Tíminn - 06.04.1960, Síða 8

8
T í M IN N, miðvikudaginn G. aprfl 1960.
Einkaif Afturefdmgar
Gamanleikur eftir NOEL COWARD
Leikstjóri: Klemenz Jónsson
UníímennafélagiS Aftur-
elding í Mosfellssveit hefur
nú um nokUurt árabil tekið
sér fyrir hervJur að sýna
einn sjónleik á ári hverju,
og alltaf gengið vel með val
og urm^ærslu á þeim. Að
þessu sinni he^ur naman-
leikurinn Einkalí-f eftir Noel
Coward orðið fyrir vaMnu,
en eins og menn rekur
minni til var hmr* svndur
hjá b|áð'aikhjsinu fyrir
nokkrum árum.
Efni leiks'ns er þetta sígilda
gamanleikjaefni. ástir og hjóna-
bönd, emkum þó krossástir
milli bjónabanda. Frás'kilin
hjón h ttast á ferðalagi. nánar
tiltekið smni brúðkaupsferðinni
hvort. en þegar þau hittast á ný
á rómantiskum svölum við róm-
rntíska- aðstæður. biossar ástin
upp að nýju. — eða h'tnar að
mmnsts kosti í henni. svo úr
rýkur. jg þar um spinnst leik-
urinn.
Ég ætla hins vegar ekk; að
rekja hann nánar. því það er
alltaf meira gaman að sjá með
eigin augum en láta aðra þylja
x sig, jg ég mæli með þessum
leik við hvern þann mann, sem
langar til að hlæja.
Leikendur eru 5 að tölu. All-
ir úr Mosfellssveit nema einn,
■Tóhann Pálsson leikari úr
Reykjavtk en hann leikur með
sem gestur. og hefur gert það
áður. Tveir leikendanna eru ný-
liðar á leiksviði, en s'kila sínum
hlutverkum, sem bæði eru
nokkuð stór, alveg ágætlega.
Auðvitað er ekki hægt að
ætlast til þess, að fólk sem
aldrei hefur haft leiklist nema
sem dægradvöl, og þá f mesta
iagi bonð hana við einu sinni
til tvisvar á ári, skili sama ár-
angri og þeir sem hafa leiklist-
ina að starfi, og verður nokkuð
að miða gagnrýnina við það.
Hjónin Amöndu og Victor
Prynne leika systkin'in Margrét
Helga íóhannsdóttir og Sigur-
jón Jóhannsson. Margrét er orð-
in nokkuð vön á leiksviði og
skilað’" sínu hlutverki ágætlega,
e;nkum öllum s'kapofsanum.
Sigurjón er hins vegar nýliði,
og ber leikur hans þess nokkur
merki, en sennilega Iiðkast
hann með æfingunni Hins ber
þó að gæta, að hann á að vera
staður og stífur. En í guðanna
bænum. Sigurjón og þið öll,
lærið að híægja svo einhver
geti skilið að þið eruð að
| hlægja'
Hin njónin, Sibyl og Elyot
Chase, .eika þau Guðríður .Tóns-
dóttir xg Tóhann Pálsson. Guð-
ríður er nýl;ði, en hreint ekki
óefnilee Hún var að vísu nokk-
uð stirð af stað. en liðkaðist
orýðilega. einkum eftir að hún
fór að grata, og hún grætur al-
veg fyrsxa flokks vel .Tóhann er
aftur á móti þrælvanur á sviði.
og er leikur hans prýðilegur
Það er happ fvrir Aftureldingu
að hafa fengið Jóhann til liðs
við sig. þvi hans hlutverk er
einna erfiðast — ásamt Mar-
Þelm kemur ekkl alltaf sem beit saman, körlunum. Hér er herra Chase
aS egna herra Prynne tll slagsmála meS jakkanum sínum. — Hvorugur
hlaut Ifkamsáverka.
I grétar — en þau bera leikinn 1
' vel uppi.
Þá er bara eftir að geta Lou-
ise þjónustustúlku. Hana leikur
Arndís Jakobsdóttir Arndís
hefur lóngum farið með aðal-
hlutverk hjá Aftureldingu og
gert þe.m mun betri skil sem
hún fékk fleiri til meðferðar.
Enda er nú svo komið fyrir
henni, að hún gerir jafnvel smá-
hlutverk eins og Louise þjón-
ustustúiku að sfóru hlutverki
Hún kemur oft inn, og er aldrei
lengi 'nni, en hún gleymist
áreiðanlega ekki fyrr en hinir.
Það sérkenni er á leik hennar.
að hún mælir ekki utan á
franskr' tungu. og er hljóm-
fallið v að öðru leyti get ég
ekki dæmt um frönsku) prýðis-
vel franskt. Er það einkum að-
dáunarvert, þar sem mér vitan-
•ega hefur Arndís aldrei glugg-
að í frönsku fyrr.
Klemens Jónsson hefur séð
um leikstjórn, og eT það í þriðja
sinn, sem hann vsiðsetur leik
fyrir Aftureldingu. Hefur hann
gert þvi harla góð skil, og ég
býst við að það sé honum að
þakka nve leikendur eru frjáls-
íegir og óþvingaðir á sviðinu —
yfirleitt.
Gunnar Bjarnason hefur gert
[eiktjöltíin, sem eru falleg á að
sjá, en rr.ér varð ekki um sel
þegar mestu hurðaskellirnir
gengu vf r. Guðjón Hjartarson
er ljósameistari. Hann fer nú
að verða vanur í því starfi, og
ég er viss um að það hefur ver-
ið af óviðráðanlegum orsökum,
að hann var að smákveikja eitt
og eitt Ijós fram eftir öðrum
þætti, í stað þess að kveikja á
þeim öilum í einu
Afturelding mun sýna Einka-
líf oftai í Hlégarði. en einnig
heldur félagið uppteknum hætti
hætti með að fara út á land
með sýningar. Hefur því alls
staðar verið vel fagnað, og
dæmi ul þess að beiðni hafi
borizt um að koma aftur næsta
ár, með það leikrit, sem þá
verður til meðferðar
Ég vii eindregið ráðleggja
fólki að sjá Einkalíf í meðför-
um Aftureldingar, því ung-
mennafélagið og Noel Coward
í sameiningu ætti að vera næg
trygging fyrir því, að engum
þurfi að leiðast.
Sigurður Hreiðar.
Prófessor Lárus
Einarsson
heldur fyrirlestra
Prófessor Lárus Einarsson
frá Árósum er kominn hingað
i boði Háskóla íslands. Próf-
essor Lárus mun flytja tvo
fyrirlestra í Háskólanum.
Fyrri fyrirlesturinn verður í
dag, miðvikudag og fjallar um
kirni (■nucleinsýrur) í innri þygg
ingu og lífsstarfi taugungsins
(neyron).
Síðari fyrirlesturinn veiður
þriðjudaginn 12. apríl. Fjallar
hann um áhrif E-bætiefnaskorts
á taugakerfi í öpum (cnacacur
rhesus).
Fyrirlestrarnir verða fluttir í
I. kennslustofu háskólans og hefj
ast kl. 20.30. Öllum er heimill að
gangur.
Séra Sigurbjörn Einarsson, biskup:
/
Ríki og kirkja
Þegar hugsað er um stöðu
kirkjunnar í þjóðlífinu verð
ur ekki hjá því knmizt að
leiða huga að sambandi rikis
og kirkju.
Tengslin hafa verið náin
þar í milli hér á landi allt frá
þvi kristni var í lög tekin
á Þingvelli árið 1000, og
hljóta alltaf að verða náin,
Fyrri
meðan krlstni helzt í land-
inu með nokkrum tökum á
þjóðinni. Gildir í því efni
einu, hvernig ytra skipulagi
kirkjunnar háttar. Riki og
kirkja geta aldrei sniðgeng
ið hvort annað, aldrei lifað
í raunverulegu, innbyrðis
hlutleysi. Hlutleysi með þeim
j orði kveðnu er það aldrei
í rauninni, heldur annað
hvort samúð eða andúð. Og
einhver skipan verður alltaf
á gagnkvæmri afstöðu ríkis
og kirkju, sambandið ein-
hverjum fastmælum bundið,
skráðum eða óskráðum.
Kirkja á alltaf mikið undir
ríkisvaldi þess lands, sem
hún starfar í, hvernig sem
hún er skipulögð. Og kirkja,
sem eitthvað kveður að, er
aðili í iífi hverrar hl'óðar,
sem ríkið hlýtur að taka til-
lit til.
grein
Stundum hafa menn taiað
um aðskilnað ríkis og kirkju
á þann veg, að þeir sýnast
varla hafa hugsað út í þessa
hlið málsins. Engin félags-
samtök geta sagt skilið við
ríki lands síns, — ég skil
þau undan, sem stefna að
byltingu. Öll opinber félög*
lifa í skjóli ríkisins, undir
lögum þess, njóta þess frels-
is og aðstöðu til starfa, sem
lög heimila, hljóta alltaf að
eiga undir yfirvöld að sækja
um ýmis efni. Þetta gildir
um trúar- og kirkjufélög
eins og önnur.
Grundvallarafstaða ríkis
til kirkju skiptir jafnan
meira máli en skipulagsleg
tengsl. Þær fríkirkjur, sem
hér eru í landi njóta þeirrar
aðstöðu, að ríkisvald lands-
ins er vinveitt kristinní trú
og veitir þeim óskorað
frjálsræði til starfsemi sinn
ar, heimilar þeim að heimta
gjöld af meðlimum sínum,
aðstoðar jafnvel við inn-
heimtu þeirra, er fúst að
greiða með ýmsu móti fyrir
þeim. Þessi aðstaða, sem öll
trúfélög í landinu njóta
jafnt, er miklu meira virði
einnig fyrir þjóðkirkjuna,
en öll þau friðindi, sem hún
hefur sér á parti.
Bandaríki N-Ameríku eru
gott dæmi til áréttingar
þessu sjónarmiði. Þar er
engin kirkja í skipulags-
tengdum við ríkið. En hin
opinbera afstaða til krist-
inna kirkna er jákvæð og
ríkið veitir þeim mjög verð-
mætan stuðning óbeinlinis.
Á hinn bóginn eru dæmi til
um hið gagnstæða: Fjárhags
legan stuðning rikis við
kirkju og meiri eða minni í-
tök ríkis í skipulag kirkju-
mála, samfara opinberri af-
stöðu til málsstaðar kirkj-
unnar, sem i veigamiklum
atriðum eða heild sinni er
neikvæð.
Hér á landi er þjóðkirkja.
Það hugtak er ekki skýrt
markað j meðvitund manna.
Það er ekki sama og ríkis-
kirkja — trúarleg ríkisstofn
un þyrfti ekki að vera þjóð-
kirkja. Hún gæti verið í
minnihluta með þjóðinni,
án djúpra róta i sögulegum
minningum hennar, menn-
íngararfi og andlegu við-
horfi. Hins vegar gæti stofn
un, sem væri skipulögð sem
„fríkirkja" haft allt þetta t;;
að bera og því verið í raun
réttri þjóðkirkja.
Fyrst og fremst felur huT
takið þjóðkirkja í sér það.
að þjóð og kirkja séu ná-
tengd, eigi víðtæka sam-
stöðu, er viðurkennd sé
gagnkvæmt. Hvernig ríki
og kirkja haga samskiptum
í ytri efnum, hvernig slík
samstaða kemur fram í lög-
um rikisins og skipulagi
kirkjunnar, er önnur saga.
Þar eru ýms form hugsan-
leg og langt frá því, að fyrir
komulag sé alls staðar eða
hafi verið á eina lund.
Samkvæmt stjómarskrá
vorri er hin evangelísk-Iút-
herska kirkja þjóðkirkja á
íslandi. Það ákvæði gengur
út frá þeirri staðreynd, að
mestur hluti landsmanna
tilheyrir þeirri deild al-
mennrar kristni, sem nefn-
ist evangelísk-lúthersk En
jafnframt — og það er aðal
atriðið — felur þetta á-
kvæði grundvallarlaga vorra
I sér viljayfirlýsingu af hálfu
ríkisins: Það vill standa á
kristnum grunni, viðurkenn