Tíminn - 01.02.1961, Qupperneq 9

Tíminn - 01.02.1961, Qupperneq 9
TÍMIN N, miðvlkudaginn l. febrúar 19Ci. 3 Uggvænlegur samdráttur í byggingum og ræktun Rætt viS Þórólf Jónsson, bónda í Stóru- Tuingu í Bárftardai. þan þessar þrjár vikur. Sennilegt að hjónin verði að hætta við þessa bráðskemmtilegu ferð. En Lönd og leiðir h.f. leysa vandann sem fyrr. Ferðaskrifstofan sér um börnin meðan foreldrarnir eru er- iendis. Nú rekur Jón Jónsson upp siór augu og það gera efalaust fleiri. Þó er þetta dagsatt, þeir sem vilja geta fengið að hafa börnin sín á góðu bamaheimili meðan ferðin stendur. Útlærðar fóstrur Við hittum nýlega einn af eig- endum þessa nýja fyrirtækis, Har- a.’d Jóhannsson, og spurðum hann hvað hæft væri í þessu. — Jú, þetta er rétt, svaraði Haraldur, sem starfar hjá Flugfélagi íslands, v/ð komum böraunum fyrir á ágætu barnaheimili meðan foreldr ernir era í burtu. Útlærðar fóstr- ur annast þau, hvort heldur er ailan sólarhringinn eða bara á dag inn. Það er eins víst að börnin séu búin að sjá Kardemommubæ- inn eða skreppa á berjamó í Heið- mörk meðan foreldrarnir eru í sumaifríinu, okkur finnst réttlátt að börnin fái sinn skerf líka. Þetta er eins og hver önnur þjón- usta við viðskiptavini okkar, kostn a&inum verður mjög stillt í hóf. Verður semsagt ekki meiri en hann þarf að vera. Staðsettir á meginlandinu — Hvað viltu segja mér af þessu fyr'irtæki? — Við erum þrír eigendur, Val- geir, ég og ingólfur Blöndal, svar- ar Haraldur, Ingólfur er á förum tú Þýzkalanus og hefur sitt að- setur þar. Hann veitir öllu okkar ferðafólki fyrirgreiðslu og aðstoð. Hann er þaulkunnugur á megin- landinu, alinn upp í Þýzkalandi og þrautþekkir ferðamál. Það er ómetanlegt að hafa færan mann á meginlandinu og veita fólkinu Tíðindamaður blaðsins hitti Þórólf Jónsson, bónda í Stóru Tungu í Bárðardal, nýlega að máli í bænum, og spurði hann frétta úr Bárðardal. — Hvernig var sumarið í ykkar gaiði, Þórólfur? — Það má teljast sæmilegt, en þó varla meira. Spretta var góð og tíð ágæt fram í júlíbyrjun, en v.ðtöku, þess vegna höfum við tekið þann háttinn upp. Við höfum þegar skipulagt þrjár hópferðir til helztu landa álfunn- ar og fengiö þjálfaða og vinsæla leiðsögumemi sem búa að langri reynslu í þessum efnum. Bílaleiga — Lönd og leiðir veita yfirleitt éila ferðaþjónustu, útvega far- nv.ða hvort heldur með skipum eða flugvélum hvert á land sem förinni er heitið, panta aðgöngu- miða á leikhús, óperur, hljóm- i?ika, hvar sem er. Við skipuleggj um ferðalög bæði fyrir einstak- hnga og hópa. —Við höfum líka umboð fyrir tvö bílaleigutyrirtæki hér í Reykja vík, menn geta tekið sér bifreið á eigu og ekið henni sjálfir lang- an eða skamman veg. Þetta er orðið afar vinsælt, enda eru góðir bílar í boði. um það leyti, sem sláttur hófst brá til óþurrka og héldust þeir fram eftir' ágúsf. Hirðing gekk því ekki sem bezt, nema þar sem súg- þurrkun er, og það er allvíða. Hey náðust þó í ágúst, því að þá komu þurrkar aftur, svo að heyfengur varð töluveiður en nýting er ekki í bezta lagi. — Fara búin ekki stækkandi í Bárðardal? — Jú, þau stækka, og einkum er kúm fjölgað. Ræktunin hefur verið mjög mikil síðasta áratug- inn og töðufengur fer sívaxandi. Mjólkursala var hafin úr Bárðar- dal fyrir nokkrum árum, en þó hefur ekki verið flutt mjólk úr framdalnum að vetri fyrr en nú- Hefur það gengið allvel, enda hef ur vetrarveðráttan verið einstök, og snjór ekki til trafala fram að ái'amótum. — Hvernig eru vegamálin stödd hjá ykkur? — Þau eru í sæmilegu lagi, en þó vantar mjög á, að upphlaðinn vegur, sem þolir nokkra snjóa, sé kominn fram í dalbotn. Vegur er beggja megin fljótsins og vegar- stæði mjög gott á fljótsbökkunum. Það er því langt síðan ruddur og allgóður sumarvegur kom bæði fram í Svartárkot að austan og Mýri að vestan, en síðan hefur ver ið unnið að hækkun vegarins, en mikið vantar á að nóg sé að gert, og er okkur það að ég held mesta nauðsynjamál eins og nú er, að verulegt átak sé gert til þess að bæta veginn og gera hann að meiri vetrarvegi en nú er. — Hemst fljótið undir brúnni núna? — Já, þegar brúin við Stóruvelli var gerð, var það stórmikil vegar- bót og sameinaði að nolderu þessa löngu sveit, sem fljótið hafði frá öndverðu klofið að endilöngu. En fynstu árin hamdist fljótið ekki undir' brúnni, brauzt hvað eftir annað gegnum aðfyllingu austan hennar og rann þar í kvísl. Dugðu þarna engar uppfyllingar, og varð loks að byggja viðbótarbrú, og síð- an það var gert er brúin örugg. — Mikið um byggingar? — Það hefur töluvert verið byggt hin síðari ár, og nýleg og traust íbúðarhús eru nú i hveijum bæ, nema kannske einum. Hins vegar er peningshúsaskortur og stendur í vegi fyrir bústækkun all- víða. Menn voru víða nokkuð á veg komnir með slíkar byggingar, en á síðasta ári dró mjög úr þess- um byggingum og ýmsir hættu við fyrirhugaðar byggingar á liðnu sumri og töldu sig ekki geta undir þeim risið, eins og nú er komð. Á það raunar við einnig um rækt- un og aðrar framkvæmdir. — Eru nokkur nýbýll byggð? — Nokkur nýbýli hafa verið byggð síðustu árin, oftast þannig að jörðum hefur verið skipt. Fólki og býlum hefur fjölgað síðustu ór. Sími er á öllum bæjum og heima- rafstöðvar á 9 bæjum en flestar of litlar. Menn binda vonir við það, að rafmagn fr'á Laxá verði Ieid um dalinn áður en langt líður. Sumum vex að vísu í augum lengd dalsins og langar bæjarleiðir, en samt má segja, að dalurinn liggi vel við, því að bæjarröðin beggja megin fljóts er bein, og þótt all- langt sé á milli bæja, er tví eða þríbýli, eða jafnvel tvö eða þr'jú býli á hverjum stað. Verið er að byggja heimavistar- skóla á Stóruvöllum á landi, sem erfingjar Páls og Sigríðar, er þar bjuggu lengst, gáfu í þessu skyni. Er það 10 ha. og byggingin er orð- in fokheld. Verður þar heima/ist fyrir 14 börn og kennslustofa auk íbúðar kennara. Er ráðgert að byggja félagsheimili sveitarinnar á sama stað- Þetta er miðsveitis og rétt við brúna. — Hvernig er kennslu nú hátt- að? — í sveitinni hefur verið sam- bland farkennslu og fasts skóla, þ. e. a. s. kennt á ýmsum stöðum, en nú í vetur er í fyrsta sinni fast- ur heimavlstarskóli, og kennari er Svanhildur Hermannsdóttir. En við erum hins vegar prestlausir, og horfir þunglega með að fá sálu- sorgara. — Eru miklar ferðir suður um Sprengisand á sumrin? — Á hverju sumri eru einhverj ar bílaferðir suður á öræfin. Guð- mundur Jónasson fer yfir Sprengi- sand á hverju sumri og vafalaust fleiri. Leiðin er greiðfær. Menn fara einnig töluvert suður á Sands leið og svo ofan í Eyjafjörð. Þegar búið er að brúa Tungnaá, verður þetta vafalaust fjölfarin sumarleið. Sá mismunur, er taflan sýn ir á gróðurfari hinna þriggja svæða á að mestu leyti ræt- ur sínar að rekja til ólíkrar meðferðar á landinu. Ætla má, að þegar fyrsrta svæðið var friðað, hafi gróðurfar allra svæðanna verið svipað. Ófriðaða svæðið er orðið mjög magurt beitiland með ríkjandi lyng- og mosagróðri með aðeins 14.7 prósent heil grös. Svæðið sem hefur verið friðað í 24 ár, hefur náð eér að fullu og er sennilega orðið svipað og það var áður en of- nýting hófst. Gróðurinn er kominn í jafnvægi. Hefur hann breytzt í grózkumikið graslendi, þar sem um þrír fjórðu hlutar gróðursins eru heilgrös, og gefur af sér upp skeru margfalt meiri að magni og betri að gæðum en ófriðaða svæðið. Svæðið, sem hefur verið friðað í 5 ár, er nokkuð mitt á milli hinna tveggja að gæðum, en hefur farið mjög mikið fram á hin um stutta tíma. Þetta eina dæmi er ekki nægilegt til þess að draga al- gildar ályktanir. Eri það bend ir til þess, hve langtum meiri og betri gróður land getur gefið af sér, ef rétt er með það farið. Landið þarf að nýta samkvæmt beitarþoli, þannig að það haldi hámarks framleiðslugetu sinni. Þá framfleytir það mestum fjár- fjölda, og þannig er verulega dregið úr hættu á uppskeru- sveiflum á árum, sem óhag- stæð eru gróðri. Ofbeit verð- ur þess vegna að telja alla þá beit, sem veldur úrkynjun á gróðri og dregur úr fram- ieiðslugetu gróðurlendásins. Hófleg beit. Hve nærri má ganga gróðri án þess að um ofbeit sé að ræða? Þetta er mjög breyti- legt; m.a. eftir því hvers kon ar gróðurlendi er um að ræða. En erlendis er víða tal ið, að land sé hóflega beitt, þegar að hausti stendur óbit inn um helmingur af upp- skeru beztu beitarplantnanna og enn meira af uppskeru hinna lélegri. Ekki er talið ráðlegt að ganga nær gróðr inum, fyrst og fremst til þess að plöntumar geti safnað forðanæringu fyrir veturinn. Þessi flutningur næringar- efna til rótarkerfisins fer að- allega fram eftir að vexti plöntunar lýkur, eða á seinni hluta vaxtarskeiðsins, og er því talið óhætt að ganga nær gróðrinum á haustin og vet- uma eftir að efnaflutningn- um lýkur. (Þó á þetta ekki við um kjarr og aðrar trjá- plöntur, því að féð bítur eink um ársprota þeirra á vet- uma). Á sama hátt má ganga nær gróðrinum á sumrin, ef Iandinu er hlíft við beit öðru hverju meðan á beitartíman um stendur. Forðanæringin í rótunum er nær öll notuð til vaxtar plöntunar næsta vor, og er því sérstaklega mikilvæg. Engar rannsóknir hafa ver ið gerðar hér á landi til þess að kanna, hve nærri má ganga gróðrinum án þess að hann skaðlst, en að sjálf- sögðu verður hér, sem ann- ars staðar, að skilja eftir talsvert magn gróðurs á haustin. Nú eru hinar ýmsu plönt- ur og gróðurfélög misnæm fT7rir beit, Gróðurlendi á sand og móajarðvegi virðast sér- lega viðkvæm, en gróður á vot lendi síður. Samkvæmt þessu er breytilegt, hversn hröð gróðurúrkynjunin er við of- beit, og hver verður endan- leg afleiðing hennar. Menn hafa tilhneigingu til þess að einblína á uppblástur og land eyðingu, sem óhjákvæmilega afleiðingar ofbeitar. Gróður- úrkynjun fylgir alltaí í kjöl far ofbeitar, en uppblástur þarf auðvitað ekki að gera það. Það er augljóst, að þar sem ofbeit veikir rótarkerfið og gerir gróðurinn gisnari, getur hún flýtt fyrir upp- blæ?tri. Gróðurúrkynjunin er landskemmd í sjálfu sér, en auk þess gerir hún gróður inn óhæfari til bess að vernda jarðveginn. Á þurrum móa- og sandjarðvegi getur úrkynjunin því haldið á- fram, þangað til gróður er eyddur og jarðvegur fýkur eða skolast burt. Tafla 1 sýnir þetta greini- lega. Á ófriðaða landssvæð- inu er ógróið land tæp 9 prós ennt, en við friðunina verður landið algróið að nýju. Oft er bent á Öxnadals- heiði sem dæmi þess að ofbeit sé ekki skaðleg fyrir gróður- inn. Heiðin hefur um langt skeið verið ofsetin af skepn- um, án þess að það hafi vald ið uppblæstri, að því er virð- ist. Ekki er það þó vegna þess að ofbeit sé til góðs, heldur hins, að jarðvegur heiðarinn- ar er að mestu leyti þess eðl- is, að hann getur ekki fokið. Er þar um að ræða vel rakan skriðujarðveg með óvenju þétta og sterka grasrót, eins og jafnan er í slíkum jarð- vegi, sem víða er að finna í Mynd I. Áhrlf af mismunandi beitarþunga I 9 ár á magn róta og ofanjarSar- hluta grass. I var beift um- fram beitarþol, II samkvæmt beitarþoli, III minna en beitar- þol leyfði, en IV var friðaS öll 9 árin. Engin olantnanna var bitin sumarið, sem myndin var tekin. brattlendi hér á landi. En ólík legt er, að ofbeitin hafi ekki valdið gróðurúrkynjun á heið inni. Hér á landi eru víðáttu- mikil gróðurlendi, sem að gróðursamsetningu svipar mjög til ófriðaða svæðisins í töflu 1. Ástæða er til að ætla, að núverandi gróðurfar þess ara svæða sé afleiðing gróð- urúrkynjunar, vegna ofnotk unar, og svipi litið til hins upprunalega gróðurfars, bæði hvað gróðursamsetningu og uppskerumagn viðvíkur. Sam eiginlegt fyrir þessi gróður- lendi er, að lélegar beitar- plöntur eru rikjandí, gróður er að jafnaði gisinn, upp- skera er mjög lítil og sauðfé lítur tæplega við gróðrinum lengur. Gróðurlendi þessi hafa því mjög lítið gildi fyrir beit, enda þótt þau þeki stór flæmi. Hér hefur ofnotkun- in enn ekki leitt til uppblást urs, en mótstöðuaflið er orð ið lítið vegna grunnstæðra róta og gisins gróðurs. Dæmið úr Borgarfirði sýnir að með því að draga úr beitar þunganum, má, a.m.k. sums staðar, stórbæta slík gróður lendi á tiltölulega skömmum tíma. Svo auðvelt er þetta hins vegar ekki alls staðar. f tilraunum með áhrif á Kili hefur 3—6 ára alger friðun ekki bætt gróðurinn. En með áburði náðist svipaður árang ur á 2—3 árum og með 25 ára firðun í Borgarfirði, eins og Tafla II. sýnir. Tölurnar tákna hundraðs- (Framhald á 13. síðu.)

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.