Tíminn - 14.07.1960, Blaðsíða 6

6
T f MIN N, finuntudaginn 14. júlí 1960.
Eitt' af því, sem þeir, er
leita vilja andlegs þroska,
þurfa umfram allt aS á-
vinna sér, er sívakandi
þessa sjálfsgát og viSheldur
henni, er gott og þroskavæn
legt, alít, sem svæfir hana1
og dregur úr henni, er illt
og óheillavænlegt og ber
að gjalda varhuga við því.
Þegar af þeirri ástæðu hlýt
ur sá, sem er alvara um það,
að rækta sjálfan sig, að
standa á verði gegn Bakk-
usi og hinum truflandi og
tælandi áhrifum hans. Og
maður, er leita vill andlegs
þroska, verður að vera raun
sær. Ég veit, að efnishyggju
mennirnir tala oft í mikl-
um fyrirlitningaranda um
andlega viðleitni mannanna
og kenna hana mjög við
draumóra og skort á raun-
sæi. En þessu er alveg'þver-
öfugt farið, eins og að líkum
lætur. Efnishyggjan sjálf er
ekkl annað en illur draum-
ur, og það er því fullkom-
ið samræmi í því, að ein-
mitt margir efnishyggju-
menn gefa sig á vald ein--
hverjum verstu draumórum
allra draumóra — draumór
um áfengisvímunnar. Sá,
sem er undir áhrifum á-
fengis, horfir á heiminn í
gegnum gjörningaþoku, og
þó að sú þoka sé stundum
einhverskonar sólþoka, er
hún samt sem áður þoka,
sem hylúr hlutina, eins og
þeir eru í raun og veru, og
hinn raunsæi alvörumaður
kýs heldur hinn gráa hvers
dagsleika. Það er því ekki
allt með felldu, þegar bless
aðir trúmennirnir, og jafn
vel sumir prestar, eru að
sveipa um sig gjörningaþok
unni og gera sig að meiri
eða minni fíflum. Eina skýr-
ingin á því er sú, að annað
hvort eru þeir ekki nægilega
miklir alvörumenn í andleg
um efnum, eða þá að þeir
vlta, af einhverjum ástæð-
um, ekki hvað þeir eru að
gera. Það er broslegt og
grátlegt í senn, að menn,
sem fara sjálfsagt daglega
með hina drottinlegu bæn,
„Faðirvorið", þar sem meðal
annars er beðið á þessa leið:
„Leið oss ekki í freistni",
skuli vera að daðra við hinn
mesta freist-ara allra freist-
ara, hinn heiðna guð, Bakk.
us! Allir þeir, sem eitthvað
vilja vinna að mannbótum
og siðferðilegri og andlegri
ræktun mannkynsins, ættu
þá vissulega að vera nógu
raunsæir og hagsýnir til
þess að skapa hvorki sér né
öðrum óþarfa erfiðleika í
þeim efnum. Hugsum oss
alla þá óhemju örðugleika
og öll þau lítt eða ekki leys
anlegu vandamál, sem af
því leiða, að Bakkus er dýrk
aður, alveg að óþörfu, óg
hin stórkostlegu jákvæðu
siðaskipti, sem af því mundi
leiða, ef þeirri dýrkun væri
með öllu hætt! Ekki skal út
í það farið, að lýsa öllum
þeim hörmungum, sem
þeirri dýrkun eru of oft sam
fara, siðferðisspjöllum, öll-
um mögulegum andlegum
og líkamlegum slysum, eyði
lögðum heimilum og fleiru
af slíku tæi. Menn þekkja
þessa hluti allt of vel til
þess að þeim þurfi að lýsa,
enda hefur það oft verið
gert. Það, sem fyrir mér vak
ir aðallega, er að reyna að
sýna fram á, hve öll áfengis
nautn er viðsjárverð nautn,
jafnvel hin svokallaða hóf-
drykkja, fyrir nú utan það,
hve innantóm hún er, og
þess vegna lítið upp úr
henni að hafa, þegar bezt
lætur, hvað þá þegar verr
tekst til. Verður ekki hjá
því komizt í þessu sambandi
að fara ofurlítið út í dulræn
fræði, þó að sumir leggi lít-
ið upp úr þeim. Ég hirði lítið
um það, því að sannleikur-
inn er sannleikur, hvað sem
vanþekkingin leggur til mál
anna. Skyggnivísindin segja,
að víndrykkja, jafnvel í
smáum stíl, verði að teljast
ósiður, þvi að alls staðar þar
sem vín sé um hönd haft,
dragist að vanþroskaðar ó-
sýnilegar verur. Þegar vín
er á borð borið, er eins og
umst einhverra hagnýtra að
gerða. Samt sem áður er það
svo, að merkilegasta og
sennilega verulegasta lausn
in á þessu máli væri' sú, ef
takast mætti að sannfæra
menn um það, hve mikil
heimska það er, að neyta
áfengis, a.m.k. að nokkru
ráði, og að það sé í raun og
veru engum siðuðum manni
samboðið. Því að ég hygg,
að margir, sem gefa sig vín
guði'num á vald, geri sér í
raun og veru ekki Ijóst, á
hve alvarlegum villigötum
þeir eru. Hin innantóma
gervigleði, er þeir njóta á
vegum Bakkusar, sljófgar
dómgreind þeirra, auk þess
sem því fer fjarri, að þeir
hafi nægilega sterkt aðhald
í almenningsálitinu. Þó
hygg ég, að kvenþjóðin
gæti gert einna mest í þess-
um efnum, og er ég nú kom
gerðu þá kröfu til unnusta
sinna og eiginmanna, að
þeir neyttu ekki áfengis. —
Karlmennirnir myndu smám
saman læra að meta þá af-
stöðu kvenþjóðarinnar og
taka að haga sér í samræmi
við hana. Nú er það svo, eins
og vér vitum, að konur telja
sér enga vansæmd að því,
að neyta áfengis með karl-
mönnunum, og virðast una
þvf mæta vel, að anda að
sér vínþef frá vitum þeirra
og hlusta á ómerkilegt hjal
drafandi tungna þeirra. Er
þess að vænta, að karlmenn
irnir geri mikið að því að
vanda ráð sitt í þessum efn
um, þegar kvenþjóðin breið
ir yfir bxesti þeirra með
brosum og fagurmælum og
gerist þeim jafnvel sam-
sek? — Ég sé litla von um
verulega siðabót á þessu
sviði, meðan kvenþjóðin ris
Niðurlag „Miðvikudagsgreinar“
ÓRAR UNDIRHEIMA
eftir Gretar Fells, rithöfund
ósýnilegri klukku haf iverið
hringt, en áreiðanlega engri
kirkjuklukku, því að gestirn
ir sem slæðast að, eru ekki
með neinn helgi- eða guð-
ræknisvip. Framliðnir men,
sem í jarðlífi sínu hafa ver
ið á valdi áfengisástríðunn-
ar og eru það enn, sjá sér
hér leik á borði og reyna að
ná í eitthvað af áhrifum á-
fengisins, — og tekst það —
að minnsta kosti stundum
að einhverju leyti. — Þeir
sem hafa vín um hönd,
skapa utan um sig andlegt
andrúmsloft, sem verkar
eins og segull á óþroskaðar,
ósýnilegar verur, enda virð-
ist það ekki neitt fjarstæðu
kennt, að þær hugsi sér gott
til glóðarinnar þar sem
Bakkus er dýrkaður, því að
óneitanlega hvílir jafnvel
yfir „hófdrykkjunni“ svo_
kölluðu einhver léttúðar- og
flysjungsbragur, sem bendir
ekki í áttina til neinna and
legra hæða. Jafnvel venju-
leg óskyggn augu geta oft
séð, hvernig maður, sem er
að byrja að neyta víns, er
um leið að byrja að verða
að einhverjum leiðinlegum
umskiptingi, hvernig undir
djúpin 1 sál hans taka að
lyftast upp, hvemig fram-
koma hans öll veröur óráðn
ari og ófágaðri, hvernig
augu hans og rödd óskýrast
og allur svipur hans — í
stuttu máli, hvernig hann
allt í einu er farinn að
verða að einhverri lélegri út
gáfu af sjálfum sér. Og það
þarf sannarlega ekki mikið
ímyndunarafl eða mikið
næmi til þess að láta sér
detta í hug, að farið sé að
verða „reimt“ í kringum
kringum hann. Þetta er nú
allt saman gott og blessaðj
kunna einhverjir að segja.
En hefur þú engin góð ráð
á boðstólum, ráð, sem líkleg
séu til einhverrar lausnar á
áfengisvandamálinu? Það
er ekki nóg að tala um fá-
nýti og blekkingar áfengis
nautnarinnar. Vér þörfn-
in að því, sem ég kýs aö gera
að miklu áherzluatriði í
þessu máli. — Það er eitt af
hinum merkilegu hlutverk-
um konunnar að vera vörð-
ur siðgæðis og siðfágunar á
þessari jörð, og hún hefur
oft verið það, sem betur fer.
Og reynslan er alltaf sú
sama, sem eðlilegt er: Þegar
konan heldur merki góðra
og fagurra siða hátt á lofti,
er hið almenna siðafar gott
eða sæmilegt, en slaki hún
á klónni, hvað þetta snertir,
dregSt allt niður á við. Ein-
hver örðheppinn maður
sagði einhverju sinni um
konuna, að guð hefði gefið
henni svo mikið vald, að
hún mætti vel við una, og
þess vegna þyrfti hún ekki
að seilast mjög eftir hinum
svokölluðu „kvenréttihd-
um“. Hvað sem um það er,
er hitt víst, að henni er gef-
ið mikið vald, og miklu
meira en hún veit oft af.
Hugsum oss eitt' augnablik
til dæmis, að allar konur
tækju sig saman um það að
vinna á móti áfengisnautn.
Þær hafa sterka aðstöðu
þar, ekki síður en annars
staðar. Vér skulum gera ráð
fyrir því, að þær neituðu til
dæmis algjörlega að láta sjá
sig á dansleikjum ,eða á
skemmtunum yfirleitt með
drukknum mönnum, og
ekki upp til virkrar and-
stöðu gegn Bakkusi. Þess
vegna vil ég skora á allar
konur að ganga í lið með
hinu góða málefni og taka
að sér það forustuhlutverk,
sem þær geta haft og eiga
að hafa í þessum efnum.
Þörfin er mikil, og hún er
ákall til allra þeirra, sem
eitthvað geta gert til þess
að bæta ástandið. — Ég
minntist á það, að í kring-
um mann, sem neytti áfeng
is, að minnsta kosti að
nokkru ráði, væri „reimt“,
og að hinar ósýnilegu verur,
sem söfnuðust í kringum vín
glösin og vínflöskurnar,
væru ekki æskilegir sálufé-
lagar. Það er engin greiði
við þessa íbúa undirheima,
að vera að laða þá að þeim
landamærum, sem þeir eiga
að fjarlægast sem mest, og
sá, sem það gerir, gerir einn
ig sjálfum sér mikinn ó-
greiða. Hann tefur fyrir öðr
um og hann opnar einnig
undirheimana í sinni eigin
sál, og gestirnir þaðan eru
oft æði óskemmtilegir. Menn
vitna stundum í Salómon,
og segja, að „hóflega drukk
ið vín“ gleðji „mannsins
hjarta“, en sannleikurinn
er sá, að gamanmál þau,
sem eiga rót sína að rekja
til vínnautnar, eru allt of
oft einskonar undirheima
órar, sem ættu ekki að heyr
ast á yfirborði jarðar!
Þó að ég prédiki bindindi,
fer því þó fjarri, að ég vilji
senda alla inn í reglu hinna
góðu musterisriddara, Góð
templararegluna, og ber ég
þó mikla virðingu fyrir
henni og lít svo á, að hún
sé hin mesta þjóðþrifastofn
un. Fyrir bindindismálið er
hægt að vinna með ýmsum
hætti. Hér hefur aðallega
verið farið í liðsbón til kven
þjóðarnnar, — aðallega
vegna þess, að ég ber svo
mikið trust til hennar, að
ég efast ekki um, að hún
mundi geta unnið krafta-
verk á þessu sviði, ef hún
fengist til að einbeita sér
gegn áfenginu og áfengis-
ósiðunum. Þeir, sem hlusta
á auglýsingar í útvarpinu,
munu hafa tekið eftir því,
að jafnframt því sem aug-
lýstar eru skemmtisamkom-
ur, sérstaklega í sveitum, er
stundum tekið fram, að
ölvun sé bönnuð. Þetta er í
sjálfu sér gott, þó að leiðin
legt sé, að þess skuli vera
þörf. En í raun og veru ætti
hver kona að vera svo mikil
hefðarkona, að enginn karl-
maður gæti nálgast hana
án þess að lesa í svip henn-
ar og fasi þessa auglýsingu:
Hér er ölvun bönnuð!
Að lokum sný ég máli
mínu til prestanna. Þeir
eigu að vera öðrum mönn-
um til fyrirmyndar um
fagra framkomu og háttvísi.
Allra manna sízt mega þeir
hneyksla aðra. Það er að vísu
rétt, að talið er, að Meistari
þeirra hafi neytt áfengis,
og jafnvel breytt vatni í
vin. En austur í Gyðinga-
landi var meðferð áfengis
víst aldrei neitt verulegt
vandamál, enda vínin þar
léttari og ekki eins áfeng og
hér. Og þarfir menn væru
prestarnir, ef þeir gætu
breytt víni í vatn! En þó
að ekki sé hægt að gera kröf
ur til þeirra um þess konar
kraftaverk, ætti þó að mega
vænta þess, að þeir væru
sjálfum sér samkvæmir. —
Samkvæmt eðli sínu er starf
þeirra barátta við myrkra-
völdin. Er ekki höfuðhlut-
verk þeirra að verja bæði
sjálfa sig og aðra, öllum
beinum og óbeinum árásum
þeirra afla og áhrifa, sem
kenna má við undirheima,
það er að segja þau tilveru-
svið, sem mennskir menn
eiga að vera vaxnir frá? Ég
hygg, að allir geti verið sam
mála um það að svara
þeirri spurningu játandi.
En því furðulegra er það, að
þeir skuli ekki allir samein
ast um það að kosta kapps
um að svæfa þær undir-
heimaraddir, sem tala til
mannanna í gegnum áfeng-
isvímuna, að ekki sé nú á
það minnst, að sumir þeirra
leyfi sér stundum að vera
að minnsta kosti í mjög
hættulegu nábýli við undir
heimana sjálfir! — Og þó er
sannleikurinn sá, að þeir
mundu gera meira gagn
með því að berjiast drengi-
lega og viturlega gegn
Bakkusi en þeir gera oft
með því að halda einhverj
um ákveðnum trúarsetning
um að mönnum. Mennirnir
eru yfirleitt svo breyzkir og
ófullkomnir, að þeim veitir
ekkert af að vera með réttu
ráði, að vera allsgáðir, og
ég er viss um það, að engum
skaði væri skeður, þótt
kristindómurinn væri sett-
ur í nánara sambarid við
lífið en oft er gert, væri
fluttur úr sumum af hinum
himnesku skýjaborgum —
niður á jörðina. Ég á við það
meðal annars, að þó að
musterisþjónustan sé góð og
nauðsynleg, er þó það, sem
kalla mætti helgun hins dag
legá lífs, ennþá betra og
nauðsynlegra. En helgun
hins daglega lífs er bæði
fólgin í útrýmingu vondra
(Framhald á 11. síðu).
i