Tíminn - 09.07.1961, Blaðsíða 7

TÍMINN, sunnudaginn 9. júlí 1961.
7
— SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ —
Gengislækkunarhótanir samtímis hækkandi verði á útflutningsvörum - Ríkisstjórnin valdi kauphækkun-
unar- og verkfallaleiðina - Ætlar að nota kauphækkunina sem skálkaskjól - Aukning á nýju innláns-
fé minnkaði um 100 milljónir - Fé var flutt af hlauapreikningi á sparisjóðsbækur - „Jafnvægið í pen-
ingamálum” - Framleiðsluaukningin og lífskjörin - Þjóðin krefst stefnubreytingar.
Stjórnarblöðin hafa verið
full af hótunum síðustu daga
um nýjar álögur og gengis-
lækkun. Segja þau slíkar að-
gerðir nauðsynlegar til að
bjarga atvinnuvegunum und
an „kauphækkuninni miklu“,
eins og Gunnar Thoroddsen
kallar kjarabætur þær, sem
samið hefur verið um. Þessar
hótanir stjórnarblaðanna
láta furðulega í eyrum sam-
tímis hinum góðu fréttum af
síldveiðunum fyrir Norður-
landi. Síldveiðarnar hafa
gengið mjög vel, síldin er góð
og fitumikil, og er þegar
langt komið að salta upp
í gerða sölusamninga. Verð á
saltsíld og síldarafurðum er
stígandi á erlendum mörkuð-
um, og hafa Ríkisverksmiðj -
urnar ákveðið 16 króna
hærra verð fyrir bræðslusild-
armálið en í fyrra, þrátt fyrir
kauphækkun þá, sem um hef
ur verið samið. Síldarsaltend
ur munu einnig greiða hærra
verð nú til sjómanna og út-
gerðarmanna fyrir síldina,
þrátt fyrir kauphækkunina.
Verð á síldar- og fiskilýsi er
stígandi. verð á fiskimjöli
hefur hækkað um 30%. Verð
á skreið hefur hækkað og
verð á frystum fiski er einn-
ig batnandi á erlendum mörk
uðum án þess að nokkrum
hafi til hugar komið gengis-
lækkun.
Hví ekki vaxta-
Sláttur er fyrir nokkru hafinn á öliu Suðurlandi og Vesturlandi og mun spretta sæmileg, en þurrkar hafa verið
af skornum skammti. Hins vegar er hann skemmra á veg kominn á Norðurlandi, og varla byrjaður á Norðaust-
urlandi, enda hefur tíð verið þar köld og spretta léleg.
lækkun?
Þegar menn athuga allar
þessar staðreyndir á hlutlæg-
an hátt, hljóta menn að sjá,
hve fjarri lagi er að tala um
gengislækkun í sambandi við
kauphækkun þá, sem orðið
hefur. Væri ekki viturlegra
að nefna vaxtalækkun í
þessu sambandi, því að 2%
vaxtalækkun, eða sama vaxta
hæð og var fyrir „viðreisn-
ina“ svarar til 6—7% kaup-
hækkun hjá þeim fyrirtækj-
um, er nú standa höilustum
fæti, þ.e. frystihúsunum. Áð-
ur hafði ríkisstjórnin og mál-
gögn hennar lýst því yfir, að
6% kauphækkun gætu at-
vinnuvegirnir borið án þess að
nokkurra aðgerða væri þörf,
— þ.e. án þess að vaxtaokr-
inu og lánasamdrættinum
væri létt af framleiðslunni.
Vaxtalækkunin ein myndi
þvi gera meira en bæta fram
le’ðslunni upp kauphækkun-
ina hvað þá ef fleiri jákvæð-
ar ráðstafanir væru gerðar
til að örva og efla framleiðsl-
uúa eins og t.d. linun láns-
fjárkreppunnar.
Og hvernig stendur á þess-
um hótunum um geneislækk
un og nýjar álögur? Ríkis-
stjórnin rýrði með gerræðis-
ráðstöfunum sínum lífskjör-
in á einu ári um 20% eða
meira. Launastéitirnar stóðu|
í fimm mánuði samfleytt í
samningaþófi við ríkisstjórn-
ina um einhverjar ^ðgerðir
af hálfu stjórnarvalda til lin-
unar kjaraskerðingunni, með
söluskattslækkun, vaxtalækk
un o.fl., og hétu því, að meta
hverja slíka ráðstöfun sem
beina kauphækkun, svo að
þannig mætti koma í veg fyr-
ir hatramar vinnudeilur og
verkföll, er skaða pjóðina
alla.
Hver valdi kaup-
hækkunarleiðina?
Ríkisstjórnin sat allan
þennan tíma sem slagbrand-
ur fyrir dyrum hverrar hugs-
anlegrar lausnar. Hún neitaði
um allar lagfæringar neit-
aði um allt, sem gætj orðið
til lífskjarabóta. Enginn get-
ur vænt samtök launamanna
um að hafa ekki með mikilli
biðlund kannað til hlítar við-
horf rikisstjórnarinnar í
þessu efni .enda var ekki boð-
að til verkfalls, fyrr en öll
von um úrræði af hálfu ríkis-
stjórnarinnar var þrotin.
Það var því ríkisstjórnin og
hún ein, en ekki launþega-|
samtökin, sem valdi verk-!
falla- og kauphækkunarleið-!
ina í þessari deilu. Það var
hún, sem neitaði að fara þær
leiöir, sem fyrst var mælzt
til, vitandi það að verkföll
og kauphækkanir hlytu að
sigla i kjölfarið. Það var hún,
sem hratt af stað „kauphækk
uninní miklu“, og það er
hún, sem í senn mun velja
gengislækkun og bera ábyrgð
á henni, ef á það óheillaráð
verður brugðið. Og af allri
þessari sögu verður það eitt
séð, að ríkisstjórnin hafi
blátt áfram viljað að svona
færi, viljað skapa sér þessa
tylliástæðu til nýrra kreppu-
ráðstafana, nýrra álagna á
almenning og gengislækk-
unar.
Skálkaskjólið '
En hvað veldur þessum
hótunum um nýjar álögur og
nýja gengisfellingu?
Það hefur verið siður fjár-
málaráðherra að gefa þing-
mönnum bráðabirgðayfirlit
um bag ríkissjóðs í lok hvers
þings. ’Þetta gerði Eysteinn
Jónsson ætíð, er hann gegndi
embætti fjármáiaráðherra.
Þetta gerði Gunnar Thorodd-
sen hins vegar ekki, og hann
hefur ekki enn fengizt til að
gefa neinar upplýsingar um
hag og afkomu ríkissjóðs.
þrátt fyrir marg íj;rekaðar á- i
skoranir. Fj ármálar áðherrann
þegir enn sem fastast um
„statusinn í kassanum“i Þvi
hefur verið ómótmælt af rik
isstjórninni, að þaö var ætl-
un ríkisstjórnarinnar, er „við
rei«narlögín“ voru sett, að i'á
verulegum greiðsluafgangi
hjá rikissjóði. M.a. þess
vegna var 8% innflutnings-
söluskattinum bætt ofan á
eftir að ,viðreisnardæmið“
hafði verið reiknað. „Viðreisn
in“ hefur hins vegar orðið
meiri en hómópatarnir
höfðu gert sé grein fyrir. Út-
reikningar hómópatanna
stóðust ekki á þessu sviði
fremur en pðrum. Samdrátt-
urinn hefur orðið svo mikill
á öllum sviðum og kaupgeta
almennings hefur lamazt svo
mikið, að farið er að sneið-j
ast um hjá ríkissjóði. Hvort
sem kauphækkanir hefðu orð
ið eða ekki, hefði ríkisstjórn'
in orðið að leggja á nýjar á-‘
lögur, ef hún ætlaði að halda
lánasamdrættinum og vaxta-
okrinu áfram. Því beið ríkis-
stjómin úrræða- og aðgerða-
laus eftir verkföllunum og
kauphækkununum, þvi að
hún ætlaði að nota þau sem
skálkaskjól eða beint tilefni
til nýrra álagna, svo að hún
gæti haldið kreppustefnunni
áfram. Ríkisstjórnin reyndi
að torvelda samningana og
lengja verkföllin. því að hún
ætlaði að kenna þeim og
kauþhækkununum um allan
ófarnaðinn, sem af viðreisn-
arfarganinu og hómópatahag
fræðinni hefur leitt.
Ef ríkissjóður á nú i vanda
vegna „viðreisnarvitleysunn-
ar“, mun hagur hans fljót-
lega vænkast, — ef fram-
leiðslustefnan er tekin upp
að nýju- vextirnir lækkaðir,
dregið úr lánsfjárhöftum og
aðrar hliðstæðar ráðstafanir!
gerðar til að örva framleiðsl-
una og framtak einstaklinga
og félaga — vegna vaxandi
veltu og umsvifa í þjóðfélag-
inu og stóraukinna tekna
þjóðarheildarinnar. |
Sannleikurinn um j
innlánaaukninguna
En það virðist ekki hvarfla
að hómópötunum að lækka
vextina, hvað þá að gera
fleiri aðgerðir í jákvæða átt. j
Enn er reynt að halda lof-1
söngnum um vaxtahækkun-
ina áfram, þótt öllum sé nú
að verða ljóst, að vaxtahækk
unin hefur ekki orðið þjóð-
inni til góðs á neinn hátt, en
bölið, sem af henm hefur
leitt blasir hvarvetna við.
Stjómin sagði ,að vaxta-
hækkunin væri ekki sizt gerð
til þess aö auka innlán til
banka og sparisjóða. Sam-
kvæmt Fjármálatíðindum
nam innlánsfé banka og
sparisjóða í árslok 1960 3000
milljónum. Vextir voru 4%
hærri á árinu 1960 en á ár-j
unum á undan og vextirnir
leggjast við höfuðstólinn og
nauðsynlegt er því, að draga
innlánsaukninguna vegna
4% vaxtahækkunarinnar
einnar frá, ef gera á raun-
hæfan samanburð við árin á
undan, þegar viðbótin vegna
vaxtanna var 4% lægri Við-
bótin við innlánin vegna 4%
vaxtanna hefur numið um
100 milljónum króna. Heild-
arinnlánsaukning, þ.e spari-
innlán og veltiinnlán, banka
og sparisjóða nam á árinul
] 1959 320 milljónum, en 1960
] nam heildarinnlánaaukning-
' in 317 milljónum. Sé því gerð
ur raunhæfur samanburður
á árunum 1959 og 1960 og tek
iö tillit til innstæðuaukning-
ar vegna vaxtahækkunarinn-
hefur aukning á nýju inn-
lánsfé minnkað um 100 millj
ir á árinu 1960. Þetta er sann
leikurinn um innlánaaukn-
inguna. En er þetta nema eðli
j legt? Hver hefur bolmagn til
|að leggja fé á vöxtu í banka,
þegar menn hafa naumast í
sig og á?
Af hlaupareikningi
á sparisjjóðsbók
Stjórnarblöðin hafa hins
vegar ætíð sleppt veltiinn-
lánunum út úr reikningum
sínum til að geta fengið hag-
stæðari tölur. Skv. fjármála-
tíðindum nam aukning spari-
innlána 1959 250 milljónum,
en 1960 350 milljónum Þegar
tekið er tillit til viðbótarinn-
ar vegna vaxtahækkunarinn-
ar, hefur sparifjáraukningin
því ekki aukizt nema um 20
—30 milljónir, því að spari-
féð í heild nam 2000 milljón-
um og 4% vextir af þvi eru
80 miUjónir. En mergurinn
málsins er þessi- Hvaðan hef
ur þessi aukning á sparifénu
komið? Þegar vextir af spari-
fé voru hækkaðir um 4%
voru vextir af hlaupareikn-
ingsinnstæðum aðeins hækk-
aðir um 114% og þannig stór
lega breikkað það bil, sem
hafði verið milli sparifjárvið-
skipta og hlaupareiknings-
viðskipta. Fólk dró því í stór-
um stíl fé sitt af hlaupareikn
ingum. þ. e. veltiinnlán. og
setti það á sparisjóðsbækur.
Það var ekki hægt að vonast
eftir öðrum viðbrögðum hjá
mönnum. Hagræði það. sem
menn höfðu haft af hlaupa-
reikningsviðskiptunum var
orðið dýrt í samanburði við
hina háu vexti á sparlsjóðs-
bókum. Aukningin á spari-
fjárinnstæðunum er því kom-
in beint af hlaupareikning-
unum. Þannig minnka velti-
innlánin, en spariinnlánin
aukast lítillega.
Stjórnarblöðin beita sífelld
um blekkingum í frásögnum
af þessum málum Þau taka
aðeins aukninguna á spariinn
lánunum, en minnast ekki á
veltiinnlánin, hvað þá að
þeir geti um tilfærslurnar
af hlaupareikningum yfir í
sparisjóðsbækur.
„Jafnvægi í peri-
iti^amálum”
Þeir tala um „jafnvægið í
peningamálum.“ En hvernig
stendur á því að þeir minnast
(Framhald á 13. síðu).
1