Tíminn - 24.09.1959, Síða 3

X í MIN N, fimmtudaginn 24. september 1959.
a
Byggði leirkofa í steinaldarstí
Skrifaði drengjabók 19 ára
íslendingar kannast við
danska rithöfundinn Mart-
in A. Hansen, sem ritaði
m. a. merka ferðabók frá
ísiandi. Það var síðasta
bókin, sem hann skrifaði . .
Enn fetar sonur hans í fót-
spor föður síns. Hér segir
danskur biaðamaður frá
heimsókn til unga manns-
ins.
SKÁLDABÚGARÐUBINN
SALUM stendur við All-
erslev og er einkar fag-
ur í sólskininu, umgirtur rauðum
múrum. í kringum búgarðinn er
stór og imikill blómagarður þar
sem gróa allskyns jurtir, og i skóg-
arjaðrinum liggur steinaldarþorp-
ið þar sem leirkofarnir standa í
þyrpingu, inn í þá er smogið gegn-
um þröngar dyr á gafli.
Yfir túnið ganga tvær mann-
eskjur, hún er klædd baðfötum,
en hann er búinn dátabúningi —
það eru börn skáldsins Martin A.
Hansens, Mette-Lise, sem er 16
ára og Hans-Ole sem er 20 ára. Þau
búa nú á gamla prestsetrinu þar
sem Martin A. Hansen ól aldur
isinn og ritaði sínar bækur.
Hans-Ole er farinn að feta í fót-
spor föður síns. Frumraun hans á
bókmenntasviðinu er „Leirhúsin í
Hér sfást Hans-Ole og Mette-Lise
fyrir framan einn leirkofann, sem
Hans-Ole byggði og skrifaði siöan
bók um.
Lejre ‘, en þá bók skrifaði hann
um kofana, sem hann hafði sjálfur
byggt í steinaldarstíl og þykja svo
frábærir, að skólar og félagasam-
tök heimsækja staðinn í hópum
til að skoða hann.
„Þess vegna datt mér í hug að
skrifa bók um leirhúsin," segir
Hans-Ole, ,,og úr því varð drengja-
bókin „Leirhúsin í Lejre,, sem
Gyldendal gaf út.“
19 ára rithöfundur
Fyrst eru mér sýnd bæjarhúsin
og systkynin ungu gerast leiðsögu-
menn mínir. Við lítum inn í „sal-
inn‘, sem Martin A. Hansen byggði
sjálfur hörðum höndum ásamt
konu sinni, það er stór stofa með
langborði fyrir miðju og fallega
máluð bændahúsgögn setja svip
sinn á hana ásamt geysistórri tjald-
rekkju í einu horninu. Systkinin
segja mér, að faðir þeirra hafi sjálf
ur smiðað þar alit úr járni og tré,
en móðir þeirra ofið og saumað alla
dúka og vefnað. Síðan er gengið
inn í vinnustofu skáldsins, þar sem
per-sónurnar hafa birzt honum og
fengið á sig form á papírnum.
Veggirnir eru blámálaðir og á
miðju gólfi er þungt og viðamikið
vinnuborð í baroksstíl. Þrír veggj-
anna eru huldir bókaskáþum frá
gólfi til lofts. Þar er hver hlutur
nákvæmlega í þeim skorðum, sem
Martin A. Hansen skildi við þá.
Síðan er gengið inn í stofu þá, sem
Vera kona hans hafðist við, þar
stendur stór flygill. Þar næst al-
menningur, þar eru fábrotin,
smekkleg húsgögn, rauðmálað loft
með svörtum bjálkum strámottum
á gólfi.
Þar er mér fagnað af Bodil, unn-
ustu Hans-Ole og ömmu hans, sem
stendur fyrir búi, því Metta-Lise
gengur enn í skóla.
★
Sonur Martins A.
Hansens fetar í
fótspor föður síns
★
Þar næst setjumst við inn í stofu
og uphefjum rabbið við Hans-Ole.
Hann ritaði bókina sína í fyrra-
isumar, 19 ára gamall.
„Það byrjaði allt með því, að ég
hafði orð á því við mömmu, að
gaman væri að byggja sér hús úr
leir í líkingu við kofa steinaldar-
manna. Mömmu þótti strax hug-
myndin hreinasta afbragð, og svo
lét ég hendur standa fram úr erm-
um þegar ég hafði fengið vilyrði
fyrir jarðarskika hjá nágranna
obkar. Fyrstu húsin gerði ég al-
einn.“
Það er ekki nema eðlilegt, að
sonur Martin A. Hansens hafi strax
frá bernsku haft mikinn áhuga á
lifnaðarháttum og sögu forfeðr-
anna.
„Ég hlustaði altaf á þegar pabbi
rabbaði við vini sína um fornöld
Danmerkur,*'1 sagði hann, og þegar
ég var í skóla, gat ég unaö tímun-
um saman inni hjá pabba og hlust-
að á hann segja frá. Þá sýndist
skólabræðrum mínum og kunningj
um ég vera fremur undarlegur ná-
ungi og sérvitur, en ég lifði og
hrærðist í veröld fortíðarinnar, ólst
upp við hugmyndir föður míns og
varð fyrir áhrifum af hugsanagangi
hans og sjónarmiðum. Fortíðin var
mér eins raunveruleg og eðlileg
Og nútiminn.
Þó að faðir minn væri allur,
dofnaði ekki áhugi minn á þessurn
efnum, og andi hans lifði áfram
í huga mér. Þannig datt mér í hug
að byggja þessa leirkofa, og byggði
þá með sömu verkfærum og tíðk-
uðust á steinöld — steinexi og
barkarflísum. sem þá voru notaðar
í stað nagla. Fyrir fx-aman .húsið
reisti ég fórnarsteininn, og þegar
húsið var risið af grunni, var kveikt
ur eldur í hlóðunum. Ég svaf ásamt
kunningja mínum á leirgólfinu
fyrstu nóltina, það var nokkui’s
konar vígsla.
Þorp úr leirkofum
Þegar fyrsta húsið var fullbúið,
hafði áhugi minn aukizt til muna
og kunningjar mínir vildu nú ólmir
vera með. Ég fór aftur á fund
mömmu og spurði hana hvort hún
gæti fætt tíu stráka þann tíma, sem
það tæki að byggja langhús.
Mamma tók strax málaleitan minni
vel og varð hrifin af hugmynd-
inni, ekki sízt af því að ég og fé-
lagar mínir gátu nú tekið okkur
eitthvað skemmtilegt fyrir hendur
í sumarleyfinu.
Svo hófumst við handa. Við
gengum í búningi steinaldarmanna
og -sváfum umhverfis varðeld á
nóttunum — ekkex-t tilheyrði nú-
'tímanum nema þær eitt hundrað
og fimmtíu máltíðir, sem mamma
framreiddi handa okkur, auk ó-
teljandi mjólkurglasa og tebolla.
Það var opið hús jafnt nótt sem
dag, meðan á byggingunni stóð.
Við unnum til skiptis eflir því
hvernig á stóð. Við mynduðum
flokk eða æltbúlk, sem við nefnd-
um: „Stóru hendurnar“, eftir
merki, sem til er frá steinöld, það
er útrétt hönd. Ég var kjörinn goði,
en hann var íorin.gi fiokksins.
Þessi flokksmyndun hefur tengt
bræðraböndin milli okkar og gef
ið leirkofunum aukið gildi í hug-
um okkar allra ...
Ilans Ole lýkur herskyldu sinni
bráðlega, og ætlar þá að halda nám-
inu áfram, hann ætlar sér að taka
magísterspróf í sagnfræði. Unn-
usta hans, Bodil, ætlar að verða
kenndukona. Þau hafa hug á að
giftast innan skamms og ætla að
Hans-Ole var kjörinn goSi „Stóru
handanna." Hér er hann skrýddur, og
hefur kailað Mette-Lise og Bodil
fyrir sig.
búa fyrsta árið í Kaupmannahöfn.
Metta systir hans ætlar að
leggja stund á vefnað eins og móðir
þeirra. Hún ætlar sér til Frakk-
lands að ári, og ætlar síðan á List-
iðnaðarskólann að læra að vefa.
Þau eru ákveðin í skoðunum og
vita upp á hár hvað þau vilja, syst-
kinin.
Herskylda vekur umhugsun
„Við höfum lært margt síðustu
árin,“ segir Hans-Ole, „það var
örðugt að fylgjast með hægu dauða
stríði pabba, mánuðum saman var
hann að tærast upp. Eftir dauða
hans reyndum við að hughreysta
mörnmu eins og hægt var. Mamma
og pabbi voru óvenju samhent og
sérstæð að mörgu leyti. Þau höfðu
sérkennilegar skoðanir á lífinu, og
við systkxnin höfum erft eiginleika
þeirar að miklu leyti. Ég verð þeim
alltaf þakklátur. Ég veit, að án
þessa arfs hefðum við ekki getað
þolað það reiðarslag þegar mamma
dó skömmu síðar. Við höfum aldrei
kært okkur um meðaumkvun fólks.
Ég hafði þó Bodil, eftir að mamma
dó en Metta var einmana, það hafði
alltaf verið innilegt samband milli
hennar og mömmu. Hún var bara
15 ára þegar pabbi dó.“
Það hlýtur að vera ánægjulegt
fyrir ykkur að fá að halda búgarð-
inum?
„Já, ég veit að ég er ólíkt betur
settur en pabbi á mínurn aldri. Hún
er af bláfátæku fólki komin, og
varð að leggja hart að sér. Hann
lifði í xnesta basli í mörg ár þar til
hann eignaðist búgarðinn.
Þessar myndir á veggjunum eru
eftir pabba, hann hafði mikið yndi
af að mála, og einnig hafði hann
gaman af að skera út í tré. Það hef
ég einnig frá honum.
— Og rithöfundarhæfileikana?
— Að minnsta kosti löngunina,
ég veit ekki hvort hæfileikamir eru
nokkrir. Ég er byrjaður á drengja-
bók og ætla mér að Ijúka við hana
við fyrsta tækifæri. Strax og ég er
laus frá herskyldunni. Mig dreymir
um að skrifa alvarlega bók, bók um
æskuna í dag og vandamál hennar.
Herþjónustan hefur opnað augu
mín fyrir ýmsum hlutum. Þarna
stendur maður allt í éinu og á að
læra hvernig fljótvirkast og hent-
ugast er að ráða fólk af dögum, og
hvernig morðtólin reynast bezt.
Þetta fékk mikið á mig. En þótt
mig langi til að skrifa bók um æsk-
una, er alls ekki víst að ég sé fær
urn það. Kannski hef ég bara erft
frásagnargleði föður síns en skki
skáldgáfuna. Það er munur á þessu
tvennu