Tíminn - 30.07.1961, Blaðsíða 13

T í M I N N, sunnudaginn 30. júlí 1961.
13
ff
Setsðer nú
iá
Framh. af 9. síðu.
tekið hann og kastaði honum heim
að dyrununn Honum ajirð illt við
þetta og komst þó tír rúms síns
og var víða orðinn kolblár. Af
þessu tók hann sótt og andaðist.
Var hann og grafinn þar að kirkju.
Sýndust þeii' báðir jafnan síðan í
einni ferð, sauðamaður og Þórir
viðleggur, og af þessu varð fólkið
allt óttafullt, sem von var.
Eftir andlát Þóris tók sótt hús-
karl Þórodds og lá þrjár nætur, áð-
ur hann andaðist. Síðan dó hver
af öðrum, þar til er sex voru látn-
ir. Var þá komið að jólaföstu, en
þó var í þann tíma eigi fastað á
íslandi.
Skreiðinni var svo hlaðið í klef- j
ann, að eigi mátti hurðinni upp:
ijúka, og tók hlaðinn upp undir
þvertré, og varð stiga tiL að taka
að rjúfa hlaðann ofan.
Það var eitt kveld, er menn sátu
við málelda, að heyrt var í klef-
ann, að rifin var skreiðin, en þá
er til var leitað, fannst þar eigi
kvikt.
SelshöfuS úr gólfi
Það var um veturinn litlu fyrir
jól, að Þóroddur bóndi fór út á
Nes fftir skreið sinni. Þeir voru
sex saman á teinæringi og voru
út þar um nóttina. Það var tíðinda
að Fróðá það sama kvöld, er Þór-
cddur hafði heiman farið, að mál-
eldar voru gerðir, og er menn
komu fram, sáu þeir, að selshöfuð
kom upp úr eldhúsgólfinu. Heima-
kona ein kom fyrst fram og sá
þessi tíðindi. Hún tók lurk einn,
er lá í dyrunum, og laust í höfuð
selnum. Hann gekk upp við höggið
og gægðist upp á ársalinn Þór-
gunnu. Þá gekk til húskarl og
þarði §elinn, en hann gekk upp
við hvert högg, þar til er hann
kom upp yfir hreifana. Þá féll
húskarl í óvit. Urðu þá allir ótta-
fullir, þeir ,er við voru. Þá hljóp
til sveinninn Kjartan og tók upp1
mikla járndrepssleggju og laust í
höfuð selnum, og varð það högg
mikið, en hann skók höfuðið og
litaðist um. Lét Kjartan þá fara
hvert af öðru, en selurinn gekk
þá niður við sem hann ræki hæl.
Hann barði þar til, að selurinn
gekk svo niður, að hann lamdi
saman gólfið fyrir ofan höfuð hon-
um, og svo fór jafnan um vetur-
inn, að allir fyrirburðir óttuðust
mest Kjartan.
Týndust undir Enni
. Um morguninn, er þeir Þórodd-!
ur fóru utan af Nesi með skreið-
;ir.a, týndust þeir allir úti fyrir
,Enni. Rak þar upp skipið og skreið
jna undir Ennið, en líkin fundust
eigi. En er þessi tíðindi spurðust
til Fróðár, buðu þau Kjartan og
L>uríður nábúum sínum þangað til
erfis: Var þá tekið jólaöl þeirra
og snúið til erfisins.
Sædauðir vitja erfis
En hið fyrsta kvöld, er menn
voru að erfinu og í sæti komnir,
'þá gengur Þóroddur bóndi í skál-
ann og förunautar hans allir al-
votir. Menn fögnuðu vel Þóroddi,
því að þetta þótti góður fyrirburð-
ur, því að þá höfðu menn það
'fyiir satt, að þá væri mönnum vel
fagnað að Ránar, ef sædauðir
;menn vitjuðu erfis síns, en þá var
enn lítt af numin forneskjan, þó
að menn væru skírðir og kristnir
að kalla.
Þeir Þóroddur gengu eftir endi-
löngum setaskálanum, en hann var
tvídyraður. Þeir gengu til elda-
skála og tóku einskis manns
lcveðju. Settust þeir við eldinn, en
heimamenn stukku úr eldaskálan-
um, en þeir Þóroddur sátu þar
eftir, þar til eldurinn var fölskvað-
ur. Þá hurfu þeir á brott.
Fór þetta svo hvert kvöld meðan
erfið stóð. að þeir komu til eld-
' anna. Hér var margt um rætt að
erfinu. Fóru boðsmenn heim eftir
, veizluna, en þar voru híbýli heldur
daufleg eftir. Það kvöld, er boðs-
menn voru brottu, voru gerðir
máleldar að vanda. En er eldar
biunnu, kom Þóroddur inn með
sveit sína og voru allir votir. Sett-
ust þeir niður við eldinn og tóku
að vinda sig. Og er þeir höfðu nið-
ur setzt, kom inn Þórir viðleggur
og hans sveitungar sex. Voru þeir
allir moldugir. Þeir skóku klæðin
og hreyttu moldinni á þá Þórodd.
Heimamenn stukku úr eldhúsinu,
sem von var að, og höfðu hvorki
á því kvöldi ljós né steina og enga
þá hluti, að þeir hefðu neina veru
af eldinum.
Annað kvöld eftir var máleldur
gérður í öðru húsi. Var þá ætlað,
að þeir mundu síðar þangað koma.
En það fór eigi svo, því að allt
gekk með sama hætti og hið fyrra
kvöldið. Kogiu þeir hvorir tveggja
til eldanna.
Hið þriðja kvöld gaf Kjartan
það ráð til, að gera skyldi langeld
mikinn í eldaskála, en máleld
skyldi gera i öðru húsi, og svo var
gert. Þá endist með því móti, að
þeir Þóroddur sátu við langeldana,
en heimamenn við hinn litla eld,
cg svo fór fram um öll jólin. Þá
var svo komið, að meira og meira
lét í skreiðarhlaðanum. Var þá
svo að heyra nætur sem daga, að
skreiðin væri rifin.
Rófa úr skreiSarhlaða
Eftir það voru þær stundir, að
skreiðina þurfti að hafa. Var þá
leitað til hlaðans, og sá maður, er
upp kom á hlaðann, sá þau tíð-
indi, að upp úr kofanam kom rófa,
vaxin sem nautsrófa sviðin. Hún
var snögg og selhár. Sá maður,
sem upp fór á hlaðann, tók í róf-
una og togaði og bað aðra menn
til fara með sér. Fóru menn þá
upp á hlaðann, bæði karlar og
konur, og toguðu rófuna og fengu
ei að gert. Skildu menn eigi ann-
að, en rófan væri dauð. Og er þeir
toguðu sem mest, strauk rófan úr
höndum þeim, svo að skinnið
fylgdi úr lófum þeirra, er mest
höfðu á tekið, en varð eigi síðan
vart við rófuna. Var þá skreiðin
upp barin, o-g var þar hver fiskur
úr roði rifinn, svo að þar beið
engan fisk í, þegar niður sótti í
hlaðann, en þar fannst enginn
kvikur hlutur í hlaðanum.
Næst þessum tíðindum tók sott
Þórgríma galdrakinn, kona Þóris
viðleggs. Hún lá litla hríð, áður
hún andaðist. Og hið sama kvöld,
sem hún var jörðuð, sást hún í
liði með Þóri bónda sínum. Þá end-
urnýjaði sóttina í annað sinn, þá
er rófan hafði sýnzt, og önduðust
þá meir konur en kailar. Létust
þá enn sex menn í hríðinni, en
sumt fólk flýði fyrir reimleikum
og afturgöngum. Um haustið höfðu
þar verið þrír tugir hjóna, en
átján önduðust, en fimm stukku í
brottu, en sjö voru eftir á góu.
Sótt ráð að Snorra goða
En þá er svo var komið undrum
þeim, var það einn dag, að Kjart-
an fór inn til Helgafells að finna
Snorra goða, móðurbróður sinn og
leitaði ráðs við hann, hvað að
skyldi gera undrum þeim, er yfir
voru komin. Þá var kominn prest-
ur sá til Helgafells, er Gissur hvíti
hafði sent Snorra goða. Sendi
Snorri prestinn út til Ffóðár með
Kjartani og Þórð kausa son sinn
og sex menn aðra. Hann gaf það
ráð til, að brenna skyldi ársal Þór-
gunnu, en sækja þá menn alla í
dyradómi, er aftur gengu. Bað
hann prest veita þar tíðir, vígja
vatn og skrifta mönnum, og
kvöddu menn af næstu bæjum
með sér um leið og komu um
kvöldið til Fróðá fyrir Kyndil-
messu í þann tíma, er máleldar
voru gerðir. Þá hafði Þuríður hús-
freyja tekið sótt með þeim hætti,
sem þeir er látizt höfðu. Kjartan
gekk inn þegar og sá, að þeir Þór-
oddur sátu við eld, sem þeir voru
vanir. Kjartan tók ofan ársalinn
Þórgunnu, gekk síðan í eldaskála,
tók glóð af eldi og gekk út með.
Var þá brenndur allur rekkjubún-
aðurinn, er Þórgunna hafði átt.
Eftir það stefndi Kjartan Þóri
viðlegg, en Þórður kausi Þóroddi
bónda um það, að þeir gengi þar
um híbýli ólofag og firrðu menn
bæði lífi og heilsu. Öllum var
þeim stefnt, er við eldinn sátu.
Síðan var nefndur dyradómur og
sagðar fram sakir og farið að öll-
um uiálum, sem á þingadómum.
Voru þar kviðir bornir, reifuð mál
og dæmd, en síðan er dómsorði
var á lokið um Þóri viðlegg, stóð
hann upp og mælti: „Setið er nú
meðan sætt er“. Eftir það gekk
hann út um þær dyr, sem dómur-
inn var eigi fyrr settur. Þá var
lokið dómsorði á sauðamann, en
er hann heyrð'i það, stóð hann
upp og mælti: „Fara skal nú, og
hygg ég, að þó væri fyrr sæmra.“
En er Þorgrímur galdrakinn
heyrði ,að dómsorði var á hana
lokið, stóð hún upp og mælti:
„Verið er nú meðan vært er“. Síð-
an sótti hver að öðrum, og stóð
svo hver upp, sem dómur féll á,
og mæltu allir nokkuð, er út
gengu, og fannst það á hvers orð-
um, að nauðugur losnaði.
Síðan var sókn felld á Þórodd
bónda, og er hann heyrði það, stóð
hann upp og mælti: „Fátt hygg
ég til friða, enda flýjum nú allir.
Gekk hann þá út eftir það,
Síðan gengu þeir Kjartan inn.
Bar prestur vígt vatn og helga
dóma um öll hús. Eftir um daginn
segir prestur tíð'ir allar og messu
hátíðlega, og eftir það tókust af
allar afturgö’ngur að Fróðá og
reimleikar, en Þuríði batnaði sótt-
in, svo að hún varð heil. Um vorið
eftir undur þessi tók Kjartan sér
hjón og bjó að Fróðá Iengi síðan
og varg hinn mesti garpur.
LAUNDROMAT
ÞVOTTAVELIN
]
Westinghouse
er einhver
sú fullkomnasta,
sem völ er á.
____ HAGKVÆMIR
GREIÐSLUSKILMÁLAR
Sölustaftir:
DRÁTTARVÉLAR H.F.
HAfNARSTRA 11 23 - SÍMI 18395
KAUPFÉLÖGIN
Skriíað og skrafað
^nmhsld af 7 síðu'
láta undan síga i bili og af-
urðasölulögin voru sett í sam-
band aftur. — Þetta er hins
vegar aðeins ein hliðin á „við
reisninni". Með hinni mögn-
uðu dýrtið var komið hinum
megin frá, ásamt stórkost-
legum lánasamdrætti.
Um s.l. áramót n-eydclist
ríkisstjórnin til að draga
nokkuð úr vaxtaokrinu,
vegna baráttu Framsóknar-
flokksins og óhrekjandi sann
ana Framsóknarmanna um
að vaxtaokrið væri að drepa
allt athafnalíf í dróma —
væri landsmönnum ekki til
góðs á neinn hátt, en hins
vegar blasti tjónið sem af því
leiddi hvarvetna við.
Eftir nokkurra mánaða
„viðreisn", sem sögð var fyrst
og fremst miðuð við hag út-
gerðarinnar, neyddist ríkis-
stjórnin til að gera sérstakar
skuldaskilaráðstafanir til að
halda útgerðinni á floti. Hinn
bági hagur útgerðarinnar var
ekki sízt vegna okurvaxtanna,
en helztu sérfræðingar stjórn
arinnar i efnahagsmálum á
þingi höfðu í deilum við Fram
sóknarmenn, haldið því fram,
að vaxtahækkunin hefði
ekki hækkað útgerðar-
kostnað nema um 0,3—0,4%!!
Er skuldaskilaráðstafanirnar
voru gerðar, kröfðust Fram-
sóknarmenn þess, að bændur
nytu hliðstæðrar aðstoðar,
því að allt útlit var fyrir, að
fjöldi bænda flosnaði upp af
jörðum sínum, því að lausa-
skuldir höfðu hlaðizt að beim,
sem í uppbyggingu stóðu og
iarðabótum. Stjórnin dauf-
heyrðist lengi við þessum
kröfum, en nú hefur hin já-
kvæða og skelegga barátta
Framsóknarmanna borið á-
rangur og stjómin hefur
neyðzt til að láta undan síga,
þótt ekki sé enn með fullu
séð að hve miklu leyti þessi
aðstoð verður virk.
Þannig hefur Framsóknar-
flokkurinn sýnt bað. hvers já
kvæð stjórnarandstaða í lýð-
ræði'sríki getur verið megnug
og að Framsóknarflokkurinn
er síður en svo áhrifalaus,
þótt utan stjórnar standi.
Og Framsóknarflokkurinn
mun halda. baráttu sinni á-
fram, þar til kreppustefnan
hefur verið kveðin í kútinn
og framleiðslu og framfara-
stefnan hefur verið tekin
upp á ný. Framleiðslustefnan
mun tryggja þau lífskiör. sem
hæfir framsækinni og dug-
legri þjóð í göfugu og góðu
landi. Framleiðslustefna á ný
— það er lausnin.
16 milli. flóttamanna
Eitt af mestu vandamálum,
sem Vestur-Evrópulönd hafa
átt við að stríða, er flótta-
mannastraumurinn að aust-
an. Síðan 1949, að því ári með
töldu, og til aprílloka 1961,
hafa alls 2.597.710 menn leit-
að hælis í Berlín sem póli-
tískir flóttamenn. Árið 1949
komu nær hálf mill.ión, enda
var austur-þýzka ríkið þá sett
á laggiroghættir kommúnista
settir til öndvegis í landbún-
aði og iðnaði. Næstu árin
hélt straumurinn éfram og
gekk þá í bylgjum, nokkuð
á annað hundrað þúsund
manns á ári, en árið 1953 kom
blátt áfram flóð að austan
að nýju, eða um 330 þús.
manns. Ástæðan var ný sókn
til kommúnistaskipulags í A-
Þýzkalandi, hertur róðurinn
til samyrkjubúskapar, hreins
anir miklar og ótti um lokun
hliðsins til V-Berlínar. Þá
flúði mikill fjöldi a-þýzkra
bænda vestur yfir.
Nvir þióðflutningar
Flest ár síðan hefur straum
urinn verið jafn og stríður. bó
með nokkrum sveiflum, 2—300
þús. manns á ári, og fram að
iúní á þessu ári var straumur
inn enn jafn, 5—700 manns
á dag, sem leituðu flótta-
mannastöðvarinnar Marien-
felde í V-Berlín. En þá kom
allt í einu nýtt flóð. og síðan
hefur það haldið áfram. 11—
1700 manns á dag.
Ástæðan var sú, að nýr
ótti greip um sig austan
tialds, ótti um að kalda strfð
ið um Berlín væri að harðna
og hliðið m'v'di ef til vill lok
ast. Ýmsar aðrar ástæður,
svo sem matvæ^askortur og
lélegri kjör áttu sinn þátt í
j þessu. En í hvert sinn. sem
menn óttast, að Rússar ætli
að gera ráðstafanir til bess að
loka hliðinu eða torvelda ferð
ir manna um það, vex straum
urinn, því að menn hraða
flótta, sem þeir hafa undir-
búið og ráðgert, en ef til viil
dregizt á langinn. því að bað
er ekki auðvelt að fara frá
skvldfólki og vinum og vfir-
gefa eignir og annað sem
mönnum er kært.
Þessi fólksstraumur vestur
á bóginn síðasta rúma ára-
tuginn, eru hreinir og beiuir
þióðflutningar. og er vafa-
samt að meiri þióðflutniuBrar
hafi átt sér stað í sögu heims
ins, iafnvel ekki meðan Ame-
rfka var að bvggiast hvftum
mönnum. Þessi «töðuai fiótti
hlýtur að vera skv'aus söun-
un um það að fóik "iú ekki
búa undir kommnuictfoku
bjóðskinulagi os það uvtur
þar ekki þess hugsana- og
athafnafrelsis. sem til bess
þarf að menn uni sæmfieo-a
hag sinum. hvað sem um efna
hag og lífsafkomu er að sepría.
Þessi mikli straumur er eit.t
af mestu vandamálum. sem
Evrópu- og Ameríkurfkin.
ekki sizt Veíitnr-Þvzkaiand,
hafa átt við að et.ia. að út-
vega öllu þessu fólki atvinuu,
lifsskilyrði og sæmilega af-
komu. En það hefur t.ekizt
með fórnum og stórum átök-
um. betur en við mátti búast.
Rússar og A-Þióðveriar
hafa nú á sfðustu árum hert
svo m.iög vörzln oer eirðinrrar
á markalfu’>'nj um bvert
Þýzkaland. að fiótti vfir bang
er nær útilokaður Eiua hfiAið
er Berlín, eina hliðið. sem er
nokkurn veeinn friálst, (reorn-
um fárntialdið
Ekki er vafi á því. að eitt-
hvað fer austur af fólkl bví
að áróður um góð kiör er
mikill að austan Telia kimn
ugir, að svo sem einn maður
fari austur á móti hveri'\m
fjörum, sem fara vestur. en
athyglisvert er það, að lang-
samlega flestir koma aftur
og beiðast hælis eg heimfarar
á ný. Er talið að ekki "°rðj
eftir nema svo sem 10% af
þeim, sem fara austur.