Tíminn - 13.07.1961, Side 8

8
TÍMINN, fimmtudaginn 13. jálí 1961
r
A yíirreið um Vatnsnes — 2. grein:
Rovaniemi, Finnlandi, 3. júlí.
Kæri ritstjóri.
Nú er ég staddur hér á Norður-
Finnlandi, í fagurri og að mestu
nýbyggðri borg við heimskauts-
bauginn. Fyrir nokkru síðan sendi
ég þér fáeinar línur frá höfuðstað
Spitsbergen. Eftir það kynntist ég
mörgu þar í landi, sem hér skal ei
vera þulið. En gaman var að koma
þar á ýmsa sögulega staði og aðra
einkennilega og heillandi. Þá var
ekki sízt skemmtilegt að koma
norður í íshafið, yfir 80. gr. norð-
ur breiddar, og að ferðast þar inn-
an um allan hafísinn, aðeins dá-
lítill óróleiki yfir að króast máske
inni á milli ísbreiðanna. En þaðj
gekk vel að renna bátnum eftir
auðu vökunum, sem aldrei lokuð-
ust alveg.
Rekísinn er undra tilbreytinga
mikill, þegar hann er í sundurlaus
um einstökum jökum, sem eru ým-
ist hvítir, bláir eða grænir og ýmis
lega skjóttir stundum. Og lögun1
þeirra er oft fjölbreytt og tignar-
lag. Hugsaði ég oft til Kjaivals
og allra þeirra undramynda, sem
hann sér oft í íslenzku hraunun-j
um og opnar öðrum sýn yfir.
Finnst mér skaði, að hans snilli-
gáfa skuli aldrei hafa fengið tæki-
færi til þess að festa á léreft eitt-'
hvað af dásemdum útlits hinsj
„forna fjanda“ fslands, sem . svo
var stundum nefndur í gamla daga. j
Áður en ég sá hann, hafði mérj
ekki dottið í hug, hve mai'gt er,
fagurt og tilbreytingarríkt við
þennan gamla óvin landsins eins
og ég er nú búinn að sjá við dálítil
kynni af honum — fyrst í fjörðum
Grænlands, en þó miklu meira í
fjörðum Spitsbergen og fyrir norð-
an Vesturland úti á reginhafi.
Þegar ég var þar nyrzt, var
þaðan miklu styttra til Norður-
pólsins, heldur en suður til ís-
lands'. Fannst mér dálítið einkenni
legt að hugsa til ættjarðarinnar
svona langt í suðri. Hef heldur
aldrei vanizt því áður.
Um Noreg þótti mér bæði fróð-
legt og skemmtilegt að ferðast,
þótt um það skuli lítið rætt í þetta
sinn. — Dálítið er af íslenzkum
konum í Norður-Noregi. Hafa
Norðmenn verið ötulir að krækja
í þær á íslandi á stríðsárunum —
eða þær i þá.
Á þjóðhátíðardegi okkar, 17.
júní, söfnuðust fimm slíkar saman
á einum stað og buðu þangað ferða
löngum til sin. Kváðu þær_ sjald-
gæft að sjá ferðalanga frá íslandi
þar norður frá, þar sem nú eru
heimkynni þessara dætra íslands.
Sátum við saman lengi dágs undir
íslenzkum fánum, snæðandi margs
konar góðgæti og ræðandi um ís-
land og íslenzk málefni — auðvit-
að alltaf á okkar kæra móðurmáli
— íslenzkunni.
Allar áttu þessar konur 2—4
börn, hver þeii'ra. En hugur þeirra
var þó auðheyrilega mjög bundinn
við ættingja heima á gamla land-
inu og kunningja og æskufélaga
þar.
Þegar ég hef verið á ferðalögum
suður um heim, hefur mér alltaf
Þetta er ekki óalgeng mynd i Norður-Finnlandi, þar sem trjáflekabreiður þekja vötn og ár á leið úr stórskógum
landsins a3 sögunarmyllum og pappírsverksmiðjum.
Sólskin og logn við Spitsbergen
- en þokusúld á Finnmörk
Ferðabréf frá Vigfúsi Guðmundssyni
tekizt' að hafa upp á einum og ein-
um íslendingi, stundum á hinum
ólíklegustu stöðum. Hef ég oft
haft ánægju af þessu
oftast einnig þeir íslent
ég hef fundið. Ýmsir hai
saklaust gaman að þessari fundvísi
minni. Þahnig var það, þegar ég
kom fyrir fáum árum síðan heim
úr ferðalagi minu um Suður-
Ameríku — um New York. Þá var
á gangi sá orðrómur, að til væri
stofnun þar í borg, sem seldi far-
seðla í væntanlegum tunglferðum.
Og þegar ég kom til íslands í þetta
sinn, dundu á mér sagnir frá góð-
kunningjum mínum (auðvitað í
græskulausu gamni), að einn ís-
lendingurinn væri búinn að panta
sér far til tunglsins í þessari tungl
ferðastofnun i New York. Og geta
menn víst getið sér til, hver það
hafi átt að vera. Um sama leyti
komu nokkrar gamanvísui' í Tím-
anum um ferðalög íslendinga eft-
ir ágætan hagyrðing á Akureyri.
Lærði ég þá seinustu vísuna og
held að ég ,muni hana enn þá, sem
er þó heldur óvanalegt með vísur,
er ég læri á seinni árum, þótt oft
séu þær perlur, blessaðarferskeytl
urnar. Þessi umrædda vísa var
svona:
Þá ferðir um himingeim hefjast
til hnattanna allt í kring,
mun Fúsi efalaust fara
og finna þar íslending!
í Ivalo er nyrzti flugvöllur Finnlands, og þangað eru reglulegar flugferðir frá suðlægari flugstöðvum í landinu.
Á sumrin eru flugferðir þangað daglegar, en að vetri tvisvar eða þrlsvar í viku. Sportvelðimennirnir eru tíðir
farþegar í flugvélum þessum, og þeir eru einnig fluttirá litlum vatnaflugvélum til veiðivatna og laxáa.
Spölkorn upp frá dálít-
illi sjávarvík stendur reisu-
legur bær á bala í stóru
túni. Þarna eru lllugastaðir
á Vatnsnesi. Við beygjum
út af þjóðveginum og ök-
um milli lágra klettanefja
og klapparhyrna niður að
bænum. Grasigróin sker
liggja í boga um víkina
framan við bæinn, og við
þau eru æðarkollur á sundi
með unga sína, en yfir
fjörusandinum og túnjaðr-
inum sveimar kríuger. Á
háum, steyptum stigapalli
vestan undir húsinu stend-
ur húsmóðirin á þessum
bæ, Jónína Gunnlaugs-
dóttir, grönn og fremur
smá vexti, hnigin á efri ár.
Hún er fyrir örfáum dögum
komin heim eftir sjúkra-
dvöl í Reykjavík, en eigi að
síður hefur hún mat til
reiðu handa öllum hópn-
Um. Og það kemur okkur
ekki á óvænt, því að okkur
hafði fyrirfram verið trúað
fyrir því, að í margra ára-
tuga búskap þessarar konu
og manns hennar, Guð-
mundar Arasonar, sem lézt
í vetur, hafi vart nokkur
maður komið að lilugastöð-
um, án þess að matast þar.
Þegar Jónína er sjálf spurð
að því, hvort þetta sé rétt
hermt, eyðir hún slíku tali,
en segir þó, að algengt sé
það ekki, að gestir fari, án
þess að hafa þegið góð-
gerðir.
Það dylst engum, sem inn
kemur, að þetta er gamalt ætt-
aisetur með höfðingsbrag.
Hér blasa hvarvetna við gamlir
gripir og minjar frá genginni
tíð. En þær minjar eru ekki
aðeins inni, heldur einnig úti,
enda bjó hér forðum sá bóndi,
er kvað, þegar hann leit yfir
handaverk sín úndir ævikvöld:
Þegar starf mitt eftir á
allt er gleymsku falið,
Illugastaðasteinar þá
standið upp og talið.
Engin voru verk hans góð,
en væri hálfmynd nokkur,
Gvendur heitinn hefur þjóð
hnoðað brauð af okkur.
Þetta var ekki út í bláinn
kveðið, því að enn tala Illuga-
staðasteinar sínu þögla máli
um Guðmund Ketilsson.
Smiíja Natans
Sama ættin hefur búið á
Illugastöðum í hundrað ár og
rífum þriðjungi aldar betur.
Natan Ketilsson kom þangað
fyrstur þessara kynsmanna árið
1824, og úti i skeri framan við
bæjarvikina stendur enn
hleðsla gamals húss, sem sagnir
herma, að verið hafi smiðja
Natans. Nú áttu kríur sér hreið-
ur í grasinu í tóftinni, og eng-
inn hamrar þar framar rauð-
glóandi járn á steðja. En eigi
að síður eru þarna minjar þess,
að eitt sinn hefur smiður starf-
að innan þessara grjótveggja við
frumstæð skilyrði. f einu horn-
inu liggja tveir steinar, sem
segja sína sögu. í annan þeirra
er djúp hola, en í hinn hefur
verið meitluð. gróp. f öðrum
steininum lét smiðurinn steðja
sinn sfanda, en hinn var deigla
hans.
Sagan segir, að því hafi Nat-
an haft smiðju sína í skerinu,
að þaðan sást vel til manna-
ferða í grennd við Illugastaði,
en hann átti sökótt við ýmsa.
Natan bjó ekki lengi á Illuga-
stöðum, því að hann var myrt-
ur á góu árið 1828. En þá tók
við ábúð þar Guðmundur, bróð-
ir hans. Og af búskap hans er
mikil saga, eins og lítillega hef-
ur verið vikið að.
Glíman við
Hlugasta'Sasteina
Hann var maður hálf-fertug-
ur, þegar hann kom að Illuga-
stöðum, og kvæntist um það
bil síðari konu sinni, Auð-
björgu Jóelsdóttur. Reisti hann
þegar ný bæjarhús. Síðan hóf
hann jarðabætur, sem voru
einsdæmi. Hann byggði hlöður
Rústirnar af smiðju Natans Ketilssonar í skerinu framan við llluga-
staði.