Tíminn - 11.05.1960, Blaðsíða 7

7
Atvinnuvegur, sem verður er fyllstu athygli
Ræða- eftir Bjarna Guðbjörnsson, alþingismann.
Þegar þingsályktunartillaga
um fiskileit á Breiðafirði var
til umræðu á Alþingi fyrir
nokkru, flutti Bjarni Guð-
bjömsson, alþ.m. ræðu þá,
sem hér fer á eftir:
Herra forseti.
Sú tillaga til þál. sem hér
liggur fyrir til umræðu, fjall
ar um að fela ríkisstj órninni
að láta fram fara rannsókn
á humar- rækju og smásíldar
magni í Breiðafirði og við
Snæfellsnes. Þessi tillaga gef
ur mér tilefni til þess að víkja |
nokkrum orðum að rækjuleit
og rækjuveiði almennt. Leit
að rækjum á Breiðafirði mun|
hafa farið fram a.m.k. tvisvar j
sinnum. Fyrir fjórum árum^
var hafin leit að rækju á
Breiðafirði 'af vélbát frá ísa-
firði, og fundust þá rækjumið
og mér er það minnisstætt, að
ég spurði þann mann, sem
annaðist þá leit, hvað hann
teldi um rækjumið á Breiða
firði, og taldi hann að þar
myndu finnast rækjumið, þar ;
væri vafalítið hægt að veiða
rækju, sem vinnsluhæf væri.1
Fyrir tveimur árum mun aft- j
ur hafa farið fram leit að
rækjum þar, og enn fundust
mið, en rækjan mjög smá,
þannig að vart myndi borga
sig að vinna þá rækju.
Þessar leitir .gefa ekki til- J
efni til að fullyrða, að ekki:
megi veiða á Breðafirði rækju
sem vinnsluhæf gæti talist.
Full þörf er því á, að þetta
yrði rannsakað eins og till.
raunar gerir ráð fyrir, og það
um fleiri fisktegundir en
r,ækjuna eina.
V'ið Isaf jarðard|úp
Rækjuveiði hefur almennt
verið stunduð við ísafjarðar-
djúp nú um nokkuð langan
tíma, og einnig í Arnarfirði,
og hefur gefið þar góða raun,
verið drjúg atvinnubót 1 þess'
um byggðarlögum. Mikil
gróska hefur hlaupið í þenn-
an atvinnuveg nú á s.l. ári og
það er það, sem gefur mér
sérstakt tilefni til að minn-
ast á þetta lítillega, Á. síðast-
liðnu ári stunduðu 7 bátar
rækjuveiði á ísafjarðardjúni,
en nú eru þeir orðnir 16. Á-
stæðan fyrir þessari aukn-
ingu er fyrst og fremst tii-
koma stórvirkra tækja í landi
til að pilla rækjuna, svo hægt
er nú að taka við mun meira
magni en áður. Á síðast.liðnu
ári voru fluttar til landsins
tvær stórar rækjupillunarvél
ar og var önnur sett upp
á ísafrði, en hin í Alftafirði.
Sú mikla fjölgun báta á
þessum veiðum, sem ég drap
á. veldur ýmsum mönnum á-
hyggjum. Þegar slík aukning,
verður og svo mikil aukin
á ókn á rækjumiðin' er hætt
við bví að rækjustofnin á þess
.um slóðum geti goldið afhroð,
því ekki er kunnugt um að
rannsakað hafi verið hvað
rækjustofninn á þessum slóð
um kann að þola.
Fiskifélagið mun að visu
hafa látið rannsaka þetta fyr
ir hálfu ári, eða á liðnu
hausti, og aftur nú fyrir
skömmu, en opinberlega ligg
ur ekkert fyrir um árangur
af þessum rannsóknum.
Mikil búbót
Rækjuvinnsla hefur verið
mikil búbót 'yrir fjölda
manns, á þeim stöðum þar
sem vinnslan hefur verið, og
þó sú atvinna ein sé ekki or-
sök þess að mikið hefur birt
yfir öllu atvinnulífi, og fjár
hagsafkoma fjölda manna orð
ið betri, þá er rækjuvinnslan
snar þáttur atvinnulífsins á
ísafirði og Bíldudal, svo snar
þáttur að án hans verður
varla verið. Eg get aðeins
fnefnt að vinnulaun við
rækjuvinnslu á ísafirði nema
mörgum tugum þúsunda kr.
á viku hverri þann tíma sem
rækjan veiöist. Vinnan er auk
þess ákvæðisvinna, sem: hús-
mæður geta stundað, svo að
segja .með því að hlaupa í
þetta milli máltíða. Þarna
nýtist einnig vinnuafl í þágu
útflutningsframleiðslunnar,
BJARNi GUDBJÖRNSSON
sem varla yrði annars staðar
1 nýtt.
I
) Eg hefi lítillega drepið á
rækjuvinnsluna við Djúp
vegna þess að ýmsir telja að
| veiðin kunni að vera stunduð
af of mörgum bátum, og þó
! það sé nokkuð frávik hjá mér
frá þeirri till. sem hér liggur
fyrir, vildi ég ekki sleppa þessu
tækifæri að beina því til
þeirrar nefndar, sem fær
| þetta mál til meðferðar, að
I þetta yrði athugað.
Hvað þolir stofninn?
Rækjan veiðist á vissu tíma
bili þ.e.a.s. frá því í byrjun
ágústmánaðar og þangað til í
endaðan apríl eða byrjun
maí, fer nokkuð eftir því
hvernig veðurfar er; t.d. virð
ist veiðinni Ijúka fyrr, þegar
hlýtt er eða vel vorar. Sakir
hlýinda í vetur virðist veiðin
hætta fyrr nú en áður.
Ástæðan til þess m.a. að
menn óttast að um ofveiði
kunni að vera að ræða nú, er
sú að á undanfömum árum,
meðan bátarnir voru færri,
tók það skemmri tíma að
veiða það magn, sem koma
mátti með að landi og rækj-
an var auk þess stærri en nú.
Við ísafjaröardjúp eru nú
starfandi 5 rækj uverksmiðj -
ur auk vélanna tveggja, og
það er því ekki að ástæðu-
lausu að menn óska eftir að
vita með vissu hvað rækju-
stofnin þolir, því þau byggð-
arlög sem vinnslu þessa
hafa, mega ekki án þessa at
vinnuvegs vera, svo þýðingar
mikill er hann fjölda heimila.
Það er því bæði eðlilegt og í
rauninni skylt að nú yrði
gerð gangskör að því að rann
saka þetta, — að gera nú sam
ræmda leit að rækjumiðum.
Fyrir þessu þingi liggur einn
ig tillaga um rækjuleit fyrir
Austfjörðum og brtt. um að
sú leit verði einnig fyrir Norð
urlandi.
Rækjan hefur aðeins verið
veidd innfjarða hér við land,
en hún finnst einnig á djúp-
miðum og er sú rækja mun
stærri. Á Húnaflóa, Skaga-
firði og norður af Siglufirði
mun aðeins hafa verið leitað
og fundist rækja, en magn-
ið ekki kannað neitt til hlýt-
ar.
Norðmenn veiða mjög mik
ið af rækju, og þar eru mjög
margir bátar, sem þessar
veiðar stunda, og eru þeir
stærri en þeir bátar sem hér
eru notaðir. Norðmenn munu
nota 40—50 tonna báta.
Það er mjög þýðingarmik-
ið að rœkjunni sé meiri
gaumur gefinn en hingað til
hefur verið, og ber að sam
rœma . þá rœkjuleib, sem
fram fer, svo kannað \erði
til hlýtar hvort ekki megi
auka verulega útflútnings-
verðmœti rœkju, með því að
finna ný mið og vernda þau
sem þegar eru fundin. Hér
er um þýðingarmikinn at-
vinnuveg að rœða í dreifbýl
inu, sem verðskuldar fyllstu
athygli.
rigömæli ríkisstjórnarinnar
Umr. «m fyrirspurn Skúla Guðmundssonar
Eins og frá var skýrt í i
blaðinu í gær, þá gerðist það |
upphafi fundar í n. d. í fyrra-)
dag, að Skúli Guðmundsson
kvaddi sér hljóðs utan dag-
skrár, og gerði fyrirspurn til
ríkisstjórnarinnar í tilefni af
trétt, sem birtist í einu af
Möðum stjónarflokkanna um
sjíðustu heigi.
I blaðafrétt s.l. laugardag
segir frá því, að samkomulag
um fiskverð hafi náðst milli
Landssamb. útvegsmanna og
þeirra fyrirtækja, er fiskinn
kaupa. Er þar sagt, að það
muni hafa greitt mjög fyrir
samkomulagi að ríkisstjórn-
in hafi lækkað 5% útflutn-
ingsskatt á fiskinum um helm
ing eða niður í 2V2%. Á sunnu
dag var einnig frásögn af
bessu málin sama blaði, og
þar frá því skýrt, að ákvörð
un hafi verið tekin um að
1oekka skattinn.
Skúli benti á, að skattur-
inn væri ákveðinn í lögjm
um efnahagsmál, sem sett
voru í febr. í vetur, og það
væri ekki á valdi annarra en
Alþingis. að breyta skattin-
um. Kæmi því þessi frétt ein
kennilega fyrir sjónir. Hann
gat þess til, að missögn eða
ónákvæmni væri í frásögn
blaðsins. E.t.v. hefði yfirlýs-
ing ríkisstj órnarinnar verið
á þá leið, að stjórnin myndi
beita sér fyrir því á Alþingi,
að skatturinn verði lækkaður
um helming. Gerði hann fyr
irspurn til stjórnarinnar um
það, hvort hún ætlaði að beita
sér fyrir lækkun á skattin-
um og leggja frv. um þá
breytingu fyrir þingið innan
skamms.
Sjávarútvegsmálaráðh. var
ekki viðstaddur á fundinum
og kom því fyrirspurnin aft-
ur til umræðu i gær. Benti
ráðherrann þá á, að þegar
útflutningsskatturinn hefði
verið ákveðinn, hefði hug-
myndin verið sú, að hann
gengi til að greiða halla á
útflutningssjóði að svo miklu
leyti. sem gengishagnaðurinn
af sölu birgða ekki hrykki
til. Skatturinn var ákveðinn
5%, þó að sú tala svifi nokk
uð í lausu lofti og hann átti
að gilda þar til hallinn á
Útflutning.ssjóði væri
greiddur, en útvegsmönnum
géfin fyrirheit, um að þá
sbvdi hann afnuminn. Nú bár
ust óskir frá L.Í.Ú og vinnslu
stöðvunum um að skatturinn
yrði lækkaður en greiddist á
lengri tíma, þannig að hann
gæfi endanlega sömu upphæð
og ákveðið vár í fyrstu. Inn
á þetta hefur stjórnin gengið
og mun beita sér fyrir breyt
ingu á efnahagslöggjöfinni
í samræmi við það. í þessari;
breytingu felst ekki aukinn
styrkur eða uppbætur til út-
gerðarinnar og ekkert frá-
hvarf frá stjórnarstefnunni,
sagði ráðherrann.
Skúli Guðmundsson: Ráðh.
boðar nú frv um betta næstu
| daga og er fyrirspurninni,
| sem ég bar fram í gær út af
; blaðaummælúm þar með svar
! að.
i Einar Olgeirsson: Ekki ófróð
! legt að fá það upplýst, að þeg
ar stjórnin leggur á skatt þá
er það bara einhver tala, sem
af tilviljun verður fyrir val
inu. Er það kannski svo með
alla skatta, sem stjórnin legg
ur á? Og þarna þurfti ekki
annað til þess að stjórnin
breytti um tölu en ósk frá
útvegsmönnum og hraðfrysti
húsunum. Tæki stjórnin
kannski jafn vel undir óskir
frá verkamönnum og bænd-
| um um breytingu á sköttum?
Ráðherrann segir að þetta
borgist allt, bara á lengri
tíma. Myndi stjórnin þá fall
ast á óskir frá öðrum um
i lækkaða vexti og lengdan láns
tíma, vissulega myndu lánin
borgast öll þó að við því yrði
orðið.
Eysteinn Jónsson: Eg vil
minna á það, að fyrirspurn
kom fram um það er efna-
hagslögin voru sett, hvað
stjórnin ætlaðist fyrir um
þessi 5% er halli útflutnings
sjóðs væri greiddur, en því
var ekki svarað. Nú er sagt
að fella eigi gjaldið niður er
hallinn er jafnaður. Því var
nú reyndar haldið fram í
fyrra að enginn halli væri á
sjóðnum, hvað auðvitað var
rangt. Einnig er rangt, að
halli hafi verið á sjóðnum frá
tíð vinstri stjórnarinnar.
Þegar efnahagslöggjöfin
var sett, var sagt, að greiða
ætti 5% af öllum útfluttum
sjávarafurðum. Samt áttu
þeir, sem kaupa fiskinn, að
greiða fyrir hann það hátt
verð, að útgerðin stæði jafn
rétt eftir gengisfellinguna osr
5% væru bví þarna alveg ut
»nvið. L.Í.Ú. upplýsti hvað
út®erðin teldi sig þurfa að fá.
Fiskkanpendur vildu ekki
borga það verð. Átök um
betta hafa staðið yfir undan
farið. Og þegar í óefni er kom
ið leggur stjórnin fram þess-
ar 60 milli kr. til þess að ná
saman endum. Auðvitað eru
þetta uppbætur þvi þarna er
tekið fé. sem átti að fara )
annað. En þrátt fyrir þetta
fær útgerðin ekki það verð
sem hún taldi sig þurfa til
(Framhald á 15 síðu)