Tíminn - 24.09.1959, Blaðsíða 6

6
T IIVII N N, fimmtudaginn 24. september 1959.
VÍÐSJÁ: 1111111111111111 ■ 11111! 1111111111111111111111111111111111111111111 ■ I ■ 111111111 ■ 1111111 ■ 1111111 ■ 1111 ■ 111111111111111111111 ■ 1111111111111111111
iiimiiiimmmiV
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINH
Ritstjóri og ábm.: Þórarinn Þórartna***.
Skrifstofur í Edduhúsinu viB Lindargótu
Símar: 18 300, 18 301,18 302, 18 303, 1830» «g
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaðamenn).
Augiýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 11SH
Prentsm. Edda hf. Síml eftir U. 18: 11 Mg
Málgagn Pritchards
EFTIR að þeir atburðir
gerðust á Keflavíkurflugvelli
að starfsmenn flugþjónust-
unnar urðu fyrir hinni mestu
óvirðingu af hendi amerísku
varðmanna, tók utanríkis-
ráðherra þá ákvörðun að
hætta öllum viðtölum við yf
irmenn varnarliðsins. meðan
Pritchard hershöfðingi væri
æðsti maður þess. Sú á-
kvörðun var fullkomlega rétt
mæt og var ekki tekin vonum
fyrr. Áreiðanlega hafa allir
þjóðhollir íslendingar talið
utanríkisráðherra fara hér
rétt að. Svar íslendinga gegn
yfirganginum á Keflavíkur-
velli væri að sýna yfirmann
inum, er bar ábyrgð á honum,
kulda og fyrirlitningu og
virða hann ekki viðtals með
an hann væri hér. Með þeim
hætti væri varnarliðsmönn
um m. a. sýnt það, að íslend
ingar ætluðu ekki að sætta
sig víð neinn yfirgang af
hálfu þeirra.
ÞAÐ voru þó ekki allir, sem
vildu styðja þessa afstöðu ut
anríkisráðherra. Það reynd-
ust vera til þeir menn, er
vildu áfram sýna hinum er
lenda yfirgangsmanni þjón-
ustusemi og undirgefni, þrátt
fyrir traðkið á starfsmönn-
um flugþjónustunnar og of
beldið við íslenzku lögregl-
una. Hér fór fremstur í
flokki varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins og aöalrit
stjóri' Morgunblaðsins,
Bjarni Benediktsson. Hann
ákvað’ að mótmæla óbeint áð
urgreindri ákvörðun utanrík
isráðherra með því að senda
einn af blaðamönnum sínum
á fund Pritchards, eiga við
hann langt viðtal og birta
það síðan í Mbl. í viðtali
þessu reyndi Pritchard á
fremsta hátt að réttlæta það
ofbeldi, sem ísl. lögreglan og
starfsmenn flugþjónustunn-
ar höfðu orðið fyrir á Kefla
víkurflugvelli að undanförnu.
Þetta tiltæki Mbl. gat ekki
þjónað öðrum tilgangi en
þeim að sýna amerísku stjórn
arvöldunum, að til væru á-
hrifamiklir aðilar á íslandi,
er ekki vildu sniðganga hinn
ameríska yfirgangsmann,
heldur halda uppi a. m. k. ó
beinum vörnum fyrir hann.
Það er því vissulega ekki
Mbl. að þakka, að hinn amer
íski yfirgangsmaður var
kvaddur héðan, heldur hef
ur það gerzt, þrátt fyrir við
leitni Mbl. til að koma í veg
fyrir það.
EN undirlægjuhátturinn,
sem aðalritstjóri Mbl. hefur
sýnt í sambandi við þessa at
burði, hefur reynzt meiri en
þetta. í stað þess að skrifa
þá atburði, sem undan
farið hafa gerzt á Keflavík
urflugvelli, réttilega á reikn
ing hinna amerísku yfir-
manna, hefur Mbl. snúið
vopnunum gegn hinum isl-
lenzku embættismönnum
þar og kennt þeim um. Sein
ustu dagana hefur það verið
aðaliðja aðalritstjóra Mbl.
að kenna hinum íslenzku
embættismönnum um þessa
atburði, en hvítþvo hina
amerísku yfirgangsmenn.
Hér er á ferðinni riákvæm
lega sami undirlægju- og
skriðdýrshátturinn fyrir er
lendu valdi, og kom fram hjá
dansklunducíustu ísl,emting
um fyrr á tímum, þegar þeir
stóð.u við hlið danskra kaup
manna gegn íslenkum emb-
ættismönnum, er reyndu að
halda á rétti landa sinna. Út
lenda valdið skal sýknaö, ís-
lenzku embættismennirnir
sakfelldir.
VIÐLEITNI Mbl. til að
hvítþvo hina amerísku yfir
gangsmenn, en sakfella hina
íslenzku embættismenn, fell
ur hins vegar fljótlega um
koll, þegar litið er á stað-
reyndirnar. Þeir íslenzku
embættismenn, er hér ræðir
um, tóku við störfum á sviöi
varnarmálanna, þegar Bjarni
Benediktsson hafði skilið
við þau í fullkomnustu niður
níðslu. Engar hömlur voru
þá á ferðum varnarliðs
manna út af flugvellinum,
enda voru skemmtistaöir höf
uðborgarinnar að verða hrein
spillingarvSíti. Hundíruð ísl.
verkamanna áttu vanborgað
kaup hjá hinum erl. verk-
tökum. Hvers konar árekstr
ar milli íslendinga og Amer
íkumanna voru daglegt
brauð. Nú seinustu árin hef
ur ástandið verið gersamlega
breytt. Hömlur hafa verið
settar á ferðalög hermann-
anna, ágreiningur um kjör
mátt heita úr sögunni og á
rekstrar verið 'mjög fátíðir.
Hinir ísl. embættismenn, er
hafa stjórnað þessum mál-
um, hafa komið á röð og
reglu, sem hefur vakið at-
hygli erlendis og þótt til fyrir
myndar. Slíkt hefur kostað
mikið starf og festu og verð
ur seint ofþakkað.
'.j
HVAÐ er það, sem þá veld
ur því, að nú virðist sem
þessi ágæti árangur um-
ræddra embættismanna sé
að fara forgörðum? Er það
kannske sök þeirra? Vissu
lega ekki. Það, sem hefur
gerzt er það, að eftir sein-
ustu stjórnarskipti hafa yf
irmenn varnarliðsins hagað
sér á allt annan veg en áður.
Þeir virðast bersýnilega gera
sér vonir um, að hinir gömlu,
góðu tímar frá utanríkisráö
herraitíð Bj arna Benedíkts
sonar séu að hefjast að nýju,
þar eð Sjálfstæðisflokkurinn
er aftur orðinn aöalstjórnar-
flokkur landsins. Þeir megi
nú aftur haga sér að vild
sinni, eins og þá.
Undirlægjuskrif Mbl.
veikja þá vissulega ekki í
þeirri trú. Blaöið, sem gekk á
fund Pritchard og bað um
viðtal við hann eftir að ut-
anrikisráðherra hafði ákveð
ið að hundsa hann, er ber-
sýnilega amerískara en sjálft
utanrkisráðuneyti Banda-
Stefnuhvörf Rússa gagnvart Ungverjalandi
Tvær merkar bækur um byltinguna í Ungverjalandi
NYLEGA KOMU ÚT BÆK-
UR um atburðina í Ungverja-
landi og Póllandi 1956. Þykja
bækur þessar mjög vel skrifaðar
og gefa glögga mynd af þeim
atburðum, sem áttu sér stað í
þesum löndum kommúnism-
ans. Tibor Meary ritar bókina
„Thirteen Days that shook the
Kremlin" (Múrar Kremlar
skulfu þrettán daga) og Flora
Lewis ritar bókina „The Polish
Volcano" (Pólska eldfjallið) um
atburðina í Póllandi.
Fer hér á eftir útdráttur úr
grein, sem birtist í „The Scots-
man“ um þessar bækur.
ATBURÐIRNIR í Ungverja-
landi og Póllandi eru mjög mik-
ilvægir til skilnings á þeirri
stefnu, sem Rúsar reka í Evr-
ópu. Bók Tibor Meray um bylt-
inguna í Ungverjalandi er mjög
góð lýsing og greinargóð um
þann harmleik, sem átti sér
stað í Ungverjalandi 1956. Hún
•er rituð með næmri og skilnings
ríkri samúð um lykilpersónu
ungversku byltingarinnar, Imre
Nagy, og bregður ljósi yfir það,
hvers vegna honum mistókst.
30. október höfðu Rússar
gengið svo langt, að gefa út yfir
lýsingu, þar sem í höfuðatriðum
var gengið að kröfum Ungverja
um að mynduð yrði stjórn allra
flokka. Rússar kölluðu heim her
lið sitt í Ungverjalandi og Ung-
verjaland gengi úr Varsjár-
bandalaginu. Þeir voru sann-
færðir um að „þeim framförum,
sem náðst höfðu undir komm-
únismanum yrði ekki spillt“ og
andkommúnistísku ríki mundi
ekki verða leyfðar herstöðvar í
Ungverjalandi. Mikojan og Su-
slov gerðu sér ferð til Búdapest
til að staðfesta vináttu og skiln-
ing Sovétrikjanna. Enginn Ung-
verji efaðist um einlægni Mi-
koyans. Pravda og Moskvuút-
varpið studdu stjórn Imre Nagy.
En Mikoyjan og Suslov voru
ekki fyrr komnir heim, en rúss
neskar hersveitir tóku að
streyma inn í Ungverjaland.
ÞAÐ VIRÐIST ENGUM vafa
undirorpið, að Rússar hafa
skyndilega breytt stefnu sinni
gagnvart Ungverjalandi. Þeir
hefðu auðveldlega getað kæft
byltin.guna í fæðingunni, sett
leppstjórn á laggir í landinu og
komið þannig í veg fyrir að þeir
stæðu berskjaldaðir gagnvart
heiminum sem kúgarar smáþjóð-
ar. En þeir viðurkendu rétt Ung
verja og lýstu opinberlega stuðn
ingi sínum við stjórn Nagy, og
játuðu kröfur stjórnar hans sem
þjóðarrödd Ungverjalands. Það
er ekki auðvelt að gefa skýringu
á hvers vegna Rússar sýndu Ung
verjum svo mikla linkind í
fyrstu, en það er auðvelt að
skýra það, hvers vegna þeir
sneru við blaðinu.
ÞEGAR RÚSSAR höfðu við-
urkennt kröfur Ungverja, tóku
strax að heyrast háværar kröf-
ur frá öllum hinum leppríkjun-
um, nema að sjálfsögðu Pól-
landi um „andbyltingu“ og „fas-
isma‘'.‘. Kommúnistaleiðtogar
hinna leppfíkjanna voru gripn-
ir hræðslu um að þjóðir þeirra
mundu rísa upp og heimta sams
konar réttarbætur. Stjórninni í
Kreml fór ekki að verða um sel,
þegar hún skyggndist nánar eft-
ir hverjar afleiðingar tilslakan-
irnar við Un.gverja myndu hafa.
Ef Ungverjar gengju úr Varsjár
bandalaginu, myndu Pólvcrjar
o,g Tékkar einnig krefjast úr-
göngu úr bandaiaginu. Efnahags
hjálp frá Vesturveldunum —
Bandaríkin höfðu þegar boðið
20 millj. dollara efnahagsaðstoð
— myndi gera Ungverjaland að
landi góffra lífskjara, og það
gæti haft óheppileg áhrif á aðr-
ar þjóðir, sem lifðu undir stjórn
arkerfi kommúnismans.
HERSHOFÐINGJAR MEGA §
■sín ætíð miklis, og hafa sterk |
áhrif á stefnu heimsvelda. Valda |
barátan milli leiðtoganna í §
Kreml stóð enn yfir og skoðun |
hershöfðingjanna, að ekkert f
gæti réttlætt það að láta af =
hendi þá hernaðaraðstöðu, sem 1
Ungverjaland veitti, réð úrslit- =
um. 1
Krustjoff hafði ekki -enn að- |
stöðu til að móta utanríkisstefn |
una. Molotov og félagar hans f
gátu sagt, að þetta væri áfleið- f
ing and-Stalinisku línunnar, sem =
Krustjoff hafði flutt á 20. flokks =
þinginu. Það reið á fyrir Krust- |
joff, að Molotov og hershöfðingj |
arnir, sem voru í slagtogi með I
honum snerust ekki gegn hon- f
um, teningunum var kastað og f
rússneski herinn hélt yfir ung- =
versku landamærin.
Atburðirnar í Póllandi voru á i
margan hátt svipaðir og í Ung- \
verjalandi, en tóku þó á sig aðra i
mynd vegna þess, að Gómúlka |
setti ekki fram aðrar kröfur en I
þær, sem sterkar líkur voru á, I
að Rússar myndu verða við. Pól f
land gat ekki gengið úr Varsjár f
bandalaginu. Herseta Rússa í =
Austur-Þýzkal. tryggði landa- |
mæri Póllands að vestanverðu. |
Gómúlka var reyndari og harð- f
snúnari baráttumaður en Nagy, |
og hann vissi, að ef hann spennti f
bogann of hátt, þá væri innrás |
Rússa vís. Gómúlka heldur enn |
velli og nýtur án efa, djúprar i
virðingar Krustjoffs engu .síður =
en Vesturveldanna. |
HVAÐA LÆRDÓM MÁ svo |
draga af þessum atburðum? Þar I
sem leppríki Rússa geta ekki i
vænzt nokkurrar hjálpar frá f
Vesturveldunum, mega Vestur- i
veldin ekki gefa þeim í skyn, að =
þau muni koma til hjálpar. Það =
sem Vesturveldin geta gert, er, i
að komast að samkomulagi við f
Rússa um að le.ggja erlendar f
herslöðvar niður. Því skal hins f
vegar ekki gleymt, að hagsmunir f
Vestur-Þýzkalands og leppríkj- f
anna rekast mjög á og eru flækt f
ir. Og þegar allt kemur til alls, f
þá er stefna Vestur-Þýzkalánds 1
urn að sameining Þýzkalands |
verði gerð að skilyrði fyrir sam- f
einingu, mjög hagstæð Pólverj- i
um, þvi meðan Þýzkaland er f
klofið, þá eru þeir óhultir fyrir f
landakröfum Þjóðverja.
iiiiiiiii,,,,iiiiiii,iii,*,i*,**,,i,iiii,i**iiiii,iii,iiiiiiiii*i,,i,,iiiii,*,,,,,,,,,,,*,**,,|,**,**,,,,,iii
Hvert er uppeldisgiMi
írímerkjasöfnunar?
Um nokkurra ára bil undan-
farið hafa börn og unglingar
hér a iandi verið mjög hvött
til þess að safna frímerkjum
og koma sér upp sem stærstum
og fjölbreytlustum söfnum.
Hafa þau í útvarpsþáttum feng-
ið leiðbeiningar um söfnun og
varðveizlu frímerkja og átt
rlkjanna, er lét kveðja hann
heim. Ef Sjálfstæðisflokkur
inn fær aukin völd i næstu
kosningum, er það eins víst
og nótt fylgir degi, að yfir-
gangur varnarliðsmanna
mun fara vaxandi, því að
honum mun þá ekki lengur
neitt viðnám veitt. Um það
getur enginn efazt, er man
stjórn varnarmálanna í utan
ríkisráöherratíö Bjarna Bene
diktssonar og lesið hefur
skrif Mbl. seinustu dagana.
þess einni" kost að kaupa prent
aða leiðbeiningapésa um þetta.
Og ónotuð frímerki geta þau
fengið kevpt eftir vild og getu
í ýmsum bókaverzlunum — inn
lend og útlend frímerki og dýr-
ar bækur eða blöð í bókarformi
til að gevma í frímerki.
Svo mikill er áhugi þessara
safnenda sumra hverra, að
hann er orðinn að ástríðu, sem
leitt hefur til mjög óheiðar-
legra tiltekta í frímerkjasöfnun,
eftir því sem fregnir herma.
Flestum börnum á skóla-
skyldualdri áskotnast nú á tím-
um nokkurt fé mánaðarlega fyr
ir vinnuhjáln eða sem smágjaf-
ir. Og nurgir foreldrar og upp-
alendur hvetja börn sín til að
geyma og ávaxta þetta fé í
banka eða sparisjóði til þess
síðar meir að nota það til
kaupa á verðmæti, er eigand-
anum mætti þá verða til nyt-
semdar og skemmtunar.
Nú er þessu fé af mörgum
að mi’klu leyti eytt í frímerkja-
kaup og það, sem þeim fylgir.
Er nokkui trygging fyrir því
eða jafnvel nokkrar líkur til
þess, að sú fjárhæð, sem börn
og unglingar hafa varið til frí-
merkjakanpa, sé ekki að mestu
leyti glatað fé, þar sem verzlun
arþekking barna er engin og
verðgildi frímerkja síbreyti-
legt?
Þess er vænzt, að þeir, sem
mjög hvet.ja börn til frímerkja-
söfnunar, skýri fvrir foreldr-
um og öðrum uppalendum,
hvaða uppeldisgildi þetta hef-
ur.
Fávís uppáiandi.
Heyfengiu í met$allagi
Þykkvabæ, 23. sept. — Heyskap
er hér að mestu lokið, þótt 'tíðar-
farið hafi mjög tafið fyrir honum.
Ileyfengur er ekki ýkja mikill, en
mjög sæmilegur að gæðum.
Spretta var ágæt í vor en hefur
ekki nýtzt sem skyldi vegna veðr-
áttunnar. Sýnir það sig nú, að
alltof fáir hafa hjálpartæki, súg-
þurrkun og votheysturna. — Slátr
un er nú að hefjast í Miðkoti.
Virðast dilkar vera heldur rýrari
en undanfarin ár. S.G.