Tíminn - 06.04.1960, Blaðsíða 7

TÍWINN, mi<Wiku<lagiim 6. aprfl 1960.
7
jtkí

jt£
Ríkisstiórnin gerir öllum eitthvað til miska
Þegar umr. um fjárlagafrv.
stóðu yfir á dögunum flutti
Björn Pálsson ræðu og sýndi
með glöggum rökum fram á
blekkingar stjórnarliðsins í
sambandi við þær geysilegu
álögur, sem það dembir nú á
þjóðina. Fer hér á eftir hluti
af ræðu Björns.
Kafli úr ræðu Björns Pálssonar við 3. umr. fjárlaganna
Frv. það til fjárl., sem hér er
til umr., gerir ráð fyrir, að tekju-
og gjaldaliðir verði um 1500 millj.
og nemur hækkun frá fyrra ári
470 millj. Ríkissjóður tekur nú að
sér niðurgreiðslur á vörum, sem
útflutningssjóður sá um s.l. ár.
Munu þær hafa numið 263 millj.
Af þeirri upphæð greiddi ríkis-
sjóður til útflutningssjóðs 150
millj., mismuninn 113 miilj. ber
að draga frá 470 millj. Er þá raun-
verule g hækkun fjárl. ca. 360
millj., sem er meiri hækkun en
dæmi eru til áður. Gert er ráð fyr-
ir, að verðtollur hækki um 70
millj, innflutningsgjöld af benzíni
40 millj., gjald af innlendum toll-
vörum 24 millj., aukatekjur 9
millj., stimpilgjald 9 millj., sölu-
skattur 230 millj., innflutnings-
gjald o.fl. ca. 17 millj. Gert er ráð
fyrir, að tekjuskattur og vöru-
magnstollur lækki um 76 millj.
Þeir gjaldaliðir, sem mest hækka,
eru til félagsmála 166 mfllj og til
óvissra útgjalda 152 millj. Eru það
niðurgreiðslur. 113 millj., sem rík-
issjóðurinn tekur við af útflutn-
ingssjóði og vegna aukinna niður-
greiðslna ca. 38 millj. Fjárveit-
ingar tii verklegra framkvæmda
hækka hins vegar lítið, eða til
vegamála 8 millj., sem er 9%
hækkun, til vita- og hafnarmála
1.5 millj., sem er 6% hækkun, og
til raforkumála 14 millj. kr. hækk-
un. Er gert ráð fyrir, að ríkissjóð-
ur leggi til raforkumála á árinu
36.5 millj, en lagði fram á árinu
1958 kr. 33% millj. Þegar tekið er
tillit til gengisbreytingar, er ljóst
að framlög til verklegra fram-
kvæmda lækka raunverulega.
Framlög til félagsmála og niður-
greiðslna fara hækkanúi. Valda
þar mestu um efnahagsráðstafanir
ríkisstj. Hér er um vafasama þró-
un að ræða, að meir en 40% af
ríkistekjunum skuli varið til að
greiða þessa tvo útgjaldaliði, en
tiltölulega litlu fé varið til raf-
orkumála og hafnarbóta, sem eru
mestu nauðsynjamál atvinnuveg-
anna.
Hvergi sparað
Hvergi er um sparnað að ræða
í rekstri ríkisins, og ber þó þess,
að geta, að engra hækkana er
farið að gæta vegna gengisbreyt-
ingarinnar sem neinu nemur, en
þær munu óhjákvæmilega valda
launahækkunum á næstu árum.
Hefur ríkisstj. þá afsökun, sem
taka ber til greina, að stuttur tími
er liðinn, síðan hún tók við völd-
um. Hins vegar vænta margir mik-
ils af ríkisstj. í þeim efnum. af
því að sjálfstæðismenn töluðu mik-
ið um eyðslu og ráðleysi, meðan
ráðh Framsfl. fór með fjármálin.
Sjálfstæðismenn héldu því fram á
fundum í vor og haust, að vinstri
stjórnin sáluga hefði hækkað
skatta og tolla um 12000 millj.
Töldu þeir þá með allar tekjur út-
flutningssjóðs. Hér var um mLkinn
misskilning að ræða. Yfirfærslu-
gjaldið var ekki annað en gengis-
lækkun, sem var jákvæð fyrir neyt
endur, en neikvæð fyrir greiðslu-
jöfnuðinn við önnur lönd. Neyt-
endur fengu vöruna aðallega með
55% álagi, en þeir, sem sendu vör-
ur úr landi. fengu að meðaltali
86% uppbætur. Þessar uppbætur
gengu svo til þeirra, sem að fram-
leiðslunni unnu, verkamanna, sjó-
manna og bænda. Ráðstafanir núv.
ríkisstj. eru jákvæðar fyrir við-
skiptajöfnuð við önnur lönd, en
neikvæðar fyrir neytendur, því
þeir verða nú að kaupa nauðsynja-
vörur .sínar með sem svarar 133%
álagi, í stað 55% og 30%_ áður, en
fá enga kauphækkun Árið 1959
voru fluttar inn vörur fyrir 1300
millj., þar af skip fyrir 150 millj.
og hátollavörur fyrir ca. 190 rnillj.
Eftir eru þá ca. 950 millj., sem
( voru fluttar inn með 30—55% yfir-
i færslugjaldi. Gengisbreytingin ein
' hækkar verð á þessum vörum um
ca. 750 millj. Sé gert ráð fyrir, að
1 % af þessum innflutningi séu
I rekstrarvörur, eru eftir 500 millj
| Vaxtahækkunin .er nálægt 4%. Sé
gert ráð fyrir, að heildarútlán séu
4 þús. milj., yfir, hækka vaxta-
: greiðslur alls um ca. 160 millj.
i Gera má ráð fyrir, að 80 millj. af
I því renni til sparifjáreigenda. Eru
þá eftir 80 millj., sem verkar sem
' kjaraskerðing hjá fyrirtækjum og
einstaklingum. Skattar til ríkis-
sjóðs hækka skv. fjárlagafrv um
360—70 millj., en ekki er ólíklegt,
að raunverulega verði sú hækkun
meirj.. Mikið af þessari skatta-
hæbkun rennur til fólksins aftur í
auknum niðurgreiðslum og hækk-
uðum almannatryggingum.
i ,
700 millj. kr. kjaraskerðing
Hækkun á vísitöluheimili
Sennil.er að hækkun skatta muni
valda allt að 100 millj. kr. kjara-
skerðingu, vegna þess að líklegt
er, að tekjuafgangur ríkissjóðs á
BJÖRN PÁLSSON
þessu ári verði sem nemur þeirri
upphæð. Nemur þá kjaraskerðing
sú, sem ríkisstj. leggur á herðar
íslenzkri alþýðu allt að 700 millj.
kr , og reyni ég þó á engan hátt að
gera hlut ríkisstj. lakari en hann
er. Ég hef frétt á skotspónum, að
Jónas Haralz telji kjaraskerðing-
una 400 millj. Geri ég þá ráð fyrir,
að hann taki aðeins tillit til þeirr-
ar kjaraskerðingar, sem gengis-
breytingin veldur og reikni með
minni innflutningi en ég geri
vegna þess að samkvæmt áætlun
ríkisstj. um innflutning er gertj
ráð fyrir allt að 25% minni inn-|
flutningi en árið 1959. Ég tel, að,
miða beri við innflutninginn eins
og hann var s.l. ár, því það skiptir
ekki máli, þó að kjaraskerðingin
komi áð einhverju leyti fram í
minni innflutningi vegna minnk-
andi kaupgetu launþega. Vaxta-
hækkunin kemur enn ver við eh
tölurnar segja til um, vegna þess
að megnið af sparifé landsmanna
eiga börn, gamalmenni og tiltölu-
lega fáir einstaklingar, en vaxta-
hækkunin leggst með öllum sínum
þunga á herðar þeirra einstaklinga
og fyrirtækja, sem í framkvæmd- i
um standa og bera atvinnulífið
uppi. Hækkun skatta til ríkissjóðs
tel ég ekki til kjaraskerðingar, að
svo miklu leyti sem féð rennur
aftur til fólksins í landinu. Hins
vegar eru miklar líkur til, að tekj-
urnar reynist 100—200 millj kr.
meiri en ráð er fyrir gert, og má
reikna þá upphæð til kjaraskerðing
ar á þessu ári. Hækkun á rekstrar-
vörum þarf ekki að taka með, því
að það eiga atvinnuvegirnir að fá
uppborið með því að fleiri krónur
fást fyrir afurðirnar.
Það er eðlilegt, að fólk spyrji:
Er þessi kjarskerðing nauðsynleg
og er hún framkvæmanleg á þann
hátt, sem ríkisstj. ætlar að fram-
kvæma hana? Gengi'Siækkunin og
hækkun skatta mun valda hækkun
á innfluttum nauðsynjavörum um
sem nemur 50—100%. Ég get t.d.
bent á það, að baðmullarvörur
munu hækka allt að 100%. Og yfir-
leitt þær vörur, sem voru í 30%
innflutningsflokknum. Gert er ráð
fyrir því, að ríkisstj. greiði niður
sykur og kornvörur, og ég hef
heyrt, að sú niðurgreiðsla muni
nema því, að þær muni ekki hækka
nema um 50%. Hins vegar mun
hækkun á vörum, sem voru í 55%
yfirfærslugjaldinun nema allt að
70%, þegar hinn tvöfaldi söluskatt
ur er kominn til framkvæmda, sem
nú er búið að samþykkja.
Ég hef gert mér ofurlitla grein
fyrir því, hversu mikil hækkun
komi á vísitöluheimili og hef reikn
að það út eftir því vörumagni, sem
gert er ráð fyrir, að hvert vísitölu-
heirnili kaupi, og samévæmt því
álít ég, að hækkunin muni nema
1—2 þús. og 30Ó kr. Það skal tekið
fram, að í þessari hækkun áætla ég
hækkun vegna hita, ljósa og suðu
kr. 3500. í Rvík verður þessi hækk-
un minni vegna heita vatnsins en
úti á landi hins vegar meiri. Það
eru ekki stór heimili, sem nota 5
tonn of olíu til upphitunar. Auk
þess er hækkun á koxi og kolum
fyrir þá, sem ekki hafa rafurmagn.
Ég hygg því að hækkun af þessum
ástæðum muni nema yfir 4 þús. kr.
kr fyrir heimili utan Rvikur.
Ég reikna einnig með því að
húsaleiga fyrir vísitölufjölskyldu
hækki um 3 þús. kr. Sú hækkun
verður lengi að koma fram en hún
kemur, vegna hækkaðra vaxta,
vegna hækkunar á timbri og járni
um 60—70%, vegna þess að vinnu-
laun hljóta að hækka og vegna
þess að minna verður byggt og
eftirspurn eftir húsnæði eykst. Ég
áætla því að húsnæðisliðurinn
hækki um 30% og e.t.v. hækkar
hann meira.
Slæmur hirðir
Ég hef athugað hvað vísitölu-
heimilið fær endurgreitt af þessari
kjaraskerðingu. Það er hækkun á
| fjölskyldubótum, lækkun á tekju-
1 skatti og dálítil lækkun á útsvari.
I Þetta gerir alls um 8 þús. kr Ég
hygg því að kjaraskerðing vísitölu-
i heimilis muni nema allt að 13 þús.
| kr. Þetta er vitanlega ekki í sam-
I ræmi við það .sem haldið var fram
; í efnahagsmálafrv. ríkisstj. og hag-
' fræðinganna. Annars finnst mér
lila farið með þessa hagfræðinga.
Þeir eru bornir fyrir öllu, hvað
: vitlaust sem það er og allt fært á
! þeirra reikning. Ég efast ekki um
1 að þeir séu saklausir af miklu af
þessu. En þarna er tvímælalaust
I um stórfelldan misreikning að
ræða frá hinni upphaflegu áætlun.
Góður fjárhirðir þarf ekki að fá
! vit að láni Hann þarf ekki að láta
' segja sér hvað mikið þarf að gefa
j og hvernig hann á að hirða hjörð-
ina. En þetta er það sem ríkis-
stjórnirnar hafa gert hér á landi.
Þær hafa verið hlaupandi til þess-
ara blessaðra hagfræðinga og sér-
fræðinga, innlendra og útlendra,
spyrjandi þá hvað þær eigi að gera
og berandi þá fyrir öllum mögu-
legum hlutum, vitlausum og ekki
vitlausum. Þetta er slæm meðferð.
Ég held satt að segja að ef ein
ríkisstjórn getur ekki sjálf séð
hvað gera þarf til að leysa vanda-
j málin á hverjum tíma, — þarf að
| fá vit að láni — þá sé hún hrein-
i lega ekki fær um að sitja í ráð-
I herrastólunum.
Ritstjóri Morgunbl. teiur stefnu stjórn-
arinnar I atvinnumálunum óraunhæfa!
Siguríur Bjarnason, ritstjóri Morgunblatisins og varahíogma^ur, óska'ði
eftir á Alþingi a(S ríkitS veiti styrki til útflutningsframleiðsiunnar, en þaí
andstöftu vi(J stefínu stjórnarinnar
er 1
Nokkur orðaskipti urðu H
sameinuðu bingi í gær aðal-
lega milli þeirra Sigurðar
R.íarnasonar. Einars Olgeirs-
sonar og ráðherranna Ólafs
T'hors og Emils Jónssonar.
Spunnust þau út af orðum,;
sem Sigurður lét falla í ræðu.j
sem hann flutti fynr þingsál. j
tú. er hann og fleiri fivt.ia um!
síidariðnað á Vestfjörðum.
Sigurður gat þess, að á Vest
fjörðum væru nú 2 síldarverk
smiðjur, á Ingólfsfirði og
Djúpuvik og hvorug rekin.
Taldi ræðumaður að annað af
tvennu væri fyrir hendi. Að
ríkið aðstoðaði eigendur verk
smiðjanna til þess að koma
þeim af stað eða léti Síldar-
vei'ksmiðjur rikisins kaupa
bær eða taka á leigu.
Einar Olgeirsson benti á, að
Sigurður virtist fordæma þá
leið, sem ríkisstjórnin hefði
talið hina einu réttu, en það
væri að atvinnureksturinn
stæði undir sér sjálfur en rík
ið hefði þar sem minnst og
helzt engin afskipti af Þetta
væri bein stefnuyfirlýsing
stjórnarinnar og við þaö teldi
hún sig miða sínar efnahags-
málaaðgerðir. Hins vegar væri
leið stjórnarinnar ófær og
i það sæi nú Sigurður. Ríkið
| kæmist ekki hjá því að styðja
atvinnulífið, ella félli það
víða í rúst.
Jóhann Hafstein skaut því
að Sigurði samherja sínum,
að víst væri þriðja leiðin til
og hún væri sú, að veiða síld-
ina. — Fer ekki sögum af því,
hvernig Sigurður leit á þessa
till. Jóhanns því hann tók
ekki aftur til máls.
Emil maldaði í móinn og
sagði leiðir Sigurðar líka i
samræmi við stefnu stjórnar-
innar, því hún væri búin að
samþykkja að styðja verk-
smiðjurekstur annars staðar.
(Hvort það væri liður í þeirri
framkvæmd að leggja niður
allt uppbóta og styrkjakerfið.
fékkst hins vegar engin skýr-
ing á).
Forsœtisráðherra virtist ekki
eiga annað erindi í ræðustól-
inn en að tilkynna þingheimi
að ríkisstjórnin væri fædd
undir heillastjórnu og þvi
mundi vel fara fyrir henni
að lokum. Það var nú hans
oáskaboðskapur til þeirrar
hrelldu hjarðar, er ennþá
styður stjórnin.
Umr. um till var frestað.