Tíminn - 01.02.1961, Qupperneq 11

•TÍ MIN N, miðvikudaginn 1. febrúar 1961,
séntilmenna-
skólinn
SKÓLINN ETON hefur algera sér-
stöðu meðal skóla í Stóra-Bret-
landi og fraegð hans nær útyfir tak-
mörk heimsveldisins. Þrátt fyrir að
tímamir breytast, hafa erfðavenjur
skólans haldið velli, og þrátt fyrir
allt lýðræðið sækjast stöðugt fleiri
foreldrar eftir að koma sonum sín-
um í þennan skóla, sem er álitinn
sérlega aristókratískur.
En hvernig fékk skólinn Eton
þetta orð á sig? Einn fyrrverandi
nemenda skólans, Christopher Holl-
is, hefur leitazt við að svara þess-
ari spurningu í nýlega útkominni
bók, sem hann kaliar Eton. Þar rek-
ur hann sögu skólans.
Bókin er nokkuð erfið aflestrar og
krefst þekkingar á brezkri sögu tU
skilnings. Fer ekki hjá því að les-
andinn fái nokkra andúð á þessari
frægu stofnun en það hefur þó tæp-
lega verið ætlun höfundar. En frægð
arljómi skólans bliknar nokkuð við
þann lestur.
Þó er það aðeins hin falska dýrð, j
sem hverfuir í skuggann. Áhrif skól-j
ans á brezka samfélagið eru óum-
deilanleg. Má minna á að á þessu j
ári sitja 70 gamlir Etonnemendur í
neðri deU'd brezka þingsins. For-j
maður frjálslynda flokksins var í
Eton. Núverandi og fyrrverandi for-,
sætisráðherrar voru þar báðir. Sagt
er að MacmUlan hafi verið spurður
hvers vegna hann hefði sex Eton
lærisveina I sinni stjórn, þareð Atlee
hafði aðeins þrjá. Þá hafi MacmUlan
svarað að einmitt þess vegna væri
etjóm sín tvöfalt betri en Atlees.
SKÓLINN vair stofnaður af Hinriki
VI og tók tU starfa árið 1442.
Klausturskólarnir vom þá að draga
saman seglin og kóngurinn stofnaði
þennan nýja skóla tU að uppfóstra
þar unga sveina í góðum siðum og
innprenta þeim vizku. SkóUnn var
vígður guðsmóður og páfinn sjálfur
lagði blessun sína yfir hann. Skóla-
stjórinn átti að vera geistlegur mað-
ur og hafa myngudi'eika tU að hlýða
á skriftir og veita syndaaflát. Auk
hans sátu í stjórn skólans nokkrir,
sem kallaðir voru The Fellows og
höfðu þeir rétt til að útnefna for-
stöðumanninn úr sinum hópi. Þetta
ákvæði leiddi til mikilia árekstra við
val forstöðumanns og hélzt svo í
margar aldir þar tU kóngurinn tók
embættisveitinguna í sínar hendur.
M
IÐPUNKTURINN i skólalUinu
var kapellan en markmið skól-
ans var að mennta nýja presta. Nem-
endurnLr voru 70 talsins, og í fyrstu
var þar aðallega um að ræða drengi,
sem þóttu skara framúr um gáfur
en innanum slæddust drengir, sem
fengu inngöngu vegna ættemis og
auðæfa foreldranna. Skólinn var svo
gegnum aldimar ýmist kaþólskur
eða lúterskur eftir því hver sat á
konungsstóli Breta.
TU er lýsing á skólalifinu einsog
það gekk tU á 16 öld og er hún
höfð eftir í bókinni: Nemendumir
voru vaktir af eldri félaga sínum
klukkan fimm á morgnana og hróp-
aði hann þá „surgite". Þeir sungu
morgunbæn mðan þeir klæddust,
bjuggu um rúm sín og þógu slg hjá
vatnsdælunni. Klukkan sex áttu þeir
að vera í kennslustofu og kennari
las enn morgunbæn áður en tekið
var tU starfa. MUli níu og tíu átu
þeir fyrstu máltíð. Miðdegisverður
var kl. eliefu. Frá tólf til þrjú
kennsla og frá frá þrjú til fjögur,
þá kennsla aftur til klukkan fimm
en þá var etinn kvöidverður. Lexiu-
lestur var frá kl. sex til átta og biti
kiukkan sjö. Háttatími var klukkan
átta og bænalestur meðan farið var
úr fötunum. Þvínær öll kennsla fór
fram á latínu.
NOKKRIR forstöðumanna skólans
hlutu þá frægð, að sagan nefnir
þá enn i dag, og meðal þeirra er
Henry Saville, sem leitaðist við að
skapa þar renesans-menntasetur.
Hann jók mikið bókasafn skólans.
Annar þekktur skólastjóri var Henry
Wotton, áður sendihenra í Feneyjum.
Það var hann, sem sagði að sendi-
herra væri heiðarlegur maður, sem
er sendur til útlanda til að ljúga
þar um föðurland sitt og ennfremur
skrifaði hann tilvonandi sendiherra
að hann skyldi alltaf segja sannleik-
ann, því honum yrði aldrei trúað.
Miklar deilur ráðamanna skólans
og ríkisleiðtoganna voru tíðar og
meðal ráðamanna innbyrðis. Lífið í
skólanum var hart og dauðsföll' tið
meðal nemenda, og kirkjubókin
greinir frá að nemandi hafi njyrt
félaga sinn með vasahníf. Skemmt-
anir drengjanna voru oft ruddaleg-
ar. Engu að síður héldu aðalsmanna-
synir innreið sína í skólann og jókst
tala þeirra fyrst verujega á 16. og
17. öld.
EN MEÐFERÐ kennara á drengj-
unurn var einnig harðneskjuleg,
og er óþokkalegt að lesa um ailar
þaer refsingar, sem var útdeilt í
tíma og ótíma. Stundum leiddu þess-
Yngri nemendur horfa á eldrl
þreyta kappróður.
ar meiningarlausu refsingar til' upp-
þota meðal nemendanna, en flestir
sáu þann kost vænstan að biðja um
gott veður, þvi foreldramir veittu
enga aðstoð. Stundum var drengjun-
um refsað að öllum hinum ásjáandi.
Eitt sinn gerðu kenmarar uppreisn
gegn skólastjóra og allir nemend-
urnir gengu í lið með þeim. Rúður
voru brotnar, húsgögn Skólastjórans
eyðilögð og skjöl hans rifin í tætlur.
Eton var þó sennilega ekki verri en
aðrir skólar hvað þetta áhrærði, en
þar ríkti einkennileg samblanda af
stjómleysi og ofbel'di. Þó elskuðu
menn skólann.
[ hlutum, stungnir með nálum og ógn-
að ef þeir skræktu, rúmum þeirra
J var umsnúið og siðferðið var ekki
gott. Maturinn var óþverri og stærri
drengimir átu allt það skársta frá
• þeim smærri. Rottumar í svefnsaln-
] um voru aldar á leifunum. Smá-
drengimir vom skósveinar hinna og
urðu að stelast út og sækja mat
handa þeim í veitingahús I nágrenni
skólans. Væm þeir staðnlr að þessu,
áttu þeir von á barsmið frá kenn-
umm. Kennararnir hirtu peninga af
drengjunum og stungu i elgin vasa,
en þeir og skólastjórinn lifðu í vel-
lystingum.
Bn svo kom stjórnarbótin í Eng-
landi 1832 og um leið var ráðin mikil
bót á ástandinu í Eton. Nýajr náms-
greinar voru teknar upp, ofurvald
skólastjóra fór þverrandi og The
Fellows hurfu úr stjóm skólans. Sá
háttur var tekinn upp að skólastjóri
fól eldri nemendum stjórn og eftir-
lit að nokkm marki, og hefur Eton
að þvi leyti verið tekinn til fyrir-
myndar víðs vegar í heiminum. Lögð
var áherzla á vináttu kennara og
nemenda, en leiddi til óæskilegrar til-
finningasemi, sem kom illu orðl á
skólann.
TT'DWARD WARRE, sem varð skóla-
stjóri 1905 stofnaði hemaðar-
kennsludeild í skólanum, en þar var
þá mikil hetujdýrkun, einskonar
blanda af trú og þjóðemisofstæki.
Hugsjón Warres var kristið séntil-
menni, siðfágað, hugað og ærukært.
Og hróður skólans fór vaxandi. Alli.r
vildu komast í Eton, ékki hvað sizt
reyndu foreldrar í hærri-millistétt-
inni að koma sonum sínum þar inn
svo þeir þyrftu ekki að sitja á sömu
bekkjum og synir foreldra í lægri-
milllstétt.
Edward Lyttleton var skólastjóri
þegar fyrri heimsstyrjöldin brauzt
út. Hann var andsnúinn hernaðar-
brölti, og varð að láta af embæt-ti
vegna þeirrar skoðunar, að nauðsyn
væri að koma í veg fyriir styrjöld.
Nemendur frá Eton fóru í strið, 1160
féll-u, 1467 særðust og fjöldinn allur
mátti sligast undir heiðursmerkjum.
í síðari heimstyrjöldinni voru miklu
færri Eton-nemenduir þátttakendur.
Á siðustu árum hafp enn frekari
breytingar orðið í Eton, en þó hefur
verið haldið í margar gamlar venj-
ur, og væntanlega þær skárri.
R
EFSINGARNAR náðu hámarki (í
tíð skólastjórans Keate. Hann
taldi að drengirnir færu ævinlega
með lygi, og má geta nænri um á-
hrifin af þeirri afstöðu skólastjór-
ans. Hann notaði vöndinn meira en I
nokkur fyrirrennara hans eða eftir-
komenda. Hann barði drengina opin
berlega og heila bekki í sama mund
Eltt sinn köstuðu drengir í hann fúl- j
eggjum meðan hann vair að þessum I
starfa, og pískar hans voru teknir
í eldinn. Blað þar sem á var ritað,
,,niður með Keate' var fest uppá
kirkjudyrnar og drengimir stræk-
uðu á nafnakallið í skólanum. Dag-
inn eftir lét Keate flengja hundrað
nemendur. En það undur gerðist dag
inn eftir þær flengingar, að mörg
af fómarlömbum skóiastjórans hróp
uðu húrra fyrir honum er þau
mættu honum á föimum vegi.
NEMENDURNIR héldu til í stór-
um svefnsal og bjuggu þar við
hin frumstæðustu skilyrði. Ljós og
hita fengu þeir af skormun skammti,
en verst af öllu var meðferð eldri
drengjanna á þeim yngri. Nýir nem-
endur urðu að gangast undir próf-
raunir, sem nálguðust pyndingar,
sem gátu stórskaðað hina veikbyggð-
ari. Þeir voru barðir með þungum
Kennslustund í eðlisfræði í Eton.
Sumarfæri er til Norðurlands,
- farþegaflutningar aukast
Áætlunarferðir Norður-
leiða á sérleyfisleiðinni milli
Reykjavíkur og Akureyrar
truflazt flesta vetur meira og
minna af völdum náttúruafl-
anna, í vetur hafa þau ein-
dæmi orðíð. að aðeins ein á-
ætlunarferð hefur fallið niður
á þessari leið.
Þetta er tvímælalaust að þakka
emmuna góðu veðuifari, einkum
norðan lands, þar sem vegurinn
ieppist jafnan á fjallvegunum yfir
lloltavörðu- og Öxnadalsheiðar
vegna snjóa.
jlands úr því að komið er fram á
I þorra, a. m. k. öll hin síðari ár.
I
jMeiri flutningar
Norðurleiðir hafa nú þrjár ferð
j n í viku þessa leið, en um jólin
og áramótin var farið á hyerjum
degi. Um þessar mundir era miklu
! fleiri flutningar suður en norður,
j og eru þessir farþegar flestir ver-
j tíðarfólk á leið til vinnustöðv-
j anna. Birgir Ágús'tsson kvað það
' áberandi að fleiri hefðu kosið að
aka milli Akureyrar og Reykja-
víkur síðast liðið ár en árið þar
| á undan, og myndi orsökin fyrst
og fremst vera hækkuð fargjöld
með flugvélum flugfélagsins.
Aðstoð vegagerðarinnar
Norðurleiðir hafa nú 8 bifreiðir
t:l að halda uppi þjónustu sinni,
og er meirihlut; þeirra búinn tal-
stöðvum, og eru þær til ómetan-
legs öryggis einkum í vetrarferð-
unum. Samvinna Norðurleiða og
vegagerðarinnar hefur og ætíð
verið hin bezta og ‘til hins mesta
hagræðis oft og tíðum. Einkum
reynir þó á vegagerðina í sam-
bandi við fjallvegina norðan lands,
þar sem ófærðin kemur jafnan,
fyrst.
Nafnauppkall í skólagaröinum.
Enginn snjór
Fyrir utan þessa einu ferð, er
áður var nefnd og féll niður um
jclin, hafa ' áætlunarferðirnar
gengði snurðulaust að kalla. Sam-
kvæmt upplýsingum Birgis Ágústs
;onar hjá Norðurleiðum í gær er
leiðin nú eins og á sumardegi að
f-áskildu dálitlu svelli á Öxnadals
heiði, sem þó er ekki til verulegra
tafa. Menn minnast þess ekki, að
j ekki hafi í öllum áram verið
I snjór á fjallyégunum norðan