Tíminn - 08.11.1959, Page 5

F Í M I N N, sunnudaginn 8. ndvember 1959.
Kveðja til Bjarna Ben. | Athugasemd
Kíví-fuglinn
Á frímerki einu, sem gefið
hefur verið út í Nýja-Sjálandi,
er mynd af kynlegum fugli,
sem er alveg vængjalaus og er
klæddur fiðri, sem fljótt á litið
minnir á togmikla uil. Þetta
er hinn svo nefndi Kíví, en svo
er hann kallaður á meðal
frumbyggja Nýja Sjálands. Af
Kíví-ættinni eru til aðeins 6
tegundir, er allar eiga heima
á Nýja Sjálandi og hvergi ann-
ars staðar í heiminum. Þessir
fuglar eru tiltölulega smáir
vexti, í mesta lagi um 70 sm að
lengd. Búkurinn er mjög ával-
ur, stundum allt að ,því kúlu-
laga fljótt á litið. Hálsinu er
stuttur og gildur og höfuðið
fremur lítið, en er með löngu
og mjóu nefi. Fremst á nef-
inu eru svo nasaholurnar.
Augun eru afar lítil, og er blik-
himnan í þeim nálega horfin.
Aftur á móti er fuglinn mjög
lyktnæmur, en það er meira
en hægt er að segja um flesta
aðra fugla. Fuglinn hefur enga
venjulega vængi; þó er húð
strengd á milli upphandleggs-
beinsins og olnbogabeinsins.
Bcr það vott um. að forfeður
Kiví-fuglanna hafi getað flogið,
enda hafa þeir flugfjaðrir, 13
að tölu, með sterkbyggða stafi,
en allar eru þær ónothæfar.
Stél vantar. Fæturnir eru
stuttir og sterklegir, og hafa
þeir 4 tær, snúa 3 fram og svo
er ein lítil afturtá. Allar eru
tærnar útbúnar með sterkum
klóm. Innri bygging er að
■ýmsu leyti frábrugðin því sem
er á öðrum fuglum, t. d. vantar
alveg bringubeinsskjöldinn; og
í beinagrindinni er sama sem
engin loftfylling.
Sú tegund af þessum fuglum,
sem bezt er þekkt, heitir á vís'-
indamáli Apteryx australis, og
er það því aðallega hún, sem
ber Kíví-nafnið. Er átt við þessa
tegund í því, sem hér fer á
eftir.
Á okkar tímum hittist Kíví-
fuglinn nær einvörðungu j
skóglendi á Svðriey. 'langt
f.iarri mannabyggðum. i bvggðu
héruðunum er búið að útrvma
fuglinum fyrir löngu. Kív-í er
mjög styggur fugi, og því mjög
erfitt að komast í námnnda við
liann eða veiða hann. Á daginn
felur hann sig í hoium. seni
hann hefur grafið, s'ér í lagi
niður með trjárótum. Þsgar
dimma tekur fer hann á kreik
til veiða, er fæða hans skordýr
og ormar en auk þess fræ og
alls konar mjúkar jurtir. Og
svö hijóðlegá gengur hann um,
að til hans heyrist ekki fremur
en ánamaðkur væri. Þesar
hann nemur staðar, dregur
hann háisinn að sér og hniprar
sig þannig saman, að hann
verður nær því hnattlaga. Ef
félagar hans eða einhverjar
aðrar skepnur gera honum
ónæði í þessum stellingum,
verður hann ókvæða við, rétt'r
snögglega úr sér og gefur að-
komudýrinu ósvikinn iöðrung
með fætinum.
Kíví-fuglinn lifir í
einkvæni
Kvenfuglinn er greiiiilega
stærri en karlfuglinn. Eigin-
leg hreiðurbygging fer ekki
fram, heldur grei'ur fuglinn
sór ofurlitla holu undir ein-
hverju trénu og verpir í hana
1 eða 2 mjallahvítum eggjum,
sem eru hlutfallslega stór, vega
sem næst 450 grömmum, það
er í kringum 1/5 tj' þyngd
fuglsins. Kvenfuglinn situr á,
og á hann fullt í fangi með að
hylja eggin, svo stór eru þau.
Verstu óvinir Kíví-fuglsins
auk mannsins eru hundar og
villikettir. Hér áður fyrr var
fuglinn drepinn gegndarlaust,
var ekki annað sýnt en að hon-
um vrði útrýmt líkt og átt
hafði sér stað með geirfuglinn
og fuglinn dúdú. Nú eru fugl-
ar Kívíættarinnar aifriðaðir.
Ég tel ekki úr vegi að geta
um hina svonefndu Móafugla
(Dinornis) í sambandi við Kíví-
fuglana, þar sem milli þeirra
er mikill skýldleiki, og áttu
auk þess sama heimkynni. Ég
segi áttu af því að móafugl-
arnir eru nú iöngu útdauðir,
og hefur maðurinn áreiðanlega
lagt þar síðastur hönd á verkið.
Margar beinagrindur af fugl-
um þessum hafa fundizt á
Kíví-fuglinn
Nýja-Sjálandi, og meira en
það, því að kettætiur, fjaðrir
og eggjas'kurn hefur komið í
leitirnar. Bendir þetta til þess,
að ekki séu liðin mörg hundr-
uð ár síðan síðustu fuglunum
var kálað. Engin skrifleg lýs-
ling er til i:tf neinni tegun.d
móafuglanna, gerð af sjónar-
vottum, aðeins munnleg lýsing
innborinna manna, scm numið
hafa hana af vörum ættfólks
sins. Hvort lýsing þessi hefur
gengið óbrjáluð frá manni til
manns, er ekki vitað, en sam-
kværnt henni á stærsta tegund-
in að hafa verið svört að lit,
augun stór og neí'ð iítið, og.
sín hvoru mcgin á hausnum
áttu að vera rauðir húðsepar
eins og á hana. Og samkvæmt
beinafundum hefur hæð fugls-
ins verið allt að 4 metrar. eða
urn 1 metra nieiri hæð en. nú-
lifandi strúta. Egg þessará'
fugla hafa því ekki verlð neitt
smásmíði Svo rnikið hefur
fundizt af eggjabrotum, að
hægðarleikur hefitr vepð að
reikna út stærðina; hafa þau
stærstu reynzt vera 35 sm.
löng og 22 sm breið; slík egg
mundu rúma 8 lítra.
Með því að athuga drit móa-
fuglanna hefur verið hægt að
sýna fram á, að þair hafi iifað
á jurtafæðu. Einkenniiegt þvk-
ir, að innan um dritið skuli
finnast smásteinar. En þeir
innbornu þykjast vita deili á
þeim, og kaila þá ..pulla moa“.
Þeir segja, að þegar forfeður
þeirra hafi nötað steina þessa
við fugladi'ápið. hafi þeir gert
steinana glóandi og sétt þá sem
agn fyrir fuglana, fuglarnir átu
svo steinana en það varð þeirra
bani.
Móafuglinn hefur haft miklu
lengri háls og fætur heldur en
kíví, og sennilega hefur hann
verið prýddur skraulfjöi'þum,
og verið í því tilliti líkari
strútnum. En vængir hans voru
óstarfhæfir og þess vegna urðu
örlög hans' þau sömu og geir-
fuglsins okkar.
Vísindamönnum reiknast svo
til, að á sínum tíma hafi lifað
um 20 tegundir af móafuglum.
Ingimar Óskarsson.
<>!
Bjarni Benediktsson ritstjóri
hefur undanfarig birt klausur
fjónim sinnum í Staksteinadálk-
um sínum, úr tveimur pólitískum
smágreinum, sem ég skrifaði ný-
lega í Tímann.
Þótt ég búist helzt við að B. B.
hafi kynnt þannig vel greinar mín-
ar, vegna gamalla hlýleikatauga,
sem enn «éu óslitnar síðan við
vorum í'lokksbræður og hans
frjálslyndi og ágæti faðir var for-
seti fyrir Framsóknarflokkinn á
Alþingi, þá langar mig samt að
gera athugasemd við eina Stak-
steinaklausu hans, er fylgdi upp-
prentun úr greinum mínum.
Mér finnst að Bjarni hafi þar
villzt á blöðum þeim, sem fóðrast
mest á gróðafé stórbraskara. Vil
ég vinsamlega mælast til að hann
líti yfir síður MorgunblaSsins. Þar
geíur að líta flcsta daga ársins
auglýsingar um 50—100 og oft
mikið á annað hundrað íbúðir í
Keykjavík, sem séu til sölú. Og
vitanlegt er að á fáu eða engu
hefur verið eins stórkostlegur ein-
staklingsgróði í 1—2 áratugi eins
og á húsabraski.
Oft er gróðinn á einni íbúð allt
upp í eitt til tvö hundruð þúsund
krónur, eftir 1—2ja ára eigu eig-
andans á henni, þótt umboðssal-
inn og Morgunblaðið fái ekki
beint nema iitinn minni hluta
gróðans fyrir hjálp sína við söl-
una.
Braskið með húsin og húsaleigu-
okrið í 'Reykjavik mun vera ein
aðalorsökin aö dýrtíðinni, sem er
að gera flestum í landir.u ókleift
að reka nokkra framleiðslu, nema
með sívaxandi styrkjum af ai-
mannafé. En það er reglulegt neyð
arúrræði. Margir eru sammála um
ag húsabraskið sé ein höfuðástæð
an að þvi hvernig komið er. Og
víst er að flestir stórbraskararnir
sjálfiP telja Mbl. sitt aðalblað og
hið einlæga varnar- og sóknarmál-
gagn stórhrasksins.
Þar sem lítnr út fyrir að Bjarm
Benedikísson sé fullur af vin-
semd í minn garð og taki vel eftir
þvi sem ég skrifa, þá vonast ég
vinsamlegast oftir að hann athugi
hvort þetta er ekki allt hárrétt,
sem sagt er hér að framan.
V.G.
Seint í gærkvöldi hringdi Þor-
leifur Á.gústsson, yfirfiskmatsmað.
ur á Akureyri til blaðsins, -og bað
um leiðréttingu á frétt frá Grímsey
sem birtist í Tí.manum 4. nóv., um
útskipanir á fiski frá Grimsey.
Vildi hann i því sambandi taka
það fram, að Grímseyingar væru
ekki afskiptari um útskipun fisks
en verstöðvar á hans svæði, en
kvaðst eigi vita hvernig útskipun
væri háttað þar, sem í greininni
er kaliað austanlands. Grímseying-
ar hefðu fyrst fengið útskipað
22 febr., þá var ekki skipað út frá
fleiri stöðum þar nyrðra, þá 25.
júní, 6. ágúst og loks 22. sept. Svo
lægi fyrir þar útskipun seint í þess
um mánuði, svo sem annars staðar
þar sem fiskur væri fyrir hendi.
„Mcr vitanlega", sagði Þorleifur,
„liggur alls staðar fiskur, á öllum
verstöðvum nyrðra, en allir hafa
átt kost á að losna við það, sem til
er á þeim tínium, sem skip koma
, til fisktöku. Ek.ki hefur verið
| reynt ao sniðganga Grímseyinga,
1 öðru nær.“
Leiðréttingar
Eftirfarandi villur hafa slæðzt
inn í dóm, sem iirentaður var hér
í blaðinn í gær, um sýningu Ieik-
ritsins „Sex persónur leita höf-
undar“:
| „margvíslegar inyndir", rétt:
„margvíslegar skáldlegar myndir".
„hinar höfuðlausu persónur
segja frá“, rétt: „hinar höfund-
Iausu persónur segja frá".
„Leikritið „Sex persónur“ flyt-
ur dellos um líf og list, veruleika
og skálds'kap", rétt: flyfur
heimspekilegan boðskap Piran-
dellos um líf og list, veruleika og
skáldskap“.
„Vera má að sumum þætti heim-
speki miðlungi fengileg", rétt:
„Vera má að sumum bætti þessi
heimspeki miðlungi fengileg".
„heldur en ekki inna“, rétt:
„heldur en ekki illa“.
„sendir hann ritarann úr vist-
inni óg síðan þreytandi konuna
á eftir honum“, rétt: ,,....og síð-
an þreyjandi konuna á eftir hon-
um“.
„sem stóðu grafkyrrar við hlið
móður sinnar“, rétt: „sem stóðu
grafkyrr við hlið móður sinnar".
J.K.
DANSSKÓLI
Rigmor Hanson I
Síðasta námskeið á þessu
ári, fyrir byrjendur, ung-
linga og fullorðna hefst á
laug'ardaginn kemur.
Upplýsingar og innritun í síma 13159 á morgunn
— mánudag.
Staða
á veðurstofunni á Keflavíkurflugvelli er laus til
umsóknar. Laun samkvæmt launalögum, að náms-
tíma loknura.
Umsækjandi þárf að vera 20—26 ára, og hafa
gagnfræðapróf eða hliðstæða menntun. Vottorð,
er sýni að umsæltjandi sé heilsuhraustur og hafi
góða sjón og heyrn þurfa að fylgja umsóknum.
Umsóknir skal senda til veðurstofunnar á Kefla-
víkurflugvelli, Pósthólf 25, eða veðurstofunnar í
Reykjavík, Pósthólf 788, eigi síðar en 21. þ. m.
Hver sem kýs þægilega slcó
vil! þá heht úr kamelhári.

r\
:. ; .jj, .||

Skór okkar etu með plastsólum,
filtsólum og lcðursólum.
Margra ára reynsla okkar
tryggir vörugæðin.
DIE VOLKSEIGENE SCHUIIINDUSTRIE DER DEUTSCHEN
DEMOKRATISCHEN REPUBLIK
Útflytjendur: DEUTSCIIER INNEN- UND AUSSENHANDEL TEXTIL
— BERLIN W 8