni sem leið íil-
kynnti Framsóknarflokkurinn síð-
ustu framboð sín við kosningar
þær, sem í hönd fara. Var gengið
frá þessum framboðum í kjördæm
unum um síðustu helgi. Framsókn
arflokkurinn hefur orðið langsam-
lega fyrstur allra flokka til þess
að ljúka tilkynningum um fram-
boð. Aðrir flokkar eru vart hálfn-
aðir að tilkynna landslýðnum fram
boð sín og sumir hafa aðeins sýnt
fyrstu nöfnin eða engin.
Eins og sést á því, hve fljótt
og greiðlega Framsóknarflokknum
tókst að birta framboð sín, ríkir
imikill einhugur og sóknarvilji í
röðum Framsóknarmanna. Flokk-
urinn vann glæsilegan sigur i síð-
ustu kosningum, og allt bendir til
þess að sú sókn haldist. Raddir
andstæðinganna um það, að Fram
sóknarflokkurinn muni skreppa
saman við kjördæmabyliinguna,
mega heita þagnaðar. Sú von, sem
raunar var aðalundirrót þeirrar ger
ræðisbreytingar, hefur brugðizt, og
það vita þeir flokkar, sem að breyt
ingunni stóðu. Þess vegna er nú
ánægjan íekin aö minnka í bylt-
ingarherbúðum hinnar þríeinu
fylkingar.
En það verður ekki sagt um aðra
flokka, að framboð þeirra hafi geng
ið greiðlega, enda hafa þeir ekki
lokið þeim til hálfs enn. Þó líður
mú óðum að skiladegi í þeim efn-
um. Víða hafa orðifj harðvítugar
deilur og flokkadrættir um fram-
boð hinna fiokkanna, ekki sízt í
Sjálfstæðisflokknum og Alþýðu-
bandalaginu, og mun vart séð fyrir
endann á þeim leik enn, eins og
drátturinn á framboðunum ber
með sér.
Gerræ'ðið á
Keflavíkurvelli
Eitt mál öðrum fremur hefur
að vonum verið umræðuéfni
manna í vikunni sem leið —- ger-
ræði bandarískra hermanna á
Keflavíkurflugvelli gegn islenzk-
um starfsmönnum þar og viðbrögð
íslenzkra stjórnarvalda í því máli.
Út frá því hafa svo að vonum
spunnizt nokkrar umræður um
varnarmálin almennt og dvöl hers
ins hér á landi. :
íslenzk stjórnarvöld hafa nú lát
ið bera fram harðorð mótmæli .við
ríkisstjórn Bandaríkjanna í Wás-
hington, og samkvæmt fregnum
þaðan hefur Bandaríkjastjórn fall
izt á sjónarmið fslendinga og heit
ið að gera þær ráðstafanir, sem
fyrirbyggi með öllu að slíkir at-
burðir endurtaki sig. Enn er þó
eigi vitað, hverjar þær ráðatafanir
eru.
Það hefur verig augljóst allt
þetta ár, að yfirgangur varnarliðs-
manna hefur farið sívaxndi og al-
varlegir árekstrar orðið hvað eftir
annað og engu líkara cn hermcnn-
irnir hafi sífellt verift að færa sig
upp á skaftið. Er skenrmst að minn
así framferðis þeirra á Þingvöll-
um og víðar um landið, íiiraunum
þeirra að veiða án leyfis í ám og
vötnum og nú síðast tveggja mjög
alvarlegra árekstra á Iíeflavikur-
flugvelli.
Hinn fyrri þessara atburða varð
snemma í ágúst, er, herlögregla
hindraði með vopnavaldi íslenzka
löggæzlumenn í því að gegna
skyldu sinni við að framfylgja ís-
lenzkum umferðalögum. Það sann-
aðist, að skipun um þessa vald-
beitingu hafði verið gefin af yfir-
mánni. Ríkisstjórnin tók nokkuð
linlega á því málj. Eftir nokkurt
þóf fékkst þó eins konar afsök-
Eina tryggingin
Aðalfundur Stéttarsambands bænda var haldinn í Bjarkarlundi í s.l. viku. Fundurinn mótmælti harðlega því
misrétti, sem bændur voru beittir s.l. vetur, móts við aðrar stéttir, í efnahagsráðstöfunum núverandi ríkis-
stjórnar og krafðist fullkomins réttlætis og grundvallarverðs við verðlagningu í haust, — Myndin sýnir full-
trúa og gesti fundarins, þó vantar nokkra á myndina
unarbeiðni Bandaríkjamanna og
góð orð um að reynt yrði að koma
í veg fyrir, að slíkur árekstur
endurtæki sig. Jafnframt var til-
kynnt, að yfirmaður sá, sem á-
byrgð bæri á fyrirskipuninni væri
farinn af landi burt. Hins vegar
upplýstist ekkert um það, hvort
1-inir seku myndu verða látniir
iyæilja ábyrgð, dómi og refsingu
ramkvæmt íslenzkum lögum og
raunar óbeint viðurkennt, að svo
væri ekki.
Hér var að sjálfsögðu alltof
vægt tekið á málum, og var eðli-
lega á það bent, að slíkt gæti
dregið dilk á eftir sér. Ef varn-
arliðsmenn væru látnir sleppa svo
mjúklega við ábyrgð, væri þess
varla að vænta, að íslenzk lögreglu
yfirvöld gætu haldið uppi reglu
og látið hina erlendu menn hlýða
íslenzkum lögum eins og varnar-
samningurinn gerir rál fyrir.
Hörí mótmæli
Sá dilkur lét heldu • ekki lengi
bíða eftir sér, þar smn var ger-
ræði það, sem hinir erlendu her-
menn höfðu í frammi um síðustu
helgi, og alkunnugt er. Af gangi
málsins síðan er það auðsætt, að
ríkisstjórnin hefur ekki séð scr
annað fært, ekki sízt vegna skrifa
Tímans um málið og aimennings-
álitsins, en taka nú fastar á mál-
um, og er það fagnaðarefni. Hef-
ur utanríkisráðherra nú látið bera
fram hörð, opinber mótmæli í
Washington, og málið hefur þeg-
ar vakið mikla athygli erlendis.
Fréttir herma, að Bandaríkja-
stjórn hafi í einu og öllu fallizt
á aðfinnslur íslendinga og heitið
ráðstöfunum, sem fyrifbyggt geti
slíkt gerræði varnarliðsmanna.
En iafnframt er vert að minna
á það, að siíkar yfirlýsingar og lof-
orð um betrun er ekki nóg. Allt
veltur á framkvæmd varnarmál-
anna hér heima og einbeittri og
skynsam|legri framkomu æðstu
manna, og þá einkum utanríkis-
ráðherra og ríkissr.jórnarinnar.
Það er sá hiti í haldi, sem einn
getur tryggt að varrarliðsmenn
varist s’íka árekstra. Sá mjúkleiki,
sem fram kom hiá rír’sstjórninni
við fyrri atburðinn, verður þeim
síður en svo til varnaðar.
Ófremdarástandl, sem
verlSur a<S fyrirbyggia
Utanríkisráðuneytið tilkynnir,
að viðræður milli ríkisstjórna ís-
lands og Bandaríkianr.a um þessi
mál standi nú vfir, og verði nið-
urstöður beirra kunnar eftir fáa
daga. Þess verður að vænta, að
þær verði grundvöllur bættra sam
skipta og bað ófremdarástand, sem Anna'Ö Bjarna-tímabil
ríkt hefur síðasla misserið verði
kennt af öllum, og menn fundu,
að smánartími sá, sem jafnan
verður kenndur við Bjarna Bene
diktsson og Sjálfstæðisflokkinn,
var liðinn. í tíð vinstri stjórnar-
innar var fyrri skipan u;n fram-
kvæmd varnarmálanna fram hald-
ið og gafst enn vel, enda fyrri ár-
vekni haldið eins og unnt var.
ur sogunni.
Þegar bessir atburðir eru hug-
leiddir, hlýtur sú spurning að
verða efst í huga manna, hvernig
á því standi, að þessi breyting
iiefur orðið á framkomu varnar-
Jiiðsins til hins varra og fram-
kvæmd varnarmálanna í heild
orðið allt önnur og verri en var.
Mönnum er í ferskv. minni það
smánarástand sem ríkii í þessum
málum á árunum 1951—53, þegar
Bjarni Benedkitsson var utanríkis-
ráðherra og fór með þessi mál.
Þá voru árekstrar daglegt brauð.
Þá óðu hermenn frjálsir ferða
um allt land, sóttu hvaða sam-
komustað, sem þeir óskuðu, lögðu
undir sig götur og tor.g, og árekstr-
ar milii íslendinga og hermanna
á samkomum urðu hvað eftir ann-
að, svo að stórmeiðsli urðu og lá
við fiörtióni. Þá var lögreglueflir-
lit á vellinum rniög siælegt, svo
og tolleftirlit, enginr sérstakur
lögreglustjóri þar.
Umskipíin 1953
i Þegar dr. Kristinn GuðmundS-
son varð utanríkisráðhorra og tók
við stjórn varnarmáknna í um-
boði Famsóknarflokks.ns, varð á
þessu gerbreyting. Þá var komið
á alveg nýrri og fastari skipan
þessara mála, og var svo vel fram
íylgt, að algerlega nýr bragur
komst á í samskiptum íslendinga
og varnarliðsins. Störf og stjórn
á Keflavíkurvelli komust að miklu
meira leyti í hendur íslendinga.
Föst skipan lögreglumáia og eftir-
lits þar komst á. Umráðasvæði
hersins voru einangruð og ferðir
hermanna mjög taknu'rkaðar um
iandið. Þessu var fram haldið með
strangri árvekni.
Árangurinn kom þegar í ljós.
Sambúðin varð stórárekstralaus
mlosirum saman. Þetta var viður-
I 'tíð núverandi ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins, hefu,. skipan varnar-
málanna veriö haldið í orði
orði kveðnu, en þó mun sú breyt-
ing hafa orðið á, að meiri beinni
skipti hafa orðið milli utanríkis-
ráðherra og yfirstjórnar hersins
en áöur var 'og meira gengið ,fram
hjá varnarmálanefnd. Þó mun
þetta ef -til vil'l ekki höfuðorsök
þeirra illu breytinga, sem orðið
hafa. Aðalorsökin mun vera sú,
að stjórnendur varnarliðsins
muna veldistíma Bjarna Bene-
diktssonar í varnarmálum og það
hömluleysi sem þá gilti, og nú,
þegar aftur er komin ríkisstjórn
með honum og Sjálfstæðisflokkn-
um sem hæstráðanda, þá hyggur
varnariiðið að unnt sé a?j taka
upp fyrri hætti í samskiptum við
íslendlnga, og af þeirri rót eru
þc'ir atburtt r, dem síðan hafa
orðið. Það er hinn almenni slapp-
leiki, sem orðið hefur vart í æðstu
stjórn varnarmálanna af hálfu ís-
lendinga, sem býður þessu heim.
Og linleg tök í sambandi við þá
árekstra, sem orðiö hafa, hafa
borið öðrum og meiri yfirgangi
heim.
Hcr var því sagan frá Bjarna-
tímabilinu fyrir 1953 að endur-
taka sig. Nú ríður á, aö íslenzk
stjórnarvöld geri það ljóst, að hert
verður á að nýju og varnarsamn-
ingnum framfylgt, ekki aðeins í
snotru orði loforða, heldur á
boröi haldgóðra framkvæmda.
Þjóðin ætlasí til þess, og þar sem
kosningar standa fyrir dyrurn, má
búast við, að Sjálfstæðisflokkur-
inn og Alþýöuflokkurinn sýni ein-
hvern lit á því af ótta við kjósend-
ur, en'hiít mun jafnljóst, að fái
þeir traust kjósenda fyrir frammi
stöðuna undan farið, verða þeir
fljótir að slaka á eftir kosningar,
fari þeir með völd í þessum mál-
um.
Framsóknarflokkuí'ihn éinn hef
ur sýnt, að hann hefur bíéði hug
og dug til að taka á þessúm mál-
um eins og þarf, án þéss að þar
ráði nokkur erlend ,ögí annarleg
sjónarmið, og því getur efling
hans ein orðið til þess að koma
málunum aftur í viðunandi horf,
og hann mun aldrei kaupa þessar
varnir því verði, að þjóðinni staíi
yfirþyrmandi hætta af dvöl hers-
ins. Slík ætti afstaða allra þjóö-
hollra manna að vera, ogislenzkrs
ríkisstjórn ber á hverjum tíma
að -gera stjórn varnarliðsins það
fullljóst.
UtsvarsfrííSindi
íhaldsforkólfa
í vikunni sem leið, hefur að
sjálfsögðu verið mikið. ræít um
útsvarsmál, þar sem úrsvarsskrá
er nýlega fram komin. Ménn hafa
hent gaman að hinu furðúíega til-
tæki íhaldsins ag lá£a' -SÍ S vera
útsvarsfrjálst til þess iið • reyna
með þeim hætti að skjóta fótujn
undir skröksögur sínar um- ,,skatt-
frelsi" samvinnufélaga.. Átti þetia
að véra fyrsta kosningabomban,
en hefur nú sprungið i máttleysi
eins og hver önnur rej’kbomba, og
eru útsvarsgreiðendur ;í Reykja-
vík allt annað en ánægðir með að
borga slíkan brúsa fyrir íhald'ð í
kosningaherferð þess.
Annað atriði við útsvarsáiagn-
ingu í Reykjavík hefur þó vakið
meiri athygli síðustu daga, -en bað
er hið kynlega útsvarsfrelsi nokk-
•urra helztu leiðfoga Sjálfstoð'is-
flokksins, og hafa verið nefnd un
það nokkur táknræn dæmi i Tim-
anum, Útsýn og Frjálsri þjöi AI-
þýðubiaðið hefur hins vége'v ■ ag-
að alveg um málið, enda k'emur i
ljós við athugun á útsvarssicrá, að
nokkrir hinna þægustu Krata-ieið
■toga hafa fengið nokkra ht. < ild.
í útsvarsfrelsinu.
mig
<ýr-
íngi
neð
ars-
iifiE
agn
»
iiar-
ials-
Morgunblaðið hefur
þagað og enga viðhlítamfi. ;
ingu kunnað að gefa almtr;>n
á þessu. Hennar er þó beðih
óþreyju af reykvískum ’iisv
gjaldendum. Þá einu 'áfsökiin
ur Mbl. borið fram, áð þ'ésS’
ing hafi verið samþykkt áf !
únistum líka í niðui'jö'’
nefnd, og skilja fáir þýa,ðt'
bót það er.
Útsvör Ólafs,
Bjarna og Gunnars
Samkvæmt reglum un> -dur-
jöfnun, hlýtur útsvar jafaan að
vera hærra — ekkj .ýzt; á • tn
tekjum — en tekjuskattuiy ; :ma
sérstakar ástæður séu 111. Pað
kemur hins vcgar í íjos, áð Á d-
Ólafur Thors greiðir t. d. 9776 kr.
í tekjuskatt, og æ£tí ^amkvæmt
því, að hafa 16500 krj "utáýár, en
á hann eru aðeins lagðar 9300 lcr.
Fríðindi hans eru því 72Ö0 kr.
Bjarni BenediktSSon iðii’
38600 kr. í tekjuskatf, og ætti að
greiða 41900 kr. í útsvar én . i np-
ur meg 29900 kr. Vaníar pav 12
þús. kr. upp á.
Gunnar Thoroddsen, íorgar-
stjóri, þykist þó eiga rétt á -nc-stu
útsvarsfrelsi. Hann á a'o r.ida
52.065 kr. í tekjuskatt,- og ‘ti
samkvæmt því, að hafa 51,H i .r.
útsvar. Hann fær þó aðeins ::: 00
kr. í útsvar og sleppur vi.ð . 00
krónur.
Þetfa eru aðeins þrjú />. .a
(Framhald á 'é.'/' i)