Tíminn - 07.04.1961, Blaðsíða 8

8
TÍMINN, föstndaginn 7. aprfl 1961.
I!
< < <

lÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍljllÍlÍlilÍlillMilÍttolÍliMrtÍlÍlllililÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlÍlilÍ
<
BÆKUR OG HÖFUNDAR
Og í sjálfs þín brjósti bundnar
blunda raddir nátturunnar,
íslands eigið lag.
(Gr. Th.)
Pyrir jólin í vetur kom út
bók meö nafninu „Fagra land“
eftir Birgi Kjaran alþingis-
mann. Þessi bók er milli tutt-
ugu og þrjátíu ferðapistlar og
frásöguþættir, — auk inn-
gangs og um níutíu mynda,
sem skreyta bókina og til-
heyra frásögnum hennar. Bók
in er forkunnar vel útgefin,
enda er höfundurinn sjálfur
þjálfaður bókaútgefandi. Eðli
legt, að hann láti það sjást á
áberandi hátt, þegar hann
að gamni sínu gefur út bók
eftir sjálfan sig um tómstunda i
hugðarefni sin.
Eg efast ekki um, að marg-
ir hafi lesið þessa bók, því hún '
mun hafa mikið selzt. Samt
vil ég leyfa mér að tilefni
vorsins, sem fer í hönd m.eð
„sól í fangi og blóm við barm“
að minna á bókina örfáum orð
um. Hún er nefnilega meðal
annars kennslubók í því a'S
njóta vors og sumars á ís-
landi.
—O— i
Á seinni árum sér fólkið í
sveitum landsins, einkum að
vori og sumri, fólksbifreiðir
hverja á fætur annarri dag
eftir dag þjóta um vegina.
Hvað eru menn að fara í þess
um bifreiðum? Hvaða erindi
getur allt þetta ferðafólk átt
dag eftir dag og ár eftir ár?
Auðvitað er fólk að finna
frændur og vini, og það eru
vitanlega góð erindi og gild.
í Hávamálum stendur:
Veist, ef þú vin átt,
þanns þú vel trúir,
ok vilt þú af honum gott geta,
geði skalt við þann
ok gjöfum skipta,
fara at finna opt.
Þetta er sígildur sannleik-
ur. Hann breytist ekki, hvern
ig sem veröldin byltir sér.
Vináttu á að viðhalda og
frændsemi að rækja. Alúðar-
vinátta milli manna og góð
frændsemi eru heillardísir.
En ísland, — „landið vort
fagra með litskrúðug fjöllin,
leiftrandi fossa og glóð undir
ís“ —, hvað er um vináttu
þess og frændsemi? Lesið bók
Birgis Kjarans.
Landið sjálft----hið fagra
land — býður fram erindi við
sig og launar ríkulega þeim,
sem reka þau „ok gjöfum
skipta“ við það.
Flestir, sem ferðast um
landið, munu verða þessa
varir og vera að leita sam-
bands við náttúru landsins.
En menn kunna misjafnlega
að taka boðum landsins og
„skipta geði“. Birgir Kjaran
kann ágætlega þá mikilsverðu
list. Bók hans sýnir það. Af
henni er þess vegna mikið
hægt að læra.
—O—
Birgir Kjaran segir í for-
málsorðum bókar sinnar: „Eg
:
FAGRA LAND!
er hvorki skáld né náttúru-
frœðingur og þaðan af síður
sögulœrður“.
Þetta er óþarft yfirlætis-
leysi. Hann skoðar einmitt
landið, byggöir þess og ó-
byggðir, með augum skálds-
ins. Er fróður um náttúru
þess, og með söguþekkingu
sinni tengir hann nútíðina
liðnum tíma. Á bls. 30 segir
hann: „Það er sameðli sög-
unnar og náttúrunnar, að þær
kalla manninn frá hversdags-
leikanum". Þetta er hverju
orði sannara. Maður, sem er
í kynningar- og skemmtiför,
á að hlýða slíku kalli. Öll bók
B.K. ómar af þannig kalli, og
ber vott um næman skilning
höfundarins á því.
„Eg hefi“, segir B.K., „frá
þvl ég fyrst man eftir mér,
haft ánœgju af ferðalögum
og náttúruskoðun, þótt
tœkifœrin til þess að sinna
þeim hugðarefnum ha-fi ekki
alltaf verið auðfundin. Eg hef
aldrei fyllilega. skilið þá, sem
fyrst og fremst hafa þótzt
sœkja lífsfegurðina og 'nátt-
úruundrin til annarra landa.
Okkar hálfnumda land, sem
geymir sennilega víðáttu-
mestu óbyggðir og óspilltasta
náttúrufegurð í Evrópu, er
lieimur síungra œvintýra, svo
að enginn þarf að leita feg-
urðarinnar út fyrir strand-
fjörur þess. Hvergi er loftið
tœrara, litirnir hreinni eöto
ilmur bjarkarinnar ferskari.
Hvergi geta menn betur hlust
að á þögnina en á örœfum ís-
lands.“ (Bls. 8).
Allt, sem bókin flytur, er í
samræmi við þetta: aðefcis um
ísland. — Þar er tilbreytni
nóg eigi að síður eins og sjá
má af þessum fyrirsögnum,
sem ég nefni af' handahófi:
Hellisganga. — Selir á sandi.
— Lítil veiðisaga. — Fuglinn
og blómið. — Glampar af Góu
sól. — Fagur fiskur í sjó. —
„Bllður er árölœr“. — „Þar
verpir hvitux örn“. — Ágúst-
dagar á Arnarvatnsheiði. —
Blárcf í skógi.
—O—
Margt ber á góma í bókinni.
Þetta stendur þar (bls. 45):
„Auðvitað spilla svo heldur
'ekki ferðagleðinni hljómfögur
(Framhald á 13. si6u.)
☆

Bjarni Benediktsson frá
Hofteigi hlaut sinn skerf af
verðlannunum fyrir ieikr
sitt (Jndir ljóskerinu.
gerist i Reykjavík, úti
götu, undir ljóskeri Það er
býsna margt fólk ug sur.d-
urleitt sem á leið um göt-
una cg lendir í neti nöf-
undar.
— Ég býst við að fólki þyki
þetta heldur ódægilegt selskap,
sagði Bjarni við fréttamann
Tímans um daginn, aðalpersón-
an er skækja. Önnur persóna,
sem mjög kemur við sögu, er
skáld nokkurt, fullkominn
hundingi og níhilisti. Þá er eðl
isfræðingur sem einblínir á vís
indi sín og fær ekki komið auga
á önnur gæði lífsins en frama
sjálfs sín og ennfremur má
nefna fyrrv. lækni og drykkju-
mann. Þrátt fyrir það má segja
að hann sé málpípa höfundar,
túlki skoðanir hans og viðhorf.
Þá kemur fram móðir drósarinn
ar, ofsatrúarkona. Einnig frú
ein af fínna tæinu, hún heldur
óspart fram hjá manni sínum,
en heldur þó virðingu sinni í
augsýn heimsins, öfugt við drós
ina. Ein persónan er nefnd mað
urinn með flöskuna, ekki þarf
að lýsa honum fleiri orðum. —
Allt þetta fólk hittist undir ljós
kerinu, það má kannske segja
að nafnið sé táknrænt, ég leit-
ast við að varpa ljósi á þessar
persónur.
Einn rTjíkill kokteill
— Inntak leiksins?
— Leikritið fjallar um ham-
ingjuþrá mannsins og einnig
grimmd manns við mann. En
það er jafnframt boðskapur um
mildi og miskunnsemi, gamall
boðskapur að vísu en borinn
fram á nýjum belg. Það má
segja, að efnið sé 1900 ára gam
alt en birtist hér í ungu formi,
nýtízkulegu. — Stílfræðiiega er
leikritið einn mikill kokkteill,
þar hef ég blandað ýmsu sam-
an. Að meginefni má telja það
raunsætt, en í því er -einnig
súrrealistískur þáttur, þar skipt
ist á komedía og drama. Sumt
fólkið talar argvítugusta götu-
mál, annað mælir fram þá
lýrík, sem ég sjálfur hef ráð
á. f leiknum eru nókkur endur-
litsatriði, flashbaeks, sú tækni
er óspart notuð í kvikmyndum
og Arthur Miller hefur hagnýtt
sér hana í Sölumaður deyr.
Sérfræðingur í pappír
— Hefurðu áður borið við
leikritun?
i',' M
mm
'M
l - ■■■
Sm
BJARNI BENEDIKTSON
„Undir Ijóskerinu."
í Gamalt vín á nýjum befg
— I Menntaskólanum á Ak-
ureyri byrjaði ég stórt og mikið
leikrit um lífið og dauðann, ég
lauk því ekki. Á þeim árum orti
ég ljóð af talsverðu kappi og
hélt ég yrði ljóðskáld. Svo hætti
ég því, gpf allan skáldskap upp
á bátinn og var harla ánægður
með það hlutskipti að verða
ekki skáld. En ég hef alltaf
haft mikinn áhuga á leikritun,
les fjöldann af alls konar leik-
ritum, hef lengi sótt leikhús
að staðaldri, snúið á íslenzku
einum 30 leikritum, fylgzt með
æfingum á leikritum og reynt
að gera mér grein fyrir kröfum
leiksviðsins. — Svo var það í
fyrravetur að ég fékk hugmynd.
Það var um svipað leyti og
Beðið eftir leikritahöfundi
— Er ákveðið að taka þitt
leikrit til sýningar?
— Ekki er neitt endanlega
ráðið um það, svaraði Bjarni,
hins vegar finnst mér sjálfsagt
að færa upp öll verðlaunaleik-
ritin. Leikhúsin geta ekki enda
laust setið auðum höndum og
beðið þess að fæðist fullskapað-
ur leikritahöfundur úti í bæ.
Þau verða að ala leikskáldin
upp. — Það er sama hvaða leir-
burður er settur saman í Ijóð-
formi, að alltaf er hægt að
finna útgefanda og hvaða strák-
ur’ sem er á auðvelt með að
koma laklegri skáldsögu á fram
færi. Þetta fólk getur þó vaxið
af brekum sínum. Leikritahöf-
undum okkar hefur ekki verið
gefið tækifæri til þess. Þeir
læra ekki að skrifa frambæri-
leg leikrit fyrr en þeim hefur
mistekizt nokkium sinnum.
Reykvísku leikhúsin ættu að
styðja þessa ungu menn. Leik-
félag Reykjavíkur hefur til
dæmis ekki sýnt nema sárafá
íslenzk leikrit þann áratug síð-
an Þjóðleikhúsið tók til starfa,
og allt eru það gamanleikir. Fé-
lagið hefur látið mikið að sér
kveða og gerir jafnvel listrænni
kröfur en stóri bróðir, því
mætti búast við að þeir í Iðnó
hefðu áhuga á að hlynna að ís-
lenzkr’i leikritun og styðja
hana. Þeir verða að minnast
þess, að enginn er smiður í
fyrsta sinn, leikskáldin þurfa
ekki síður skólun en leikarar
og Ijósameistarar.
Næsta ieikrit
— Að lokum: Hefurðu feng-
ið nýja hugmynd?
— Já, ég get alveg eins sagt
þér frá henni, ég er enginn
leyndarmálsmaður, sagði Bjarni
frá Hofteigi, það er nútímaleik-
rit, en gerist upp í sveit. Það
fjallar um þjóðflutningana inn-
anlands, flóttann á mölina. Ég
vona mér gefist tóm til að
klæða þá hugmynd mína í bún-
ing. En ég er eins og hin skáld-
in: ég þarf að komast eitthvað
í burtu til að koma einhverju í
ver'k. Þetta verður Framsóknar-
legt leikrit.

Menntamálaráð stofnaði til
keppninnar. Það fóru ýmsir að
minnast á það við mig, hvort ég
mundi ekki senda inn leikrit og
sjálfan langaði mig til að finna
hugmynd minni eitthvert form.
Ég byrjaði aðeins í janúar en
hafði ekki nægan frið fyrr en
ég tók mér frí um vorið, settist
að vestur í Bjarkarlundi á
Barðastr. og skrifaði af kappi.
Það fór svo að»leikritið fékk á
sig það snið, er ég vildi eftir 6
umritanir. Mér leiðist að skrifa
uppkad, hins vegar hef ég gam
an af að hreinrita’ og einkum
hef ég gaman af að sjá snotur-
leg handrit eftir sjálfan mig;
ég er sérfræðingur í fallegum
pappír.
Eina? Pálsson er löngu
þjóðkunnur sem leikari og
leikstjjri, hitt vissu færri
að hann fengist við leikrita-
gerð. Enda er hinn sigui-
sæli einþáttungur hans,
Trillan. ekki gamall í hatt
unni Einar kveðst hafa
lokið samningu hans í 3
mánaða sumarfríi s 1. ár.
Hugmvndin er raunar
nokkurra ára gómul, sagði
Einar, en mér gafst ekki
tóm tíl að semja leikmn
fyrr en þetta.
Menntamálaráð hafði sett
væntanlegum þátttakendum all
harða kosti unr gerð og form
leikritanna. Þau ur’ðu að vera
þrír þættir að lengd, kvöldlöng
sýning, persónufjöldi var tak-
markaður og það skilyrði sett
að leikbúnaður allur yrði ekki
flóknari en svo að hægt væri
að ferðast með leikinn um hin-
ar dreifðu byggðir til sýninga.
Að uoptylle skilyrðin
Slíkir kostir geta óneitanlega
sett höfundinn í bobba, ef til
vill hefur hann í kollinum til-
sniðið efni í ágætan einþáttung
en tekur svo það ráð að teygja
imttiwiMiiiiiiiiiWiidMXitdMiiiimiiiHiinmiiiiiiiixiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiioio