Tíminn - 01.02.1961, Blaðsíða 13

IÍMINN, miðvikudaginn 1. fcbráar 1961.
13
(Framhald af 9. síðu.) lyngs og runna, blómplantna
og lægri plantna (aðallega
hluta heilgrasa, hálfgrasa, mosa).
Tafa II.
Á-hrif áburðar á friðcrð mólendisgróðurlendi á Kili
Áburður Kg/ha Gróðursamsetning %
N P20.-, Grös Hálfgrös Runnar og Tvíkímblaða Mosar og
Hvernig er hugsanlegt að
jafna dreifnigu sauðfjárins
um beitilandið og bæta þann
ið nýtingu þess? Það virðist
augljóst, að of dýrt myndi að
hólfa hin viðáttumeiri beiti-
lönd þannig niður með girð-
ingum, að það kæmi að veru
lyng jurtir lágplöntur legum notum. Yfirsetur koma
0 0 3.1 12.3 49.2 12.3 23.1 tæplega heldur til greina. En
50 90 40.0 1.8 21.8 21.8 14.6 sennilega mætti ná góðum ár
84 90 64.0 10.0 20.0 6.0 0.0 angri með því að bera á svæði
117 90 72.0 2.0 8.0 14.0 4.0 hér og þar um .beitilandið,
Mælingar voru gerðar, er
borið hafði verið á í 3 ár. —
Áburðaráhrifin eru áberandi
lík áhrifum friðunarinnar í
Borgarfirði, eins og sjá má
með því að bera saman línu-
rit. Gífurleg aukning
í hlutdeild heilgrasa á sér
stað, mikil lækkun í hlutdeild
lyng- og runnplantna og
lægri plantna en minni breyt
ingar á öðrum flokkum.
Minnkandi hlutdeild lægri
plantna (moso) orsakast fyrst
í stað af því að gróðurbreiðan
varð þéttari og huldi mos-
ann, en síðan hvarf hann að
mestu úr gróðurlendum, sem
borið var á.
Yfirleitt sýndu þessar at-
huganir, að þvl meira sem
gróðurinn hefur úrkynjazt
því erfiðara og kostnaðarsam
ara er að'bæta hann. En hvort
sem það er gert með því að
draga úr beitarþunganum eða
með áburði, má ekki nýta
beitarþol gróðursins að fullu,
fyrr en hann er kominn í jafn
vægi og hefur náð hámarks-
uppskeru að nýju.
Landrými — lanSnýting.
Margir hafa reynt að reikna
út og áætla, hve mikill hluti
landsins er þakinn gróðri.
Engar mælingar eru fyrir
hendi, er gefa ábyggilegar upp
lýsingar um þetta atriði, en
fram hafa komið tölur allt
frá 15000 til 30000 ferkílómetr
ar. Mönnum ber því mikið á
milli, og er það eitt glöggur
vottur þess, hve fjarri því fer,
að við þekkjum heildarbeiti-
þol landsins. Raunar finnst
ekki beitarþol landsins með
því einu að mæla stærð gróð-
urlendanna, en það er ■
fyrsta skrefið.
Nú er í rauninni tómt mál
að tala um, að í landinu sem
heild sé of margt fé eða
hvprsu margt fé hér geti ver-
ið. Höfuðatriðið er, að fénu
sé rétt skipt milli landshluta
eða sýslna. Fjárfjöldinn í
hverri sýslu — og jafnvel
hverjum hreppi — verður að
vera í samræmi við beitarþol
hvers þeirra, og við það verð
ur væntanleg fjárfjölgun að
miðast, en ekki við heildar-
stærð gróðurlenda í landinu.
Vera má; að enn sé nægt
landrými fyrir fieira fé í land
inu öllu, en samt sé um of-
nýtingu gróðurs að ræða í
sumum sýslum landsins.
Annað atriði í sambandi
við heildarstærð
og nýtingu þess er, að menn
virðast almennt ekki 'rera sér
Ijóst, hve mikill hluti af gróð
urlendinu hefur tiltölulega lít
ið gildi fyrir beit. En ber á ég
fyrst og fremst við mvrlend-
in. Það er alkunn staðrevnd.
að sauðfé bítur mýrargróður
mjög lítið, a.m.k. á sumrin
meðan einhver nýtilegur þurr
lendisgróður er fyrir hendi.
Því er það svo, t.d. á sumum
afréttum, þegar fé er rekið
niður á haustin, að mýrarnar
eru lítið sem ekkert nýttar,
en þurrlendisgróður ofbitinn.
Afleiðingar þessa eru augljós
ar: Beitilöndin verða ekki full
nýtt á þennan hátt, en á sama
tíma liggur þurrlendisgróður
undir skemmdum, þar sem
einhver verulegur fjárþungi
er. Þetta er einkum alvarlegt,
vegna þess að þurrlendisgróð
ur er einmitt sá gróður, sem
sízt þolir ofbeit, eins og að
framan er getið.
Á grundvelli yfirlitsjarð-
vegskorts, sem er nýútkorúið,
hefur Björn Jóhannesson á-
ætlað að mýrar þeki um 40%
af öllu grónu landi á íslandi.
Þar sem mat á beitarþoli verð
ur að miðast við það, að beztu
gróðurlendin séu ekki ofnýtt,
er því Ijóst, að beitarþol lands
ins er mun minna en raun-
veruleg stærð gróins lands og
gróðurmagn gefur til kvnna.
Þessi ójafna nýting gróðurs
ins er eitt af höfuðvandamál
unum í sambandi við notkun
beitilandanna, og væri mikið
unnið við það eitt, ef hægt
væri að bæta úr því. p’n eins
og málum er varið nú, er ó-
víða hægt að hafa nægilega
hönd í bagga um hað. hvar
féð heldur sig á hverin^ i-'~'a.
Á það sérstaklega við um
þann tima; sem fénu er beitt
á afrétti. í löndum, þar sem
góð beitarmenning ríkir, er
sauðfjárins ýmist vætt af
smölum, sem flytja búsmal-
ann til eftir börfu^ boiH
löndum eru hólfuð niður með
girðingum, svo að unnt sé að
jafna beitinni um landið. Á
þann hátt fæst meiri og jafn
ari nýting. á gróðrinum, og
um leið er betur með hann
farið. Beitilandið í Gunnars-
holti á Rangárvöllum er að
nokkru leyti hólfað þannig
niður, að unnt er að jafna
beitinni niður á landið og
friða hluta þess vissa tlma
ársins, enda ber gróðurinn
kostum þessa fyrirkomulags
glöggt vitni.
Það er í rauninni þetta, sem
skiiur á milli hjarðmennsk-
unnar og nútíma beitarmenn
ingar, eins og hún gerist bezt.
Hin ójafna og óheDpilega
nýting gróðurlendann^ A '■'ðru
fremur rætur sínar að r°kia
til þess, hve mýrarnar nvtast
illa, eins og fyrr er getið. og
er óvíst, hvort unnt er að
auka nvtingu þeirra veru’ega
nema gróðurfari þeirra sé
breytt. Framræsla ein hefur
oft í för með sér verulega gróð
urbreytingu á tiltölulega stutt
um tíma á þann hátt Mut
deild heilgrasa eykst, en hálf
grasa minnkar.
sem svara vel við áburði, ekki
fyrst og fremst í þeim tilgangi
að auka heildarframlei*sb’
beitilandsins heldur til þess
að létta beitarþunganum af
öðrum svæðum. Athuganir á
Kili, í Gunnarsholti og víðar,
sýna, að sauðféð heldur sig
mjög að þeim svæðum, sem
borið er á, ekki sízt, ef ein-
hver veruleg gróðurbreyting
á sér stað.
Ef til vill mætti einnig ná
nokkrum árangri í þessa átt
með því að setja niður salt-
steina hér og þar um beiti-
landið. Þetta er gert með góð
um árangri víða erlendis. en
fáar innlendar athuganir eru
fyrir hendi, er sýni, hvort
sauðféð er sólgið í salt.
Fleiri ráð koma til greina,
en ekki skal fjölyrt um þetta
atriði hér.
Lokaorð.
Hér hefur aðeins verið drep
ið á örfá atriði er varða þetta
mikilvæga mál: með<’c",ð og
nýtingu íslenzkra beitilanda.
Vegna þess, hve þessu máli
hefur verið lítill gaumur gef-
inn (— í öllum framförum ís-
lenzks landbúnaðar —) eru
beitilöndin enn nýtt nær al-
gerlega af handahófi, og við
þekkjum hvorki beitarþol
nokkurs afréttar né beitilands
í byggð. Með kynbótum og
bættri vetrarfóðrun hefur fall
þungi verið aukinn, en beit-
arskilyrði hafa ekki verið
bætt, og ekki hefur verið
fylgzt með, hvort fjölgun sauð
fjárins hefur verið í samrpp.mi
við það beitarþol landsins. Það
er því ekki óvarlegt að álykta
— og ýmislegt styður þá til-
gátu — að þetta sinnuleysi
sé víða farið að íeiða til of-
notkunar og takmarka öðru
fremur fallþunga.
Úr þessu verður ekki bætt
á annan hátt en þann að á-
kvarða beitarþolið með gróð-
urrannsóknum. Sú hugmynd
sem öðru hverju hefur komið
fram, að nota megi fallþung
ann sem mælikvarða á það,
hvort afréttir eða önnur beiti
lönd séu ofsetin, hefur ekki
við rök að styðjast. Það má
alltaf reikna með nokkrum
sveiflum í fallþunga frá ári
tii árs, m.a. vegna breytilegs
veðurfars. Að vísu er það ó-
tvírætt tákn ofbeitar ef fall-
þunginn lækkar stöðugt ár
frá ári, sé þá ekki um áhrif
einhvers sjúkdóms að ræða.
En þegar svo er kormð að fall
hunginn lækkar stöðimt vegna
skorts á beitilandi, er of seint
gripið í taumana, því að þá
hefur verið um ofbeit og land
skemmd vegna gróðurúrkvnj -
unar að ræða í lengri tíma.
Fallþunginn er bví ekki nógu
..viðkvæmur“ mælikvarði á
beitarþungann.
Tii eru aðferðir til þess að
Bókamarkaður BSE
í dag hefst í Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar,
Austurstræti 18, almennur bókamarkaður á eldri
íslenzkum bókum.
Verða tekin fram hundruð siíkra bóka, sem legið
hafa í bókageymslum og hafa margar hverjar ekki
sézt í bókabúðum í mörg ár. Bækur þessar eru
allar á mjög lágu verði og kostar mikill hluti bók-
anna innan við kr. 30,00 eintakið. /
Bókamarkaður þessi stendur í nokkra daga og
verða hundruð bóka teknar fram á hverjum degi
út þessa viku.
Aöstoðarstúlka
óskast nú þegar til rannsóknastarfa í Rannsókna-
stofu Há'skólans við Barón§stíg. — Launakjör skv.
13. fl. launalaga
TILKYNNING
Hér með er auglýst til sölu gamla póst- og síma-
húsið á Eskifirði (áður ,,Hermes“), ásamt tilheyr-
andi lóðaréttindum.
Tilboð, merkt „Hústilboð Eskifjörður“, sendist
aðalskrifstofunni fyrir 1. marz og verða þau opnuð
kl. 14.00 þann dag 1 skrifstofu póst- og símamála-
stjóra.
Reykjavík, 31. janúar 1961.
Póst- og símamálastjórinn.
TILKYNNING
Hér með er auglýst til sölu gamla póst- og síma-
húsið á Akranesi (Vesturgata 53), ásamt tilheyr-
andi lóð.'
Tilboð, merkt „Hústilboð Akranes“, sendist aðal
skrifstofunni fyrir 15. febrúar og verða þau opn-
uð kl. 14.00 þann dag í skrifstofu póst- og síma-
málastjóra.
Reykjavík, 31. janúar 1961.
Póst- og símamálastjórnin.
Málflutningsskrifstofa
. Málflutmngsstörf, mnhein.ta,
fasteignasala. skipasala.
Jón Skaptason hrl
Jón Grétar Sigurðsson. lögfi.
Laugavevt 1()5 (2 hæð)
Sími 11380
12000 VINNINGAR A ARI
30 krónur miðinn
ákveða beitarþol, og verður
nú að leggja allt kapp á að
bæta úr því ástandi, sem hér
ríkir um notkun beitiland-
anna.
Fyrirliggiandi:
Miðstöðvarkatlar
með og án hitaspírals.
STÁLSMIB.TAN H.F.
- Sími 24400.